ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

O caso de Finlandia: un modelo de cooperación para o sector forestal galego.

•
•
Daniel Blanco-Ward
Daniel Blanco-Ward

A coauthored paper which deals about the strengths of forestry cooperatives in Finland as models to be paid attention to in Galicia (North West Spain): Piñeiro-Tubío, A et al. (2013). O caso de Finlandia. Un modelo de cooperación para o sector forestal galego. GRIAL Revista Galega de Cultura nº 199. p. 18-25.

1 of 8
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 18 O caso de Finlandia Un modelo de cooperación para o sector forestal galego A L B E RT E PI Ñ E I RO | D A N I E L B L A N C O J A I M E B A R RO S | M A R Í A PA S A LO D O S GRUPO ESTRUTURA O artigo que nos ocupa desenvolve as conclusións do traballo para a mellora da capacidade forestal de Galicia dende o ámbito da estrutura da propiedade, recollidas logo dun ano de traballo en grupo e presentadas a debate con expertos en ordenación territorial, xestión e industria forestal en Diálogos 03. O caso finés utilízase como modelo comparativo por ser unha referencia mundial dende o punto de vista da xestión forestal e da organización da propiedade, que é o que nos interesa observar aquí, e tamén polo exemplo que nos achega ao situar como estratéxico o sector forestal, reunindo miles de propietarios en estruturas de cooperación para ser competitivo. O que levou a un país novo, que parte dunha situación desestruturada despois da II Guerra Mundial, a conseguir unha marca país asociada ao valor dos transformados da madeira e do seu deseño. A estrutura do artigo parte dunha descrición das características forestais de Galicia e Finlandia para logo abordar, máis polo miúdo, o sector forestal finés como modelo para a cooperación entre propietarios forestais en Galicia. Seguidamente, obsérvase cales foron os elementos clave para impulsar a cooperación entre propietarios de montes en Finlandia, e remátase cunha proposta de posibles medidas que poderían impulsar a cooperación entre propietarios forestais en Galicia. A continuación convén definir a cooperación entre propietarios forestais como o conxunto de actividades que realizan propietarios e produtores forestais a través de estruturas formais de cooperación (CEPF, 2008; François, 1956). As figuras  DA PROPIEDADE de cooperación son principalmente asociacións sen ánimo de lucro, aínda que no caso galego tamén existen, en menor medida, cooperativas, sociedades civís, sociedades mercantís ou sociedades agrarias de transformación. Algunhas das actividades que realizan os propietarios de montes de forma conxunta e que definen os modelos cooperativos nunha escala crecente de integración consisten en (Kittredge, 2005): • Cooperación para a información: os propietarios comparten información, técnicas, experiencias, consello e representación política, pero xestionan individualmente o seu monte. • Cooperación para a comercialización: os propietarios venden a madeira colectivamente para ter unha posición máis vantaxosa no mercado. • Cooperación para a xestión: os propietarios fan xestión forestal conxunta no plano espacial e temporal, tomando decisións de manexo, para poñelas en marcha tendo en conta o contorno natural, económico e cultural no marco dun plan de xestión forestal. Semellanzas e diferenzas no forestal entre Galicia e Finlandia A Galicia dos mil ríos está lonxe, xeograficamente falando, da Finlandia dos mil lagos (gráfico 1), pero do contraste dos dous países xorden semellanzas e diferenzas que permiten reflexionar sobre o papel que debería xogar o sector forestal en Galicia. É sabido que Finlandia é un modelo a nivel mundial no campo forestal, cun sector
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 19 A CAPACIDADE FORESTAL EN GALICIA produtivo ben organizado ao redor as Asociacións de Xestión Forestal (AXF) e un importante tecido industrial de multinacionais que teñen as súas raíces en cooperativas de propietarios forestais (p. ex., a maior cooperativa de Europa, Metsäliitto). O país nórdico conta cunha superficie máis de dez veces superior á galega e ten unha das densidades de poboación máis reducidas da Unión Europea. Galicia alberga montes cunha alta diversidade biolóxica e unha das maiores produtividades potenciais de Europa. Estes puntos fortes colocan o recanto do noroeste da Península Ibérica nunhas condicións inmellorables para que o monte sexa un piar importante no desenvolvemento económico, provendo a poboación rural de produtos e servizos. A superficie forestal tanto en Finlandia como en Galicia rolda os dous terzos da súa superficie total, polo que podería esperarse que o este sector tivese un peso similar na economía dos dous territorios. Non obstante, o sector forestal representa o 5,9 por cento do PIB de Finlandia e só o 3 por cento do de Galicia (cadro 1). Dende o punto de vista da tenza da propiedade nos dous territorios, a maioría do monte pertence a propietarios privados (considerando os montes veciñais en man común galegos como propiedade privada colectiva), e que as familias posúen ao redor dos dous terzos da superficie forestal. Do mesmo xeito que ocorre en Galicia, o minifundismo e a fragmentación da propiedade privada é un dos grandes problemas da xestión forestal en Finlandia (Finnish Ministry of Agriculture and Forestry, 2008), sendo a superficie media do propietario forestal finés de 31 hectáreas e a do galego de 2 (cadro 1). Esta diferenza é relativamente reducida cando a comparamos con outros países con vocación forestal, como Brasil, Chile ou Rusia, onde a superficie media por propietario supera o milleiro de hectáreas. Non obstante, Finlandia, cunha longa tradición de asociacionismo entre propietarios, está xa poñendo solución a este problema. Mentres que en Finlandia o 86 por cento dos propietarios de montes pertencen a AXF locais, menos do 3 por cento dos galegos forman parte dalgún tipo de agrupación forestal (cadro 1). Como se mostra a continuación, este é un factor competitivo moi importante que permite que os montes dos propietarios privados de Finlandia sexan xestionados cun alto grao de profesionalidade, obtendo uns importantes niveis de rendibilidade. Alberte Piñeiro Tubío é enxeñeiro de Montes pola Universidade de Santiago de Compostela e máster en desenvolvemento rural polo University College Dublin grazas a bolsa de posgrao da Fundación Barrié. Traballa en xestión forestal e na defensa contra incendios como xefe do Distrito Forestal IV-Barbanza (Xunta de Galicia). Daniel Blanco Ward é biólogo con experiencia nos ámbitos da hidroloxía, edafoloxía, teledetección e sistemas de información xeográfica. Desenvolveu a súa actividade no Centro de Teledetección da Universidade de Boston, o Centro de Apoio Científico e Tecnolóxico á Investigación da Universidade de Vigo, o Centro de Estudos e Experimentación de Obras Públicas e o Instituto Español de Oceanografía. Jaime Barros Rios é enxeñeiro de Montes e doutor en mellora xenética vexetal pola Universidade de Vigo. Traballa como investigador científico do CSIC e desenvolveu traballos de investigación no eido forestal en Brasil e Suecia. Na actualidade realiza unha estancia de posdoutoramento en Estados Unidos como bolseiro da Fundación Barrié. María Pasalodos Tato é enxeñeira de Montes, doutora en Planificación e Economía Forestal pola Universidade do Leste de Finlandia (bolseira da Fundación Barrié). Desenvolve a súa actividade investigadora no Centro de Investigación Forestal do Instituto de Investigación Agraria e Alimentaria (INIA), labor que compaxina coa actividade docente na Universidade Católica de Ávila. 0 0,1-10 11-25 26-50 51-75 76-100 Sen datos Porcentaxe de bosques privados Gráfico 1. Mapa de propietarios privados de Europa European Forest Institute, 2013 
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 20 Unha organización a tres niveis administrativos leva os propietarios forestais fineses máis alá dunha simple cooperación a nivel local, o que permite a súa participación na regulación do sector forestal e nos procesos políticos. Unha rede organizativa máis ampla, similar ao modelo finés, serviría para unir os propietarios de montes galegos a nivel local e reforzar os seus intereses nas instancias políticas nacionais e internacionais A cooperación entre propietarios forestais en Finlandia como modelo para Galicia Como organizacións privadas sen ánimo de lucro especializadas na xestión de montes, a principal función das AXF finesas é “promover a rendibilidade da actividade forestal practicada polos propietarios dos bosques e a consecución dos demais obxectivos que se fixasen para o sector forestal e para avanzar na xestión económica, ecolóxica e socialmente sustentable, e a utilización dos bosques” (Lei de Asociacións de Xestión Forestal Finesa, 1142/2003). Estas asociacións ofrecen un amplo rango de servizos de formación, asesoramento e asistencia profesional en temas forestais, protexendo así os intereses dos propietarios e axudándoos a acadar os seus obxectivos. Nestes grupos os propietarios cooperan nos tres planos: información, comercialización e xestión. As AXF locais finesas xestionan mais do 90 por cento dos plans de ordenación forestal, aproximadamente o 80 por cento dos traballos de silvicultura e o 70 por cento das vendas de madeira (Lillandt, 2001). Para chegar a todos os seus membros, publican boletíns de noticias e informativos especiais, e a maioría teñen sitios web de información dirixida aos asociados. A Lei de Asociacións de Xestión Forestal Finesa obriga a que os propietarios forestais formen parte destas asociacións locais. Cada un dos propietarios, excepto os que teñen as explotacións máis pequenas (menos de 4 hectáreas), paga una comisión para a xestión de montes e, polo tanto, é automaticamente membro da asociación na zona onde se encontra a súa propiedade. Ademais, os propietarios que non poden participar activamente na xestión dos seus montes ou na venda da madeira deben delegar o seu rol nun xestor. Finlandia é un modelo que se debe seguir neste tipo de xestión da propiedade forestal, e conta con máis de cento cincuenta AXF locais distribuídas en trescentas oficinas ao longo do país, que empregan uns mil profesionais forestais (Hirakuri, 2003; Jylhä, 2007). Unha organización a tres  niveis administrativos leva os propietarios forestais fineses máis alá dunha simple cooperación a nivel local, o que permite a súa participación na regulación do sector forestal e nos procesos políticos (gráfico 2). Unha rede organizativa máis ampla, similar ao modelo finés, serviría para unir os propietarios de montes galegos a nivel local e reforzar os seus intereses nas instancias políticas nacionais e internacionais. En Galicia existen diversos niveis de cooperación definidos polo grao de compromiso co grupo dos asociados. As asociacións nas que os propietarios cooperan a nivel de información facilitan o acceso aos seus socios á información de mercados, normativas que afectan ao sector, subvencións, etc. Ofrecen asistencia na xestión silvícola, formación e defensa dos intereses dos propietarios. A maioría das agrupacións de propietarios galegas son representativas deste modelo de cooperación —Asociación Forestal de Galicia (AFG), Asociación para o Fomento da Riqueza Forestal de Galicia (AFRIFOGA), Asociación Sectorial Forestal Galega (ASEFOGA), Asociación Forestal FROUMA, Organización Galega de Comunidades de Montes (ORGACCMM) e Asociación Profesional de Silvicultores (SILVANUS)—. Estes grupos tamén poden ter accións de cooperación para a comercialización de madeira ou xestión conxunta, mais estas non son as súas principais actividades. Os modelos de cooperación para a comercialización están representados polas PROMA, que son asociacións sen ánimo de lucro que agrupan propietarios forestais do ámbito territorial dun concello que negocian conxuntamente os prezos da madeira (principalmente eucalipto) con industrias consumidoras, como por exemplo ENCE. Un vendedor de madeira asociado pode obter unha diferenza de prezo neto un 15-30 por cento superior ao prezo da venta do propietario de xeito individual. Denomínanse coas siglas PROMA (Produtores de Madeira) xunto coas iniciais do concello ao que pertencen (p. ex. PROMAVI sería a asociación dos propietarios forestais de
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 21 Viveiro). Estes grupos fedéranse baixo as siglas PROMAGAL (Produtores de Madeira de Galiza). Recentemente, varios grupos están intentando constituír cooperativas para avanzar no grao de cooperación entre os asociados. A Sociedade Agraria de Transformación (SAT) Montes de Trabada representa un dos escasos modelos de cooperación para a xestión en Galicia e constitúe un claro exemplo das vantaxes da concentración de propiedades para xestionar e aproveitar a madeira de forma sustentable. Tras diversas concentracións parcelarias, agrupáronse baixo a fórmula SAT 327 propietarios e 1.157 hectáreas, máis 2.000 hectáreas de matogueira que foron transformadas en espazos de uso forestal. A SOFOR (Sociedade de Fomento Forestal) é un figura xurídica enfocada na cooperación para a xestión conxunta, recentemente desenvolvida pola Xunta de Galicia, e que consiste nunha sociedade de responsabilidade limitada na que os propietarios forestais ceden os dereitos de uso das súas propiedades durante un mínimo de vinte e cinco anos para o seu aproveitamento forestal. A administración forestal galega só impulsa este modelo de cooperación para a xestión; non obstante, a súa estrutura e fiscalidade poden limitar a súa utilización. A estrutura das SOFOR pode resultar demasiado ríxida debido aos numerosos trámites burocráticos para a súa constitución (p. ex., constitución ante notario ou necesidade de inscrición no rexistro SOFOR e mercantil) e a escasa formación en asociacionismo dos propietarios. A nivel fiscal estas sociedades presentan un gran hándicap. A maioría dos produtores forestais individuais contan cun réxime fiscal ben adaptado ao sector forestal. A Lei do Imposto da Renda das Persoas Físicas (IRPF) permite que os produtores forestais con rendas inferiores a trescentos mil euros determinen a base impoñible mediante a aplicación de índices estándar de rendemento, que reducen significativamente a fiscalidade respecto do método directo de cálculo. Pola contra, as persoas xurídicas, e por tanto as SOFOR, non contan cun sistema adaptado, polo que a carga impositiva final nos beneficios xerados por unha delas é significativamente maior ca os obtidos por unha persoa física para actividades forestais. A tributación media por hectárea para un propietario individual membro dunha SOFOR é do 35 por cento, mentres que a dun propietario individual con plan de xestión forestal redúcese ao 1,6 por cento (gráfico 3), polo que a fiscalidade das empresas de xestión forestal debe adaptarse á realidade do sector. Co fin de Cadro 1 
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 22 igualar o tratamento fiscal das persoas físicas e as SOFOR, deberíase desenvolver o Plan Contábel para que se adaptase mellor á realidade da empresa forestal, tomando como base a Norma Internacional Contábel 41, ou desenvolver un réxime de estimación obxectiva parecido ao das persoas físicas (López, 2007). O caso finés relativo á “cooperación para a xestión” son os denominados “montes de propiedade conxunta (jointly owned forest)”, que teñen as súas orixes nos anos 30 do século pasado, sendo nos anos 50, tras a II Guerra Mundial, cando estas entidades tiveron o seu máximo apoxeo (Hamunen, 2012). Aínda que este tipo de organización da propiedade non é ningunha novidade —mesmo existe unha lei que a regula (Lei de montes de propiedade conxunta, 109/2003)—, nos últimos anos están cobrando un novo impulso debido a iniciativas públicas e privadas. Metsähallitus, a empresa forestal propiedade do goberno finés, vén de desenvolver un programa piloto para probar o efecto da cesión de montes públicos na creación de montes de propiedade conxunta, ofreceu mil hectáreas de monte en cinco áreas piloto. As terras que achegou Metsähallitus serviron como o activo inicial para a integración de pequenos propietarios, que forneceron en conxunto máis terreo que o Estado. Ademais, Metsähallitus actúa como un propietario máis sen responsabilizarse de todas as operacións forestais. A demanda de participación superou a oferta da administración e os máis interesados foron os propietarios de novas xeracións, que normalmente non tiñan a oportunidade de participar na xestión directa dos montes (Hamunen, 2012). Outra das iniciativas é a da compañía privada UPM, que tamén estableceu catro montes de propiedade conxunta a nivel rexional. Cunha contribución inicial de 2.000 hectáreas, dende 2012 fóronse agregando propietarios particulares a este tipo de propiedade. Todos estes exemplos ilustran de que maneira en Finlandia se fomenta a colaboración públicoprivada para a mellora da xestión de montes. As CMVMC galegas deberan poder ser parte de asociacións de cooperación de xestión para impulsar o asociacionismo. Para isto é necesario adaptar a normativa que as rexe para facilitar a cooperación conservando a súa natureza de ben veciñal en man común. A instauración dun servizo de extensión forestal resulta clave para a promoción dunha xestión profesional do monte. Finlandia conta  cun sistema de extensión forestal moi desenvolvido, que permitiu que o 85 por cento dos propietarios forestais participen nos seus programas. O sistema finés de extensión forestal vertébrase a través de trece centros forestais rexionais con soporte nas AXF locais, e que teñen como principal enfoque velar polo cumprimento da lexislación forestal. Este servizo ten unha capacidade de distribución de incentivos duns 75 millóns de euros ao ano, e participa na formación, promoción e información dos propietarios. O servizo de extensión forestal de Galicia pódese poñer en funcionamento a través dos distritos forestais. Galicia conta con experiencia positiva en extensión no sector agrario que pode ser aproveitada no desenvolvemento do servizo forestal. Actualmente, a administración forestal conta coa estrutura para prover este servizo. Existen dezanove distritos forestais con aproximadamente trinta empregados por oficina cun alto coñecemento da estrutura forestal a nivel local. Estes teñen actualmente dedicación exclusiva á prevención e extinción de incendios e a xestión de montes con convenio ou consorcio coa administración, entre outras. Cómpre asignar recursos dedicados a labores de extensión forestal nestas unidades operativas. Factores clave para a cooperación forestal en Finlandia Finlandia sufriu un grave problema de deforestación a finais do século XIX debido á mala xestión dos montes, que se queimaban para obter novas terras de cultivo e se cortaban para obter madeira para a construción navieira, leña ou carbón. Por este motivo, en 1886 promulgouse unha lei de montes que regulaba a explotación forestal e creáronse, a partir de 1906, as primeiras AXF co obxectivo de obter maiores rendementos para os propietarios forestais e mellorar as condicións e servizos que ofrece o monte (Ripatti, 1996). Hoxe en día, o obxectivo principal da xestión e lexislación forestal finesas segue sendo o mesmo: producir madeira de boa calidade e alto valor comercial, ao mesmo tempo que se ten en conta o valor da biodiversidade dos ecosistemas forestais. Que fixo posible o alto nivel de cumprimento da lexislación entre os propietarios de montes fineses? En primeiro lugar, a lexislación forestal finesa apóiase no servizo de extensión forestal para axudar a que os propietarios cumpran coa lei.
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 23 A Sociedade Agraria Montes de Trabada é un modelo de cooperación para a xestión forestal en Galicia Este servizo foi creado en 1928 para facilitar axuda técnica aos propietarios forestais nos labores de silvicultura, aproveitamento forestal e conservación dos hábitats. O sistema de supervisión non está baseado nas penalizacións senón que busca a colaboración dos propietarios de montes. Neste proceso de extensión forestal xogan un papel clave tanto os centros forestais estatais, como as AXF locais. Estas asociacións axudan a que o proceso de adaptación dos propietarios á lexislación forestal sexa máis ben un proceso educativo que de control do grao de cumprimento da lei. En segundo lugar, o sistema introduciu a partir dos anos 60 incentivos económicos para promover unha xestión forestal sustentable, que se fan efectivos en forma de axudas financeiras directas, préstamos a baixo xuro ou reducións de taxas. Entre as axudas directas podemos citar investimentos a longo prazo para renovación de drenaxes, para a xestión de novas plantacións ou para a colleita de biomasa. Existen préstamos a baixo xuro para a construción de infraestruturas, como pistas forestais, devasas, etc…, así como reducións de taxas para os gastos de forestación, control de maleza ou rareos, e custos de silvicultura e colleita. Para ter acceso a calquera destas axudas cómpre ter un plan de xestión forestal en vigor para as parcelas nas que se solicitan as axudas. A cultura forestal do país e a lexitimidade do goberno son outros factores importantes que explican a alta colaboración e grao de cumprimento da lei entre os propietarios forestais priva- 
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 24 Mapa forestal de Europa 2012. European Forest Institute dos de Finlandia. Os montes están fortemente conectados ao modo de vida finés, pois xogan un papel clave na economía e na cultura do país, ofrecendo valores non materiais arraigados tales como crenzas, mitos e costumes. Os bosques están reflectidos en todos os aspectos da cultura finesa, como a literatura, a pintura e a música, e xogan tamén un papel importante no ocio dos fineses (Tarasti, 1999). Neste aspecto, resulta moi ilustrativo o “dereito de todo home” —Everyman’s right (Finnish Ministry of the Environment, 2007)—, que é unha figura que concede a todos os cidadáns o dereito de circular libremente polo monte, sen necesidade de obter ningún permiso e sen importar quen é propietario. Esta figura, común nos países nórdicos, evolucionou ao longo dos séculos a partir dun código non escrito, converténdose nun dereito legal fundamental, dando unha idea do que representa o bosque neses países. Con respecto á lexitimidade do goberno, cómpre sinalar que Finlandia presenta un grao de conflitividade moi baixo e que a lexitimidade das autoridades públicas é moi alta. Debido ao seu alto nivel de educación e de cultura democrática, a actitude dos fineses ante o goberno e a lexislación é positiva, e adoitan cumprir coa lei e coas súas orientacións. En resumo, os bos resultados do modelo de xestión forestal finés son froito dunha política a longo prazo. Os sucesivos gobernos fineses percibiron que para levar á práctica a lexislación fores-  tal era máis eficiente acadar a colaboración cos propietarios forestais privados que intentar forzalos a cumprir a lei. A rede de AXF locais e os servizos de extensión forestal foron factores clave que permitiron lograr a cualificación do propietario forestal finés. Paralelamente, este labor foi facilitado pola alta estima que ten o pobo finés polos bosques e pola alta lexitimidade da autoridade gobernamental. Propostas para impulsar a cooperación entre propietarios forestais en Galicia Para lograr un cambio relevante no sector forestal galego é necesaria unha aposta clara pola promoción activa da cooperación entre propietarios por parte da Administración galega. Isto é, establecer un programa de concienciación e comunicación, conxuntamente coas asociacións existentes, que fomente o asociacionismo, promovendo os beneficios e explicando a necesidade de aumentar a cooperación entre propietarios particulares. Este programa debería difundir as vantaxes dos distintos tipos de cooperación, os casos de éxito existentes e enfocarse principalmente no desenvolvemento de agrupacións a nivel local (parroquia/concello). Para poñer en marcha esta medida sería necesario asignar recursos humanos para a promoción da cooperación nos dezanove distritos forestais galegos co obxectivo de realizar labores de formación e difusión en coope-
03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 25 ración forestal, identificar líderes para a posta en marcha de grupos locais e apoiar as agrupacións constituídas en materia administrativa e legal. É importante destacar que a Administración forestal debe servir como mecanismo de apoio coa finalidade de motivar os propietarios de montes a tomar a iniciativa, mais deben ser os veciños quen tomen a decisión de establecer estas agrupacións locais. A Administración galega debe dar soporte a todos os modelos de cooperación forestal existentes, priorizando a cooperación para a xestión, pero tendo en conta outras posibles figuras de cooperación. A falta dun réxime fiscal adaptado a algunhas das figuras de cooperación que existen en Galicia desincentiva a súa utilización (véxase SOFOR), por isto é necesario definir un plan contable adaptado ao sector forestal co obxectivo de mellorar o atractivo da cooperación para o propietario individual (López, 2007). Algunhas medidas económicas de soporte adicionais para fomentar unha maior cooperación poderían ser: favorecer a desgravación fiscal do investimento realizado na creación de sociedades de xestión forestal, desenvolver un plan de axudas enfocado cara á integración de novos socios en asociacións de xestión xa existentes, diminuír a fiscalidade da permuta de terras para facilitar a integración do territorio ou bonificar as doazóns en vida para favorecer o cambio xeracional. Tomando como exemplo o modelo finés, o financiamento e a reforma da fiscalidade das organizacións de propietarios de montes podería regularse a través dunha Lei de asociacións de xestión forestal. Considerando que as comunidades de montes veciñais en man común poden servir para impulsar o asociacionismo, cómpre adaptar a normativa que as rexe para permitir a cooperación, conservando a súa natureza de ben veciñal común, como xa vimos. Podemos concluír que Galicia ten potencialidades para o desenvolvemento do sector forestal, pero a actual falta de cooperación entre propietarios fai que a estrutura minifundista da propiedade comprometa a viabilidade da explotación do monte. Finlandia, cunhas condicións de tenza da propiedade semellantes ás galegas —maioritariamente, montes privados particulares—, apoiou a cooperación entre propietarios, o que favoreceu o desenvolvemento do sector forestal, sendo actualmente un dos piares da súa economía nacional. Neste proceso xogaron un rol fundamental os servizos de extensión forestal e as agrupacións locais de propietarios de montes, polo que é recomendable que a Administración galega fomente e favoreza a cooperación forestal para permitir que os propietarios de montes particulares tomen a iniciativa de agruparse e cheguen a valorizar os seus montes I Bibliografía CEPF, Confederation of European Forest Owners. 2008. European forest owners organisations. Forest owners cooperation: main figures, aims and goals: http://www.cepfeu.org/vedl/Forest%20Producers_CEPF%20st udy%202008.pdf. François, T. 1956. Asociaciones forestales. Unasylva 10 (2), 57108. Finnish Ministry of Agriculture and Forestry, 2008. Finland’s national Forest Programme 2015. Publications of the Finnish Ministry of Agriculture and Forestry No3b/2008. Vammala Printers, 2008. Finnish Ministry of the Environment, 2007. Everyman’s right in Finland. Public access to the countryside: rights and responsibilities: http://www.ymparisto.fi/download.asp?contentid=25603&la n=en Hamunen, H. 2012. State incentives effective: jointly owned forest on the increase. http://www.forest.fi/smyforest/foresteng.nsf/4f1b7b3b61b46a88c2256f2500655172/a4b9e85787 552d4ec22579cf0029814d?OpenDocument Hirakuri, S. R. 2003. Can law save the forest?: lessons from Finland and Brazil. Center for International Forestry Research, SMK Grafika Desa Putera, Indonesia. Järvinen, E. 2013. Family forestry in finland. http://www.pefc.fi/media/Distribution_Ruth_Forrest_2013/Fa mily_forestry_Finland__08042013.pdf Jylhä, L. 2007. “Forest management associations-value from cooperation for forest owners”. Unasylva 228, vol. 58, 44-47. Kittredge, D. B. 2005. “The cooperation of private forest owners on scales larger than one individual property: international examples and potential application in the United States”. Forest Policy and Economics 7, 671-688. Lei de asociacións de xestión forestal finesa —1142/2003. http://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1998/en19980534.pdf Lei de montes de propiedade conxunta —109/2003. http://www.finlex.fi/fi/laki/kaannokset/2003/en20030109.pdf Lillandt, M. 2001. “Forest Management Association–a major tool to promote economic sustainability of family forestry”. In Economic Sustainability of Small-Scale Forestry, EFI Proceedings 36, 93-100. López, A. 2007. Análise do actual réxime fiscal da explotación forestal e posíbeis reximenes alternativos. Informe para a Consellería do Medio Rural Ripatti, P. 1996. “Factors affecting partitioning of private forest holdings in Finland”. Acta Forestalia Fennica 252, 1-84. Rodríguez Vicente, V.; Marey Pérez, M. F.; Crecente Maseda, R. 2007. “Perfil del propietario forestal individual en Galicia: Objetivos y prácticas de gestión en el noreste de la comunidad”. Revista Galega de Economía 16 (1) 1-24. Tarasti, E. 1999. Snow, forest, silence: the Finnish tradition of semiotics. Indiana University Press, Indiana, United States of America. Ministerio de Medio Ambiente, y Medio Rural y Marino - Parques Nacionales. 2011. Cuarto inventario forestal nacional - Galicia. 

More Related Content

O caso de Finlandia: un modelo de cooperación para o sector forestal galego.

  • 1. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 18 O caso de Finlandia Un modelo de cooperación para o sector forestal galego A L B E RT E PI Ñ E I RO | D A N I E L B L A N C O J A I M E B A R RO S | M A R Í A PA S A LO D O S GRUPO ESTRUTURA O artigo que nos ocupa desenvolve as conclusións do traballo para a mellora da capacidade forestal de Galicia dende o ámbito da estrutura da propiedade, recollidas logo dun ano de traballo en grupo e presentadas a debate con expertos en ordenación territorial, xestión e industria forestal en Diálogos 03. O caso finés utilízase como modelo comparativo por ser unha referencia mundial dende o punto de vista da xestión forestal e da organización da propiedade, que é o que nos interesa observar aquí, e tamén polo exemplo que nos achega ao situar como estratéxico o sector forestal, reunindo miles de propietarios en estruturas de cooperación para ser competitivo. O que levou a un país novo, que parte dunha situación desestruturada despois da II Guerra Mundial, a conseguir unha marca país asociada ao valor dos transformados da madeira e do seu deseño. A estrutura do artigo parte dunha descrición das características forestais de Galicia e Finlandia para logo abordar, máis polo miúdo, o sector forestal finés como modelo para a cooperación entre propietarios forestais en Galicia. Seguidamente, obsérvase cales foron os elementos clave para impulsar a cooperación entre propietarios de montes en Finlandia, e remátase cunha proposta de posibles medidas que poderían impulsar a cooperación entre propietarios forestais en Galicia. A continuación convén definir a cooperación entre propietarios forestais como o conxunto de actividades que realizan propietarios e produtores forestais a través de estruturas formais de cooperación (CEPF, 2008; François, 1956). As figuras  DA PROPIEDADE de cooperación son principalmente asociacións sen ánimo de lucro, aínda que no caso galego tamén existen, en menor medida, cooperativas, sociedades civís, sociedades mercantís ou sociedades agrarias de transformación. Algunhas das actividades que realizan os propietarios de montes de forma conxunta e que definen os modelos cooperativos nunha escala crecente de integración consisten en (Kittredge, 2005): • Cooperación para a información: os propietarios comparten información, técnicas, experiencias, consello e representación política, pero xestionan individualmente o seu monte. • Cooperación para a comercialización: os propietarios venden a madeira colectivamente para ter unha posición máis vantaxosa no mercado. • Cooperación para a xestión: os propietarios fan xestión forestal conxunta no plano espacial e temporal, tomando decisións de manexo, para poñelas en marcha tendo en conta o contorno natural, económico e cultural no marco dun plan de xestión forestal. Semellanzas e diferenzas no forestal entre Galicia e Finlandia A Galicia dos mil ríos está lonxe, xeograficamente falando, da Finlandia dos mil lagos (gráfico 1), pero do contraste dos dous países xorden semellanzas e diferenzas que permiten reflexionar sobre o papel que debería xogar o sector forestal en Galicia. É sabido que Finlandia é un modelo a nivel mundial no campo forestal, cun sector
  • 2. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 19 A CAPACIDADE FORESTAL EN GALICIA produtivo ben organizado ao redor as Asociacións de Xestión Forestal (AXF) e un importante tecido industrial de multinacionais que teñen as súas raíces en cooperativas de propietarios forestais (p. ex., a maior cooperativa de Europa, Metsäliitto). O país nórdico conta cunha superficie máis de dez veces superior á galega e ten unha das densidades de poboación máis reducidas da Unión Europea. Galicia alberga montes cunha alta diversidade biolóxica e unha das maiores produtividades potenciais de Europa. Estes puntos fortes colocan o recanto do noroeste da Península Ibérica nunhas condicións inmellorables para que o monte sexa un piar importante no desenvolvemento económico, provendo a poboación rural de produtos e servizos. A superficie forestal tanto en Finlandia como en Galicia rolda os dous terzos da súa superficie total, polo que podería esperarse que o este sector tivese un peso similar na economía dos dous territorios. Non obstante, o sector forestal representa o 5,9 por cento do PIB de Finlandia e só o 3 por cento do de Galicia (cadro 1). Dende o punto de vista da tenza da propiedade nos dous territorios, a maioría do monte pertence a propietarios privados (considerando os montes veciñais en man común galegos como propiedade privada colectiva), e que as familias posúen ao redor dos dous terzos da superficie forestal. Do mesmo xeito que ocorre en Galicia, o minifundismo e a fragmentación da propiedade privada é un dos grandes problemas da xestión forestal en Finlandia (Finnish Ministry of Agriculture and Forestry, 2008), sendo a superficie media do propietario forestal finés de 31 hectáreas e a do galego de 2 (cadro 1). Esta diferenza é relativamente reducida cando a comparamos con outros países con vocación forestal, como Brasil, Chile ou Rusia, onde a superficie media por propietario supera o milleiro de hectáreas. Non obstante, Finlandia, cunha longa tradición de asociacionismo entre propietarios, está xa poñendo solución a este problema. Mentres que en Finlandia o 86 por cento dos propietarios de montes pertencen a AXF locais, menos do 3 por cento dos galegos forman parte dalgún tipo de agrupación forestal (cadro 1). Como se mostra a continuación, este é un factor competitivo moi importante que permite que os montes dos propietarios privados de Finlandia sexan xestionados cun alto grao de profesionalidade, obtendo uns importantes niveis de rendibilidade. Alberte Piñeiro Tubío é enxeñeiro de Montes pola Universidade de Santiago de Compostela e máster en desenvolvemento rural polo University College Dublin grazas a bolsa de posgrao da Fundación Barrié. Traballa en xestión forestal e na defensa contra incendios como xefe do Distrito Forestal IV-Barbanza (Xunta de Galicia). Daniel Blanco Ward é biólogo con experiencia nos ámbitos da hidroloxía, edafoloxía, teledetección e sistemas de información xeográfica. Desenvolveu a súa actividade no Centro de Teledetección da Universidade de Boston, o Centro de Apoio Científico e Tecnolóxico á Investigación da Universidade de Vigo, o Centro de Estudos e Experimentación de Obras Públicas e o Instituto Español de Oceanografía. Jaime Barros Rios é enxeñeiro de Montes e doutor en mellora xenética vexetal pola Universidade de Vigo. Traballa como investigador científico do CSIC e desenvolveu traballos de investigación no eido forestal en Brasil e Suecia. Na actualidade realiza unha estancia de posdoutoramento en Estados Unidos como bolseiro da Fundación Barrié. María Pasalodos Tato é enxeñeira de Montes, doutora en Planificación e Economía Forestal pola Universidade do Leste de Finlandia (bolseira da Fundación Barrié). Desenvolve a súa actividade investigadora no Centro de Investigación Forestal do Instituto de Investigación Agraria e Alimentaria (INIA), labor que compaxina coa actividade docente na Universidade Católica de Ávila. 0 0,1-10 11-25 26-50 51-75 76-100 Sen datos Porcentaxe de bosques privados Gráfico 1. Mapa de propietarios privados de Europa European Forest Institute, 2013 
  • 3. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 20 Unha organización a tres niveis administrativos leva os propietarios forestais fineses máis alá dunha simple cooperación a nivel local, o que permite a súa participación na regulación do sector forestal e nos procesos políticos. Unha rede organizativa máis ampla, similar ao modelo finés, serviría para unir os propietarios de montes galegos a nivel local e reforzar os seus intereses nas instancias políticas nacionais e internacionais A cooperación entre propietarios forestais en Finlandia como modelo para Galicia Como organizacións privadas sen ánimo de lucro especializadas na xestión de montes, a principal función das AXF finesas é “promover a rendibilidade da actividade forestal practicada polos propietarios dos bosques e a consecución dos demais obxectivos que se fixasen para o sector forestal e para avanzar na xestión económica, ecolóxica e socialmente sustentable, e a utilización dos bosques” (Lei de Asociacións de Xestión Forestal Finesa, 1142/2003). Estas asociacións ofrecen un amplo rango de servizos de formación, asesoramento e asistencia profesional en temas forestais, protexendo así os intereses dos propietarios e axudándoos a acadar os seus obxectivos. Nestes grupos os propietarios cooperan nos tres planos: información, comercialización e xestión. As AXF locais finesas xestionan mais do 90 por cento dos plans de ordenación forestal, aproximadamente o 80 por cento dos traballos de silvicultura e o 70 por cento das vendas de madeira (Lillandt, 2001). Para chegar a todos os seus membros, publican boletíns de noticias e informativos especiais, e a maioría teñen sitios web de información dirixida aos asociados. A Lei de Asociacións de Xestión Forestal Finesa obriga a que os propietarios forestais formen parte destas asociacións locais. Cada un dos propietarios, excepto os que teñen as explotacións máis pequenas (menos de 4 hectáreas), paga una comisión para a xestión de montes e, polo tanto, é automaticamente membro da asociación na zona onde se encontra a súa propiedade. Ademais, os propietarios que non poden participar activamente na xestión dos seus montes ou na venda da madeira deben delegar o seu rol nun xestor. Finlandia é un modelo que se debe seguir neste tipo de xestión da propiedade forestal, e conta con máis de cento cincuenta AXF locais distribuídas en trescentas oficinas ao longo do país, que empregan uns mil profesionais forestais (Hirakuri, 2003; Jylhä, 2007). Unha organización a tres  niveis administrativos leva os propietarios forestais fineses máis alá dunha simple cooperación a nivel local, o que permite a súa participación na regulación do sector forestal e nos procesos políticos (gráfico 2). Unha rede organizativa máis ampla, similar ao modelo finés, serviría para unir os propietarios de montes galegos a nivel local e reforzar os seus intereses nas instancias políticas nacionais e internacionais. En Galicia existen diversos niveis de cooperación definidos polo grao de compromiso co grupo dos asociados. As asociacións nas que os propietarios cooperan a nivel de información facilitan o acceso aos seus socios á información de mercados, normativas que afectan ao sector, subvencións, etc. Ofrecen asistencia na xestión silvícola, formación e defensa dos intereses dos propietarios. A maioría das agrupacións de propietarios galegas son representativas deste modelo de cooperación —Asociación Forestal de Galicia (AFG), Asociación para o Fomento da Riqueza Forestal de Galicia (AFRIFOGA), Asociación Sectorial Forestal Galega (ASEFOGA), Asociación Forestal FROUMA, Organización Galega de Comunidades de Montes (ORGACCMM) e Asociación Profesional de Silvicultores (SILVANUS)—. Estes grupos tamén poden ter accións de cooperación para a comercialización de madeira ou xestión conxunta, mais estas non son as súas principais actividades. Os modelos de cooperación para a comercialización están representados polas PROMA, que son asociacións sen ánimo de lucro que agrupan propietarios forestais do ámbito territorial dun concello que negocian conxuntamente os prezos da madeira (principalmente eucalipto) con industrias consumidoras, como por exemplo ENCE. Un vendedor de madeira asociado pode obter unha diferenza de prezo neto un 15-30 por cento superior ao prezo da venta do propietario de xeito individual. Denomínanse coas siglas PROMA (Produtores de Madeira) xunto coas iniciais do concello ao que pertencen (p. ex. PROMAVI sería a asociación dos propietarios forestais de
  • 4. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 21 Viveiro). Estes grupos fedéranse baixo as siglas PROMAGAL (Produtores de Madeira de Galiza). Recentemente, varios grupos están intentando constituír cooperativas para avanzar no grao de cooperación entre os asociados. A Sociedade Agraria de Transformación (SAT) Montes de Trabada representa un dos escasos modelos de cooperación para a xestión en Galicia e constitúe un claro exemplo das vantaxes da concentración de propiedades para xestionar e aproveitar a madeira de forma sustentable. Tras diversas concentracións parcelarias, agrupáronse baixo a fórmula SAT 327 propietarios e 1.157 hectáreas, máis 2.000 hectáreas de matogueira que foron transformadas en espazos de uso forestal. A SOFOR (Sociedade de Fomento Forestal) é un figura xurídica enfocada na cooperación para a xestión conxunta, recentemente desenvolvida pola Xunta de Galicia, e que consiste nunha sociedade de responsabilidade limitada na que os propietarios forestais ceden os dereitos de uso das súas propiedades durante un mínimo de vinte e cinco anos para o seu aproveitamento forestal. A administración forestal galega só impulsa este modelo de cooperación para a xestión; non obstante, a súa estrutura e fiscalidade poden limitar a súa utilización. A estrutura das SOFOR pode resultar demasiado ríxida debido aos numerosos trámites burocráticos para a súa constitución (p. ex., constitución ante notario ou necesidade de inscrición no rexistro SOFOR e mercantil) e a escasa formación en asociacionismo dos propietarios. A nivel fiscal estas sociedades presentan un gran hándicap. A maioría dos produtores forestais individuais contan cun réxime fiscal ben adaptado ao sector forestal. A Lei do Imposto da Renda das Persoas Físicas (IRPF) permite que os produtores forestais con rendas inferiores a trescentos mil euros determinen a base impoñible mediante a aplicación de índices estándar de rendemento, que reducen significativamente a fiscalidade respecto do método directo de cálculo. Pola contra, as persoas xurídicas, e por tanto as SOFOR, non contan cun sistema adaptado, polo que a carga impositiva final nos beneficios xerados por unha delas é significativamente maior ca os obtidos por unha persoa física para actividades forestais. A tributación media por hectárea para un propietario individual membro dunha SOFOR é do 35 por cento, mentres que a dun propietario individual con plan de xestión forestal redúcese ao 1,6 por cento (gráfico 3), polo que a fiscalidade das empresas de xestión forestal debe adaptarse á realidade do sector. Co fin de Cadro 1 
  • 5. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 22 igualar o tratamento fiscal das persoas físicas e as SOFOR, deberíase desenvolver o Plan Contábel para que se adaptase mellor á realidade da empresa forestal, tomando como base a Norma Internacional Contábel 41, ou desenvolver un réxime de estimación obxectiva parecido ao das persoas físicas (López, 2007). O caso finés relativo á “cooperación para a xestión” son os denominados “montes de propiedade conxunta (jointly owned forest)”, que teñen as súas orixes nos anos 30 do século pasado, sendo nos anos 50, tras a II Guerra Mundial, cando estas entidades tiveron o seu máximo apoxeo (Hamunen, 2012). Aínda que este tipo de organización da propiedade non é ningunha novidade —mesmo existe unha lei que a regula (Lei de montes de propiedade conxunta, 109/2003)—, nos últimos anos están cobrando un novo impulso debido a iniciativas públicas e privadas. Metsähallitus, a empresa forestal propiedade do goberno finés, vén de desenvolver un programa piloto para probar o efecto da cesión de montes públicos na creación de montes de propiedade conxunta, ofreceu mil hectáreas de monte en cinco áreas piloto. As terras que achegou Metsähallitus serviron como o activo inicial para a integración de pequenos propietarios, que forneceron en conxunto máis terreo que o Estado. Ademais, Metsähallitus actúa como un propietario máis sen responsabilizarse de todas as operacións forestais. A demanda de participación superou a oferta da administración e os máis interesados foron os propietarios de novas xeracións, que normalmente non tiñan a oportunidade de participar na xestión directa dos montes (Hamunen, 2012). Outra das iniciativas é a da compañía privada UPM, que tamén estableceu catro montes de propiedade conxunta a nivel rexional. Cunha contribución inicial de 2.000 hectáreas, dende 2012 fóronse agregando propietarios particulares a este tipo de propiedade. Todos estes exemplos ilustran de que maneira en Finlandia se fomenta a colaboración públicoprivada para a mellora da xestión de montes. As CMVMC galegas deberan poder ser parte de asociacións de cooperación de xestión para impulsar o asociacionismo. Para isto é necesario adaptar a normativa que as rexe para facilitar a cooperación conservando a súa natureza de ben veciñal en man común. A instauración dun servizo de extensión forestal resulta clave para a promoción dunha xestión profesional do monte. Finlandia conta  cun sistema de extensión forestal moi desenvolvido, que permitiu que o 85 por cento dos propietarios forestais participen nos seus programas. O sistema finés de extensión forestal vertébrase a través de trece centros forestais rexionais con soporte nas AXF locais, e que teñen como principal enfoque velar polo cumprimento da lexislación forestal. Este servizo ten unha capacidade de distribución de incentivos duns 75 millóns de euros ao ano, e participa na formación, promoción e información dos propietarios. O servizo de extensión forestal de Galicia pódese poñer en funcionamento a través dos distritos forestais. Galicia conta con experiencia positiva en extensión no sector agrario que pode ser aproveitada no desenvolvemento do servizo forestal. Actualmente, a administración forestal conta coa estrutura para prover este servizo. Existen dezanove distritos forestais con aproximadamente trinta empregados por oficina cun alto coñecemento da estrutura forestal a nivel local. Estes teñen actualmente dedicación exclusiva á prevención e extinción de incendios e a xestión de montes con convenio ou consorcio coa administración, entre outras. Cómpre asignar recursos dedicados a labores de extensión forestal nestas unidades operativas. Factores clave para a cooperación forestal en Finlandia Finlandia sufriu un grave problema de deforestación a finais do século XIX debido á mala xestión dos montes, que se queimaban para obter novas terras de cultivo e se cortaban para obter madeira para a construción navieira, leña ou carbón. Por este motivo, en 1886 promulgouse unha lei de montes que regulaba a explotación forestal e creáronse, a partir de 1906, as primeiras AXF co obxectivo de obter maiores rendementos para os propietarios forestais e mellorar as condicións e servizos que ofrece o monte (Ripatti, 1996). Hoxe en día, o obxectivo principal da xestión e lexislación forestal finesas segue sendo o mesmo: producir madeira de boa calidade e alto valor comercial, ao mesmo tempo que se ten en conta o valor da biodiversidade dos ecosistemas forestais. Que fixo posible o alto nivel de cumprimento da lexislación entre os propietarios de montes fineses? En primeiro lugar, a lexislación forestal finesa apóiase no servizo de extensión forestal para axudar a que os propietarios cumpran coa lei.
  • 6. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 23 A Sociedade Agraria Montes de Trabada é un modelo de cooperación para a xestión forestal en Galicia Este servizo foi creado en 1928 para facilitar axuda técnica aos propietarios forestais nos labores de silvicultura, aproveitamento forestal e conservación dos hábitats. O sistema de supervisión non está baseado nas penalizacións senón que busca a colaboración dos propietarios de montes. Neste proceso de extensión forestal xogan un papel clave tanto os centros forestais estatais, como as AXF locais. Estas asociacións axudan a que o proceso de adaptación dos propietarios á lexislación forestal sexa máis ben un proceso educativo que de control do grao de cumprimento da lei. En segundo lugar, o sistema introduciu a partir dos anos 60 incentivos económicos para promover unha xestión forestal sustentable, que se fan efectivos en forma de axudas financeiras directas, préstamos a baixo xuro ou reducións de taxas. Entre as axudas directas podemos citar investimentos a longo prazo para renovación de drenaxes, para a xestión de novas plantacións ou para a colleita de biomasa. Existen préstamos a baixo xuro para a construción de infraestruturas, como pistas forestais, devasas, etc…, así como reducións de taxas para os gastos de forestación, control de maleza ou rareos, e custos de silvicultura e colleita. Para ter acceso a calquera destas axudas cómpre ter un plan de xestión forestal en vigor para as parcelas nas que se solicitan as axudas. A cultura forestal do país e a lexitimidade do goberno son outros factores importantes que explican a alta colaboración e grao de cumprimento da lei entre os propietarios forestais priva- 
  • 7. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 24 Mapa forestal de Europa 2012. European Forest Institute dos de Finlandia. Os montes están fortemente conectados ao modo de vida finés, pois xogan un papel clave na economía e na cultura do país, ofrecendo valores non materiais arraigados tales como crenzas, mitos e costumes. Os bosques están reflectidos en todos os aspectos da cultura finesa, como a literatura, a pintura e a música, e xogan tamén un papel importante no ocio dos fineses (Tarasti, 1999). Neste aspecto, resulta moi ilustrativo o “dereito de todo home” —Everyman’s right (Finnish Ministry of the Environment, 2007)—, que é unha figura que concede a todos os cidadáns o dereito de circular libremente polo monte, sen necesidade de obter ningún permiso e sen importar quen é propietario. Esta figura, común nos países nórdicos, evolucionou ao longo dos séculos a partir dun código non escrito, converténdose nun dereito legal fundamental, dando unha idea do que representa o bosque neses países. Con respecto á lexitimidade do goberno, cómpre sinalar que Finlandia presenta un grao de conflitividade moi baixo e que a lexitimidade das autoridades públicas é moi alta. Debido ao seu alto nivel de educación e de cultura democrática, a actitude dos fineses ante o goberno e a lexislación é positiva, e adoitan cumprir coa lei e coas súas orientacións. En resumo, os bos resultados do modelo de xestión forestal finés son froito dunha política a longo prazo. Os sucesivos gobernos fineses percibiron que para levar á práctica a lexislación fores-  tal era máis eficiente acadar a colaboración cos propietarios forestais privados que intentar forzalos a cumprir a lei. A rede de AXF locais e os servizos de extensión forestal foron factores clave que permitiron lograr a cualificación do propietario forestal finés. Paralelamente, este labor foi facilitado pola alta estima que ten o pobo finés polos bosques e pola alta lexitimidade da autoridade gobernamental. Propostas para impulsar a cooperación entre propietarios forestais en Galicia Para lograr un cambio relevante no sector forestal galego é necesaria unha aposta clara pola promoción activa da cooperación entre propietarios por parte da Administración galega. Isto é, establecer un programa de concienciación e comunicación, conxuntamente coas asociacións existentes, que fomente o asociacionismo, promovendo os beneficios e explicando a necesidade de aumentar a cooperación entre propietarios particulares. Este programa debería difundir as vantaxes dos distintos tipos de cooperación, os casos de éxito existentes e enfocarse principalmente no desenvolvemento de agrupacións a nivel local (parroquia/concello). Para poñer en marcha esta medida sería necesario asignar recursos humanos para a promoción da cooperación nos dezanove distritos forestais galegos co obxectivo de realizar labores de formación e difusión en coope-
  • 8. 03 2 Alberte Piñeiro_02-2-González-alegre 15/10/13 09:58 Página 25 ración forestal, identificar líderes para a posta en marcha de grupos locais e apoiar as agrupacións constituídas en materia administrativa e legal. É importante destacar que a Administración forestal debe servir como mecanismo de apoio coa finalidade de motivar os propietarios de montes a tomar a iniciativa, mais deben ser os veciños quen tomen a decisión de establecer estas agrupacións locais. A Administración galega debe dar soporte a todos os modelos de cooperación forestal existentes, priorizando a cooperación para a xestión, pero tendo en conta outras posibles figuras de cooperación. A falta dun réxime fiscal adaptado a algunhas das figuras de cooperación que existen en Galicia desincentiva a súa utilización (véxase SOFOR), por isto é necesario definir un plan contable adaptado ao sector forestal co obxectivo de mellorar o atractivo da cooperación para o propietario individual (López, 2007). Algunhas medidas económicas de soporte adicionais para fomentar unha maior cooperación poderían ser: favorecer a desgravación fiscal do investimento realizado na creación de sociedades de xestión forestal, desenvolver un plan de axudas enfocado cara á integración de novos socios en asociacións de xestión xa existentes, diminuír a fiscalidade da permuta de terras para facilitar a integración do territorio ou bonificar as doazóns en vida para favorecer o cambio xeracional. Tomando como exemplo o modelo finés, o financiamento e a reforma da fiscalidade das organizacións de propietarios de montes podería regularse a través dunha Lei de asociacións de xestión forestal. Considerando que as comunidades de montes veciñais en man común poden servir para impulsar o asociacionismo, cómpre adaptar a normativa que as rexe para permitir a cooperación, conservando a súa natureza de ben veciñal común, como xa vimos. Podemos concluír que Galicia ten potencialidades para o desenvolvemento do sector forestal, pero a actual falta de cooperación entre propietarios fai que a estrutura minifundista da propiedade comprometa a viabilidade da explotación do monte. Finlandia, cunhas condicións de tenza da propiedade semellantes ás galegas —maioritariamente, montes privados particulares—, apoiou a cooperación entre propietarios, o que favoreceu o desenvolvemento do sector forestal, sendo actualmente un dos piares da súa economía nacional. Neste proceso xogaron un rol fundamental os servizos de extensión forestal e as agrupacións locais de propietarios de montes, polo que é recomendable que a Administración galega fomente e favoreza a cooperación forestal para permitir que os propietarios de montes particulares tomen a iniciativa de agruparse e cheguen a valorizar os seus montes I Bibliografía CEPF, Confederation of European Forest Owners. 2008. European forest owners organisations. Forest owners cooperation: main figures, aims and goals: http://www.cepfeu.org/vedl/Forest%20Producers_CEPF%20st udy%202008.pdf. François, T. 1956. Asociaciones forestales. Unasylva 10 (2), 57108. Finnish Ministry of Agriculture and Forestry, 2008. Finland’s national Forest Programme 2015. Publications of the Finnish Ministry of Agriculture and Forestry No3b/2008. Vammala Printers, 2008. Finnish Ministry of the Environment, 2007. Everyman’s right in Finland. Public access to the countryside: rights and responsibilities: http://www.ymparisto.fi/download.asp?contentid=25603&la n=en Hamunen, H. 2012. State incentives effective: jointly owned forest on the increase. http://www.forest.fi/smyforest/foresteng.nsf/4f1b7b3b61b46a88c2256f2500655172/a4b9e85787 552d4ec22579cf0029814d?OpenDocument Hirakuri, S. R. 2003. Can law save the forest?: lessons from Finland and Brazil. Center for International Forestry Research, SMK Grafika Desa Putera, Indonesia. Järvinen, E. 2013. Family forestry in finland. http://www.pefc.fi/media/Distribution_Ruth_Forrest_2013/Fa mily_forestry_Finland__08042013.pdf Jylhä, L. 2007. “Forest management associations-value from cooperation for forest owners”. Unasylva 228, vol. 58, 44-47. Kittredge, D. B. 2005. “The cooperation of private forest owners on scales larger than one individual property: international examples and potential application in the United States”. Forest Policy and Economics 7, 671-688. Lei de asociacións de xestión forestal finesa —1142/2003. http://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1998/en19980534.pdf Lei de montes de propiedade conxunta —109/2003. http://www.finlex.fi/fi/laki/kaannokset/2003/en20030109.pdf Lillandt, M. 2001. “Forest Management Association–a major tool to promote economic sustainability of family forestry”. In Economic Sustainability of Small-Scale Forestry, EFI Proceedings 36, 93-100. López, A. 2007. Análise do actual réxime fiscal da explotación forestal e posíbeis reximenes alternativos. Informe para a Consellería do Medio Rural Ripatti, P. 1996. “Factors affecting partitioning of private forest holdings in Finland”. Acta Forestalia Fennica 252, 1-84. Rodríguez Vicente, V.; Marey Pérez, M. F.; Crecente Maseda, R. 2007. “Perfil del propietario forestal individual en Galicia: Objetivos y prácticas de gestión en el noreste de la comunidad”. Revista Galega de Economía 16 (1) 1-24. Tarasti, E. 1999. Snow, forest, silence: the Finnish tradition of semiotics. Indiana University Press, Indiana, United States of America. Ministerio de Medio Ambiente, y Medio Rural y Marino - Parques Nacionales. 2011. Cuarto inventario forestal nacional - Galicia. 