�ݺ�ߣ

Ana Basterra. Leioako Berritzegunea
Adela Fernández, Getxoko Berritzegunea
Marimar Pérez, Abandoko Berritzegunea
1
CURRICULUM
DESBERDINETARAKO
HASIERAKO EBALUAKETA
(Hizkuntza-Gizarte
Esparrua)
Irakasleentzako
Orientabideak
Ana Basterra, Leioako Berritzegunea
Mª del Mar Pérez, Abandoko Berritzegunea

2
AURKIBIDEA
1. SARRERA.
2.- HASIERAKO EBALUAZIOA
2.1. Hasierako ebaluazioaren ezaugarriak
2.2. Hasierako ebaluazioan kontuan hartu beharrekoak
2.3. Ikasgela prestatu
2.4. Metodologia
3.- EBALUAZIO-ADIERAZLEAK
3.1. Gizarte Zientziei lotutako trebetasunak ebaluatzeko adierazleak. Datuak jasotzeko
txantiloi edo plantilla.
3.2. Hizkuntza abieleziei lotutako esparruarn trebatasunak ebaluatzeko adierazleak. Datuak
jasotzeko txantiloi edo plantilla.
3.3. Jarrerak ebaluatzeko adierazleak. Datuak jasotzeko txantiloia.
4.- TENPORALIZAZIOA
5.- JARDUERA BATZUEN EBAZPENA EDO SOLUZIOAK

1.- SARRERA
Hasierako ebaluaziorako proposamen hau Curriculum Desberdinetako taldeetan, kurtsoaren
hasieran, lantzeko pentsatuta dago. Material hau prestatzeko, kontuan hartu da Euskal
Autonomia Erkidegoko Curriculum Desberdinetako Oinarrizko Programa. Programa honetan
ikasleek lortu behar dituzten helburuak kuadroan agertzen diren esparruekin lotuak daude.
GIZARTE-ZIENTZIAK
3
HIZKUNTZAREN ETA GIZARTEAREN EREMUKO OINARRIZKO
OSAGAIAK
TREBETASUN LINGUISTIKOAK LAN-PROZEDURAK
GIZARTE-EZAGUTZARI
BURUZKO GOGOETA
ULERTZEA
SORTZEA
INFORMAZIOA
ERABILTZEA
IKERKETA-METODOA
HAUSNARKETA
LINGUISTIKOA
?ITURRIAK
? MAS-MEDIA
? IRAKURKETA
?FASEAK
? TEKNIKAK
? EMAITZAK
? BALIOAK
? ESKUBIDEAK/
BETEBEHARRAK
?ANIZTASUNA
? DEMOKRAZIA
ULERTZEA
GIZARTEA AZTERTZEA
EZAUGARRIAK
? Sozioekonomikoak
? Ingurugiroarenak
? Geografikoak
? Ondarea

Hasierako ebaluaziorako proposamen honek eskaini nahi duena da egin
daitezkeen jardueren multzo bat, zenbait ataletan banatuta. Hasierako ebaluaziorako
eredu hau, gainera, DBHko beste kurtso batzuetarako ere egokitu daiteke, aldez aurretik
kontuan hartuta ikasleek aurreko kurtsoetan landu dituzten edukiak (prozedurazkoak,
kontzeptuzkoak, jarrerazkoak).
Ebaluazio honen garapena ondoko eskemen barruan kokatzen da:
? Aurreko ezagutzak antzematea.
? Hasierako ebaluazioaren ezaugarriak.
? Hasierako ebaluazioan kontua n hartu beharrekoak.
Beste aldetik, hasierako ebaluaketa egiten hasi baino lehen, irakasleriak atal hauei
buruzko hausnarketa egitea komenigarria izango litzateke:
a) Kurtsoaren hasieran, zer espero dugu jakingo dutela ikasleek Gizarte Zientzia,
Geografia eta Historiari buruz? Eta Gaztelania eta Literatura buruz? Eta Euskera
eta Euskal Literatura buuz?
b) Gure ustez, zer trebetasun eta abilezia dute aurretik, eta zeintzuk bereganatu
4
beharko lituzkete?
c) Noraino ezagutzen dute gai edo alor honetako lexikoa edo hitzak?
d) Zer mailatan daude testuen ulermenari dagokionez?
2.- HASIERAKO EBALUAZIOA
2.1. HASIERAKO EBALUAZIOAREN EZAUGARRIAK
Ondoko proposamena egiten da atal honetarako:
a) Gure ikasleen benetako egoeraren berri izaten ahalegindu.
b) Ikasleen egoera kontuan hartuta, jarduerak proposatu geroko.
c) Hasierako ebaluazioa baliagarri gerta dakigula beti jarraibide gisa, ikasturteari
hasiera emateko eta gelako programaziorako.

2.2.- HASIERAKO EBALUAZIOAN KONTUAN HARTU BEHARREKOAK
a) Hiru eduki mota baloratu (prozedurazkoak, jarrerazkoak eta kontzeptuzkoak).
b) Zenbait teknika erabili taldearen egoeraz jabetzeko (ahozko edo idatzizko
adierazpena eta ulermena, informazioa bilatu eta aukeratu, testuak eta irudiak
interpretatu, denboraren nozioa ulertu, aldaketa-jarraitutasuna...).
c) Hasierako ebaluazioarekin hasiera eman nahi zaio irakaskuntza-ikaskuntza
5
prozesuari.
2.3. IKASGELA PRESTATU
Ikasgelan material egokiak eduki behar dira ikasleek informazioa kontsultatzea
errazteko (aurreko kurtsoetako testuliburuak, hiztegiak, entziklopediak, diapositibak,
Interneterako sarbidea duen ordenagailua,...).
Ikastetxeko liburutegia ere izan daiteke toki egokia ebaluazio hau egiteko.
2.4. METODOLOGIA
Komeni da hasierako ebaluazio honetan proposatzen diren jarduerak bakarka
egitea; hartara, irakasleak ikasle bakoitzari buruzko informazio zehatza eskuratuko du.
Hala ere, irakasleak jarduerak zuzendu ondoren, oso interesgarri litzateke
bateratze-lana egitea edo batera-jartzea, ikasleek klasean dituzten trebetasunak eta
jarrerak behatu ahal izateko: mintzamena, klasean parte hartzea, hitz egiteko txanda
errespetatzen duten, bakoitzaren zailtasunak...
Gomendagarria da ikasleek aukera izan dezatela informazioa zenbait iturritan
bilatzeko; izan ere, prozedurazko eta jarrerazko edukiak baloratu nahi dira orain, batez
ere.

3. EBALUAZIO ADIERAZLEAK
3.1.Gizarte Zientziei, Geografiari eta Historiari lotutako esparruaren
trebetasunak ebaluatzeko adierazleak.
Ikaslea 1 2 3
Eskatzen zaion informazioa zenbait iturritik abiatuta
aurkitzen du.
Ikasgai ezberdinen berariazko lexikoa edo hitzak bereizten
ditu.
Ulertzen ez dituen hitzak hiztegian begiratzen ditu.
Testu bateko ideia nagusiak eta bigarren mailakoak
bereizten ditu.
Badaki testu baten ideiak erlazionatu eskema edo mapa
kontzeptual batean.
Badaki zer iturrira jo informazioa zabaltzeko.
Irudiak eta argazkiak identifikatzen ditu, baita interpretatu
ere.
6
Badaki grafiko bat interpretatzen.
Badaki urteak mendeekin identifikatzen. Badaki
dokumentuak ordenatzen denboraren segidari jarraituz.
Balorazio-eskala:
1- egoki, eroso
2- nahiko
3- nekez

3.2.Hizkuntza abieleziei lotutako esparruarn trebatasunak ebaluatzeko
7
adierazleak
Ikaslea: 1.
Testua
2.
Testua
3.
Testua
1. Badaki testu baten esanahi orokorra adierazten.
2. Badaki testu bateko atalak eta bere garrantzia
bereizten.
3. Badaki testu bateko ideia nagusiak eta bigarren
mailakoak bereizten.
4. Badaki paragrafo baten esanahaia identifikatzen.
5. Badaki laburpenak egiteko azpimarratzeko teknika
erabiltzen.
6. Testuan agertzen ez diren datuak inferitzeko gai da.
7. Badaki hitz ezezagunen esanahaia ulertzeko
estrategiak erabiltzen.
8. Badaki itur desderdinetatik datozen konraesanak eta
alderdi komunak identifikatzen.
9. Testu tipo nagusiak identifikatzeko gai da.
10. Badaki sintesiak egiten.
11. Badaki deskribapenak idazten bere ezaugarri testualak
eta linguistikoak errespetatuz.
12. Badaki kausa-ondorio adierzten duen testua idazten
bere ezaugarri testualak eta linguistikoak errespetatuz.
13. Badaki komparatzeko erabiltzen den testua idazten
bere ezaugarri testualak eta linguistikoak errespetatuz
14. Badaki testu narratiboak idazten bere ezaugarri
testualak eta linguistikoak errespetatuz.
15. Oinarrizko arauak bai sintaktikoak, bai
morfologikoak, bai ortografikoak betetzeko gai da.

8
3.3. Jarrerak ebaluatzeko adierazleak
Ikaslea 1 2 3
Parte hartzen du klasean
Badaki ikaskideei entzuten
Hitz egiteko txanda errespetatzen du
Balorazio-eskala:
1- egoki, eroso
2- nahiko
3- nekez
4.- TENPORALIZAZIOA
Hasierako ebaluazio aste batean egin daiteke Gainera beste sail batzuekin ere parteka
daiteke; izan ere, trebetasunak eta abileziak baloratuko dira bereziki, eta horietako
batzuk ikasteko teknikekin lotuta daude. Beraz, hasierako ebaluazio hori bizpahiru
egunetan egin daiteke. Hasierako ebaluaketa atal ea jarduerak horrela banandu lirateke.
? Hizkuntza eta Gizarteko Irakasleria
1.- Esparruaren berezko hiztegia bereiztea.
2.- Testuak irakurri eta ulertzea.
3.- Informazioaren interpretazioa:
3.1 Ikonikoa
3.2. Kartografikoa
3.4. Publizitatezkoa
4.- Denbora lantzea.
? Zientzietako esparruarn irakasleria
3.3. Informazio estatistikoaren interpretazioa
? Marrazketa irakasleria
3.1.7. Arteri buruzko informaziaran interpretazioa

5.- JARDUERA BATZUEN EBAZPENA EDO SOLUZIOAK
INFORMAZIOAREN INTERPREAZIOA. 3.1.1. JARDUERA
1. argazkia: Klima ozeanikoa (itsasaldeko klima)
2. argazkia: Klima ekuatoriala
3. argazkia: Klima polarra
4. argazkia: Goi-mendietako klima
5. argazkia: Basamortuko klima
6. argazkia: Klima mediterraneoa
http://www.indexnet.santillana.es/rcs/_archivos/Recursos/geografiahistoria/climasmundo.pdf
Interneteko helbide horretan handiago ikus daiteke mapa.
9

TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA. 3.2. JARDUERA
? A testua: Etorkinen arazoak: Euskadik ateak ireki dizkie “paperik gabekoei”.
10
Tomás Bárbulo. El País, 2004.
? B testua: Esklaboek askatasuna eskatzen zuten. Klaudio enperadoreak
gobernuan eman zien lana askatutako esklaboei. Erromatar historialari
Suetoniok kontatzen du nola tratatzen zituen Klaudiok esklabo ohi horiek.
Suetonio “12 zesarren bizitzak” K.o. 130. urtea.
? C testua: Kristobal Kolon “Nabigazio-egunkaria”.
? D testua: Garrido, F: Langile-klaseen Historia, “Proletarioa”, III. liburukia.
? E testua: Halikarnasoko Herodoto (Iñaki Usabiaga Sukia itzultzaile). Bere
Historiaren III. liburua. K.a. V. mendea. Baltsamamendua.
? F testua: Laborariak mendekotasunean. XIII. mendeko ipuin satirikoa.
? G Testua: Egunkaritik hartuta albiste bat. XXI. mendekoa
ARTEAREN HISTORIA. 3.1.7. JARDUERA
? 1. argazkia: Lehoien patioa. Alhambra. Granada. XIV. mendea.
? 2. argazkia: Abu Sinbelgo tenplu handia. Egipto. K.a. 1260. urtea inguru.
? 3. argazkia: Pintura inpresionista. Monet “Eguzki atera berria”, 1872.
? 4. argazkia: Guggenheim Bilbao museoa. Frank Gehry, 1997.
? 5. argazkia: Segoviako akueduktua (arkitektura erromatarra). K.o. I. mendea.
? 6. argazkia: Kreazioa. Sixtotar Kapera. Migel Anjel (Michelangelo Buonarroti).
Errenazimentua, 1510.
? 7. argazkia: Santiago (Done Jakue) katedrala (Bilbo). Arte gotikoa, XIV-XV.
mendea.
? 8. argazkia: Partenoia. Arte grekoa. K.a. 448.ean eraikitzen hasia.
? 9. argazkia: Arte erromanikoa. Fromistako (Palentzia) San Martin eliza.
K.o. 1.100.

? 10. argazkia: Erdi aroko artea. Salazar dorrea, Portugalete, 1379.
? 11. argazkia: Historiaurreko artea, Paleolitikoa. Santimamiñeko (Bizkaia)
11
haitzuloko pinturak.
? 12. argazkia: Pintura postkubista. Surrealismoa, Espresionismoa. Picasso
“Gernika”, 1937.
? 13. argazkia: Chillida “Haizearen orrazia”. Donostia, 1977.

CURRICULUM
DESBERDINETARAKO
HASIERAKO EBALUAKETA
(Hizkuntza-Gizarte
Esparrua)
Ikasleentzako Materiala
Ana Basterra, Leioako Berritzegunea
Mª del Mar Pérez, Abandoko Berritzegunea
12

13
AURKIBIDEA
1.- ESPARRUAREN BEREZKO HIZTEGIA BEREIZTEA.
2.- TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA.
3.- INFORMAZIOAREN INTERPRETAZIOA:
3.1 Ikonikoa
3.2. Kartografikoa
3.3. Estatistikoa
3.4. Publizitatezkoa
4.- DENBORA LANTZEA.

1.- ESPARRUAREN BEREZKO HIZTEGIA BEREIZTEA
Ondoren jarri diren hitzak ikasgai ezberdinetakoak dira. Jar itzazu plantillaren
barruan, dagokien atalean.
Minifundio. Demokrazia. Autonomia Erkidego. Inpresionismo. Burgesia. Latitude. Olio-pintura.
Sintagma. Otitis. Cromagnon. Birziklatze. Espresionismo abstraktu. Altitude.
Lehendakari. Sustantiboa. Estamentu. Hies. Boto. Arku. Bizi-itxaropen. Kutsadura.
Narratzailea. Doinua. Gastritis. Diktadura. Erliebe. Kapital. Kamikaze. Langabezia.
Ararteko. Meskita. Berotegi (negutegi). Petrolio. Basailu (mendeko). Demografia.
Etorkin (immigrante). Kupula. Euskalki. Klero (elizjende). Meridiano. Emigratzaile.
Iraultza. Metafora. Nikotina. Antizikloi. Udal. Kongresu. Burka. Autonomia-estatutu.
Igorlea. Haize-energia. Etorkin (immigrante). Errenazimentu. Ingurumenaren
kutsadura. Hidrografia. Erreportaia
Artea Historia/Gizartea Hizkuntza eta
14
Literatura
Ingurumena/Geografia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

2.- TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA.
2.1. ULERMEN LANA
? Astiro irakurri ondoren agertzen diren testuak. Hitzen bat ulertzen ez
15
baduzu, hiztegian begiratu.
? Aztarnak bilatu testu bakoitzean, zer arokoa den, garai hartan zegoen
gizartea iradoki edo adierazi diezazuketenak...
? Titulua jarri testu bakoitzari.
? Azpimarratu testu bakoitzaren ideia nagusiak. Testu bakoitzaren
ertzean, hitz batez edo esaldi labur batez adierazi paragrafo
bakoitzaren ideia nagusia.
? Ondoren agertzen den irudi-argazki bakoitza ere dagokion testuarekin
lotu. Argazki-oina jarri.
? Dagokion aroarekin lotu edo identifikatu testu eta argazki bakoitza 19.
orrialdean agertzen diren etiketetako bat jarri testu bakoitzari.
? Testu bakoitza dagokion aroan kokatu ondoren, antzinakoenetik
berrienera ordenatu, eta zenbakia jarri (1 zenbakia zaharrenari, eta 6
zenbakia berrienari)
? Entziklopediak, testuliburuak, hiztegiak,... kontsulta ditzakezu
? Zerbait ulertzen ez baduzu, irakasleari galdetu.

16
A TESTUA
Zenbait arrazatako etorkinak, euskal jantzi tipikoak soinean, kamerari begira, irrifartsu. Irudiaren azpian,
honako testu hau: "Guztiontzat ateak zabalik". Hainbat udalek diseinatu eta Eusko Jaurlaritzak finantzatu duen
kanpaina baten aurrean gaude. Kanpainaren helburua: etorkinak integratzea.
Euskadik atzerritarrei —paperak izan ala ez— egiten dien doako eskaintzak barne hartzen ditu ostatua,
osasun-txartela, oinarrizko errenta, gaztelaniazko ikastaroak, bakoitzaren beharrei egokitutako prestakuntza,
eta dokumentazioa tramitatzea Gobernuaren Ordezkaritzan. Abantaila horiek guztiak eskuratzeko giltza
udaletan dago. “Udalak fa milia-medikuak bezalakoak dira, pazientea aztertu eta espezialistengana bidaltzen
baitute, haiek artatu dezaten”, azaldu du Eusko Jaurlaritzako Immigrazio zuzendari Boladji Omer benindarrak.
Beraz, Euskadira heltzen den etorkinak egin behar duen lehenbiziko gauza da bizi nahi duen herriko udalean
aurkeztea. Udaletxean, gizarte-laguntzaile batek (Eusko Jaurlaritzak ordaindua), erroldatzeaz arduratu
ondoren, etorkinak dituen behar eta asmoei buruzko txostena egingo du eta aterpea eskuratuko dio. “20.000
biztanletik gorako udal guztiek izan behar dute kasu horietarako aterpea. Eta ez dutenek, ostatua ordaindu
beharko diete etorri berriei” baieztatu du Omerek. Etorri berria horrela egongo da, gizarte-laguntzaileak tokia
aurkitzen dion bitartean, udalek eurek edo GKEek kudeatzen dituzten abegi-pisu ugarietako batean.
Heldu eta hiru hilabetera, atzerritarrak udalean bizitzeko borondatea frogatu duela jotzen dute autoritateek, eta
osasun-txartela ematen diote. Sei hilabete igaro direlarik, berriz, gizarte-behar larrietarako laguntza jasotzen
hasiko da: 220 euro hileko. Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren arabera, 2.000 etorkin edo immigrante
inguru ari da soldata hori jasotzen, eta soldata hori hileko 435,17 eurora igotzen da, urtebeteko erresidentzia -
aldia osatu ondoren.
Etorkinak gaztelaniaz ez badaki —sarritan gertatu ohi da—, gizarte-laguntzaileak Helduen Hezkuntza
Iraunkorreko (HHI) eskolara bidaliko du, hizkuntza irakats diezaioten. Adingabekoa bada, ikastetxe publiko
eta itunduek hizkuntza-egokitzapenerako ikastaroak eskaintzen diete, euskaraz eta gaztelaniaz, baita
eskolatzeko programa espezifikoak ere.
Oinarrizko errenta jasotzeak berarekin dakar atzerritarra prestakuntzarako eta lana bilatzeko programa baten
barruan sartzea. "Arauz kanpoko egoeran dauden pertsonek ezin dute Enpleguko Institutu Nazionalak (INEM)
eskaintzen dituen lan-bitartekotzaz eta prestakuntza-ikastaroez baliatu", argudiatu du Omerek. "Dohainik
eskaintzen diegu guk ikastaro multzo bat, INEMekoa baino hornituagoa".
Eusko Jaurlaritzak, halaber, abokatuen zerbitzu bat ere finantzatzen du, buru-belarri aritu daitezen paperik ez
dutenen egoitza- eta lan-baimenetarako eskariak tramitatzen, Gobernu zentralaren aurrean. Orain urte eta erdi
hasi ziren lanean, eta ordurik hona 10.402 etorkini eman diete laguntza, eta 5.306 espediente prestatu dituzte.
Azken horietatik, 1.927 bidali dituzte Administrazio zentralera, zeinak 367 baizik ebatzi ez dituen, eta
horietatik 314ri (% 85) baiezko erantzuna eman die.
Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak programa bat abiarazi du, hutsik dauden etxebizitzak “harrapatzeko”.
Maileguak eskaintzen dizkie jabeei, 18.000 euro bitartekoak, etxebizitzak konpondu eta bost urterako aloka
diezazkioten. Jaurlaritzak, berriz, alokairuan eskaintzen ditu etxeok, hileko 90 eta 180 euro bitartean kobratuz,
eta hileko alokairu horren eta jabeak hartzen duenaren arteko diferentzia ordaintzen du. 6.375 etorkinek eman
dute izena programa honetan.
B TESTUA
“Klaudiok armadaburu jarri zuen Felix libertoa, eta Judeako gobernadore aukeratu zuen.
Harpokras-ek askatasuna iritsi zuenean, gladiadore-ikuskizunak antolatu zituen. Baina
enperadoreak begikoen zituenak, kutunenak, bere laguntzaile Nartziso eta jauregiko diruzain
Pallas ziren. Biek ala biek egin zituzten dirutza handiak.”

17
C TESTUA
Urriaren 13a, larunbata. “Eguna argitu orduko, jende-mordoa ikusi genuen hondartzara
iristen: gazte eta luze ziren. Biluzik zeuden, gizon eta emakume, amaren sabeletik mundura jaio
zirenean bezala. Itxura onekoak ziren, gorputzez lerdenak eta aurpegiz atseginak. Ileak, zaldi-zurdak
bezain trinkoak, bekainetaraino eroriak zituzten aurretik; atzetik, ile -motots luze bana zuten
zintzilik, sekula ere mozten ez zutena. Itsasontzira hurbildu zitzaizkigun, zuhaitz-tantaiz egindako
piraguatan, kanoa luzeen antza baitzuten, pieza bakarrekoak. Okin-palaren moduko bat erabiltzen
zuten arrauntzat, bai ederki baliatu hartaz, ordea! (...). Hurreratu eta papagaiak, kotoi hari matazak,
lantzak eta beste gauza asko eskaintzera etorri zitzaizkigun. Ordainetan, beirazko aleak, kriskitinak
eta halakoak eman genizkien. Eskaintzen genien guztia onartzen ziguten, eta, era berean, zuten
guztia ematen, baina, nolanahi ere, oso pobreak begitandu zitzaizkidan. Adi-adi egon nintzaien beha,
urrerik ba ote zuten, eta, ohartu nintzenez, haietako batzuek eraztun txiki bana zeramaten, sudurrean
egindako zuloan. Keinu eta imintzioen bitartez jakin ahal izan nuenez, haien uhartea inguratu eta
hegoalderantz nabigatuta aurkituko genuen bazter bat: hango erregek urrezko edalontzi ederrak
omen zituen, eta metal hori ugari.”
Urriaren 23a, asteartea. “Kubako uharterantz abiatu nahi nuke gaur, baina Zipango (Japonia) behar
duela uste dut, handi eta aberats baita, oso, hemengo jendearen esanetan. Ez dut hemen luzaroago
geratu nahi, urrerik ez dagoela ikusten baitut. Eta tratu handia dagoen tokietan ibiltzea denez kontua,
ez dago hemen luzatzeko arrazoirik; aitzitik, aurrera egin behar da, eta lur asko ikusi, harik eta
probetxugarri zaigun batekin topo egiten dugun arte, uztera goazen lur honi ere espeziatan oso
aberats iristen diodan arren.”
D TESTUA
“Haurrak funtsezko tokia hartzen hasi ziren fabrika-lanetan, Ingalaterran, Derby,
Nottingham eta Lancastergo manufaktura-barrutietan. Industria garatu ahala, herri eta hiri
handietatik aprendizak —zazpi eta hamalau urte bitartekoak— biltzeko egokiera edo komenientzia
heldu zen. Haur ugari batu ahal izateko, haur-bilketak egiten ziren, baita hitzarmenak izenpetu ere
umeen senideekin eta erruki-etxeetako zuzendariekin. Aski da gertakari bat aipatzea transakzio
horien moraltasunik eza frogatzeko. Londresko parrokia batek eta Lancashireko fabrikatzaile batek
egindako kontratu batean honako hau hitzartu zuten: fabrikatzaileak ergel edo idiota bat hartu
beharra zuela, lanerako gauza ziren hogei ume bakoitzeko.”
Haurrok fabrika eta lantegietan nola zeuden jabetzeko, hara zer dioen Aikin doktoreak
Manchester hiria deskribatzerakoan: “Batez ere haurrak ari dira lanean gure kotoi-lantegietan,
erruki-etxeetatik ekartzen baitituzte, artaldeen gisa. Inork ez ditu ezagutzen, eta inork ez die jaramon
izpirik egiten.”
“Gela estuetan itxita, argi eta makinen jario koipetsuek kirastutako airea arnasten, egun osoz
edukitzen dituzte lanean, gauberandura arte, askotan. Inguruabar horiek, garbitasunik ezak, eta
sartzean eta irtetean sarritan jasan behar izaten dituzten tenperatura-aldaketek hainbat gaixotasun
eragiten dizkiete; bereziki, lantegi hauetan hain arruntak diren nerbiotako eritasunak.”
“Aprendiz izateari uzten diotenerako, oro har, ahul eta makal geratzen dira, lan neketsu eta
jarraituetarako gauza ez direla; neskek ez dakite josten, eta ez ohi dute familiako ama on izateko
ezagupen eta gaitasun egokirik izaten.”

E TESTUA
“Lehenik burdinazko gakoarekin sudurzuloetatik burmuina ateratzen dute. Jarraian, harri zorrotz
batekin alboaren luzeran ebakia eginez, barru guztia kanporatu ohi dute, eta hau garbitu eta palma-ardoa
iragazi ondoren, berriz usaingarri zehatuak iragazten dizkiote. Gero sabela, nahasigabeko
mirra apurrez, kanelaz, eta intsentsua ez beste usaingarri guztiez bete ondoren, atzera josi egiten
dute. Eta, hau eginik, gazitu egin ohi dute gorpua, hirurogeita hamar egunez gatzuz (1) estalirik.
Baina, hirurogeita hamar egunen buruan gorpua garbitu eta den-dena liho finezko ehunetik
ebakitako bendez biltzen dute, benda azpiak gomaz igurtzitzen dituztelarik. Erarik garestienean nahi
dutenei horrela antolatzen dizkiete gorpuak.
Erdiko eran nahi dutenei, ordea, eta garestiari ihes egiten diotenei, honela prestatzen dizkiete. Zedro-olioz
xiringa batzuk bete ondoren, gorpuaren barrunbea bete ohi dute, ez ebakirik egin eta ez sabela
ateraz; aitzitik, ipurditik isurkaia sartu eta atzerabidea galaraziz, agindutako egunetan gatzuan eduki
ohi dute. Eta azken egunean barrunbetik lehen sarturiko zedro-olioa ateratzen dute; eta hainbesteko
indarra du honek, non berekin batera sabela eta erraiak deseginik kanporatzen dituen; haragiak,
berriz, gatzuak desegiten ditu eta, benetan, gorputik azala eta hezurra baizik ez da geratzen.
Baltsamatzeko hirugarren era, ondasunez ahulenak direnei antolatzen zaiena, hauxe da: purga baten
bidez barrunbea garbitu eta hirurogeita hamar egunez gatzutan edukitzen dute eta ondoren, eraman
dezaten, itzuli egin ohi dute.
(1) Heladerazko livtron (natrona edo karbonato sodikoa) euskaraz gatzu
18
F TESTUA
“San Juanetan, jaunaren larreak ebaki behar dituzte laborariek, eta fruituak gaztelura
eraman. Gero, gari-uzta eraman behar dute etxaldera, baina ezin dituzte gari-sortak gorde
jaunak bere partea kendu arte. Irailean, zortzi txerritik bat eman behar dute, onenetarikoa. San
Diegotan, taila edo zentsua ordaindu behar dute. Negua hasi orduko, jaunaren lurra landu
behar dute: prestatu, erein eta areatu. San Andresetan, pastela eman behar diote. Gabonetan,
oilasko on-samurrak. Gero, garagarra eta garia. Erramu-igandean, arkumeak eman behar
dizkiote. Gero, errementerian egin behar dute lan, eta basora joan eta egurra moztu
jaunarentzako; jaunaren garraioak ere euren gurdietan egin behar dituzte. Eta gainera, egizue
kontu gazteluko errotariak aleen eta irinaren zati bat kenduko diola laborariari garia
ehotzeagatik; ogia erretzeko ere ordaindu beharra dagoela, eta okinak bere zatia hartzen ez
badu, ogia erre ez ezik kiskali ere egiten duela.”

G TESTUA
Galileo nabigazio sistema sortzeko lehiakideek indarrak batu dituzte
Europako Galileo nabigazio sistema eraikitzeko lehian zebiltzan NavSat eta Eurely
taldeek bat egin dute, eta egitasmoko lehen fasek egiteko kontratua jaso dute. Galileo
nork ustiatuko duen erabakitzeko negoziazio epea luzatu zuen martxo an Europako
Batzordeak. Kontsortzioak hogei urtez ustiatu ahalko du sistema. Galileo Ameriketako
Estatu Batuetako GPS sistemaren bertsio europarra da. Itsasoan zein lehorrean
orientatzeko erabiltzen dira nabigazio sistemak, eta ibilgailuak zein pertsonak non
dauden jakiteko. Galileo sistema GPSrekin bateragarria izango da.
Berria egunkaritik hartuta
19
ANTZINAROA
ERDI AROA
GAUR EGUNGO
AROA
XVIII. MENDEA
ARO MODERNOA
ANTZINAROA
GAUR EGUNGO
AROA
XXI. MENDEA

-1-
-2-
20

21
-3-
-4-
-5-
-6-

2.2. TESTU TIPOEN ERREKONOTZIMENDUA
Taulan agertzen diren testuak eta testu tipoak erlazionatu gezien bidez.
B Testua AZALPENA
CTestua ARGUDIO TESTUA
E Testua DESKRIBAPENA
G Testua NARRAZIOA
22

3.- INFORMAZIOAREN INTERPRETAZIOA
3.1. INFORMAZIO IKONIKOA
3.1.1.- Ondorengo argazkiak begien aurrean dituzula, jarduera hauek egin:
a) Zer klima-mota iradokitzen dizute? Klima bakoitzaren ezaugarriak adierazi,
kontuan hartuta prezipitazioak edo euria, tenperatura eta landaredia.
23
? 1. argazkia:
? 2. argazkia:
? 3. argazkia:
? 4. argazkia:

24
? 5. argazkia:
? 6. argazkia:
b) Argazki horietakoren bat ba al dagokie Euskal Autonomia Erkidegoko klimei?
Markatu zein edo zeintzuk, eta erantzuna arrazoitu.
c) Paisaia horiek gizakiak aldatu dituela uste al duzu? Erantzuna arrazoitu.
d) Euskal Erkidegoaren berezko paisaiaren baten deskribapena egin.

-1- -2-
-3- -4-
25

-5- -6-
3.1.2.- Ikus dezakezunez, argazki hauetan bi nekazaritza-paisaia desberdin ageri
dira.
-1- -2-
26

-3- -4-
a) Saia zaitez kontzeptu batzuk gogoratzen, argazkiekin erlazionatuz.
27
o Mekanizazioa
Argazki- zk..................................................................
Iruzkina (zer herrialdetakoak izan daitezkeen adierazi)
o Nekazaritza tradizionala
Argazki- zk.................................................................
Iruzkina (zer herrialdetakoak izan daitezkeen adierazi)

b) Argazki horietakoren batek ba al du antzik Euskal Autonomia Erkidegoan
erabiltzen den nekazaritzarekin? Erantzuna arrazoitu.
c) Zer sektore ekonomikori dagozkio argazki horiek? (gurutze batez markatu)
28
o Lehen sektoreari
o Bigarren sektoreari
o Hirugarren sektoreari
4.- Bilboko ikuspegia ikus dezakezu argazkiotan. Zatikako azterketa egingo dugu.
Gero, behean ageri diren galderei erantzungo diezu.
a) Zer faktorek mugatu ahal izan du Bilboren hedapena edo zabalkuntza?
b) Hiri-mundua eta landa- edo baserri-mundua hurbil daudela ikus daiteke.
Identifikatu argazkietan.
c) Eraikinen edo etxeen distribuzioaren arabera, biztanleriaren dentsitatea handia
dela iruditzen zaizu, bai ala ez?
d) Hirietan, zer motatako jarduera ekonomikoak dira nagusi?
e) Nolakoa da ingurumena hiri handi batean?

29
Erantzuna:
a)
b)

30
C
D)
e)
F) Idatzi testu labur bat Bilboko edo Erkidegoko beste hiri baten kutsadurari buruz hitz
egiten. Azaldu batez ere kutsaduraren kausa eta ondorioak.

3.1.4.
A Nola sailkatuko zenuke behean ageri den paisaia? (landakoa-hirikoa-industriala).
Arrazoitu erantzuna.
31
Erantzuna:
B Non kokatzen dira industriak? Biribil batez inguratu zure ustez egokiak diren
erantzunak. Aukeratutako erantzunak arrazoitu.
a) Autopista, portu, trenbide... eta halakoetatik gertu.
b) Hirien barruan.

32
c) Hirien inguruan.
d) Hirietatik oso urruti.
e) Lehengaiak dauden tokietatik hurbil.
f) Energia iturriak dauden tokietatik hurbil.
g) Eskulan ugari dagoen tokietatik hurbil.
h) Orain arte industrializatu gabe dauden herrialdeetan.
i) Eskulan merkea duten herrialdeetan.
C. Zer sektore ekonomikori dagokio industria? (gurutze batez markatu)
o Lehen sektoreari
o Bigarren sektoreari
o Hirugarren sektoreari

3.1.5..- Argazkiok gizarte-talde desberdinak erakusten dizkigute.
A. Jar iezaiozu argazki-oina argazki bakoitzari, edo egizu argazkiari buruzko iruzkin
laburra.
33
-1-
-2-
-3-

-4-
-5- -6-
34

35
? 1. argazkia:
? 2. argazkia:
? 3. argazkia:
? 4. argazkia:
? 5. argazkia:
? 6. argazkia:
B. Idatzi testu labur bat gaur egungo familia eta orain dela berrogeita hamar urtekoa
alderatuz. Erabili, gutxienez, 3 ezaugarri familia bi tipo hauek deskribatzeko.

C. Esan ondoko baieztapenak egia ala faltsu diren:
? Jaiotza-tasa murriztu egin da gaur egun Espainian, eta Espainia da jaiotza-tasarik
txikienetakoa duen herrialdeetako bat.
? Orain dela 50 urte, jaiotza-tasa handia zen Euskal Herrian.
? Jaiotza-tasa oso txikia da gutxi garatutako herrialdeetan.
? Hilkortasun-tasa nabarmen igo da gaur egun Euskal Herrian.
? Hilkortasun-tasa oso txikia da gutxi garatutako herrialdeetan.
? Erretiratu edo jubilatuen kopurua haziz doa Euskal Herrian, urtez urte.
? 2025. urtean, erretiratu gehiago izango da Espainian lan egiteko adinean
36
daudenak baino.
? Bizi-itxaropena nabarmen hazi da Euskal Herrian azken 50 urteotan.
? Emakumeen bizi-itxaropena gizonezkoena baino handiagoa da.

3.1.6.- Ingurumenaren degradazioa edo andeakuntza
A. Ondoren agertzen diren argazkiek ingurumenaren degradazioaren mota
desberdinak erakusten dituzte.
(a)
37
(c )
(b)
a) Zentral nuklearra da.Ba al duzu kutsadura edo kontaminazio erradioaktiboaren
berri? Azaldu horren eraginak, baita zentral nuklearren bat ezagutzen ote duzun
ere.

b) Ikusi ur kutsatuak nola isurtzen diren ibaira. Ahalegindu zaitez gerta daitezkeen
38
ondorioak laburbiltzen.
c) Zabortegia da.
? Zer arazo eragin ditzake zaborrak hirietan?
? Nola eragiten dio paisaiari?
? Zer gertatzen da inguru horretako ur, landaredi eta animaliekin?
B. Idatzi 10 edo 15 lerrotan testu narratibo bat Erkidegoko ingurumenaren
degradazioarekin zer ikusia daukan esperienzia bat adieraziz.

39
3.1.7.- Artearen historia
Zenbait argazki agertuko zaizkizu ondoren, arte-lanak (arkitektura, eskultura,
pintura) erakusten dituztenak.
Etiketa batzuk ere aurkituko dituzu, zenbait arte-aldi edo -arori dagozkienak.
? Arte- lan bakoitza behatu, eta haren ezaugarriak ikusita, obra bakoitza
dagokion arte-aldi edo -aroarekin lotu, etiketa bakoitza zure ustez
dagokion tokian jarriz. Ondokoak kontsulta ditzakezu: Arte-liburuak,
testuliburuak, entziklopediak, diapositibak...
? Hurrenkera kronologikoan jarri arte-lanak (antzinakoenetik
berrienera), 1etik 13ra arteko zenbakiak ipinita.
? Obra bakoitzari buruzko iruzkin txikia idatzi zure koadernoan,
dakizunaz eta eskuratu duzun informazioaz baliatuz.
ERRENAZIMENTUKO
PINTURA
LABAR-PINTURA
HISTORIAURREA
PINTURA
INPRESIONISMOA
ERDI AROKO
ARKITEKTURA
EGIPTOKO ARTEA ESPRESIONISMOA -
SURREALISMOA
ARKITEKTURA
ARTE GREKOA
ARKITEKTURA
ARTE MUSULMANA
ESKULTURA
GAUR EGUNEKOA
ARKITEKTURA
ARTE ERROMATARRA
ARKITEKTURA
GOTIKOA ARKITEKTURA
ERROMANIKOA
ARKITEKTURA
GAUR EGUNEKOA

40

41

42

43

44

3.2. INFORMAZIO KARTOGRAFIKOA
Mapak erabiliko dituzu. Zalantzarik baduzu, atlasen bat kontsultatu.
3.2.1. Esan zer adierazten duen behean ageri den mapa horrek. Probintzien, hiriburuen
eta itsasoaren izenak jarri, halakorik badago.
3.2.2. Aurreko mapan bezala, esan zer adierazten duen mapa honek. Adierazi zein
Autonomia Erkidegotan bizi zaren, eta mapan jarri Estatuko gainerako
Autonomia Erkidegoen izenak, ondoren agertzen direnak:
Andaluzia, Aragoi, Asturias, Balearrak, Errioxa, Euskal Autonomia
Erkidegoa, Extremadura, Galizia, Gaztela eta Leon, Gaztela-Mantxa,
Kanariak, Kantabria, Katalunia, Madril, Murtzia, Nafarroako Foru
Erkidegoa, Valentzia. Ceuta eta Melilla hiri autonomoak.
45

3.2.3. Esan zer adierazten duen mapa horrek. Itsasoen, herrialdeen eta hiriburuen
izenak jarri, eta koloreztatu. Hitz egin herrialde horietako diruaz edo monetaz.
Herrialdeak:
Alemania, Austria, Belgika, Bulgaria, Danimarka, Erresuma Batua
(Britainia Handia), Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia,
Finlandia (Suomi), Frantzia, Grezia, Herbehereak (Holanda), Hungaria,
Irlanda (Eire), Islandia, Italia, Kroazia, Letonia, Luxenburgo, Malta,
Norvegia, Polonia, Portugal, Suitza, Turkia, Txekiar Errepublika, Zipre.
http://www.todosvacunados.com/imatges/mapa_europa3.gif . Helbide honetan duzu
mapa osatua.
46

3.2.4. Iparra, Hegoa, Ekialdea eta Mendebaldea markatu behean agertzen den mapa
horretan. Paraleloak eta meridianoak markatu
Ondoko baieztapenak egia ala faltsu diren adierazi:
? Mapa bateko latitudea Ekialde-Mendebalde koordenatuek markatzen
47
dute.
?
Egia Faltsu
? Mapa bateko longitudea Ipar-Hego koordenatuek markatzen dute.
?
Egia Faltsu
3.2.5.- Ezagutzen dituzun kontinente eta itsasoak markatu edo seinalatu mapa
honetan.

3.3. INFORMAZIO ESTATISTIKOA
3.3.1. Esan grafiko honek zer erakusten duen, eta zer grafiko- mota den, eta iruzkin
laburra egin horri buruz.
Internet erabiltzen dutenak. Datuak: 2002ko apirila.
48

49
Iruzkina:
3.3.2. Behean agertzen den grafikoan Euskadiko biztanleriaren banaketa ageri da,
1900. urtetik 2001.era.
? Ondoren ageri den plantillan jarri datuak (%tan). Ikusi nola jarri diren
1900eko datuak.
? Grafiko iruzkindu edo komentatu, honako kontzeptu hauekin eta
antzekoekin lotuz: jaiotza-tasa, hilkortasun-tasa, bizi-itxaropena,
adin-taldeen aldaketen arrazoiak eta ondorioak....

EUSKADIKO BIZTANLERIA, ADIN-TALDEEN ARABERA. %
TALDEAK 0TIK 14 URTERA 15 URTETIK 64RA 65 URTETIK GORA
1900 %35,1 %59,9 %5
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
3.3.3. Espainiako biztanleriaren bilakaera. 1960-1996 aldia, %tan.
Barra-grafiko bat egin ondoren agertzen diren zifrekin. Jarraian adieraziko dizugu
horrelako grafiko bat nola egin.
50
Madril 97,6
Balearrak 70,3
Kanariak 66,1
Valentzia 59
Katalunia 56,7
Euskal Aut. Erk. 51,7
Murtzia 35,6
Nafarroa 30,9
ESPAINIA 28,8
Kantabria 21,7
Andaluzia 20,8
Errioxa 14,3
Asturias 9,2
Aragoi 6,6
Galizia 4
Ceuta -5
Gaztela eta Leon -13,1
Gaztela-Mantxa -16,5
Extremadura -24,4
Melilla -25,7
Nola egin barra-diagrama bat
? Paper milimetratua hartu eta bi lerro marraztu: bata
bertikala, ezkerraldean, eta beste horizontala. Horra
adibidea:
0
? Lerro bertikala 20ko tartetan banatu (100era heldu arte),
eta kontuan hartu 0a bi lerroen elkargunean dagoela.
Kontuan hartu tarte negatiboak ere adierazi behar direla:
20ko tarteak markatu, 40ra arte. Tarteen
proportzionaltasunari eutsi behar diozu.
? Lerro horizontalean tarte txikiak markatu, marrazkian
agertzen den bezala (tarteen proportzionaltasuna gorde).
? Autonomia Erkidegoen numerazioa ordenatu, handienetik
txikienera, eta barrak grafikan jarri. Zifra negatiboak ere
handienetik txikienera ordenatu, eta dagokien tokian jarri.

51
3.4.PUBLIZITATEZKO INFORMAZIOA
1. Iragarkiaren plano mota aztertu.
2. Iragarkian agertzen diren objetu eta personaiak deskribatu.
3. Esloganek, zer esaten du? Zer esan nahi du benetan?
4. Iragarkiak, zer funtzio bet du: informatiboa, ludikoa...?
5. Zeintzuk dira hartzaileari konbenzitzeko erabiltzen diren baliabideak?
6. Irudi eta testuaren arteko erlazioa azaldu.

4. DENBORA LANDU. JARDUERA.
4.1. Data batzuk aurkituko dituzu ondoren, urtetan adieraziak. Esan zein mendekoa den
bakoitza.
K.o. 1492. urtea Mendea: K.o. 1789. urtea Mendea:
K.a. 205. urtea Mendea: K.a. 1301. urtea Mendea:
K.o.1300. urtea Mendea: K.o. 499. urtea Mendea:
52
? Zer esan nahi du K.a. laburdurak?
? Zer esan nahi du K.o. laburdurak?
4.2. Honako Literatura mugimeduak eta garatzen diren mendeak erlazionatu gezien
bidez.
ERRENAZIMENTUKO
LITERATURA
XII-XIV MENDEAK
LITERATURA
ERROMANTIKOA
XVI MENDEA
ERDI AROKO LITERATURA XIX MENDEA

�ݺ�ߣ

Hasierako ebaluaketa hizkuntza gizarte eremuan

More Related Content

Hasierako ebaluaketa hizkuntza gizarte eremuan