ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
Punoi: Burim Derveni
       Kl: XI E




       Projekt Kimi    1
 TE DIME CFARE JANE YNDYRNAT,
  PROTEINAT DHE KARBOHIDRATET.
 TE DIME RENDESINE E TYRE NE
  ORGANIZMIN TONE.
 Të DIME NDERIMIN E TYRE DHE
  FUNKSIONET QE KANE.
 Të DIME EFEKTET POZITIVE DHE
  NEGATIVE TE TYRE NE ORGANIZMIN
  TONE.
                   Projekt Kimi    2
 Emri proteinë rrjedh nga greqishtja “prota” dhe do të thotë
    i rëndësishëm.
   Ato përbëjnë një pjesë të madhe të të gjithë organizmit
    tonë dhe luajnë efekte jetike.
   Formohen nga vargje aminoacidesh të lidhur me lidhje
    peptidike.
   Ka gjithsej 20 lloje aminoacidesh ku 9 jane themelore dhe
    11 jo-themelore.
   9 proteinat esenciale nuk prodhohen dot nga trupi ynë
    prandaj është me shumë rëndës të merren nëpërmjet
    ushqimeve me përmbajtje të lartë proteinash.
   Proteinat jo-themelore prodhohen nga trupi ynë, por për
    prodhimin e tyre duhen proteinat e tjera që shërbejnë si
    katalizatorë.
                                  Projekt Kimi                  3
 Formimi i organeve të brendshme si mëlcia, muskujt,
    ligamentet, kockat etj. Ruajtja e formës trupore.
   Përbëjnë 15% të trupit tonë.
   Shërbejnë si katalizatorë.
   Transportojnë oksigjenon në gjak.
   Marrin pjesë në transportin aktiv të lëndëve ushqyese.
   Nga to formohen edhe antirupat që mbrojnë trupin
    nga sëmundjet.
   Rregullimi i hormoneve dhe matobolizmit të
    ushqimeve.
                                Projekt Kimi                 4
 Proteinat ndahen në proteina me vlerë biologjike të
  lartë (treten shpejt) proteina me vlerë biologjike të ulët
  (treten me vështirësi)
 Proteina e hirrës - thartirat, ka vlerën më të lartë
  bilogjike pra është kualiteti më i lartë i proteinës dhe
  tretet shumë shpejt në organizëm.
 Proteina e kazeinës - proteina e qumështit. Ka vlerën
  mesatare biologjike dhe tretet më ngadalë në
  organizmin e njeriut.
 Proteina e sojës - bizelja, fasulja, arrat, kikirikat, etj.
  ka vlerën më të ulët biologjike dhe tretet shumë
  ngadalë në organizmin e njeriut.
                                Projekt Kimi                    5
 Proteina e plotë është ajo proteinë e cila përmban 9
    amino acidet themelore pra është proteinë e kompletuar
    dhe është shumë e rëndësishme për shëndetin e njeriut.
   Proteinë të plotë përmbajnë: hirra, vezët, qumështi, djathi,
    kosi, mishi i bardhë i pulës, mishi i peshkut, mishi i kuq
    (bifteku,përshuta),etj.
   Proteina e mangët - e paplotë është proteinë e
    pakompletuar sepse i mungojnë 2 apo 3 amino acide nga 9
    amino acidet themelore, pra nuk i ka të gjitha amino acidet
    themelore.
   Edhe kjo proteinë është e dobishme për shëndetin e njeriut
    dhe ka mundësi të kompletohet, të bëhet proteinë e plotë.
   Proteinë të mangët-paplotë përmbajnë: drithërat, bizelja,
    fasulja, kikirikat, arrat, farat, Projekt Kimi                 6
 Mungesa e proteinës rezulton në lodhje të përgjithshme të
  njeriut, në dobësimin e muskujve dhe indeve, në ndjeshmëri
  ndaj infeksioneve, dhe gjithashtu shfaqë dëshirën për
  konsumimin më të madh të sheqernave gjatë ditës, siç është
  çokollata dhe ëmbëlsirat tjera të cilat mund të shkaktojnë
  trashjen - rritjen e peshës trupore.
 Më parë, në bazë të disa studimeve është menduar se
  konsumimi i lartë i ushqimit me proteina
 mund ti shkaktojë stres veshkëve dhe mëlqisë sepse këto organe
  duhet të punojnë më tepër në mënyrë që të nxjerrin materiet
  toksike të mbetura nëpërmjet urinës, dhe gjithashtu mund të
  shkaktojë humbjen e kalciumit të eshtrave nëpërmjet urinës.
 Kurse tani studimet e fundit tregojnë se përdorimi i lartë i
  ushqimit me proteina nuk mund të shkaktojë kurfarë stresi
  veshkëve dhe mëlqisë, sepse proteina është substancë
  termogjenike e cila mund të lirohet nga trupi edhe nëpërmjet
  nxehtësisë.
                                  Projekt Kimi                 7
 Lipidet (lipos-gr-yndyrë) në përgjithësi përkufizohen
 si yndyrëra të patretshme në ujë, por treten në tretës
 tjerë organik p.sh. tretës të lipideve
 janë acetoni ose benzeni. Në natyrë ndodhen edhe
 si molekula të tilla si vajra, kolesterole,
 sterole, vitamina(A, D, E dhe K ), monogliceride,
 digliceride, fosfolipide, etj. Funksionet kryesore
 biologjike të lipideve janë: depozitimi i energjisë,
 veprojnë si komponentë strukturor në membranën
 qelizore, dhe si molekula sinjalizuese.


                             Projekt Kimi                 8
 Lipidet janë një grup komponimesh që kanë shumë
    funksione biologjike, të tilla si komponente strukturore në
    membranën qelizore, deponimin e burimeve të energjisë
    etj. Lipide në përgjithësi janë hidropfobik apo amfifilike të
    vogla që kanë origjinë tërësisht ose pjesërisht nga dy lloje
    substancash biokimike: ketonet dhe grupet izofrene. Duke
    marrë parasysh këtë, lipidet ndahen në:
   alkine yndyrore
   glicerolipide
   glicerofosfolipide
   sfingolipide
   saharolipide
   poliketone (ketone të përbëra)

                                   Projekt Kimi                     9
 Yndyrnat janë bazë, në shumë procese të organizmit dhe
  janë një formë e përqendruar e energjisë. Marrja e tepruar e
  yndyrnave, mund të çojë në dhjamosje. Mishi, djathi, vaji i
  palmës, vaji i arrës së kokosit, dhjamërat e kafshëve, vezët,
  peshqit, arrat, kanë yndyrna të tretshme.
 Obeziteti është një ndër sëmundjet më shqetësuese të të
  gjithë shoqërisë njerëzore sot. Obeziteti vjen si pasojë
  mbiushqyerjes, sidomos me yndyrna, të cilat duke qenë se
  nuk konsumohen energjikisht depozitohen si dhjam.
 Sipas disa kërkimeve arsyeja që ne na pëlqejnë kaq shumë
  yndyrnat është fakti se edhe vetë truri jonë përbëhet nga
  50% ynfyrë (mielina dhe membrama e neuroneve)

                                 Projekt Kimi                     10
 Karbohidratet janë materie të përbëra nga karboni,
  hidrogjeni dhe oksigjeni, dhe zakonisht kategorizohen
  si sheqera,nisheste dhe fibra.
 Sheqeri i cili gjendet në përmbajtjen e ushqimit
  përcaktohet si monosaharid apo dysaharid.
 Monosaharidet janë njësi e vetme e sheqerit dhe kur
  shumë njësi të tilla lidhen, atëherë formohen nishestet
  (karbohidratet që gjenden në bimë) dhe glikogjeni
  (karbohidrate që ruhen në trupin e njeriut).Në
  monosaharide bëjnë pjesë:glukoza (e njohur si sheqeri
  i gjakut), fruktoza (sheqeri i pemëve),dhe galaktoza.

                              Projekt Kimi                  11
 Karbohidratet e thjeshta-(sheqer i thjeshtë), janë
  monosaharidet dhe dysaharidet.
 Karbohidratet e thjeshta treten shpejtë në organizëm dhe
  rrisin nivelin e sheqerit në gjak shumë shpejtë. Në këtë rast
  pankreasi detyrohet të prodhojë më shumë insulinë e cila
  merr glukozën më shpejtë nga gjaku dhe e ruan atë si
  glikogjen apo yndyrë në trupin e njeriut, në mënyrë që të
  rikthehet niveli normal i sheqerit në gjak.
 Karbohidratet e thjeshta janë: sheqeri i bardhë-sukroza,
  ëmbëlsirat,tortet,kiflet,pijet e gazuara,lëngjet me sukroze-
  sheqer të përpunuar, qokolata,bombonet,biskotat,qipsat
  dhe gjithë artikujt që përmbajnë sheqer të rafineruar.
                                 Projekt Kimi                     12
 Karbohidratet e përbëra-(sheqer natyral) janë
  polisaharidet të cilat formohen nga bashkimi i tri apo më
  shumë njësive të sheqerit.
 Karbohidratet e përbëra treten dhe depërtojnë në gjak më
  ngadalë, diku për 1 deri 3 orë, çka do të thotë se niveli i
  sheqerit në gjak rritet ngadalë dhe mbetet i qëndrueshëm,
  dhe në këtë rast pankreasi detyrohet të prodhoj vetëm një
  sasi të vogël të insulinës.Kjo mundëson të kemi energji për
  një kohë më të gjatë dhe mos të ndihemi të uritur.
 Karbohidratet e përbëra janë: drithërat, orizi, pemët, patatet,
  domatet, qumështi dhe produktet e qumshtit,lëngjet pa
  sheqer shtesë-të bardhë, shpagetat, gruri, bizelja, fasulja.
 Karbohidratet e përbëra janë shumë të rëndësishme për
  shëndetin e njeriut, janë ushqime jetësore sepse përmbajnë
  shumë vitamina dhe minerale si: vitaminat B,vitamin E, zink,
  magnezium, hekur dhe gjithashtu rrisin rezervat e energjisë
  së deponuar.                      Projekt Kimi                  13
 Karbohidratet me indeks glikemik të lartë edhe pse mund
 të jenë disa karbohidrate të përbëra (si patatet e pjekura dhe
 orizi i bardhë) ato treten shpejtë në organizëm dhe rrisin
 shumë shpejtë nivelin e sheqerit në gjak që do të thotë se nuk
 janë shumë të dobishme për shëndetin e njeriut e sidomos për
 personat me sëmundje të diabetit-sheqerit te të cilët rritja e
 nivelit të sheqerit në gjak mund të shkaktojë probleme të
 mëdha shëndetësore.

 Karbohidratet me indeks glikemik të ulët të cilat
 gjithashtu mund të jenë disa karbohidrate të thjeshta (siç janë
 pemët) treten më ngadal dhe rrisin nivelin e sheqerit në gjak
 më ngadal që do të thotë se janë shumë të nevojshme dhe të
 dobishme për shëndetin e njeriut e sidomos për personat me
 sëmundje të diabetit-sheqerit.
                                 Projekt Kimi                  14

More Related Content

Proteinat, yndyrnat dhe karbohidratet

  • 1. Punoi: Burim Derveni Kl: XI E Projekt Kimi 1
  • 2.  TE DIME CFARE JANE YNDYRNAT, PROTEINAT DHE KARBOHIDRATET.  TE DIME RENDESINE E TYRE NE ORGANIZMIN TONE.  Të DIME NDERIMIN E TYRE DHE FUNKSIONET QE KANE.  Të DIME EFEKTET POZITIVE DHE NEGATIVE TE TYRE NE ORGANIZMIN TONE. Projekt Kimi 2
  • 3.  Emri proteinë rrjedh nga greqishtja “prota” dhe do të thotë i rëndësishëm.  Ato përbëjnë një pjesë të madhe të të gjithë organizmit tonë dhe luajnë efekte jetike.  Formohen nga vargje aminoacidesh të lidhur me lidhje peptidike.  Ka gjithsej 20 lloje aminoacidesh ku 9 jane themelore dhe 11 jo-themelore.  9 proteinat esenciale nuk prodhohen dot nga trupi ynë prandaj është me shumë rëndës të merren nëpërmjet ushqimeve me përmbajtje të lartë proteinash.  Proteinat jo-themelore prodhohen nga trupi ynë, por për prodhimin e tyre duhen proteinat e tjera që shërbejnë si katalizatorë. Projekt Kimi 3
  • 4.  Formimi i organeve të brendshme si mëlcia, muskujt, ligamentet, kockat etj. Ruajtja e formës trupore.  Përbëjnë 15% të trupit tonë.  Shërbejnë si katalizatorë.  Transportojnë oksigjenon në gjak.  Marrin pjesë në transportin aktiv të lëndëve ushqyese.  Nga to formohen edhe antirupat që mbrojnë trupin nga sëmundjet.  Rregullimi i hormoneve dhe matobolizmit të ushqimeve. Projekt Kimi 4
  • 5.  Proteinat ndahen në proteina me vlerë biologjike të lartë (treten shpejt) proteina me vlerë biologjike të ulët (treten me vështirësi)  Proteina e hirrës - thartirat, ka vlerën më të lartë bilogjike pra është kualiteti më i lartë i proteinës dhe tretet shumë shpejt në organizëm.  Proteina e kazeinës - proteina e qumështit. Ka vlerën mesatare biologjike dhe tretet më ngadalë në organizmin e njeriut.  Proteina e sojës - bizelja, fasulja, arrat, kikirikat, etj. ka vlerën më të ulët biologjike dhe tretet shumë ngadalë në organizmin e njeriut. Projekt Kimi 5
  • 6.  Proteina e plotë është ajo proteinë e cila përmban 9 amino acidet themelore pra është proteinë e kompletuar dhe është shumë e rëndësishme për shëndetin e njeriut.  Proteinë të plotë përmbajnë: hirra, vezët, qumështi, djathi, kosi, mishi i bardhë i pulës, mishi i peshkut, mishi i kuq (bifteku,përshuta),etj.  Proteina e mangët - e paplotë është proteinë e pakompletuar sepse i mungojnë 2 apo 3 amino acide nga 9 amino acidet themelore, pra nuk i ka të gjitha amino acidet themelore.  Edhe kjo proteinë është e dobishme për shëndetin e njeriut dhe ka mundësi të kompletohet, të bëhet proteinë e plotë.  Proteinë të mangët-paplotë përmbajnë: drithërat, bizelja, fasulja, kikirikat, arrat, farat, Projekt Kimi 6
  • 7.  Mungesa e proteinës rezulton në lodhje të përgjithshme të njeriut, në dobësimin e muskujve dhe indeve, në ndjeshmëri ndaj infeksioneve, dhe gjithashtu shfaqë dëshirën për konsumimin më të madh të sheqernave gjatë ditës, siç është çokollata dhe ëmbëlsirat tjera të cilat mund të shkaktojnë trashjen - rritjen e peshës trupore.  Më parë, në bazë të disa studimeve është menduar se konsumimi i lartë i ushqimit me proteina  mund ti shkaktojë stres veshkëve dhe mëlqisë sepse këto organe duhet të punojnë më tepër në mënyrë që të nxjerrin materiet toksike të mbetura nëpërmjet urinës, dhe gjithashtu mund të shkaktojë humbjen e kalciumit të eshtrave nëpërmjet urinës.  Kurse tani studimet e fundit tregojnë se përdorimi i lartë i ushqimit me proteina nuk mund të shkaktojë kurfarë stresi veshkëve dhe mëlqisë, sepse proteina është substancë termogjenike e cila mund të lirohet nga trupi edhe nëpërmjet nxehtësisë. Projekt Kimi 7
  • 8.  Lipidet (lipos-gr-yndyrë) në përgjithësi përkufizohen si yndyrëra të patretshme në ujë, por treten në tretës tjerë organik p.sh. tretës të lipideve janë acetoni ose benzeni. Në natyrë ndodhen edhe si molekula të tilla si vajra, kolesterole, sterole, vitamina(A, D, E dhe K ), monogliceride, digliceride, fosfolipide, etj. Funksionet kryesore biologjike të lipideve janë: depozitimi i energjisë, veprojnë si komponentë strukturor në membranën qelizore, dhe si molekula sinjalizuese. Projekt Kimi 8
  • 9.  Lipidet janë një grup komponimesh që kanë shumë funksione biologjike, të tilla si komponente strukturore në membranën qelizore, deponimin e burimeve të energjisë etj. Lipide në përgjithësi janë hidropfobik apo amfifilike të vogla që kanë origjinë tërësisht ose pjesërisht nga dy lloje substancash biokimike: ketonet dhe grupet izofrene. Duke marrë parasysh këtë, lipidet ndahen në:  alkine yndyrore  glicerolipide  glicerofosfolipide  sfingolipide  saharolipide  poliketone (ketone të përbëra) Projekt Kimi 9
  • 10.  Yndyrnat janë bazë, në shumë procese të organizmit dhe janë një formë e përqendruar e energjisë. Marrja e tepruar e yndyrnave, mund të çojë në dhjamosje. Mishi, djathi, vaji i palmës, vaji i arrës së kokosit, dhjamërat e kafshëve, vezët, peshqit, arrat, kanë yndyrna të tretshme.  Obeziteti është një ndër sëmundjet më shqetësuese të të gjithë shoqërisë njerëzore sot. Obeziteti vjen si pasojë mbiushqyerjes, sidomos me yndyrna, të cilat duke qenë se nuk konsumohen energjikisht depozitohen si dhjam.  Sipas disa kërkimeve arsyeja që ne na pëlqejnë kaq shumë yndyrnat është fakti se edhe vetë truri jonë përbëhet nga 50% ynfyrë (mielina dhe membrama e neuroneve) Projekt Kimi 10
  • 11.  Karbohidratet janë materie të përbëra nga karboni, hidrogjeni dhe oksigjeni, dhe zakonisht kategorizohen si sheqera,nisheste dhe fibra.  Sheqeri i cili gjendet në përmbajtjen e ushqimit përcaktohet si monosaharid apo dysaharid.  Monosaharidet janë njësi e vetme e sheqerit dhe kur shumë njësi të tilla lidhen, atëherë formohen nishestet (karbohidratet që gjenden në bimë) dhe glikogjeni (karbohidrate që ruhen në trupin e njeriut).Në monosaharide bëjnë pjesë:glukoza (e njohur si sheqeri i gjakut), fruktoza (sheqeri i pemëve),dhe galaktoza. Projekt Kimi 11
  • 12.  Karbohidratet e thjeshta-(sheqer i thjeshtë), janë monosaharidet dhe dysaharidet.  Karbohidratet e thjeshta treten shpejtë në organizëm dhe rrisin nivelin e sheqerit në gjak shumë shpejtë. Në këtë rast pankreasi detyrohet të prodhojë më shumë insulinë e cila merr glukozën më shpejtë nga gjaku dhe e ruan atë si glikogjen apo yndyrë në trupin e njeriut, në mënyrë që të rikthehet niveli normal i sheqerit në gjak.  Karbohidratet e thjeshta janë: sheqeri i bardhë-sukroza, ëmbëlsirat,tortet,kiflet,pijet e gazuara,lëngjet me sukroze- sheqer të përpunuar, qokolata,bombonet,biskotat,qipsat dhe gjithë artikujt që përmbajnë sheqer të rafineruar. Projekt Kimi 12
  • 13.  Karbohidratet e përbëra-(sheqer natyral) janë polisaharidet të cilat formohen nga bashkimi i tri apo më shumë njësive të sheqerit.  Karbohidratet e përbëra treten dhe depërtojnë në gjak më ngadalë, diku për 1 deri 3 orë, çka do të thotë se niveli i sheqerit në gjak rritet ngadalë dhe mbetet i qëndrueshëm, dhe në këtë rast pankreasi detyrohet të prodhoj vetëm një sasi të vogël të insulinës.Kjo mundëson të kemi energji për një kohë më të gjatë dhe mos të ndihemi të uritur.  Karbohidratet e përbëra janë: drithërat, orizi, pemët, patatet, domatet, qumështi dhe produktet e qumshtit,lëngjet pa sheqer shtesë-të bardhë, shpagetat, gruri, bizelja, fasulja.  Karbohidratet e përbëra janë shumë të rëndësishme për shëndetin e njeriut, janë ushqime jetësore sepse përmbajnë shumë vitamina dhe minerale si: vitaminat B,vitamin E, zink, magnezium, hekur dhe gjithashtu rrisin rezervat e energjisë së deponuar. Projekt Kimi 13
  • 14.  Karbohidratet me indeks glikemik të lartë edhe pse mund të jenë disa karbohidrate të përbëra (si patatet e pjekura dhe orizi i bardhë) ato treten shpejtë në organizëm dhe rrisin shumë shpejtë nivelin e sheqerit në gjak që do të thotë se nuk janë shumë të dobishme për shëndetin e njeriut e sidomos për personat me sëmundje të diabetit-sheqerit te të cilët rritja e nivelit të sheqerit në gjak mund të shkaktojë probleme të mëdha shëndetësore.  Karbohidratet me indeks glikemik të ulët të cilat gjithashtu mund të jenë disa karbohidrate të thjeshta (siç janë pemët) treten më ngadal dhe rrisin nivelin e sheqerit në gjak më ngadal që do të thotë se janë shumë të nevojshme dhe të dobishme për shëndetin e njeriut e sidomos për personat me sëmundje të diabetit-sheqerit. Projekt Kimi 14