![Egin klik aurre
SOROSILIKATOAK
Tetraedro: Parekatuak
2Si erdian, 7 O erpinetan:
Batuketa:
(8+)+(14-)=6-
Si-aren balentzia: 4+ 2X4 =8+
O-aren balentzia: 2- 7X2-=14-
Epidota
Ca2FeAl2[OH,O,SiO4,SiO7]](https://image.slidesharecdn.com/materiakristalinoa-140528025402-phpapp01/85/Materia-kristalinoa-42-320.jpg)
![Egin klik aurre
INOSIIKATOAK
Piroxenoak
Anfibolak
Katea bakunak
Katea bikoitzak
Augita
Hornlenda
CaMg[Si2O6].
Ca2(Mg, Fe, Al)5(Al, Si)8O22(OH)2](https://image.slidesharecdn.com/materiakristalinoa-140528025402-phpapp01/85/Materia-kristalinoa-44-320.jpg)
Materia kristalinoa
- 1. Egin klik aurre LURRA OSATZEN DUEN MATERIA MATERIA KRISTALINOA eta bere PROPIETATEAK
- 2. Egin klik aurre MINERALAK ETA HARRIAK GAI KRISTALINOA LURRAREN PARTE SOLIDOA HARRIZKOA DA HARRIA: MINERAL edo mineraloide BATEZ osatua (harri mineralbakarrak) monomineralikoak MINERAL edo mineraloide GEHIAGOZ OSATUA (harri mineralanitzak) polimineralikoak DOLOMIA: dolomitaz GRANITO: kuartzo, feldespato eta mikaz
- 3. Egin klik aurre MINERAL KONTZEPTUA • Substantzia – Solidoa (kristalinoa) eta kristalizazio finkoa duena – Naturala – Ez organikoa – Konposizio kimiko jakina: finkoa edo aldakorra muga estuen artean – Balditza hauek ez baditu betetzen: MINERALOIDEA
- 4. Egin klik aurre MINERAL KONTZEPTUA • Solido kristalinoa (mineralak) • Partikulak* espazioko hiru dimentsiotan ordenatuak • Solido amorfoak: • Partikulak ordenatu gabe Adib. Beira Bolkanikoa (obsidiana) • likidoa Merkurioa Halita NaCl * Atomoak, ioiak edo molekulak SUBSTANTZIA SOLIDOA
- 5. Egin klik aurre EZ-ORGANIKOA MINERAL KONTZEPTUA Azukreak (sakarosa) forma kristalinoa badu ere, organikoa da, beraz ez da minerala NATURALA Prozesu natural batean sortuak, beraz bitxi artifizialak, laborartegian eginak, ez dira mineralak Sakarosa Diamante artifiziala Diamante naturala
- 6. Egin klik aurre KRISTALIZAZIO FINKOA Kaltzita eta aragonito CaCO3. Mineral polimorfikoak dira erronboedroa Prisma erronbikoa Makla: 3 prisma erronbiko Kristalizazioak Kaltzita Aragonito Kristalizazio desberdinak Mineral desberdinak MINERAL KONTZEPTUA
- 7. Egin klik aurre S. hexagonala S. kubikoa Polimorfismoa: 2. adibidea MINERAL KONTZEPTUA
- 9. Egin klik aurre KRISTAL EGITURA Materia minerala = materia kristalinoa – Kristalen osagaiak (partikulak ) • Atomoak Na • Ioiak Na+ • Molekulak SiO2 – Espazioko hiru dimentsiotan ordenatuak – Elkarren arteko distantzia finkoa Na eta Cl espazioan errepikatuak kristal sare kubikoa osotuz kubo bat Errepikatzen den oinarrizko egitura = Gelaxka unitatea (1) konstante kristalografikoek definitua Konstante kristalografikoak: - aldeak: a,b,c - Angeluak: α, ß, γ Halita NaCl Gelaxka unitatea errepikatuz kristal sarea sortzen da
- 10. Egin klik aurre Sare posibleak: 14 Bravais-en sare eta 7 sistema kristalografiko
- 11. Egin klik aurre Kristal forma Forma erregularrekoak edo Idiomorfoak: barneko antolakuntza kristalinoa (egitura kristalinoa) kanpoan islatzen dute (1) eta poliedro itxurakoak dira. Simetria erakusten dute. Forma irregularrekoak edo Xenomorfoak: barneko antolakuntza dute, baina ez da kanpora islatzen 1.- sistema bakoitzaren araberako aldeak, aurpegiak eta erpinetan adierazita. Idiomorfoa Alotriomorfoa
- 12. Egin klik aurre Kristalen simetria SimetrÃa elementuak • Ardatza • Planoa • Simetria Zentrua ARDATZAK : bere inguruan kristalaren elementu bat,errotazioz, erregularki errepikatzen da. Errepikatze kopuruaren arabera ardatzak deitzen dira : binarioak, ternarioak, kuaternarioak eta senarioak
- 13. Egin klik aurre Simetria ardatzak Orden zkia Izena Ikurra 2 Binarioak 3 Ternarioak 4 Cuaternarioak 6 Xenarioak Kubo baten ardatzak
- 14. Egin klik aurre Simetria planoa Kristala bi zati berdinetan banatzen du, eta zati bakoitza bestearen ispilu irudia da
- 15. Egin klik aurre KRISTAL AZTURA (habitua) Azikularra Epsomita Haritsua Amianto Kubikoa Pirita Prismatikoa Turmalina Taula erakoa Biotita Kristalen forma geometrikoa da
- 16. Egin klik aurre KRISTALEN ERAKETA KRISTALOGENESIA • Mineral bakoitzaren eraketa baldintzak: – Tª eta P konkretu bat – Gai aski – Denbora – Hasierako nukleoa NUKLEOA: partikulen kontzentrazio edo nukleo txikiak
- 17. Egin klik aurre Kristalen hazkuntza 1. Hutsuneak estaliz 2. Lerroak betez 3. Aurpegiak betez 4. Aurpegi berria hasiz 1. Partikulak gehituz kristal sarea eratzen da 1. espazioko 3 dimentsiotan 2. Ahalik eta Energia gutxien gastatuz 2. Kristal forma bat hartuz bereziki = KRISTAL AZTURA deitutakoa
- 18. Egin klik aurre Kristalen tamaina eta forma Gaia, P eta Tª-z gainera Kristala handitu eta kanpo forma geometrikoa izateko baldintzak: - Denbora: partikulak espazioan koka daitezen - Oso laburra bada nukleorik ez da eratzen - Laburra bada kristal txikiak - Espazioa: forma geometrikoa bilakatzeko - Kristal hazkuntza egokitzen da espaziora - Espazio aski bada kristal idiomorfoak - Eskasa bada alotriomorfoak - Egonkortasuna: perturbaziorik gabe Partikulak behar duten tokian kokatzeko Naturan gutxitan ematen dira
- 19. Egin klik aurre KRISTALIZAZIO FINKOA Kaltzita eta aragonito CaCO3. Mineral polimorfikoak dira erronboedroa Prisma erronbikoa Makla: 3 prisma erronbiko Kristalizazioak Kaltzita Aragonito Kristalizazio desberdinak Mineral desberdinak Mineral polimorfoak
- 20. Egin klik aurre Agregakin kristalinoak Drusa Hari formakoa Konkreziokoa Laminarra Dendrita formakoa Granularra Geoda
- 21. Egin klik aurre MAKLAK Igeltsua Ortosa Kuartzoa Pirita Estaurolita
- 22. Egin klik aurre MINERALEN PROPIETATE FISIKOAK Pisu espezifikoa Dentsitatea Gogortasuna Esfoliazioa Haustura Distira Kolorea Marradura Gardentasuna Bierrefringentzia Magnetismoa
- 23. Egin klik aurre Pisu espezifikoa eta dentsitatea Pisu espezifikoa Pe = Pm/PH2O Pm mineralaren pisua (bolumen konkretua) PH2O bolumen bereko uraren pisua /Pm PH2O Dentsitatea D = M/V M = masa V = Bolumena V M
- 25. Egin klik aurre Kolorea • Mineralak bere azalean islatzen duen argiaren kolorea. Hau da: espektrotik zurgatu egiten ez duena • Alokromatikoak: ezpurutasunengatik kolore aldakorra dute. Adib.: Fe gorria Kuartzoa Fluorita •Idiokromatikoak: kolore konstantea dutenak Biotita Albita Sufrea Malakita Azurita
- 26. Egin klik aurre Distira Mineralaren azalean islatzen duen argiaren itxura
- 27. Egin klik aurre Diamantea Olibinoa Kuartzoa Blenda KaltzitaBaritina Silimanita Halita
- 28. Egin klik aurre Kristalak hausteko modua: 1.- kristalizazio planoak jarraikiz = Esfoliazioa Kristal nagusien forma gordez Haustura: apurtzearen gainazala duen itxura 2- kristalizazio planorik jarraitu gabe: esfoliaziorik ez duten mineralak haustura dute Aktinolita haritsua Mika laminarra Jaspe Maskor erakoa
- 30. Egin klik aurre Gardentasuna Mineralen ahalmena argia pasatzen usteko. Argiak ez du zeharkatzen minerala: OPAKUAK Argiak zeharkatzen du minerala: - Objektuak ikusten dira mineralaren zehar: GARDENAK - Objektuak ez dira ikusten mineralaren zehar ZHARRARGIAK
- 31. Egin klik aurre Bierrefringentzia Islandiako espatoa = Kaltzita purua
- 32. Egin klik aurre Magnetismoa Burdina erakartzeko mineral batzulk duten ahalnena Magnetita
- 33. Egin klik aurre 6. Karbonatoak 7. Nitratoak 8. Boratoak 9. Fosfatoak 10. Sulfogatzak 11. Wolframatoak I. SILIKATOAK II. SILIKATOAK EZ DIRENAK 1. Elementu natiboak = jatorrizko elementuak 2. Sulfuroak 3. Sulfatoak 4. Oxidoak (a) Sinpleak eta anitzak (b) Hidroxidoak 5. Haluroak Mineralen sailkapena
- 34. Egin klik aurre 1. Elementu natiboak Au, Urrea S, Sufrea C, diamantea Cu, Kobrea C, grafitoa
- 35. Egin klik aurre 2. Sulfuroak Zinabrioa HgS galena PbS, Esfalerita = Blenda ZnS, pirita FeS2 Kalkopirita CuFeS2
- 36. Egin klik aurre 3. Sulfatoak Ca SO4·2H2O, igeltsua Ca SO4 anhidrita BaSO4, Baritina Oligisto = hematites, Fe3O4 Magnetita, Fe2O3 Limonita, FeO(OH) Azurita: Cu(OH)2-2(CuCO3) Malakita: Cu(OH)2-CuCO3 4. Oxidoak Kasiterita,SnO2 Epsomita (MgSO4·H2O)
- 37. Egin klik aurre 5. Haluroak KCl, SilbinaNaCl, halita KMgCl3.6(H2O) Karnalita 6. Karbonatoak Dolomita - CaMg(CO3)2 MgCO3 MagnesitaCaCO3 Kaltzita FeCO3 Siderita
- 38. Egin klik aurre Nitratina NaNO3 Fosforita (Ca3(PO4)2) = apatito kriptokristalinoa 7. Nitratoak 8. Boratoak 9. Fosfatoak Borax Na2B4O7 -10H2O 10. Wolframatoak wolframita, (Fe, Mn) WO4
- 39. Egin klik aurre1.- SILIKATOAK IZENA TETRAEDROEN antolakuntza EGITURA O PARTEKATUAK Si/O erlazioa ADIBIDEAK NESOSILIKATOAK Isolatuak 0 1:4 Olibinoa Granate Zirkoia Andaluzita SOROSILIKATOAK Parekatuak 1 2:7 Epidota ZIKLOSILIKATOAK Eraztunetan 2 1:3 Turmalina Berilo ~ Esmeralda INOSIIKATOAK Piroxenoak Anfibolak Katea bakunak 2 1:3 Augita Katea bikoitzak 3 4:11 hornlenda FILOSILIKATOAK Orritan 3 2:5 Mikak Buztinak TEKTOSILIKATOAK 3 Dimentsiotan 4 3:8 1:2 Kuartzoa Feldespatoak
- 40. Egin klik aurre SILIKATOEN EGITURA Tetraedroa silikatoen oinarrizko unitatea 1 Si erdian 4 O erpinetan: Si-aren balentzia: 4+ 1X4 =4+ O-aren balentzia: 2- 4X2-=8- Batuketa : (4+)+(8-)=4- Gelditzen dira: 4 karga - konpentsatzeko ioi positiboetkin (katioiekin)
- 41. Egin klik aurre NESOSILIKATOAK I =Igneoa M= metamorfikoa S= sedimentarioa Tetraedro: Isolatuak (nesos = uhartea) katioiak Olibinoa (I) (Mg,Fe) SiO4 Granate (M) Andaluzita (M) Mg 2+ Fe 2+ = 4+, 4- konpentsatzeko
- 42. Egin klik aurre SOROSILIKATOAK Tetraedro: Parekatuak 2Si erdian, 7 O erpinetan: Batuketa: (8+)+(14-)=6- Si-aren balentzia: 4+ 2X4 =8+ O-aren balentzia: 2- 7X2-=14- Epidota Ca2FeAl2[OH,O,SiO4,SiO7]
- 43. Egin klik aurre ZIKLOSILIKATOAK Tetraedro: Eraztunak eratuz 3Si erdian, 9 O erpinetan: Batuketa: (12+)+(18-)=6- Si-aren balentzia: 4+ 3X4 =12+ O-aren balentzia: 2- 9X2-=18- Turmalina Berilo ~ Esmeralda Berilo Aguamarina Esmeralda Berilo urdina
- 44. Egin klik aurre INOSIIKATOAK Piroxenoak Anfibolak Katea bakunak Katea bikoitzak Augita Hornlenda CaMg[Si2O6]. Ca2(Mg, Fe, Al)5(Al, Si)8O22(OH)2
- 45. Egin klik aurre FILOSILIKATOAK Piroxenoak Tetraedroak orritan Mikak Buztinak Biotita (1) Moskobita (2) Kaolinita 1.- K(Mg,Fe2+)(Al,Fe3+) Si3O10(OH,F)2 2.- KAl2(Si3Al)O10(OH,F)2. 3.- Al2Si2O5(OH)4
- 46. Egin klik aurre TEKTOSILIKATOAK TETRAEDROAK 3 Dimentsiotan Kuartzoa Feldespatoak Plagioklasak (Na, Ca) Albita Anortita Ortoklasak (K) Ortosa