ջրոլորտ ամփոփում
- 1. ՋՐԼՐ
- 2. Շատ հաճախ մարդիկ լսում են ջրոլորտի մասին,սակայն չէն հասկանում,թե կոնկրետ ինչ է իրենից ներկայացնում:Ուրեմն ասենք,որ երկրագնդի վրա գոյություն ունեցող ծովերը,օվկիանոսները,գետերը,լճերը,ստ որգետնյա ջրերը,մթնոլորտում եղած ջրերը,մի խոսքով համաշխարհային օվկիանոսը կազմում են ջրոլորտը՝ երկրի ջրային թաղանթը:
- 3. Ջրոլորտը (հին հունարեն՝ Yδωρ - ջուր և σφαῖρα - ոլորտ ), Երկրի բոլոր ջրային պաշարների ամբողջությունն է: Օվկիանոսի միջին խորությունը 3,8 կմ է, առավելագույնը` 11034կմ ( Խաղաղ օվկիանոսի Մարիանյան անդունդը ): Ջրոլորտի զանգվածի մոտ 97%-ը կազմում են օվկիանոսի աղի ջրերը, 2,2%-ը` սառցե ջրերը, մնացած մասը` ստորերկրյա, լճերի և գետերի քաղցրահամ ջրերն են: Բիոսֆերայի մակերեսը ջրոլորտում ներկայացված է իր ամբողջ շերտով, սակայն կենդանի նյութի առավելագույն խտությունը ընկնում է արևի ճառագայթներով տաքացվող և լուսավորվող մակերեսային շերտին, ինչպես նաև ափամերձ գոտիներին:
- 4. Ընդհանրապես ընդունված է ջրոլորտը առանձնացնել Համաշխարհային օվկիանոսի, մայրցամաքային ջրերի և ստորգետնյա ջրերի: Ջրի մեծ մասը կենտրոնացված է օվկիանոսում և համեմատաբար քիչ մասը` գետերում և ստորգետնյա ջրերում: Ջրի մեծ զանգված էլ մթնոլորտում է ` ամպերի և գոլորշու տեսքով: Ջրոլորտի ծավալի 96%-ից ավելին կազմում են օվկիանոսներն ու ծովերը, մոտ 2%-ը ` ստորգետնյա ջրերը, մոտ 2%-ը` սառույցները և ձյունը, մոտ 0,02%-ն էլ ցամաքի մակերեսային ջրերը: Ջրի մի մասը գտնվում է պինդ վիճակում ` սառցե, ձնային ծածկի և հավերժական սառեցվածության տեսքով, որն իրենից ներկայացնում է կրիոսֆերան: Մակերեսային ջրերը, որոնք համեմատաբար փոքր չափաբաժին են զբաղեցնում ջրոլորտի ընդհանուր ծավալում, որոշիչ են երկրային կյանքի համար և ջրամատակարարման ու ոռոգման հիմնական աղբյուրն են: Ջրոլորտի այս հատվածը մշտական փոխազդեցության մեջ է գտնվում մթնոլորտի և երկրակեղևի հետ: Ջրերի փոխազդեցությունը և փոխադարձ անցումները մի վիճակից մյուսը իրենցից ներկայացնում են ջրի բարդ ցիկլ երկիր մոլորակի վրա: Ջրոլորտում կյանքն առաջին անգամ ծագել է Երկրի վրա: Միայն պալեոզոյան դարաշրջանի սկզբներին սկսվեց կենդանիների և բույսերի վերաբնակեցումը ցամաքի վրա:
- 5. Ջուրն ունի զարմանահրաշ հատկանիշներ: Դրանցից են շարժունակությունը, մեծ ջերմունակությունը, ծավալային փոփոխությունները տարբեր ագրեգատային վիճակների անցնելիս, լուծելու, ինքնամաքրվելու հատկությունները: Շարժունակությունը հեղուկ ջրի բնորոշ հատկանիշն է: Ջրի շարժումն տեղի է ունենում Երկրի ձգողականության ուժի, ջրի խտությունների տարբերության, քամու, Լուսնի և Արեգակի ձգողության հետևանքով: Ջրի միախառնումը նպաստում է նրանց ջերմության, աղիության և քիմիական կազմի համահավասարեցմանը: Ջրի շարժունակությամբ է պայմանավորված այն հանգամանքը, որ համաշխարհային օվկիանոսը գտնվում է միևնույն (0-յական) մակարդակի վրա: Ջրի մեծ ջերմունակությունն աշխարհագրական թաղանթում ունի ա յննշանակությունը, որ ջրավազանները դառնում են արեգակնային ջ երմությանհսկայական կուտակիչներ: Ամռանը կուտակած ջերմությ ունը ձմռանը հաղորդումեն շրջապատին:
- 6. Երկրի վրա եղած ջրի ընդհանուր քանակը չի փոխվում և անընդհատ շարժման մեջ է: Եթե երկրագնդի վրա թափվող ջրի քանակը հավասարաչափ բաշխենք դրա մակերեսի վրա, ապա կստացվի 1020 մմ հաստության մի շերտ: Ջրի այդ քանակությունն էլ ամեն տարի գոլորշիանում է և մթնոլորտային տեղումների ձևով կրկին թափվում է ցած: Ծովերի ու օվկիանոսների, գետերի ու լճերի մակերևույթից ջուրը գոլորշիանում է, մթնոլորտի վերին շերտերում խտանալով՝ առաջացնում է ամպեր, որոնք անձրևի կամ ձյան տեսքով թափվում են Երկրի վրա: Սա ջրի փոքր կամ տեղական շրջապտույտն է: Ավելի բարդ է ջրի համաշխարհային կամ մեծ շրջապտույտը. օվկիանոսից գոլորշիացած ջրի մի մասը թափվում է օվկիանոսի վրա, իսկ մյուս մասը քամիների միջոցով տարվում է ցամաքի խորքը և տեղումների ձևով թափվում այնտեղ: Դրա մի մասը սնում է գետերը, մյուս մասը ներծծվում է՝ առաջացնելով ստորգետնյա ջրեր, կամ կուտակվում լճերի, ճահիճների կամ սառցադաշտերի մեջ և ի վերջո կրկին վերադառնում օվկիանոս: Ջրի շրջապտույտը աշխարհագրական թաղանթի ամենակորևոր գործընթացն է:
- 7. Երկրագնդի ջրային ռեսուրսերը կազմում են շուրջ 1.4 մլրդ խկմ: Դրանք օգտագործման համար պիտանելի ջրերն են որոնք կուտակված են օվկիանոսներում, լճերում, ջրամբարներում, հողի մեջ և խորքային շետրերում: