งานนำเสนอ1 วสันตดิลก ฉันท์ ๑๔
- 2. ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกาจาย ปรากฏพระยศระบุระบาย ตระบะเบิกระบือบุณย์ เมตตาทยาลุศภกรรม ุ อุปถัมภการุณย์ สรรเสริญเจริญพระคุณสุน ทรพูนพิบูลงาม ข้าแต่จอมกษัตริยผู้ทรงความบริสุทธิ์ พระเกียรติยศ การบาเพ็ญตบะและบุญญาธิ ์ การเลื่องลือทั่วไป พระเมตตาปรานี พระราชกิจอันล้าเลิศ พระอุปถัมภ์ และพระ กรุณาเป็นที่ยกย่องสรรเสริญ พระเกียรติคุณอันดีงามเพิ่มเป็นทวีคูณ
- 3. ปรียบปานมหรรณพȨี ทะนุที่ประทังความ ร้อนกายกระหายอุทกยาม นรหากประสบเห็น อิบอิ่มกระหยิ่มหทยคราว ระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น ยัง อุณหมุญจนะและเป็น สุขปีตดีใจ ิ เปรียบเหมือนห้วงน้าใหญ่ทชวยผ่อนความร้อนความกระหาย ้ ี่ ่ น้้าของผูทได้พบเห็นให้อมเอิบชุ่มชืนใจ คราวร้อนก็ชวยปลด ้ ี่ ิ่ ่ ่ เปลืองความร้อนให้เกิดความสุขความปิตยนดี ้ ิิ
- 4. อัȨ้าพระองค์กษณะนี้ ภยมีจะร้อนใด ยิ่งกว่าและหามนุษย์ไหน จะเสมอเสมือนตน ใคร่เปลื้องประเทืองประณุททุกข์ ภยมุขประมวลดล ไร้ญาติและขาดมิตรสกล ชนผู้จะดูดาย อันตัวของข้าพระองค์ขณะนีประสบความทุกข์ร้อนอันยิ่งใหญ่ ไม่มีผใู้ ดเทียบเทียม ้ ได้ใคร่จะปลดเปลืองความทุกข์ร้อนแต่กไ็ ร้ญาติขาดมิตร ้
- 5. โดยเดียวเพราะอาดุร ณ แด และก็แก่ชรากาย ที่ซ่งจะพึงสรณะหมาย ึ อนุสรบห่อนเห็น ทราบข่าวขจรกิรติบา รมิว่าพระองค์เป็น เอกอัครกษัตริยสขมเพ็ญ ์ุุ กรุณามหาศาล มีเพียงตัวคนเดียวซึงแก่ชรา ที่พงทีจะพักพิงก็มองไม่เห็นเลย ได้รู้ ่ ึ่ ่ ข่าวพระเกียรติคุณเลืองลือว่า พระองค์ทรงเป็นกษัตริยผู้ ่ ์ ยิ่งใหญ่ ทรงมีปัญญาลึกซึงเต็มเปียมด้วยพระมหากรุณาธิคณ ้ ่ ุ
- 6. หวัง พึ่งพะพิงบพิตรพึ่ง อภิโพธิสมภาร มอบกายถวายชีวตปราณ ิ นิจ กาลปรารมภ์ คิดไว้มไิ ด้ประดุจเจตน์ เฉพาะเหตุบเห็นสม ขืนทาก็เท่ากะจะนิยม คติผดพินจดู ิ ิ จึงหวังจะพึ่งพระบรมโพธิสมภาร มอบกายถวายชีวตแด่พระองค์จนกว่าชีวตจะหา ิ ิ ไม่ แต่ทว่าคงจะไม่ได้สมความคิด เพราะเป็นสิ่งอันไม่บังควร ทั้งนีหากทาไปก็เท่ากับ ้ ทาผิดอย่างร้ายแรง
- 7. ขึ้นชื่อกระฉ่อȨุรุษกัก ขฬอักกตัญญู คิดคดกบฏประทุษภู วประเทศไผทตน จ าเป็นเพราะเหลือจะทุมนัส บมิน่าจะรับผล พ้องราชภัยเพราะทุรพล ดุจ นี้คะนึงดู จะขึนชื่อว่าเป็นคนชั่วอกตัญญู เป็นกบฏต่อบ้านเกิดเมืองนอนของตน จาเป็นอย่าง ้ ยิ่งเพราะเสียใจเหลือเกิน ข้าพระองค์ได้รับพระราชอาญาเป็นด้วยเหตุ
- 8. หตุเึϸมก็โึϸบรมรา ชอชาตศัตรู ปรึกษากะข้ายุคลมู ลิกมุขและมนตรี จัก ยาตรหยู่ห์พหลยุท ธประทุษย่ายี เขตแดนพระองค์นยมนีิ รประโยชน์พยายาม พระเจ้าอชาตศัตรูทรงปรึกษากับข้าราชการและข้าราชการชันผู้ใหญ่จะยกกองทัพมา ้ ย่ายี
- 9. ข้าบาทบมาดมนอสัตย์ พิเ คราะห์ชัดถนัดความ จริงอ้างกระจ่างพจนตาม อธิบายระบิลแจง วัชชีบวรนครสรร พจะขันจะเข้มแขง รี้พลสกลพิรยแรง ิ รณการกล้าหาญ แคว้นวัชชี โดยหาได้มีผลดีตามที่คดมุงหมายไว้แต่อย่างไร ข้าพระองค์คด ิ ่ ิ ไตร่ตรองด้วยความสัตย์ เห็นอย่างชัดเจนจึงได้กราบทูลอธิบายว่า แคว้นวัชชีนน ั้ เข้มแข็ง ไพร่พลมากมายล้วนแต่กล้าหาญ
- 10. มาคธไผทรฐนิกร พลอ่อนบชานาญ ทั้ง สินจะสู้สมรราญ ้ ริปุนั้นไฉนไหว ดั่ง อินทโคปกะผวา มุหฝ่าณกองไฟ หิ่ง ห้อยสิแข่งสุรยะไหน ิ จะมิน่าชิวาลาญ ส่วนมคธนั้นเล่าทหารยังอ่อนหัดไม่ชานาญ ไม่อาจทาสงครามกับข้าศึก ได้ เปรียบเสมือนแมลงเม่าบินเข้ากองไฟ หิ่งห้อยแข่งกับแสงอาทิตย์ ก็มีแต่จะ เสียชีวิต
- 11. เห็นน่าจะหายนะก็ขด พจนัตถทัดทาน ั บัดดลบดินทรธดาล พระพิโรธส้าแดง ลงราชทัณฑพิธทา รุณการร้ายแรง ไป่ควรเฉลยนยแถลง เพราะพระองค์กทรงเห็น ็ เห็นความหายนะชัดเจนจึงทูลทัดทาน ทันใดพระองค์ทรงพิโรธ สั่งให้ลงโทษอย่าง หนักในฐานที่บังอาจกราบทูลขัดแย้งกับพระองค์
- 12. กราบทูลประมูลบทประมวล ระบุล้วนตลอดเป็น ความจริง บ แต่งกลประเด็น นิรสารพาที ที่ดับระงับทุผลผ่อน ก็ บ ห่อนจะเห็นมี นอกจากพระองค์อดุลสี ตลเมต ต คุณมัย ที่ข้าพระองค์กราบทูลมาทังหมดนีเ้ ป็นความจริงทุกประการ มิได้เสริมแต่งสาระ ้ อันใดเลย ที่ที่จะช่วยดับความทุกข์ร้อนได้กไ็ ม่มี นอกเสียจากความร่มเย็นแห่งพระ มหากรุณาธิคุณของพระองค์
- 13. มุ่ง มาก็หมายกมลมี สรณียเป็นไป ครองชีวสืบสุขพิสัย อนุสนธิอาสัญ สุดแต่จะทรงพระกรุณา ทะนุข้าพระบทมาลย์ ผู้ถึง อภัพทุพลซาน เสาะอุสาหมาถึง เดินทางมาก็หมายใจจะยึดเป็นที่พ่ง ครองชีวตอย่างเป็นสุขสืบไปจนกว่าจะตาย จะ ึ ิ ตั้งใจรับราชการสนองพระมหากรุณาธิคุณตลอดไป ทั้งนีสุดแต่จะทรงพระกรุณาโปรด ้ เกล้าฯ แก่ข้าพระองค์ผู้อาภัพอับจนที่ได้ซมซานมาด้วยความอุตสาหะ
- 15. การเลือกสรรคา วรรณคดีประเภทฉันท์แม้จะนิยมใช้คาบาลีสันสกฤตก็ตาม เพราะต้องการบังคับ ครุ ลหุ แต่ผู้แต่งสามัคคีเภทคาฉันท์กเ็ ลือกสรรคาได้อย่างไพเราะเหมาะสมทั้งเสียงและ ความ เช่น ๑. ใช้คาง่าย ๆ ในบางตอน ทาให้ผู้อานเข้าใจได้ไม่ยากนัก เช่น ตอนวัสสกา - ่ รพราหมณ์เข้าเมืองเวสาลีซ่งเป็นเมืองหลวงของแคว้นวัชชี ึ ๒. การใช้คาที่มีเสียงเสนาะ เสียงเสนาะเกิดจากการใช้คาเลียนเสียงธรรมชาติ มี การย้าคา ใช้คาที่ก่อให้เกิดความรู้สก เช่น ตอนชมกระบวนช้าง ึ
- 16. ๓. ใช้คาที่ก่อให้เกิดความรู้สก เช่น ตอนพรรณนากองทัพของพระเจ้า อชาตศัตรู ึ “แรงหัตถ์กวัดแกว่งซึ่งสรรพ์ ศัสตราวุธอัน วะวาบวะวาวขาวคม” คา วะวาบวะวาว ก่อความรู้สกให้ผู้อ่านนึกเกรงขามได้ดีมาก ึ ๔. ใช้คาที่มีความหมายกระชับ คาบางคาผูอ่านอ่านแล้วเข้าใจได้ทันทีโดยไม่ต้องใช้ ้ ถ้อยคาอื่นมาขยายความอีกเลย ๕. การหลากคา กวีจาเป็นต้องรู้จักคามากเพื่อหลีกเลี่ยงการใช้คาซ้ากัน ทาให้ ผู้อ่านเห็นความเป็นอัจฉริยะของกวี
- 17. ๖. การเพิ่มสัมผัส คาประพันธ์ไทยนิยมสัมผัสมากแม้ว่าฉันท์จะเป็นคาประพันธ์ที่ ไทยรับมาจากอินเดียซึ่งแต่เดิมไม่มสัมผัส เราก็เพิ่มสัมผัสนอกเข้าไปเพื่อให้ไพเราะ ี ยิ่งขึ้น นอกจากนียังเพิ่มครุ ลหุเข้าไปในกาพย์สุรางคนางค์ ๒๘ ทาให้เกิดลีลาคึกคัก ้ เหมาะสมกับท้องเรื่อง เช่น ตอนบรรยายการจัดกองทัพของพระเจ้า อชาตศัตรู
- 18. การใช้โวหาร สามัคคีเภทคาฉันท์มีความไพเราะงดงามอันเกิดจากสารที่กวีใช้ศลปะในการถ่ายทอด ิ ความหมายของเนือหาโดยการใช้สานวนโวหาร และการใช้ภาพจน์ เพื่อให้ผู้อานจินตนาการ ้ ่ เห็นภาพชัดเจน เข้าใจและเกิดอารมณ์คล้ายตาม เช่น ๑. บรรยายโวหาร ใช้คาให้เห็นภาพชัดเจนตามลาดับเหตุการณ์ รวดเร็ว เข้าใจง่าย ๒. พรรณนาโวหาร เป็นการสร้างมโนภาพให้ผอ่านเกิดภาพขึนในใจ หรือมองเห็นภาพ ู้ ้ บรรยากาศตามที่กวีต้องการ ๓. อุปมาโวหาร เป็นการกล่าวเปรียบเทียบเพื่อให้ผู้ผอ่านเข้าใจและเห็นภาพชัดเจนยิ่งขึน ู้ ้
- 19. ลีล าการประพันธ์ - ใช้ฉันทลักษณ์ได้อย่างงดงามเหมาะสม โดยเลือกฉันท์ชนิดต่าง ๆ มาใช้สลับกัน ตามความเหมาะสมกับเนือเรื่อง จึงเกิดความไพเราะสละสลวย ้ - ใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย เห็นภาพชัดเจน