ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь

•Download as PPT, PDF•
•
Damdin Serdaram
Damdin Serdaram

Монголчууд олон зуун жилийн түүхийн мөн чанар

1 of 46
Нүүдэлчдийн овог Удмын түүх Угийн бичиг Д. Сэрдарам Ph. D ШУТИС
МОНГОЛ БНМАУ 1918 он XIII зуун ЖУЖАНЬ ХУННУ 2,6 сая – 1000 хүнд 11 оюуны хомсдол 1997 200.000 шахам казах угсаатанд 0 байдаг. 1988 оны 7 сарын 10-нд 2 саяуул болов. 600.000-аас 495.000 МОНГОЛ, 95 мянган 110.000 лам 12 түм 24 ТҮМ Дордохын 7-гоос Азын 13 – АРАВТ болно
Нэр Овог Ургийн овог Given name Sure name Family name Иван Иванович Иванов. Сансар Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа буюу Сансар Ж. Гүррагчаа
Сансар Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа буюу Сансар Ж. Гүррагчаа Найдангийн Түвшинбаяр ОЛИМП овог авахгүй бол өөрийн хэн авах билээ?
Нүүдэлчид Зөвхөн өөрийн шууд удмаар холбогддог Lineal kinship. Бөртэ чонын удам угсаа. Чингис хааны 36-р үе. Ураг удмаар холбогддог Collateral Kinship нь 2 дагч үеийн ураг төрөл. Хиад боржигон, Жадран гэх мэт Ураг, төрөл садангаараа ОВОГ болдог учир: 1. Хүн амын хувьд цөөн байдаг 2. Овог, удмын хатуу дэг ёс • Эгзогами, • Эндогами, • Овгийн давхар холбоо •Нүүдэлчид 1 сая хүрч байсангүй. •Аж ахуй, амьдралын хэв маяг, дайн тулалдаан нь хүн амыг өсөлтийг зохицуулагч
ХҮНИЙ ХАРИЛЦАА 1. БИОЛОГИЙН ХАРИЛЦАА – Бэлгийн замбараагүй харилцаа Полигам – Моногам ёс – Дуалный ёс буюу Хос гэр бүлийн харилцаа. Хүний бэлэн болсон анхны нийгэм – Хүй нэгдэл, Овог 2. НИЙГМИЙН ХАРИЛЦАА – Нийгмийн харилцааны үндэс болсон ГЭР БҮЛ-ийн харилцаа Чулуун зэвсгийн үед үүсчээ. 3. ГЭР БҮЛ – УДАМ УГСАА – ОВОГ.
ЭГЗОГАМИ – ЭНДОГАМИ ЁС 1. ЭГЗОГАМИ ЁС – Овог дотроо гэр бүлийн харилцаатай байхыг хориглосон ёс.  Нийгмийн эрүүл харилцааны үндэс,  Овог эрүүлжихийн үндэс. 2. ЭНДОГАМИ ЁС – Цөөхөн хүн амтай боловч харь угсаатантай худ ургийн харилцаатай байхыг хориглох ёс.  Овог, удам, Угсаатны харилцааны үндэс  Олон дайн байлдааны шалтгаан  Эмэгтэйчүүд, Охид бол Нийгмийн баялаг
ТӨРИЙН ИХ ХААНЫ ГЭМШИЛ Түүний 3 дахь гэмшил нь ОТЧИГОН авгын нутгаас ЭМ авсан. • Ял – Гавъяа хоёроо тэнцүүлж хэлсэн хамгийн шудрага хаан Өгөөдэй нь хэлэхэд ичмээр энэ зүйлийг хамгийн хатуу нүгэлд оруулжээ. • Худ ураг – Удам барилдах ёсонд хаадууд хүндэтгэлтэй ханддаг. Аргусан хорчийн домог
ОВГИЙН ДАВХАР ХОЛБОО буюу Хунну эхтэй Сяньби эхтэй Хятан ба Монголчууд. Нэг овгийнхон Нэг болон хэд хэдэн овогтой байнгын худ ургийн харилцаатай олон жил байж тэдний дундаас шинэ овог үүсэхийг НҮҮДЭЛЧДИЙН ОВГИЙН ДАВХАР холбоо гэдэг. Энэ харилцаа 1937 он хүртэл Монголчуудын дээд давхрааныханд хадгалагдаж байсан. ГХУХОЙОНФНГАГИНИРЬРААДД ЭЭХХИИРРИИСС ЭВ НАЙРАМДЛЫГ БЭЛЭГДЭЖ ХУД ЭВ НАЙРАМДЛЫГ БЭЛЭГДЭЖ ХУД БАРИЛДАХ БАРИЛДАХ ООЛЛХХУУННУУДД ХХААРРННУУУУДД ОВГИЙН УДИРДАГЧ + ДАВХАР ХОЛБОО = ЭЛИТ ДАВХРАА • Мэргидийн Чилүдэй Олхунуд аймгаас бэр буулгаж яваад хайрт эхнэрээ булаалгав. • Хиад Боржигин Есүхэй нь Тэмүүжиний “СҮҮ БЭЛЭГ”-т ОНЦГОЙ анхаардаг. • Хонгирадын Дэй Сэцэний сайрхсан үг. • Их хаадын, Монголын хаадын ИШ үзүүлсэн ХАТАД ихэнх нь дээрх 4 овог
СУУРИН СОЁЛ ИРГЭНШИЛ Үндэстэн Угсаатан Угсаа Аймаг Овог Lineal kinship болон Collateral Kinship харилцаа байхгүй болж хүмүүс оршин буй газар нутгаараа нийгэмшсэн. Суурин иргэншил нь оршин буй газар нутгаараа овог, аймаг болдог байсан. 1. ОВОГ-ийн Нийгэмдээ эзлэх байр суурь эзэмшлийн хэмжээгээрээ. 2. Хүн амын хувьд их байсан. 3. Овог-ууд газар эзэмшил, Цайз шилтгээн дагаж төвлөрдөг. Бургунд, Москва, 4. Овогоос шилтгээн, суурин, газар эзэмшил үүсдэг байсан. Лондон, Бавари, Баден Баден 5. Өрхийн нэр Family name гэж өрнө дахинд хэрэглэдэг. Язгууртны бүлэглэлийн нэр болсон. Массовчууд, Хөлөг морьтон Тевтон
Овог хүчирхэг байх нь Үндэстэн Угсаатан Угсаа Аймаг Овог ОВОГ-ийн Нийгэмдээ эзлэх байр суурь, Хүн ам: 1. ОВОГ-ийн нас 11 – 13 үе буюу 400 жил 2. Овог-ууд худ ургийн ёсыг хатуу сахидаг Бөртэ Чоноос Добу Мэргэн хүртэл нийт 12 үе үргэлжилж ХЯН овог. Бодончараас Тэмүүжин хүрсэн 8 үе ХЯД БОРЖИГИН буюу НИРУН 19 овог салбарласан. Үндсэн ОВОГ-оос Яс, Мах цусны Овог салбарлана
БИД ЭРТНИЙ СУРВАЛЖИТ УГСАА АТЛАА ... Бид хамт үүссэн Хятадууд 1.400.000.000 • Энэтхэг 1.200.000.000-уулаа. • ТҮРЭГ-үүд 250.000.000-уулаа Биднээс сүүлд хүчирхэгжсэн Арабууд 800.000.000 • Оросууд 144.000.000уулаа. • Япончууд 128.000.000уулаа • Умард, Өмнөд Солонгосууд 100.000.000уулаа Гэтэл Эртний МОНГОЛ туургатан 10 саяулаа. • Бид хатаагдсан түүхийг туулсан. • Дайн тулаан – Бутралын үе, 4 хэсэг салсан түүх. • Их гүрний харгислал – 1920-оод оноос эхлүүлсэн ИХ ХЭЛМЭГДҮҮЛЭЛТ.
НИЙГМИЙН МАНЛАЙЛАГЧ ЭЛИТ ДАВХРАА  ХИАД БОРЖИГИН – ТАЙЖ УГСАА – АЛТАН УРАГИЙНХАН.  Монголчуудын бутрал хүн амын өсөлтөнд их нөлөөлсөн:  Монгол угсааны хаант улсууд – Brain Drain  Бутралын дайн тулалдаан “Нуган бол голыг нь самна, Бүсгүй бол үсийг нь самна”  Алтан урагийн хаадын үр удмыг “намнах”самуун  Гэвч ЭЛИТ ДАВХРАА тасалдаагүй 1937 он хүртэл үргэлжилжээ.
ТӨРИЙН ИХ ХАТАНЫ ГАВЪЯА Батмөнх Даян Хаан (1464-1543) Батмөнх – Мандухай сэцэн хатан нарын дундаас 7 хүү төржээ. 1482 онд Улсболд, Төрболд ихэр төрөв. 1484 онд Төрөлт(охин), Барсболд ихэр төрөв. 1490 он хүртэл хүү Арсболд болон Ачболд, Очирболд ихэр төрөв. Хожим Арболд төрөв. 33 настай хатан – 7 настай Хааны гэр бүл төлөвлөтийг сайн хийсэн нь Хиад Боржигон овогтонд их сайн нөлөө үзүүлсэн. Даян хааны хөвүүд ТАЙЖ нарын угсаа болсон. Нөхөн үржихүйн боловсрол мэдлэг сайн байсан
МОНГОЛ ОВОГ • “МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО” 1240 он • “СУДРЫН ЧУУЛГАН” Рашид Ад – дин 1310 Дарлигин 18 аймаг, нирун 19 овог • “ЭРДЭНИЙН ТОВЧ” – 450 овог • ИБМҮАлба 1995 онд 5000 овог бүртгүүлсэн • Одоо 95.000 орчим ургийн овог хэрэглэж байна. • Боржигон, боржгон, боржигин овог нийт овгийн 20 хувь. • ОВОГ БОЛ НИЙГМИЙН СОЁЛ. • ХӨРӨНГӨ, ӨВ ЗАЛГАМЖЛАЛЫН БАТАЛГАА • ЦУС ОЙРТОХООС СЭРГИЙЛЭХ ЗАМ
ЦУС ОЙРТОХ • Хүн 46 хромсомтой, хросомд агуулагдах гени нь тоолшгүй олон. Тоолшгүй олон генийн хэдэн мянга нь диффект буюу гажигтай байдаг. • Ойр цусны хүнтэйгээ суувал диффектүүд нь ижил болно гэсэн үг. Ижил диффектүүд нийлэхээрээ тэдний дундаас төрөх хүүхэд ямар нэг гажигтай гардаг. Үүнийг цус ойртолт гэдэг. • Хол цусны хүнтэй суувал генийнх нь диффект хоорондоо өөр учраас гажиг үүсдэггүй. Удмын сан эрүүл байдаг.
Монголын үрс маш олон болтугай Д. Нацагдорж 1. 5.000.000 ХҮН АМТАЙ БАЙЖ БИОЛОГИЙН ХУВЬД АЮУЛГҮЙ – Хүн ам зүйн хувьд хамгийн чухал тоо. 3 сая хүрэхгүй хүнтэй улсад 10-12 мянган томоохон гэр бүл ахан дүүс болдог 2. УДМЫН САН АЮУЛГҮЙ – Гэр бүлийн, ураг удмын сан байнгын нөхөн сэргээгдэж эрүүл байх ёстой. Гэхдээ ямар удмын сан нь давамгайлах вэ? гэдэг асуудлаас ЭНДОГАМИ ёс үүсдэг.
Монголын үрс маш олон болтугай Д. Нацагдорж  УГСААТАН УУСАХГҮЙ БАЙХ – Давамгайлах тоо чухал бус ДАРХЛАА ямар байх нь Угсаатан уусах шалтгаан болдог. • Соёлын дархлаа – Үндэс угсаагаараа бахархах • Угсаатны үнэт зүйлс – Гэр бүл, Түүхийн г.м. • Гени, Удмын сан • Боловсрол – Хүмүүжил: Эх оронч сэтгэлгээ. • Түүх, Угсаатны зүйн мэдлэг.
МОНГОЛ ОВГИЙН ТҮҮХ • 1922 оны YI сарын АЗГ-ын тогтоолоор хориглосон. • 1994 онд Ерөнхийлөгч П. Очирбат “Овог сэргээх тухай” зарлиг гаргасан. Сартуул угсааны Алаг адуун овгийн Пунсалмаагийн Очирбат • 1997 онд Энхсайханы ЗГ-аас Иргэний үнэмлэх шинэчилсэн, Гэр бүлийн хуулинд Ургийн ОВОГ гэдэг зүйл оруулсан. • Харамсалтай нь цааш үргэлжилсэнгүй
“МОНГОЛ АХАН ДҮҮСҮҮД” Дээд үедээ ураг төрлийн барилдлагаар холбогдсон нэг өвөг дээдэстэй Монгол ахан дүүсүүд цөөхүүлээ ч гэсэн овгуудынхаа хүрээнд харилцан дотносож, өнчин ядуус, ядарсан нэгнээ асран тэтгэж, баяр цэнгэл, уй гашуугаа хуваалцдаг олон сайхан зан заншилыг эрт үеэс бий болж эдүгээг хүртэл уламжлуулан иржээ.
“МОНГОЛ АХАН ДҮҮСҮҮД” Овог бүр өөрийн гэсэн тодорхой нэр хочтой. Тэр нь уул овогийн эрхийн хэм хэмжээ, хүчин чадал, мандал буурлын баталгаа болдогийг Урианхай, Хиад- Боржигин, Хаучин, Жүрхэн, Торгууд мэт олон овгийн нэрнээс харж болно. Овог бүр өөрсдийн туг сүлд, уриа хашгираа, нийтийн дуу бүжиг, хорио цээртэй, туулж өнгөрүүлсэн түүх, удам судраа бичиж үлдээдэг угийн бичиг, мал сүргээ танидаг им, тамгатай байлаа.
“ОВГИЙН НЭРНИЙ ГАРАЛ ҮҮСЭЛ” - Уул усны нэр заасан үг. Мон уул, - Мэргэжил заасан. Жишээ нь: Baker -Талхчин, Archer-Нумч, Tishler-Ширээч, Smith-Дархан - Бие ба Зан суртахууны онцлогоор хочилсон. Жишээ нь: Short-Тожгор, Brown-Бараан, Lombard-Урт сахалт (Long-урт Beard-сахал) - Алдаршсан газрын нэрээр. Жишээ нь London- Лондон (хотын нэр), Ali-Nasariya - Насарияагийн, Zhan- Жан (улсын) - Өвгийн нэрээр нэрших. Жишээ нь Richardson- Ричардын хүү (Richard-Son), Johnson-Жоны хүү (John- Son), Abu Dayan-Даяны аав, Bin-Laden-Ладены хүү - Амьтан ургамлын нэртэй. Медведьев-Баавгай, Кошкин-Мигуй, Wolf-Чонос, http://mashbatotgonbayarsarlagtay.blogspot.com
“МОНГОЛ ОВГИЙН НЭР” - Уул усны нэр заасан үг. Чацагатыхан, - Мэргэжил заасан. Урианхан, Дархан, Торгууд, Хошууд, Мэргэд, - Бие ба Зан суртахууны онцлогоор хочилсон. Жүрхэн овог, Хэрэйд, Үнэгэд, - Алдаршсан газрын нэрээр. Балжиуд, Хатагин, Бодонгууд, Бага тойрог, Хүрээнийхэн, Тойром - Өвгийн нэрээр нэрших. Боржигин, Буурлууд, Үйзэн, Татаар, - Амьтан ургамлын нэртэй. Чонос, Үнэгэд, Нохос, Хонхтон, Илжигин,
ХҮН ХЭД НАСАЛДАГ ВЭ? - Хүний нас Биологийн хувьд 150 жил гэж үздэг. - Зураг, Эд зүйлс нь түүнээс илүү урт насалдаг ч өөр хүнээр овоглогдоно.
УГСААТАН УГСАА Эхнэр – Нөхөр – Хүүхдийн Удам угсаа Гэр бүл БИ Хүмүүсийн хоорондох Бэлгийн болон Эдийн засгийн холбоо буюу ОВОГ хоорондох харилцан хүлээх эрх, үүрэг хариуцлагын нэгдэл ОРЧИН ҮЕД ГЭРЛЭХ НЬ: 1.ХАРИУЦЛАГА, ҮҮРЭГ 2.ХУУЛЬ ЗҮЙН ГЭРЭЭ. а. ШАШИН б. ГЭР БҮЛИЙН ХУУЛЬ. 3. УДАМ УГСАА, ҮР ХҮҮХЭД.
ХҮНИЙ ГЭРЛЭЛТИЙН ХЭЛБЭР 1. МОНОГАМИ 2. БҮЛЭГ МОНОГАМИ 3. ПОЛИГАМИ 1. ПОЛИЖЕНИ 2. ПОЛИАНДРИ 4. БҮЛЭГ ГЭРЛЭЛТ БҮЛПЭОГ БҮЛЭГ МОНОГАМИ ЛМИОГНАОМГИАМИ ГЭРЛЭЛТ Бүх амьдралынхаа туршид зөвхөн нэг Тодорхой хугацаанд нэг хүнтэй гэрлэх ба бэлэвсрэх, салсны дараа өөр хүнтэй гэрлэх. Нэгээс дээш хүнтэй гэрлэх хэлбэр. Тодорхой хугацаанд нэгээс дээш эрэгтэй, хүнтэй нэгээс гэрлэхийг дээш эмэгтэйтэй хэлнэ. гэрлэхийг гэрлэхийг хэлнэ.
ХҮНИЙ ГЭРЛЭЛТИЙН ХЭЛБЭР 1. ГЭР БҮЛ ЗАЙЛШГҮЙ ҮНЭТ ЗҮЙЛ ДЭЭР ТУЛГУУРЛАДАГ 2. ГЭР БҮЛИЙН СОЁЛ НЬ ТУХАЙН УГСААТНЫГ ТОДОРХОЙЛДОГ ПОЛИГАМИ ИСЛАМ шашинд 3 удаа гэрлэхийг нь бурангуй ёс биш Нийгэмд хүлээсэн хариуцлага гэж үздэг.
Jewish Wedding Mongol wedding Muslim wedding Сhina wedding
УГСААТАН 1. ЭР УГСААТАН 2. ЭМ УГСААТАН • Олон мянган Монгол бүсгүйчүүд Солонгос эрчүүдтэй гэр бүл болж байна. • 10 жилийн хугацанд 40200 бүсгүй гадаад хүнтэй гэр бүл болсноос 25000 нь Солонгос хүнтэй албан ёсоор гэр бүл болсон.
Худ - Худгуй Худанцар Худаалан АВГА НАГАЦ ҮЕЭЛ НАГАЦЛАХ ТӨРӨЛ НАГАЦАНЦАР ЗЭЭ БӨЛ ХАЯАЛ БӨЛӨӨЛӨН БӨЛӨНЦӨР ЗЭЭЛЭХ ТӨРӨЛ ЗЭЭНЦЭР
Хуланц өвөг Хуланц Элэнц өвөг Элэнц Өндөр өвөг Өвөг эцэг Эцэг БИ
БИ Хүү Ач Гуч Жич Ачинцар Гучинцар Жичинцэр
1А3D 1А3A 2А1A 2А1B 2А1 1А А 2А 3А 4 А 1А2 1А1 1А3 2А2 3А1 3А2 3А3 3А4 3А5 4А4C 4А2 4А1 4А4 4А5 1А1A 1А1B 1А1C 1А2A 1А3B 1А3C 2А2A 2А2B 3А2A 3А2B 3А3A 3А2C 3А4A 3А4B 3А4C 3А5A 4А4A 4А2B 4А1B 4А1A 4А2A 4А1C 4А5A 4А4B 4А5B 4А5C
Рашид-ад-Дин • “Монголын бүх овог аймаг яруу тодорхой удам угсааны модтой /түүхтэй/. Учир нь Монголчуудын заншил нь өвөг дээдсийнхээ удам угсааг залган сахиж, төрсөн хүүхэд бүрдээ удам угсаагаа зааж сургадаг. Тийнхүү тэд удам угсааны тухай үгийг хүмүүсийн хүртээл болгодог учраас тэдний дунд яс угсаа, овог аймгаа мэдэхгүй хүн нэг ч байхгүй” 1310 онд ...
Рашид-ад-Дин • 1925 оны ЗГ-ын 25-р хуралданы тогтоолоор “Хар шар феодалуудын эрх ямбыг хасах ба ургийн бичиг сэлтийн хөтлөлтийг зогсоох тухай” гэсэн шийдвэр байсан. • 1936 онд Коминтерний төлөөлөгч М. П. Чибисовын “Монголын тайж нарын судалгаа”-ны дагуу 732 Алтан ургийн ТАЙЖ нарын нэрсийг гаргаж аймаглан устгасан. • 600 жил бүрэлдсэн МОНГОЛ ЕЛИТ ДАВХРАА 10 жилийн дотор үгүйрч алга болов. • Үүний дараа СЭХЭЭТНИЙ ДАВХРААГ устгасан.
• УГ ТҮҮХЭЭ МЭДЭХГҮЙ ХҮН ОЙД ТӨӨРСӨН САРМАГЧИН ЛУГАА АДИЛ • Ширээт гүүш Зарудын гэлэн Чойжамц “Алтан хvрдэн мянган хэгээст” эх сурвалжид анх дурьдагдсан. • Ураг удмыг илүү онцолдог. • 1450 онд Минь улсын хуанди Ензунь-г Эсэн тайш олзлоод ураг удмаа үлмэдэх Мулу нэрт эмийг эхнэр болгон өгч хонио хариулуулсан. Умард Юань улс зохиол. 1993. Хөх хот • Ойд сармагчин хэзээ ч төөрдөггүй.
МОНГОЛ УГИЙН БИЧГИЙН ТҮҮХ
ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС РОК ХӨГЖИМ
ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС www.naver.com/blogkoreantree.
ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС http://mangarman.blogspot.com/
• 1905 онд хийгдсэн Цэцэн хан Шолойн угийн бичигт 1577-1905 он хүртэл төрсөн 11966 хүний нэрийг 5,3 м голчтой даавуун дээр цагираглуулан бичсэн нь хамгийн том угийн бичиг болно. • Одоо Монгол улсын Үндэсний түүхийн Архивт хадгалагдаж байна
МОНГОЛ УГИЙН БИЧИГ
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь

More Related Content

Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь

  • 1. Нүүдэлчдийн овог Удмын түүх Угийн бичиг Д. Сэрдарам Ph. D ШУТИС
  • 2. МОНГОЛ БНМАУ 1918 он XIII зуун ЖУЖАНЬ ХУННУ 2,6 сая – 1000 хүнд 11 оюуны хомсдол 1997 200.000 шахам казах угсаатанд 0 байдаг. 1988 оны 7 сарын 10-нд 2 саяуул болов. 600.000-аас 495.000 МОНГОЛ, 95 мянган 110.000 лам 12 түм 24 ТҮМ Дордохын 7-гоос Азын 13 – АРАВТ болно
  • 3. Нэр Овог Ургийн овог Given name Sure name Family name Иван Иванович Иванов. Сансар Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа буюу Сансар Ж. Гүррагчаа
  • 4. Сансар Жүгдэрдэмидийн Гүррагчаа буюу Сансар Ж. Гүррагчаа Найдангийн Түвшинбаяр ОЛИМП овог авахгүй бол өөрийн хэн авах билээ?
  • 5. Нүүдэлчид Зөвхөн өөрийн шууд удмаар холбогддог Lineal kinship. Бөртэ чонын удам угсаа. Чингис хааны 36-р үе. Ураг удмаар холбогддог Collateral Kinship нь 2 дагч үеийн ураг төрөл. Хиад боржигон, Жадран гэх мэт Ураг, төрөл садангаараа ОВОГ болдог учир: 1. Хүн амын хувьд цөөн байдаг 2. Овог, удмын хатуу дэг ёс • Эгзогами, • Эндогами, • Овгийн давхар холбоо •Нүүдэлчид 1 сая хүрч байсангүй. •Аж ахуй, амьдралын хэв маяг, дайн тулалдаан нь хүн амыг өсөлтийг зохицуулагч
  • 6. ХҮНИЙ ХАРИЛЦАА 1. БИОЛОГИЙН ХАРИЛЦАА – Бэлгийн замбараагүй харилцаа Полигам – Моногам ёс – Дуалный ёс буюу Хос гэр бүлийн харилцаа. Хүний бэлэн болсон анхны нийгэм – Хүй нэгдэл, Овог 2. НИЙГМИЙН ХАРИЛЦАА – Нийгмийн харилцааны үндэс болсон ГЭР БҮЛ-ийн харилцаа Чулуун зэвсгийн үед үүсчээ. 3. ГЭР БҮЛ – УДАМ УГСАА – ОВОГ.
  • 7. ЭГЗОГАМИ – ЭНДОГАМИ ЁС 1. ЭГЗОГАМИ ЁС – Овог дотроо гэр бүлийн харилцаатай байхыг хориглосон ёс.  Нийгмийн эрүүл харилцааны үндэс,  Овог эрүүлжихийн үндэс. 2. ЭНДОГАМИ ЁС – Цөөхөн хүн амтай боловч харь угсаатантай худ ургийн харилцаатай байхыг хориглох ёс.  Овог, удам, Угсаатны харилцааны үндэс  Олон дайн байлдааны шалтгаан  Эмэгтэйчүүд, Охид бол Нийгмийн баялаг
  • 8. ТӨРИЙН ИХ ХААНЫ ГЭМШИЛ Түүний 3 дахь гэмшил нь ОТЧИГОН авгын нутгаас ЭМ авсан. • Ял – Гавъяа хоёроо тэнцүүлж хэлсэн хамгийн шудрага хаан Өгөөдэй нь хэлэхэд ичмээр энэ зүйлийг хамгийн хатуу нүгэлд оруулжээ. • Худ ураг – Удам барилдах ёсонд хаадууд хүндэтгэлтэй ханддаг. Аргусан хорчийн домог
  • 9. ОВГИЙН ДАВХАР ХОЛБОО буюу Хунну эхтэй Сяньби эхтэй Хятан ба Монголчууд. Нэг овгийнхон Нэг болон хэд хэдэн овогтой байнгын худ ургийн харилцаатай олон жил байж тэдний дундаас шинэ овог үүсэхийг НҮҮДЭЛЧДИЙН ОВГИЙН ДАВХАР холбоо гэдэг. Энэ харилцаа 1937 он хүртэл Монголчуудын дээд давхрааныханд хадгалагдаж байсан. ГХУХОЙОНФНГАГИНИРЬРААДД ЭЭХХИИРРИИСС ЭВ НАЙРАМДЛЫГ БЭЛЭГДЭЖ ХУД ЭВ НАЙРАМДЛЫГ БЭЛЭГДЭЖ ХУД БАРИЛДАХ БАРИЛДАХ ООЛЛХХУУННУУДД ХХААРРННУУУУДД ОВГИЙН УДИРДАГЧ + ДАВХАР ХОЛБОО = ЭЛИТ ДАВХРАА • Мэргидийн Чилүдэй Олхунуд аймгаас бэр буулгаж яваад хайрт эхнэрээ булаалгав. • Хиад Боржигин Есүхэй нь Тэмүүжиний “СҮҮ БЭЛЭГ”-т ОНЦГОЙ анхаардаг. • Хонгирадын Дэй Сэцэний сайрхсан үг. • Их хаадын, Монголын хаадын ИШ үзүүлсэн ХАТАД ихэнх нь дээрх 4 овог
  • 10. СУУРИН СОЁЛ ИРГЭНШИЛ Үндэстэн Угсаатан Угсаа Аймаг Овог Lineal kinship болон Collateral Kinship харилцаа байхгүй болж хүмүүс оршин буй газар нутгаараа нийгэмшсэн. Суурин иргэншил нь оршин буй газар нутгаараа овог, аймаг болдог байсан. 1. ОВОГ-ийн Нийгэмдээ эзлэх байр суурь эзэмшлийн хэмжээгээрээ. 2. Хүн амын хувьд их байсан. 3. Овог-ууд газар эзэмшил, Цайз шилтгээн дагаж төвлөрдөг. Бургунд, Москва, 4. Овогоос шилтгээн, суурин, газар эзэмшил үүсдэг байсан. Лондон, Бавари, Баден Баден 5. Өрхийн нэр Family name гэж өрнө дахинд хэрэглэдэг. Язгууртны бүлэглэлийн нэр болсон. Массовчууд, Хөлөг морьтон Тевтон
  • 11. Овог хүчирхэг байх нь Үндэстэн Угсаатан Угсаа Аймаг Овог ОВОГ-ийн Нийгэмдээ эзлэх байр суурь, Хүн ам: 1. ОВОГ-ийн нас 11 – 13 үе буюу 400 жил 2. Овог-ууд худ ургийн ёсыг хатуу сахидаг Бөртэ Чоноос Добу Мэргэн хүртэл нийт 12 үе үргэлжилж ХЯН овог. Бодончараас Тэмүүжин хүрсэн 8 үе ХЯД БОРЖИГИН буюу НИРУН 19 овог салбарласан. Үндсэн ОВОГ-оос Яс, Мах цусны Овог салбарлана
  • 12. БИД ЭРТНИЙ СУРВАЛЖИТ УГСАА АТЛАА ... Бид хамт үүссэн Хятадууд 1.400.000.000 • Энэтхэг 1.200.000.000-уулаа. • ТҮРЭГ-үүд 250.000.000-уулаа Биднээс сүүлд хүчирхэгжсэн Арабууд 800.000.000 • Оросууд 144.000.000уулаа. • Япончууд 128.000.000уулаа • Умард, Өмнөд Солонгосууд 100.000.000уулаа Гэтэл Эртний МОНГОЛ туургатан 10 саяулаа. • Бид хатаагдсан түүхийг туулсан. • Дайн тулаан – Бутралын үе, 4 хэсэг салсан түүх. • Их гүрний харгислал – 1920-оод оноос эхлүүлсэн ИХ ХЭЛМЭГДҮҮЛЭЛТ.
  • 13. НИЙГМИЙН МАНЛАЙЛАГЧ ЭЛИТ ДАВХРАА  ХИАД БОРЖИГИН – ТАЙЖ УГСАА – АЛТАН УРАГИЙНХАН.  Монголчуудын бутрал хүн амын өсөлтөнд их нөлөөлсөн:  Монгол угсааны хаант улсууд – Brain Drain  Бутралын дайн тулалдаан “Нуган бол голыг нь самна, Бүсгүй бол үсийг нь самна”  Алтан урагийн хаадын үр удмыг “намнах”самуун  Гэвч ЭЛИТ ДАВХРАА тасалдаагүй 1937 он хүртэл үргэлжилжээ.
  • 14. ТӨРИЙН ИХ ХАТАНЫ ГАВЪЯА Батмөнх Даян Хаан (1464-1543) Батмөнх – Мандухай сэцэн хатан нарын дундаас 7 хүү төржээ. 1482 онд Улсболд, Төрболд ихэр төрөв. 1484 онд Төрөлт(охин), Барсболд ихэр төрөв. 1490 он хүртэл хүү Арсболд болон Ачболд, Очирболд ихэр төрөв. Хожим Арболд төрөв. 33 настай хатан – 7 настай Хааны гэр бүл төлөвлөтийг сайн хийсэн нь Хиад Боржигон овогтонд их сайн нөлөө үзүүлсэн. Даян хааны хөвүүд ТАЙЖ нарын угсаа болсон. Нөхөн үржихүйн боловсрол мэдлэг сайн байсан
  • 15. МОНГОЛ ОВОГ • “МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО” 1240 он • “СУДРЫН ЧУУЛГАН” Рашид Ад – дин 1310 Дарлигин 18 аймаг, нирун 19 овог • “ЭРДЭНИЙН ТОВЧ” – 450 овог • ИБМҮАлба 1995 онд 5000 овог бүртгүүлсэн • Одоо 95.000 орчим ургийн овог хэрэглэж байна. • Боржигон, боржгон, боржигин овог нийт овгийн 20 хувь. • ОВОГ БОЛ НИЙГМИЙН СОЁЛ. • ХӨРӨНГӨ, ӨВ ЗАЛГАМЖЛАЛЫН БАТАЛГАА • ЦУС ОЙРТОХООС СЭРГИЙЛЭХ ЗАМ
  • 16. ЦУС ОЙРТОХ • Хүн 46 хромсомтой, хросомд агуулагдах гени нь тоолшгүй олон. Тоолшгүй олон генийн хэдэн мянга нь диффект буюу гажигтай байдаг. • Ойр цусны хүнтэйгээ суувал диффектүүд нь ижил болно гэсэн үг. Ижил диффектүүд нийлэхээрээ тэдний дундаас төрөх хүүхэд ямар нэг гажигтай гардаг. Үүнийг цус ойртолт гэдэг. • Хол цусны хүнтэй суувал генийнх нь диффект хоорондоо өөр учраас гажиг үүсдэггүй. Удмын сан эрүүл байдаг.
  • 17. Монголын үрс маш олон болтугай Д. Нацагдорж 1. 5.000.000 ХҮН АМТАЙ БАЙЖ БИОЛОГИЙН ХУВЬД АЮУЛГҮЙ – Хүн ам зүйн хувьд хамгийн чухал тоо. 3 сая хүрэхгүй хүнтэй улсад 10-12 мянган томоохон гэр бүл ахан дүүс болдог 2. УДМЫН САН АЮУЛГҮЙ – Гэр бүлийн, ураг удмын сан байнгын нөхөн сэргээгдэж эрүүл байх ёстой. Гэхдээ ямар удмын сан нь давамгайлах вэ? гэдэг асуудлаас ЭНДОГАМИ ёс үүсдэг.
  • 18. Монголын үрс маш олон болтугай Д. Нацагдорж  УГСААТАН УУСАХГҮЙ БАЙХ – Давамгайлах тоо чухал бус ДАРХЛАА ямар байх нь Угсаатан уусах шалтгаан болдог. • Соёлын дархлаа – Үндэс угсаагаараа бахархах • Угсаатны үнэт зүйлс – Гэр бүл, Түүхийн г.м. • Гени, Удмын сан • Боловсрол – Хүмүүжил: Эх оронч сэтгэлгээ. • Түүх, Угсаатны зүйн мэдлэг.
  • 19. МОНГОЛ ОВГИЙН ТҮҮХ • 1922 оны YI сарын АЗГ-ын тогтоолоор хориглосон. • 1994 онд Ерөнхийлөгч П. Очирбат “Овог сэргээх тухай” зарлиг гаргасан. Сартуул угсааны Алаг адуун овгийн Пунсалмаагийн Очирбат • 1997 онд Энхсайханы ЗГ-аас Иргэний үнэмлэх шинэчилсэн, Гэр бүлийн хуулинд Ургийн ОВОГ гэдэг зүйл оруулсан. • Харамсалтай нь цааш үргэлжилсэнгүй
  • 20. “МОНГОЛ АХАН ДҮҮСҮҮД” Дээд үедээ ураг төрлийн барилдлагаар холбогдсон нэг өвөг дээдэстэй Монгол ахан дүүсүүд цөөхүүлээ ч гэсэн овгуудынхаа хүрээнд харилцан дотносож, өнчин ядуус, ядарсан нэгнээ асран тэтгэж, баяр цэнгэл, уй гашуугаа хуваалцдаг олон сайхан зан заншилыг эрт үеэс бий болж эдүгээг хүртэл уламжлуулан иржээ.
  • 21. “МОНГОЛ АХАН ДҮҮСҮҮД” Овог бүр өөрийн гэсэн тодорхой нэр хочтой. Тэр нь уул овогийн эрхийн хэм хэмжээ, хүчин чадал, мандал буурлын баталгаа болдогийг Урианхай, Хиад- Боржигин, Хаучин, Жүрхэн, Торгууд мэт олон овгийн нэрнээс харж болно. Овог бүр өөрсдийн туг сүлд, уриа хашгираа, нийтийн дуу бүжиг, хорио цээртэй, туулж өнгөрүүлсэн түүх, удам судраа бичиж үлдээдэг угийн бичиг, мал сүргээ танидаг им, тамгатай байлаа.
  • 22. “ОВГИЙН НЭРНИЙ ГАРАЛ ҮҮСЭЛ” - Уул усны нэр заасан үг. Мон уул, - Мэргэжил заасан. Жишээ нь: Baker -Талхчин, Archer-Нумч, Tishler-Ширээч, Smith-Дархан - Бие ба Зан суртахууны онцлогоор хочилсон. Жишээ нь: Short-Тожгор, Brown-Бараан, Lombard-Урт сахалт (Long-урт Beard-сахал) - Алдаршсан газрын нэрээр. Жишээ нь London- Лондон (хотын нэр), Ali-Nasariya - Насарияагийн, Zhan- Жан (улсын) - Өвгийн нэрээр нэрших. Жишээ нь Richardson- Ричардын хүү (Richard-Son), Johnson-Жоны хүү (John- Son), Abu Dayan-Даяны аав, Bin-Laden-Ладены хүү - Амьтан ургамлын нэртэй. Медведьев-Баавгай, Кошкин-Мигуй, Wolf-Чонос, http://mashbatotgonbayarsarlagtay.blogspot.com
  • 23. “МОНГОЛ ОВГИЙН НЭР” - Уул усны нэр заасан үг. Чацагатыхан, - Мэргэжил заасан. Урианхан, Дархан, Торгууд, Хошууд, Мэргэд, - Бие ба Зан суртахууны онцлогоор хочилсон. Жүрхэн овог, Хэрэйд, Үнэгэд, - Алдаршсан газрын нэрээр. Балжиуд, Хатагин, Бодонгууд, Бага тойрог, Хүрээнийхэн, Тойром - Өвгийн нэрээр нэрших. Боржигин, Буурлууд, Үйзэн, Татаар, - Амьтан ургамлын нэртэй. Чонос, Үнэгэд, Нохос, Хонхтон, Илжигин,
  • 24. ХҮН ХЭД НАСАЛДАГ ВЭ? - Хүний нас Биологийн хувьд 150 жил гэж үздэг. - Зураг, Эд зүйлс нь түүнээс илүү урт насалдаг ч өөр хүнээр овоглогдоно.
  • 25. УГСААТАН УГСАА Эхнэр – Нөхөр – Хүүхдийн Удам угсаа Гэр бүл БИ Хүмүүсийн хоорондох Бэлгийн болон Эдийн засгийн холбоо буюу ОВОГ хоорондох харилцан хүлээх эрх, үүрэг хариуцлагын нэгдэл ОРЧИН ҮЕД ГЭРЛЭХ НЬ: 1.ХАРИУЦЛАГА, ҮҮРЭГ 2.ХУУЛЬ ЗҮЙН ГЭРЭЭ. а. ШАШИН б. ГЭР БҮЛИЙН ХУУЛЬ. 3. УДАМ УГСАА, ҮР ХҮҮХЭД.
  • 26. ХҮНИЙ ГЭРЛЭЛТИЙН ХЭЛБЭР 1. МОНОГАМИ 2. БҮЛЭГ МОНОГАМИ 3. ПОЛИГАМИ 1. ПОЛИЖЕНИ 2. ПОЛИАНДРИ 4. БҮЛЭГ ГЭРЛЭЛТ БҮЛПЭОГ БҮЛЭГ МОНОГАМИ ЛМИОГНАОМГИАМИ ГЭРЛЭЛТ Бүх амьдралынхаа туршид зөвхөн нэг Тодорхой хугацаанд нэг хүнтэй гэрлэх ба бэлэвсрэх, салсны дараа өөр хүнтэй гэрлэх. Нэгээс дээш хүнтэй гэрлэх хэлбэр. Тодорхой хугацаанд нэгээс дээш эрэгтэй, хүнтэй нэгээс гэрлэхийг дээш эмэгтэйтэй хэлнэ. гэрлэхийг гэрлэхийг хэлнэ.
  • 27. ХҮНИЙ ГЭРЛЭЛТИЙН ХЭЛБЭР 1. ГЭР БҮЛ ЗАЙЛШГҮЙ ҮНЭТ ЗҮЙЛ ДЭЭР ТУЛГУУРЛАДАГ 2. ГЭР БҮЛИЙН СОЁЛ НЬ ТУХАЙН УГСААТНЫГ ТОДОРХОЙЛДОГ ПОЛИГАМИ ИСЛАМ шашинд 3 удаа гэрлэхийг нь бурангуй ёс биш Нийгэмд хүлээсэн хариуцлага гэж үздэг.
  • 28. Jewish Wedding Mongol wedding Muslim wedding Сhina wedding
  • 29. УГСААТАН 1. ЭР УГСААТАН 2. ЭМ УГСААТАН • Олон мянган Монгол бүсгүйчүүд Солонгос эрчүүдтэй гэр бүл болж байна. • 10 жилийн хугацанд 40200 бүсгүй гадаад хүнтэй гэр бүл болсноос 25000 нь Солонгос хүнтэй албан ёсоор гэр бүл болсон.
  • 30. Худ - Худгуй Худанцар Худаалан АВГА НАГАЦ ҮЕЭЛ НАГАЦЛАХ ТӨРӨЛ НАГАЦАНЦАР ЗЭЭ БӨЛ ХАЯАЛ БӨЛӨӨЛӨН БӨЛӨНЦӨР ЗЭЭЛЭХ ТӨРӨЛ ЗЭЭНЦЭР
  • 31. Хуланц өвөг Хуланц Элэнц өвөг Элэнц Өндөр өвөг Өвөг эцэг Эцэг БИ
  • 32. БИ Хүү Ач Гуч Жич Ачинцар Гучинцар Жичинцэр
  • 33. 1А3D 1А3A 2А1A 2А1B 2А1 1А А 2А 3А 4 А 1А2 1А1 1А3 2А2 3А1 3А2 3А3 3А4 3А5 4А4C 4А2 4А1 4А4 4А5 1А1A 1А1B 1А1C 1А2A 1А3B 1А3C 2А2A 2А2B 3А2A 3А2B 3А3A 3А2C 3А4A 3А4B 3А4C 3А5A 4А4A 4А2B 4А1B 4А1A 4А2A 4А1C 4А5A 4А4B 4А5B 4А5C
  • 34. Рашид-ад-Дин • “Монголын бүх овог аймаг яруу тодорхой удам угсааны модтой /түүхтэй/. Учир нь Монголчуудын заншил нь өвөг дээдсийнхээ удам угсааг залган сахиж, төрсөн хүүхэд бүрдээ удам угсаагаа зааж сургадаг. Тийнхүү тэд удам угсааны тухай үгийг хүмүүсийн хүртээл болгодог учраас тэдний дунд яс угсаа, овог аймгаа мэдэхгүй хүн нэг ч байхгүй” 1310 онд ...
  • 35. Рашид-ад-Дин • 1925 оны ЗГ-ын 25-р хуралданы тогтоолоор “Хар шар феодалуудын эрх ямбыг хасах ба ургийн бичиг сэлтийн хөтлөлтийг зогсоох тухай” гэсэн шийдвэр байсан. • 1936 онд Коминтерний төлөөлөгч М. П. Чибисовын “Монголын тайж нарын судалгаа”-ны дагуу 732 Алтан ургийн ТАЙЖ нарын нэрсийг гаргаж аймаглан устгасан. • 600 жил бүрэлдсэн МОНГОЛ ЕЛИТ ДАВХРАА 10 жилийн дотор үгүйрч алга болов. • Үүний дараа СЭХЭЭТНИЙ ДАВХРААГ устгасан.
  • 36. • УГ ТҮҮХЭЭ МЭДЭХГҮЙ ХҮН ОЙД ТӨӨРСӨН САРМАГЧИН ЛУГАА АДИЛ • Ширээт гүүш Зарудын гэлэн Чойжамц “Алтан хvрдэн мянган хэгээст” эх сурвалжид анх дурьдагдсан. • Ураг удмыг илүү онцолдог. • 1450 онд Минь улсын хуанди Ензунь-г Эсэн тайш олзлоод ураг удмаа үлмэдэх Мулу нэрт эмийг эхнэр болгон өгч хонио хариулуулсан. Умард Юань улс зохиол. 1993. Хөх хот • Ойд сармагчин хэзээ ч төөрдөггүй.
  • 38. ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС РОК ХӨГЖИМ
  • 39. ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС www.naver.com/blogkoreantree.
  • 40. ОЛОН ҮНДЭСТНИЙ УГИЙН БИЧЭЭС http://mangarman.blogspot.com/
  • 41. • 1905 онд хийгдсэн Цэцэн хан Шолойн угийн бичигт 1577-1905 он хүртэл төрсөн 11966 хүний нэрийг 5,3 м голчтой даавуун дээр цагираглуулан бичсэн нь хамгийн том угийн бичиг болно. • Одоо Монгол улсын Үндэсний түүхийн Архивт хадгалагдаж байна