2. IŞIK KAYNAĞINI ALGILAMA
Gökcisimlerinin gözlemlerinde ölçülebilen en temel veri onlardan
elektromanyetik ışınım yoluyla alınan enerjidir. Bu büyüklük akı olarak
adlandırılır. Gökcisimlerinden alınan akının ölçülmesine dayanan yönteme
ışık ölçümü ya da fotometri denir.
Fotometrinin temellerini anlamak için öncelikle ölçülen niceliğin, yani
ışığın özelliklerini çok iyi anlamak gerekir.
Elektromanyetik ışınım, foton adı verilen ve bir elektrik alan bir de
manyetik alan bileşeninden oluşan dalga paketleri şekinde uzaya
yayılır. Bir fotonun belirli bir enerjisi ve bu enerjiye karşılık gelen bir
dalgaboyu ya da frekansı vardır.
3. Neden Filtreler Kullanılır ?
Mükemmel bir gözlem sistemi ; bize tüm gökyüzünden istediğimiz
kadar küçük seçebileceğimiz bir bölgeden alınan ışınımın miktarını
dalgaboyunun fonksiyonu olarak ölçebilecek bir sistemdir. Elbette ki
böyle bir sistem mevcut değildir. Hem gözleyebileceğimiz dalgaboyu
aralığı ve gökyüzünde görebileceğimiz bölgenin alanı hem de
ayırabildiğimiz en küçük dalgaboyu aralığı ve ayırabildiğimiz en küçük
gökyüzü alanı sınırlıdır.
Işığı dalgaboylarına açan tayfçeker ya da prizma gibi bir eleman
kullanmak yerine kullanılan dedektörün önüne ışığın sadece ilgilenilen
belirli bir dalgaboyu aralığının geçmesine izin verecek bir filtre koymak
daha kolay bir çözüm olacaktır.
4. 1) Filtre kullanmadan çekilmiş bir görüntü 2) Belli bir dalgaboyu aralığının
geçmesine izin veren bir filtre ile çekilmiş görüntü. Parlaklık farkına dikkat ediniz. (
2002 Paul Kanevsky)
5. Optik kullanımda UBVRI fotometrik sistemleri ; kırmızı ve ötesinden
görünür bölgeye ve mavi ucuna kadar uzanan beş farklı passbands
(band aralığı) vardır. Bu sistem birkaç astronom tarafından yıllar önce
kuruldu:
Johnson ve Morgan (1953) APJ 117, 313 kuzey yarımkürede görülebilen yıldız üzerinden
UBV sistemini tanımladı.
Cousins , (1974) MNRAS 166, 711 güney gökyüzüne UBV sistemini,
Cousins , MNASSA 33, (1974) 149 bandlara ek olarak R ve I band aralığını tanımladı.
Bessell, PASP 91, 589 (1979) ve Bessell, PASP 102, 1181 (1990) 'dir.
6. 1953 Harold Johnson (Yerkes ve Macdonald Rasathane) o zaman kullanılan
fotoçoğaltıcı tüpün hassasiyetine göre üç fotometrik bandları, U, B ve V ‘yi
oluşturdu.Daha sonra ,artırılmış kırmızı duyarlılığı kullanarak , kırmızı ve kızılötesi (R
ve I) bantları oluşturulmuştur.
1970'li yıllarda, A.W.J. Cousins ve John Menzies (Güney Afrika Astronomi Gözlemevi)
hem farklı filtreler kullanılarak hem de yeni ve daha iyi bir dedektör kullanıldığında,
Johnson band aralıklarını yeniden oluşturduklarını söyledi.
Ardından, 1980'lerde Bessell CCD dedektör filtreleri yeni bir dizi CCD ve PMT ile
kullanıldığında eski filtreler gibi aynı sonuçları veremeyeceğini belirtmişlerdir. Bessell
(Matta Stromlo ve Avustralya'da Siding Spring Rasathane) 1990 yılında bu sınıflamayı
geliştirmiştir.
7. UBVRI İLE NELER GÖZLEMLEYEBİLİRİZ
U Bandında : Sıcak gaz ve yıldızları morötesi algılayıcılarla
gözleyebiliriz.
B Bandında :
V Bandında: Gözün algılama aralığı bu band aralığına denk düşer.
I Bandında: Gaz ve toz bulutlarının ardını görebiliriz.
R Bandında: