մթնոլորտ
- 2. Մթնոլորտը ( հունարեն՝ ατμός - «գոլորշի» և σφαῖρα - «ոլորտ»),երկնային մարմին գազային ծածկ է, որը նրա շուրջը պահպանվում է ձգողականության շնորհիվ: Քանի որ մթնոլորտի և միջմոլորակային տարածությունների միջև չկա հստակ սահման, ապա ընդունված է մթնոլորտ համարել գազային այն միջավայրը, որը պտտվում է մոլորակի հետ զուգընթաց որպես մեկ ամբողջություն:
- 3. Մի շարք մոլորակների մթնոլորտային շերտը, որը հիմնականում բաղկացած է գազերից (գազային մոլորակներ ), կարող է չափազանց հաստ լինել: Աստղերի արտաքին միջավայրը բնութագրելու համար, որը սկսվում է ֆոտոսֆերայից, օգտագործվում է աստեղային մթնոլորտ հասկացությունը: Երկիր մոլորակի մթնոլորտը ներառում է թթվածին, որն օգտագործվում է կենդանի օրգանիզմների շնչառության համար, և ածխածնի երկօքսիդ, որն օգտագործում են բույսերը, ջրիմուռները, բակտերիաները ֆոտոսինթեզի համար:
- 4. Մթնոլորտը հանդես է գալիս նաև որպես մոլորակը արևի ուլտրամանուշակագու յն ճառագայթներ ից պաշտպանող շերտ: Մթնոլորտը առկա է մեծ զանգված ունեցող բոլոր մարմինների մոտ, ինչպիսիք են օրինակ երկրանման մոլորակները կամ գազային հսկաները: Աստղերը նույնպես զուրկ չեն մթնոլորտից, օրինակ Արևը:
- 5. Մթնոլորտի բաղադրությունը Մոլորակի մթնոլորտի սկզբնական բաղադրությունը կախված է մոլորակի ձևավորման փուլում արևի քիմիական և ջերմային հատկություններից , ինչպես նաև հետագա փուլում մթնոլորտային շերտ այլ գազերի մուտքով: Հետո գազային ծածկի բաղադրությունը էվոլյուցիայի է ենթարկվում տարբեր գործոնների ազդեցության հետևանքով: Վեներայի (Արուսյակ) և Մարսի մթնոլորտը հիմնականում բաղկացած է ածխածնի երկօքսիդից, ինչպես նաև ազոտի, արգոնի, թթվածնի և այլ գազերի աննշան չափաբաժնից: Երկիր մոլորակի մթնոլորտը մեծ մասամբ հանդիսանում է կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության նախապայման:
- 6. Երկրի մթնոլորտային օդի մոտավոր բաղադրությունը. ազոտ` 78,08%, թթվածին` 20,95%, արգոն` 0,93%, ածխածն երկօքսիդ` 0,038%, ջրային գոլորշի` մոտ 1%: Բացի այս չնչին քանակությամբ պարունակվում է նաև ջրածին, հելիում, մի շարք այլ ՙազնիվ գազեր՚ և աղտոտիչներ: Ցածր ջերմաստիճան ունեցող գազային հսկաները, ինչպիսիք են Յուպիտերը, Սատուրնը, Ուրանը և Նեպտունը, հիմն ականում ունակ են իրենց շուրջը պահպանել փոքր մոլեկուլային զանգված ունեցող գազեր` ջրածին և հելիում: Բարձր ջերմաստճանային հսկաները, օրինակ Օսիրիսը կամ Պեգաս 51 b –ն, ընդհակառակը, չեն կարողանում պահել այն և նրանց մթնոլորտային գազերի մոլեկուլները ցրվում են տարածության մեջ: Այս գործընթացը դանդաղ և անընդհատ շարունակական բնույթ ունի:
- 7. ՄԹՆՈԼՈՐՏԻ ԱՂՏՈՏՈՒՄԸ Մթնոլորտի աղտոտումը լինում է տեղական ու գլոբալ:Տեղական աղտոտումը գլխավորապես ,կապված է քաղաքների ու խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկություններ առկայության հետ:Մարկությանը վաղուց հայտնի է այս կարգի աղտոտման մասին: Այսօր աղտոտող գազերի ահավոր մեծ ցուցակ կարելի է կազմել, բայց այնուամենայնիվ դրանց առյուծի բաժինը հասնում է CO2 -ին, CO -ին և ահավոր վնասակար վանադիումի պենտօքսիդին՝ Va2O5: Օդային ավազանին հսկայական վնաս է հասցնում այսպես կոչված թռչող մոխիրը, բայց սրան առանձին կանրադառնամ, որովհետև այն իրենից գազ չի ներկայացնում:
- 8. ԻՆՉՊԵՍ ՊԱՀՊԱՆԵԼ ՄԹՆՈԼՈՐՏԸ • Ծառ տնկենք, • Մեքենաներ քիչ վարենք • Օգտագործենք արևային մարտկոցներ • Պահպանենք օդը մաքուր
- 10. Կլիման տվյալ վայրին բնորոշ միանման եղանակների բազմամյա կրկնությունն է: Հունարեն «կլիմա» բառը նշանակում է թեքություն և մատնանշում է Երկրի մակերևույթի թեքությունը Արեգակի ճառագայթների նկատմամբ: Կլիման ու եղանակը սերտ կապված են և բնորոշում են մթնոլորտի վիճակը:
- 13. Կլիման ու եղանակը սերտ կապված են և բնորոշում են մթնոլորտի վիճակը: Երկրագնդի յուրաքանչյուր վայրում եղանակային փոփոխությունները յուրահատուկ են և գրեթե նույն ձևով կրկնվում են: Օրինակ՝ Երևանում ամեն տարի ձմեռը ցուրտ է, սակավաձյուն, գարունը՝ խոնավ ու մեղմ, ամառը՝ շոգ ու չոր, իսկ աշունը` արեվոտ ու չափավոր տաք: Դա կրկնվում է ամեն տարի: Կլիմայի ձևավորման վրա ազդում են աշխարհագրական լայնությունը, տեղանքի բարձրությունը, գերիշխող քամիները, լեռնալանջերի դիրքադրությունը, ծովերի և օվկիանոսների հեռավորությունը, ծովային հոսանքների և, իհարկե, մարդու տնտեսական գործունեությունը: