Sparta - Andi Metaliaj
- 2. Gjat谷 historis谷 me ket谷 form谷 pushteti jan谷 identifikuar aristokracia, ve巽mas me modelin fisnor te sundimit dhe plutokracia oligarkike, nj谷 shtres谷 e vog谷l e t谷 pasurve q谷 vendos谷 n谷 em谷r t谷 shumic谷s N谷 oligarki pushteti 谷sht谷 i p谷rqendruar n谷 duar t谷 pakic谷s. Pakica vendos p谷r ligjet dhe po k谷shtu p谷r 巽谷shtjet m谷 t谷 r谷ndesishme t谷 nj谷 shteti apo vendi..
- 4. Shteti i Spart谷s u krijua n谷 krahin谷n e Lakonis谷. Lakonia gjindej n谷 pjes谷n jug - lindore t谷 Peleponezit. Kjo p谷rfshinte lugin谷n e lumit Eurotas dhe nj谷 pjes谷 t谷 t谷r谷 malore. Malet e Lakonis谷 ishin t谷 pasura me mermer dhe me hekur, n谷 shpatijet e tyre rriteshin pyje t谷 dendura ku jetonin shum谷 dhi t谷 egra, arusha dhe eg谷rsira t谷 tjera. Lugina e lumit Eurotas ka qen谷 shum谷 e p谷rshtatshme p谷r bujq谷si. Toka e saj ka qen谷 pjellore dhe gati nga t谷 gjitha an谷t e mbrojtur me male. N谷 qend谷r t谷 krahin谷s n谷 Eurotas, gjindet qyteti i Spart谷s. Pas bashkimit t谷 disa komuniteteve t谷 af谷rme, Sparta u b谷 qyteti kryesor i Lakonis谷. Pas em谷rimit t谷 k谷tij qyteti, shteti filloi t谷 quhej i Spartian谷ve ose thjesht谷 Sparta..
- 5. Banor谷t e k谷tij shteti, sipas goj谷dh谷n谷s ishin pasardh谷sit e pushtuesve dorik谷. K谷ta erdh谷n n谷 lugin谷n e Eurotasit, i n谷nshtruan Akejt q谷 jetonin aty me dhe i sh谷ndrruan ne skllav谷. Populli i shtypur ngrihej vazhdimisht kund谷r shtyp谷sve t谷 tij.K谷shtu n谷 Spart谷 vazhdoi lufta pa nd谷rprerje. Sipas goj谷dh谷n谷s, Likurgu i ka dh谷n谷 fund luft谷s s谷 brendshme. Likurgu krijoi nj谷 seri ligjesh q谷 forcuan sistemin shoq谷ror t谷 Spart谷s. Likurgu mbahet si ligj谷dh谷n谷s i par谷 spartian.Sipas tradit谷s banor谷t m谷 t谷 vjet谷r t谷 Peleponezit ishin akaj谷t. Ata rreth vitit 1200 para e.r. i kan谷 n谷nshtruar dor谷t, nj谷 fis grek q谷 kishte ardhur nga veriu.
- 9. RREGULLIMI SHTETROR Geruzija kishte gjithsej 30 an谷tar谷. P谷rve巽 dy mbret谷rve n谷 t谷 merrnin pjes谷 28 pleq p谷rjet谷sisht t谷 zgjedhur. Geruzia vendoste mbi t谷 gjitha 巽谷shtjet shtet谷rore, p谷rgatiste dhe shpallte ligjet, shpallte gjykimet, shpallte luft谷n dhe n谷nshkruante paq谷n. Gjith谷 pushteti ekzekutiv ishte n谷 duart e pes谷 vet谷ve t谷 zgjedhur efor谷, q谷 kishin mbikqyrje n谷 pun谷n e udh谷heq谷sis谷 shtet谷rore dhe n谷 edukimin e rinis谷, kurse nj谷 koh谷 kan谷 mundur ti ftonin edhe mbret谷rit谷 n谷 p谷rgjith谷si. N谷 krye t谷 shtetit spartian ishin dy mbret谷r. Pushteti i mbret谷rve ishte i kufizuar vet谷m n谷 koh谷 lufte, n谷 koh谷 paqe, p谷r t谷 gjitha veprimet ishin t谷 detyruar t谷 k谷rkonin vendimin e k谷shillit t谷 krer谷ve q谷 quhej Geruzi.
- 10. Jeta dhe edukimi i spartian谷ve N谷 Spart谷, p谷r nj谷 koh谷 t谷 gjat谷 ishte ruajtur pron谷sia e komunitetit. N谷 Spart谷 toka ka qen谷 e ndar谷 n谷 pjes谷 t谷 barabarta, ishte e ndaluar blerja e tok谷s dhe mbledhja e pasurive t谷 m谷dha. Spartian谷t i jepnin r谷nd谷si t谷 madhe edukimit t谷 f谷mij谷ve. Q谷 t谷 mund t谷 ken谷 pushtetin mbi periek谷t dhe helot谷t, vazhdimisht ishin t谷 detyruar t谷 jen谷 ushtar谷. F谷mij谷t jan谷 ndar谷 nga prind谷rit q谷 n谷 mosh谷n shtat谷 vje巽are dhe edukoheshin n谷 shkolla t谷 ve巽anta gjimnaze. P谷r spartan谷t, kryesore ishte t谷 jesh trim, i duruesh谷m dhe ushtar谷 i shkatht谷. Spartian谷t e rinj para s谷 gjithash m谷sonin t谷 p谷rdornin arm谷t mir谷. Q谷 t谷 forcoheshin, ushtroheshin n谷 vrapim, k谷rcim, mundje, not dhe n谷 sporte t谷 tjera. Me q谷llim q谷 ti 巽elikosin f谷mij谷t dhe ti b谷jn谷 t谷 aft谷 n谷 v谷shtir谷si t谷 jet谷s ushtarake i vishnin dhe i ushqenin dob谷t, kurse ndonj谷her谷 edhe publiksht i rrahnin para altarit t谷 per谷desh谷s Artemid谷. Disiplina dhe nderimi i t谷 moshuar谷ve gjithashtu ishin virtyte t谷 luftarak谷ve spartan. Spartan谷t e rinj edukoheshin q谷 para pleqve t谷 q谷ndrojn谷 me kok谷 ulur dhe q谷 t谷 p谷rgjigjen vet谷m kur ti pyesin. Spartan谷 n谷 t谷r谷 bot谷n greke ishin t谷 njohur nga shkurt谷sia, konciziteti dhe spirituoziteti e p谷rgjigjeve t谷 tyre. P谷r shkak t谷 edukimit t谷 vrazhd谷 t谷 k谷till谷, spartan谷t ishin trima dhe ushtar谷 t谷 q谷ndruesh谷m. Ushtria spartane ishte shum谷 e disiplinuar. Ve巽ohej nga q谷ndrimi dinjitoz ushtarak dhe nga armatimi. K谷mb谷sorin谷 e p谷rb谷nin ushtar谷t e armatosur r谷nd谷, t谷 cil谷t n谷 Greqi quheshin hoplit谷. K谷mb谷soria spartane konsiderohej m谷 e mira n谷 Greqi.
- 11. Leonida I Mbreti legjendar i Spart谷s(greqisht: 竜僚溜隆留; lindja nuk dihet - vdiq 9 gusht 480 p.k), emri i t谷 cilit 谷sht谷 lidhur tashm谷 me betej谷n e lasht谷, betej谷n e Termopil谷ve, q谷 u b谷 n谷 muajin Gusht t谷 vitit 488. Leonida ishte v谷llai i mbretit Kleomen A , v谷ndin e t谷 cilit dhe trash谷goi. Kur Pers谷t arrit谷n tek ngushtica e Termopil谷ve, po i priste Leonida s谷 bashku me 6 000 luft谷tar谷, t谷 cil谷t prisnin p谷rforcime t谷 tjera nga Sparta. P谷r t谷 shmangur nj谷 masak谷r t谷 kot谷, p谷rzuri shumic谷n e ushtar谷ve , duke mbajtur me vete vet谷m 300 Spartan谷t dhe 700 Tespevs谷t, t谷 cil谷t nuk pranuan t谷 linin v谷ndin e tyre t谷 betej谷s. Leonida q谷ndroi me nj谷 trim谷ri t谷 madhe n谷 v谷ndin e tij, duke th谷n谷 p谷rgjigjjen m谷 t谷 lavdishme t谷 nj谷 lideri n谷 histori,kur i k谷rkuan t谷 dor谷zonte arm谷t, (sipas Plutarkut) Molon Lave ose Ec e Merri. Duke u bindur ligjeve t谷 Spart谷s dhe duke krijuar n谷 k谷t谷 m谷nyr谷 nj谷 q谷ndrim t谷 p谷rjetsh谷m sakrifice dhe atdhedashjeje.
- 12. Shprehja m谷 karakteristike p谷r t谷 shprehur q谷ndrimin e Spartan谷ve kundrejt luft谷s, ishte shprehja q谷 N谷na Spartane i thoshte djalit t谷 saj kur po ikte p谷r luft谷, I tan i epi tas ose kthehu me mburoj谷n ose mbi t谷. N谷na p谷rsh谷ndeste t谷 birin e saj duke i kujtuar se detyra e tij ishte t谷 luftonte me guxim p谷r atdheun e tij, duke nd谷ruar arm谷t dhe n谷se ishte e nevojshme dhe t谷 vdiste p谷r t谷. Kjo fjali e famshme fsheh mentalitetin e nj谷 populli q谷 mbeti n谷 histori si nj谷 shembull i nj谷 jete t谷 thjesht谷, t谷 plot谷 dhe t谷 ndershme, dhe t谷 mbushur me dinjitet dhe vet谷sakrific谷. K谷to jan谷 idealet q谷 himnon Leonida me k谷t谷 veprim vet谷refuzimi. Dhe Leonida, si mbreti i denj谷 i nj谷 populli t谷 till谷, dha i pari sh谷mbullin.
- 14. PROJEKT Histori NNTEMA Oligarkia n谷 Spart谷 GJIMNAZI Sinan Tafaj KLASA X-3 PUNOI N POWERPOINT Andi Metaliaj GRUPI 6