2. Η κατάσταση στη Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία και η κρίση
• Τέλη Μεσαίωνα: η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βρίσκεται
σε κρίση – αδυναμία αντιμετώπισης θρησκευτικών
αναγκών πιστών.
• Ηθική διαφθορά κλήρου → διαμαρτυρίες.
• Ανώτεροι κληρικοί ← πολυτέλεια, κοσμική ζωή,
αδιαφορία για πιστούς.
• Κατώτερος κλήρος ← αμάθεια.
• Χριστιανοί ← αναταραχή από συνεχείς πολέμους,
επιδημίες και προφητείες για τέλος του κόσμου, έλλειψη
πνευματικής καθοδήγησης, σύγχυση, ιδέα θανάτου,
αγωνία για σωτηρία ψυχής.
3. Το πλοίο των τρελών (1490)
Πίνακας του Ι. Μπος που αποδίδει αλληγορικά την κρίση
στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στα τέλη του Μεσαίωνα.
4. • Η Εκκλησία
εκμεταλλεύεται το
φόβο των πιστών για
την κόλαση
πουλώντας τους
συγχωροχάρτια,
δηλ. έγγραφα άφεσης
αμαρτιών.
5. Οι ανθρωπιστές
• Καταδικάζουν τη
συμπεριφορά της
Εκκλησίας και τις
δεισιδαιμονίες του λαού.
• Προβάλλουν την ανάγκη
για ειλικρινή πίστη
βασισμένη στο αληθινό
μήνυμα του Χριστού.
• Θεωρούν αναγκαία τη
μετάφραση της Αγίας
Γραφής σε λαϊκή γλώσσα,
για να κατανοούν όλοι τα
μηνύματά της.
6. Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση
Ο Μ. Λούθηρος
• Μοναχός και
θεολόγος στη
Γερμανία, που
αντέδρασε στη
μαζική πώληση
συγχωροχαρτιών
στη Γερμανία.
7. • Οκτώβριος του
1517:
θυροκόλλησε σε
ναό της
Βιτεμβέργης
κατάλογο με 95
θέσεις με τις
απόψεις του για τη
θρησκεία και με
επιχειρήματα κατά
των
συγχωροχαρτιών
8. Το παρεκκλήσι του κάστρου της Βιτεμβέργης όπου ο Μ.
Λούθηρος θυροκόλλησε κατάλογο με 95 θέσεις.
9. • 1520: αφορισμός του
Λούθηρου από τον
Πάπα.
• Ο Λούθηρος έκαψε τη
βούλα του Πάπα,
δηλ. το έγγραφο που
έφερε την υπογραφή
του.
10. • Ο Λούθηρος
υποστήριζε ότι η
σωτηρία της ψυχής
είναι αποτέλεσμα
μόνο της πίστης.
• Η διδασκαλία του
διαδόθηκε πολύ
γρήγορα στη Γερμανία.
• Ο αυτοκράτορας
Κάρολος Ε΄,
φοβούμενος διάσπαση
του κράτους, έθεσε το
Λούθηρο εκτός νόμου
ως αιρετικό και
καταδίκασε τη
διδασκαλία του
(Λουθηρανισμός)
11. Συγκρούσεις και διάδοση της
Μεταρρύθμισης
• Οπαδοί Λούθηρου + Γερμανοί
ηγεμόνες υποστηρικτές του →
Διαμαρτυρόμενοι ή
Προτεστάντες.
• Πόλεμος Προτεσταντών –
δυνάμεων αυτοκράτορα →
Ειρήνη της Αυγούστας
(1555) → αναγνώριση της
νομιμότητας του
Λουθηρανισμού και δικαίωμα
ηγεμόνων να επιβάλλουν
δόγμα επιλογής τους στην
επικράτειά τους.
• Συνέπεια: διαίρεση Γερμανίας
σε κράτη Ρωμαιοκαθολικά και
Διαμαρτυρόμενα.
12. • Διάδοση της Μεταρρύθμισης
και σε άλλες χώρες →
αντίδραση Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας.
• Αποκορύφωμα συγκρούσεων
→ η νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου στο Παρίσι (24
Αυγούστου 1572) →
σφαγιάστηκαν 2000 Γάλλοι
Προτεστάντες, οπαδοί του
μεταρρυθμιστή Καλβίνου
(Ουγενότοι).
• Αποκατάσταση θρησκευτικής
ειρήνης με το Διάταγμα της
Νάντης (1598) → αναγνώρισε
στους Καλβινιστές το δικαίωμα
της ελεύθερης άσκησης της
λατρείας τους υπό ορισμένες
προϋποθέσεις.
16. Οι αντιδράσεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας-
- Αντιμεταρρύθμιση
• Επιτυχία-διάδοση
Προτεσταντισμού →
ανάγκασαν τη
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
να αντιδράσει με τη
λεγόμενη
Αντιμεταρρύθμιση.
• Στη σύνοδο του Τρέντο
(1545-1563) λήφθηκαν:
- αποφάσεις για την
ανασυγκρότηση της
Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας,
- μέτρα εναντίον της
Μεταρρύθμισης.
17. Τα μέτρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας κατά της
Μεταρρύθμισης
• Τα μοναχικά τάγματα
Αναδιοργανώθηκαν τα μοναχικά τάγματα και ιδρύθηκαν νέα, που είχαν ως
αποστολή να ενισχύσουν και να διαδώσουν τη ρωμαιοκαθολική πίστη. Για
το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσαν διάφορα μέσα, όπως ήταν η ιδεολογική
διαφώτιση (προπαγάνδα), η ίδρυση και η διαχείριση σχολείων, νοσοκομείων
και η έκδοση βιβλίων.
• Ιερά Εξέταση
Η Ιερά Εξέταση απετέλεσε το κύριο κατασταλτικό μέτρο εναντίον των
αιρέσεων. Αποτελούσε έναν ανακριτικό μηχανισμό, που είχε, σε συνεργασία
με την κοσμική εξουσία, το δικαίωμα εξέτασης των υπόπτων για αίρεση,
υποβάλλοντάς τους ακόμα και σε βασανιστήρια. Όσοι κρίνονταν ένοχοι και
καταδικάζονταν σε θάνατο καίγονταν πάνω στην πυρά (autodafe).
• Λογοκρισία
Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση των μεταρρυθμιστών ιδεών είχε
αποφασιστική σημασία. Για το λόγο αυτό συγκροτήθηκε ένα συμβούλιο
λογοκρισίας των βιβλίων που συνέτασσε κατάλογο απαγορευμένων
βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum).
21. Μέτρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας για την
ανανέωσή της
• Χτίζονται νέοι επιβλητικοί ναοί
ρυθμού Μπαρόκ με πλούσιο
διάκοσμο ( ναός Αγίου Πέτρου
στη Ρώμη).
Στόχος: η προβολή της
υπεροχής του
ρωμαιοκαθολικού δόγματος
έναντι του προτεσταντισμού.
• Ενισχύεται η λατρεία της
Θεοτόκου και
πολλαπλασιάζονται οι εικόνες
και οι τελετές.
Στόχος: η ενίσχυση του
θρησκευτικού αισθήματος των
πιστών.
23. Συνέπειες της Μεταρρύθμισης
• Στα τέλη του 16ου αι. η
Ευρώπη είναι
πνευματικά
διαιρεμένη:
- Προτεσταντισμός →
Βόρεια Ευρώπη
- Ρωμαιοκαθολικισμός
→ Νότια Ευρώπη
- Ορθοδοξία →
Ελληνικός χώρος,
Βαλκάνια, Ανατολική
Ευρώπη.
24. • Η μετάφραση της Βίβλου σε
εθνικές γλώσσες συνέβαλε:
- στην ανάπτυξη των εθνικών
λογοτεχνιών,
- στην ενίσχυση της εθνικής
συνείδησης.
• Η απελευθέρωση των
δημιουργικών δυνάμεων
του ανθρώπου συνέβαλε:
- στην εξέλιξη των επιστημών,
- στον εκδημοκρατισμό των
θεσμών,
- στην οικονομική ανάπτυξη,
- στην κοινωνική ελευθερία.
