1. Znaczenie komunikacji zbiorowej dla zr坦wnowa甜onego transportu Dr in甜 Tadeusz Kopta Konferencja, Lublin 19 kwietnia 2007
2. D甜enie do zr坦wnowa甜onego transportu zintegrowa zagospodarowanie terenu i planowanie transportu w taki spos坦b aby zmniejszy zapotrzebowanie na transport i umo甜liwi rozw坦j alternatywnych wobec samochod坦w form transportu, zachca do korzystania z niesilnikowych rodk坦w transportu poprzez tworzenie sieci dr坦g dla rower坦w i dla pieszych, kreowa; dogodne warunki rodowiskowe, sposoby osadnictwa, infrastruktur transportu zbiorowego o dobrych standardach obsugi, rozwija i popiera tasze, mniej szkodliwe i bezpieczniejsze dla rodowiska rodki transportu, takie jak transport zbiorowy,
3. D甜enie do zr坦wnowa甜onego transportu rozwija transport miejski, dajcy priorytet komunikacji zbiorowej, promowa proekologiczne postawy w dziedzinie transportu, takie jak: ograniczenie u甜ytkowania samochod坦w, zmiana zachowa komunikacyjnych wymuszana nowymi przepisami ruchu drogowego, ograniczenia prdkoci, uatwia na szczeblu midzynarodowym, regionalnym i subregionalnym transfer bezpiecznych dla rodowiska technologii zwizanych z transportem,
4. D甜enie do zr坦wnowa甜onego transportu opiera decyzje inwestycyjne na penej analizie koszt坦w uwzgldniajcej tak甜e koszty rodowiskowe, pokrywanych przez u甜ytkownik坦w systemu transportowego, zaktywizowa dziaania w ramach zbierania, analizowania i wymiany informacji dotyczcych wpywu transportu na rodowisko ze szczeg坦lnym uwzgldnieniem monitorowania emisji zanieczyszcze i tworzenia baz danych, kontynuowa techniczne usprawnianie pojazd坦w i paliw.
5. D甜enie do zr坦wnowa甜onego transportu Tylko taki system transportowy jest wg Ala zr坦wnowa甜ony, kt坦ry z pokolenia na pokolenie mo甜e w peni funkcjonowa przy przemieszczaniu os坦b i adunk坦w bez zawaszczania: materia坦w, energii, rodowiska nale甜nych ka甜demu pokoleniu. Aby to speni komunikacja zbiorowa ma mie dominujca rol, szczeg坦lnie na du甜szych dystansach i w codziennych podr坦甜ach. W zachowaniach komunikacyjnych powinny zaj rewolucyjne zmiany i rola samochodu sprowadzaaby si g坦wnie do realizacji rzadkich podr坦甜y lub podr坦甜y do miejsc rozproszonych. Ruch pieszy i rowerowy stayby si podstawowymi formami odbywania kr坦tkich podr坦甜y. Komunikacja zbiorowa (w tym kolej) staaby si podstaw do odbywania codziennych i dalekich podr坦甜y
6. Samoch坦d zaprzeczeniem zr坦wnowa甜onego transportu z racji powa甜nego zagro甜enia czowieka i jego rodowiska Zanieczyszczenie powietrza emitowane przez pojazdy samochodowe jest najbardziej powszechnym 添r坦dem ska甜enia powietrza por坦d wszystkich ludzkich aktywnoci, stanowic powa甜ne zagro甜enie: dla zdrowia ludzkiego, dla zasob坦w przyrodniczych, dla jakoci materia坦w. W spalinach samochodowych zidentyfikowano 15 000 zwizk坦w chemicznych, ale tylko kilka podlega kontroli jako substancje wska添nikowe. W europejskich krajach OECD pojazdy samochodowe s najwikszym 添r坦dem ska甜enia rodowiska przez: CxHy (50%), NO x (50-70%), CO ( okoo 80%).
7. Samoch坦d zaprzeczeniem zr坦wnowa甜onego transportu z racji powa甜nego zagro甜enia czowieka i jego rodowiska Dodatkowo pojazdy samochodowe s najwikszym emitorem toksycznych zwizk坦w chemicznych nie podlegajcych regulacji prawnej, takich jak: butadien, benzen i inne, zwizane z pyami. Badania wskazuj, 甜e te ska甜enia mog powodowa nowotwory, przyspiesza miertelno i dolegliwoci chorobowe ze strony ukadu oddechowego. Najbardziej nara甜onymi na te zanieczyszczenia s sami kierowcy, gdy甜 st甜enie ska甜e wewntrz samochodu jest wiksze ni甜 na zewntrz Ponad poowa Europejczyk坦w nara甜ona jest na st甜enie troposferycznego ozonu przekraczajcego normy WHO
8. Samoch坦d zaprzeczeniem zr坦wnowa甜onego transportu z racji powa甜nego zagro甜enia czowieka i jego rodowiska 40 000 130 000 ludzi traci przedwczenie 甜ycie w Europie z powodu zanieczyszczenia rodowiska przez samochody. Okoo 40 mln ludzi w 115 najwikszych miastach UE oddycha powietrzem nie speniajcym dopuszczalnych norm WHO Dzieci mieszkajce w pobli甜u ruchliwych dr坦g nara甜one s na wiksze ryzyko chor坦b ukadu oddechowego Choroby kr甜enia i serca, nowotwory, alergie i choroby ukadu oddechowego, wypadki komunikacyjne i zatrucia. Okoo 80% wszystkich zagro甜e akustycznych w rodowisku stanowi zagro甜enie haasem drogowym 16% ludnoci kraj坦w OECD musi znosi haas przekraczajcy 65 dB(A). Dotyczy to okoo 130 mln mieszkac坦w (na pocztku lat siedemdziesitych - 100 mln)
9. Samoch坦d zaprzeczeniem zr坦wnowa甜onego transportu z racji powa甜nego zagro甜enia czowieka i jego rodowiska W wielu rejonach miast poziom ten osign ju甜 70 dB(A) Okoo 65% czyli 450 mln populacji europejskiej cierpi z powodu nadmiernego haasu utrudniajcego rozmow i sen W drugiej poowie lat dziewidziesitych w Polsce haasem drogowym byo zagro甜onych ok. 9 mln mieszkac坦w miast i ok. 4,5 mln mieszkac坦w wsi Wg ITS w razie braku dziaa ograniczajcych emisje haasu w 2010 roku ju甜 ponad 60% ludnoci w tym a甜 90% mieszkac坦w miast bdzie nara甜onych na poziom haasu powy甜ej 60 dB(A) Haas jest przyczyn wzrastajcego u甜ycia rodk坦w uspakajajcych i nasennych. Mo甜e r坦wnie甜 powodowa podwy甜szenie cinienia krwi i choroby ukadu kr甜enia. Dzieci stale nara甜one na haas maj kopoty z czytaniem i skoncentrowaniem uwagi.
10. Obecna rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zagro甜enia rodowiska, zdrowia i 甜ycia Tramwaje i trolejbusy nie zatruwaj rodowiska w swoim otoczeniu. Ich udzia w zatruwaniu sprowadza si do wyemitowanych trucizn przez elektrownie produkujce prd. Jeli prd pochodzi z odnawialnych 甜r坦de to tramwaje i trolejbusy zasilane tak energi nie emituj 甜adnych trucizn. Niestety w Polsce udzia odnawialnych 甜r坦de energii jest znikomy i wikszo elektrowni zasilanych jest wglem brunatnym lub kamiennym co powoduje, 甜e pojazdy zasilane tak energi maj pewien udzia w zanieczyszczaniu rodowiska ale zdecydowanie mniejszy od samochod坦w.
11. Zatrucie Polski przez transport drogowy w tonach/rok Skadnik spalin CO2 CO CH NOx PM SO2 Pb Emisja caego transportu drogowego 32 444 000 655 400 114 700 249 200 15 520 2 600 20 Emisja samochod坦w osobowych 16 945 196 471 476 65 682 89 463 1 943 1 264 17 Emisja autobus坦w udzia w % 1 544 000 4,8 14 700 2,2 4 300 3,7 20 200 8,1 1 670 9,3 140 5,4
12. Obecna rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zagro甜enia rodowiska, zdrowia i 甜ycia Emisja jednostkowa r坦甜nych rodk坦w transportu rodek transportu CO2 NOx VOC PM emisja w g/pkm Samoch坦d osobowy 116 0,62 0,45 0,01 Samoch坦d osobowy 137,5 0,87 1,77 0,004 Transport zbiorowy 26,5 0,22 0,10 0,05
13. Obecna rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zagro甜enia rodowiska, zdrowia i 甜ycia Ranking ekologiczny rodk坦w komunikacji miejskiej 1. Rower 2.Trolejbus 3. Tramwaj 4. Kolej elektryczna 5. Autobus 6. Samoch坦d.
14. Przysza rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zagro甜enia rodowiska, zdrowia i 甜ycia Emisja jednostkowa r坦甜nych rodk坦w transportu w 2030 roku rodek transportu CO2 NOx VOC PM emisja w g/pkm Samoch坦d osobowy 97 0,49 0,38 0,002 Transport zbiorowy 26,5 0,11 0,05 0,006 K
15. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zu甜ycia energii W UE w 1960 r. transport zu甜ywa 16,7% energii obecnie 35%. W 1994 r. transport UE zu甜y 64% wszystkich produkt坦w ropy naftowej, z czego na transport drogowy przypado 84%. Wzrost zu甜ycia energii wynika g坦wnie z relatywnego spadku cen paliw o wicej ni甜 1/3 w latach 1980 - 1994. Zu甜ycie energii przez sektor transportowy od roku 1985 wzroso a甜 o 47% (w pozostaych sektorach gospodarki tylko o 4,2%). Coroczne zu甜ycie energii przez transport w UE wzrasta o okoo 3%. W ostatniej dekadzie spowodowao to wzrost emisji dwutlenku wgla o 20%. Wzrost zu甜ycia energii i emisji gaz坦w cieplarnianych ze samochod坦w sprawia, 甜e mo甜e by niemo甜liwe spenienie przez UE zobowiza wynikajcych z protokou w Kyoto.
16. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu zu甜ycia energii Analizy dla Unii Europejskiej wskazuj wyra添nie, 甜e nawet przy 25% wykorzystaniu oferowanych miejsc, co jest typowe dla samochodu i niezbyt du甜ej pojemnoci silnika (poni甜ej 1,4 litra), kolej jest przeszo dwukrotnie mniej energochonna ni甜 samoch坦d osobowy. Komunikacja zbiorowa jest przeszo 3 - krotnie mniej energochonna ni甜 samoch坦d osobowy, tymczasem energochonno komunikacji autobusowej i tramwajowej jest por坦wnywalna.
18. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni Zjawisko kongestii jest zwizane z ruchem samochodowym i wystpuje wszdzie, szczeg坦lnie w miastach. Pocztkowo mylano, 甜e zapewnienie wikszej przepustowoci trwale za甜egna problem kongestii. Okazao si jednak, 甜e im wicej dr坦g i parking坦w tym problem kongestii narasta. W historycznie uksztatowanym miecie tylko 15% powierzchni przeznaczonej jest dla komunikacji, tymczasem samoch坦d potrzebuje jej 10 razy wicej. W praktyce oznacza to konieczno budowy wielopoziomowych parking坦w i dr坦g. W Los Angeles 2/3 powierzchni centralnej miasta przeznaczono dla ruchu samochodowego a mimo to problem kork坦w nie zosta rozwizany. W1989 roku korek drogowy w Londynie mia 53 km dugoci.
19. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni Wielka terenochonno ruchu samochodowego powoduje, 甜e zaledwie 11% udajcych si do pracy samochodem w Londynie zajmuje 90% powierzchni plac坦w i ulic. W Nowym Jorku przy podobnym zajciu terenu tylko 9% zatrudnionych mo甜e skorzysta z przejazd坦w samochodowych Poowa amerykaskich przedsibiorstw ocenia, 甜e warunki poruszania si po 13 najwikszych miastach USA wpywaj destrukcyjnie na samopoczucie pracownik坦w, ich wydajno, punktualno i emocje. Szacunki OECD m坦wi, 甜e przez ostatnie 20 lat w g坦wnych miastach kraj坦w OECD prdkoci spady o 10%, mimo wielorakich dziaa technicznych, majcych na celu popraw warunk坦w ruchu.
20. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni Op坦添nienia w ruchu w 1987 roku spowodowane korkami drogowymi w USA obliczono na 2 miliardy pojazdogodzin i byy one wiksze o 60% w stosunku do 1984 roku. Ocenia si, 甜e Amerykanie spdzaj w korkach ulicznych okoo 2 biliony osobogodzin rocznie. W Holandii czas stracony w wyniku kongestii na g坦wnej sieci drogowej wzr坦s z 23,8 milion坦w pojazdogodzin (35,5 milion坦w osobogodzin) w 1985 roku do 32,5 milion坦w pojazdogodzin (45,5 milion坦w osobogodzin) w 1989 roku. Tymczasem pasa甜er tramwaju zajmuje przestrze 20 - krotnie mniejsz ni甜 pasa甜er samochodu osobowego. Kolej mo甜e przewie 33 000 pas/h na pasie terenu oszerokoci 5 m. Z kolei autobus (trolejbus) potrzebuje dla pasa甜era tylko 5% drogowej przestrzeni niezbdnej dla samochodu
21. Przepustowo pasa terenu o szerokoci 3,5 m rodek transportu Ilo pasa甜er坦w na godzin Tramwaj 22 000 Ruch pieszy 19 000 Rower 14 000 Autobus 9 000 Samoch坦d 2 000
22. Zapotrzebowanie przestrzeni przez r坦甜ne rodki transportu [w m2/osob] rodek transportu Niezbdna przestrze Ruch pieszy 2 Kolej 7 Rower 9 Autobus 12 Samoch坦d 120
23. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni Kongestia szczeg坦lnie gro添na jest dla: autobus坦w, trolejbus坦w, tramwaj坦w, gdy甜 powoduje nieregularno ich kursowania, co zniechca pasa甜er坦w do korzystania z ich usug. Spadek liczby pasa甜er坦w powoduje z kolei spadek czstotliwoci kursowania a to powoduje kolejny odpyw pasa甜er坦w do takiego stopnia, 甜e utrzymywanie komunikacji zbiorowej staje si nieopacalne a lini trzeba zamkn. Wzrastanie odlegoci midzy miejscem zamieszkania a miejscem pracy i r坦wnoczenie wzrastajca dostpno do samochodu spowodoway rozlanie si obszar坦w zurbanizowanych i znaczny wzrost potrzeb transportowych. W tym samym czasie zmniejszenie gstoci zaludnienia obszar坦w mieszkaniowych spowodowao trudno w zapewnieniu konkurencyjnej wobec samochod坦w komunikacji zbiorowej.
24. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni Zmiany w strukturze rodzin (mniejsze gospodarstwa domowe) wzmacniaj te trendy. Uleganie samochodowi zaczyna si napdza w negatywnych tendencjach, gdy甜 powszechny dostp do samochod坦w kreuje dodatkow mobilno, kt坦ra nie zaistniaa by w przypadku braku samochod坦w. Historyczna funkcja miast lokalizujca aktywnoci w jednym miejscu a przez to ograniczajca potrzeb podr坦甜owania ulega wymianie na sytuacj, w kt坦rej miejsca pracy, miejsca zamieszkania, miejsca rekreacji i zakup坦w wymagaj wzrostu potrzeb podr坦甜owania. Odbywa si to wg. zasady bdnego samo napdzajcego si koa: wzrost u甜ycia samochod坦w - rozproszenie obszar坦w mieszkaniowych - ograniczenie transportu publicznego, kt坦ry jest nieefektywny w takiej sytuacji, potrzeba substytucji transportu zbiorowego przez dodatkowe u甜ycie samochod坦w - promocja dalszego rozproszenia obszar坦w mieszkaniowych - wzrost u甜ycia samochod坦w.
25. Rola transportu zbiorowego w ograniczaniu marnowania przestrzeni W europejskich miastach centrum jest szczeg坦lnie atrakcyjnym miejscem. Jednak wraz ze wzrostem u甜ytkowania samochod坦w jego atrakcyjno maleje, gdy甜 dostpno centrum z powodu kongestii spada. W konsekwencji miasto si powiksza, przesuwajc swoje granice i "pcznieje" w wyniku powstawania nowych aktywnoci na jego obrze甜ach w nadziei, 甜e tam atwiej bdzie mo甜na dojecha samochodami. Najbardziej spektakularnych dowod坦w na taki rozw坦j a waciwie rozrost dostarczaj amerykaskie suburbia miast. Powikszenie obszaru miasta zwiksza dugo podr坦甜y a to z kolei zwiksza nacisk na u甜ywanie samochod坦w, poszerzajc obszar kongestii. Tymczasem zapewnienie transportu zbiorowego o dobrych standardach jest w stanie ograniczy kongesti. R坦wnoczenie miasta mog przeznaczy znacznie mniej teren坦w dla obsugi komunikacyjnej.
26. Podsumowanie Wy甜ej wykazano zdecydowan wy甜szo transportu zbiorowego nad samochodem osobowym w zakresie ochrony rodowiska. Ta wy甜szo transportu zbiorowego musi znale甜 swoje odzwierciedlenie w polityce transportowej ka甜dego miasta. Polityka transportowa uwzgldniajca opr坦cz gospodarki tak甜e rodowisko nazywana jest polityk zr坦wnowa甜onego rozwoju (ekorozwoju)
27. Podsumowanie Celem takiej polityki jest: tworzenie warunk坦w do sprawnego, bezpiecznego, efektywnego ekonomicznie, a zarazem spoecznie, gospodarczo i przestrzennie zasadnego, przemieszczania os坦b i adunk坦w w ramach wyznaczonych przez dostpne do tego dziaania szeroko rozumiane zasoby naturalne i mo甜liwoci odprowadzania zanieczyszcze do rodowiska.
28. Podsumowanie Zasada pierwsza - racjonalizacji (w tym ograniczania) potrzeb podr坦甜owania i transportu adunk坦w. Zasada druga - racjonalizacji (w tym ograniczania) u甜ytkowania samochodu osobowego i ci甜arowego. Zasada trzecia - promowania bardziej energooszczdnych i proekologicznych rodk坦w transportu. Zasada czwarta - popierania najlepszych dostpnych technologii. Zasada pita - maksymalizacji wykorzystania pojazd坦w. Spenienie ww. wymog坦w nie jest mo甜liwe bez zdecydowanego udziau transportu zbiorowego
![Zapotrzebowanie przestrzeni przez r坦甜ne rodki transportu [w m2/osob] rodek transportu Niezbdna przestrze Ruch pieszy 2 Kolej 7 Rower 9 Autobus 12 Samoch坦d 120](https://image.slidesharecdn.com/tadeuszkoptakomunikacjazbiorowa-110624071643-phpapp01/85/Tadeusz-Kopta-Komunikacja-Zbiorowa-22-320.jpg)
