Lurraren kanpoko dinamika apunteak
- 1. LURRAREN KANPOKO DINAMIKA PAISAIA ETA ERLIEBEA PAISAIA lurraren gainazalaren formak Elementu biotikoak (landaredia eta fauna) Elementu antropikoak Fenomeno atmosferikoak ERLIEBEA LURRAREN GAINAZALAREN FORMAK Elementu biotikorik GABE ADIBIDEAK: Mendia Muinoa Terrazak KANPOKO PROZESU GEOLOGIKOAK METEORIZAZIOA ETA HIGADURA Lurrazala etengabe aldatzen da kanpoko lau prozesu geologikoren ondorioz 1. METEORIZAZIOA Ingurumen agenteek harriak HAUTSI edo DISGREGATU, harrietan TENTSIOAK eragitean edota HARRIEN MINERALAK ALDATZEN dituztelako. 2. HIGADURA Agente geologikoek materialak LEKUTIK eramatean sortzen den modelaketa 3. GARRAIOA Agente geologikoek materialak eramatea da. 4. SEDIMENTAZIOA Materialak eremu beheratuetan METATZEA da, (Arro sedimentarioak deritze eremu horiei) Egin 148.orriaren 3. Ariketa METEORIZAZIOA BI MODU DAUDE HARRIAK DISGREGATZEKO 1. METEORIZAZIO MEKANIKOA (harriak hautsi mineralak aldatu gabe, tentsioen eraginez) Hiru mota: Gelifrakzioa: ura harrien pitzaduraren barruan sartu, ura izozten bada haren bolumen handitzean harria apurtzen du. Termoklastia: eguzkiak harrien kanpoko azala berotzen du, hau dilatatzen da barruko aldea baino gehiago, beroketa eta dilatazio ezberdinak harria apurtu. Deskonpresioa: Sakonera handian osatu diren harri magmatikoak gainazalera heltzen direnean, hedatu eta pitzatu egiten dira kanpoko presioa txikiagoa delako 2. METEORIZAZIO KIMIKOA (Harriak disgregatu harrien mineralak aldaketa kimikoa izaten baitute.) 4 mota: Oxidazioa: Aireko edo ureko OXIGENOAK harrien mineral mota batzuekin erreakzionatu eta oxidatzen ditu, oxidoa errazago apurtzen da.
- 2. Disoluzioa: Mineral batzuk uretan disolbagarriak dira. Karbonatazioa: Urak daraman CO2 k kaltzitarekin erreakzionatzen du, sortzen den mineral berria uretan disolbagarria da. Hidrolisia: Mineralek erreakzionatzen dute Urak dituen H + eta OH - ioiekin METEORIZAZIO BIOLOGIKOA: kimikoa ala fisikoa izan daitekeen meteorizazioa da baina sortzen duen agentea izakia (organismoa) da AGENTE GEOLOGIKOEN MODELATZE-LANA (ESKEMAK) HIGADURA PROZESUA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK KLIMA (klimak agente baten eragina areagotzen du) PLAKEN TEKTONIKA (tolesdurak, failak, isostasiaren altxapenak, agenteen eragina berpiz dezakete) LITOLOGIKOAK (Harri motaren arabera higadura ezberdina da) ANTROPIKOAK (gizakien jarduerak alda dezake agente baten higatzeko indarra) MAPA TOPOGRAFIKOAK Zera da? Erliebea adierazteko erabiltzen diren mapak dira, aldez aurretik erabakitako eskala bati jarraituz eta gainazal lau batean adierazita. OSAGAI NAGUSIAK Sestra-kurbak, Distantziakidetza, Kota, Eskala, Legenda, Koordenatuak MAPEN OSAGAI NAGUSIAK 1. Sestra kurbak: - Desnibela sestra kurben bidez adierazten da. - Errealitatean altuera bera duten puntuak elkartzen dituzten irudimenezko marrak dira. - Ez dute elkar mozten, ez dira bitan banatzen, ez dute bat egiten. MOTAK Ohiko-sestra kurbak: marra marroi jarraikor batez marrazten dira normalean, ez beti. Sestra kurba nagusia: 5 sestra kurbaro beste lodi eta ilunago bat ageri da. Honetan altuera adierazten da. 2. Kota: Puntu bakan bat zenbaki batez lagunduta, zenbakiak itsas-gaineko altuera adierazten du. 3. Distantziakidetza: eskalaren arabera kurben arteko distantzia egonkorra da. 4. Eskala: neurri errealaren eta neurri jakin baten arteko proportzioa 1:25000 1:50000 1:40000 5. Legenda: sinbologiaren kodea adierazten du 6. Koordenatu geografikoak (2 zenbaki, longitudea eta latitudea) lekua munduan kokatzen du. longitudea: goiko eta azpiko ertzetan adierazten da, gradu eta minututan Latitudea: ezker eta eskuineko ertzetan