ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
MONEOS, veel werelden en één realiteit: de genese
van geïntegreerde monitoring van het Schelde
estuarium
Prof. dr. Patrick Meire en ir. Tom Maris,
University of Antwerp
Ecosystem management research group
Eén estuarium
2
Eén estuarium: veel werelden
Eén estuarium: een continue verandering
4
Eén estuarium: een veelheid aan
monitoring
Voor operationele doelstellingen: hydrografie
5
Eén estuarium: een veelheid aan
monitoring
Voor operationele doelstellingen: hydrografie
Tijhoogtes
 Zeer lange datasets!
 Continue registratie
vanaf 1891
6
Eén estuarium: een veelheid aan
monitoring
Voor wettelijke doelstelling
Waterkwaliteit
7
1965
Eén estuarium: een veelheid aan
monitoring
Voor wetenschappelijke doelstellingen
vogeltellingen
8
1994 Algemene Milieu Impact Studie
Nood en urgentieplan waterbeheersing:  actualisatie
Sigmaplan
Overleg Uitvoering
ONDERZOEK
OMES onderzoek
Het “Onderzoeksproject Milieu Effecten Sigmaplan
(OMES)” werd opgestart met centrale vragen:
1) Wat is de rol van slikken en schorren in het Schelde
ecosysteem
2) Wat draagt bij aan een verbeterde veiligheid EN het
ecologisch functioneren,  met speciale aandacht voor
de overstromingsgebieden
OMES onderzoek
Een meet programma werd opgesteld op basis van de
behoeften van een ecosysteemmodel gericht op:
1) Het beschrijven van de pelagische processen 
Waterkwaliteit
2) Het uitwisselen tussen het pelagiaal en de slikken en
schorren
 Een gecoördineerd programma van metingen uitgevoerd
door 8 partners en gefinancierd door de Vlaamse
overheid
 Daardoor ook enkel in Vlaanderen, maar samenwerking
met NIOZ Yerseke
11
Eén estuarium: een veelheid aan
monitoring
• Een veelheid aan instanties:
• Overheden, instituten, vrijwilligers,…
• Vlaanderen/Nederland
• Metingen zijn niet gecoördineerd
• Methoden
• Frequenties
• Bemonsteringsplaatsen
•  2006 opdracht tot inventarisatie en opstellen van een
plan
12
VMM
OMES
CEME
GHA
RWS
....
Wetgeving
Onderhoud
veiligheid, ....
INVENTARIS
Wat?
Hoe?
wanneer?
Waarom?
Waarom niet?
Wat werd gemeten?
Wat werd gemeten?
Enorm veel MAAR:
Vaak overlap
Verschillende methodes
Verschillende frequenties
Veel hiaten
Rationalistatie en integratie was meer dan nodig
Wat werd gemeten?
ruimtelijke spreiding meetpunten
-2
-25 0 25 50 75 100 125 150
afstand tot monding (km)
omes
VMM
CEME
RIKZ
WL
MONEOS
Before 2009
wetgeving (EU – nationaal)
beleidskaders
Beheer/onderhoud
Objectieven
Monitorings-
verplichtingen
Wat en waarom meten?
Beleidskaders Doelstellingen
Verdrag Bepaalde morfologie
vaargeul
Milieuregelgeving Bepaalde
concentraties
Natuur regelgeving oppervlaktes
populaties
soortensamenstelling
veiligeheid Kans op
overstromingen
Uitgangspunt: effecten ingrepen op doelstellingen meten
Wat en waarom meten?
Anderzijds worden er heel wat parameters gemeten zonder
enig beleidskader!
 gebiedsdekkende bathymetrie
 Debietsraaien en sedimenttransport
 Zoutgehaltes vaartochten Beneden Zeeschelde
 Deel parameters OMES vaartochten
 ……
  toch is duidelijk dat dit gegevens zijn die voor de
beheerder vaak bijzonder essentieel zijn!!!
  monitoring MOET verder gaan dat “verplichte
parameters”
Monitoring gegevens
1 consistente database
Evaluatie effecten
Denkmodel effecten
Data
Analyse
rapportage
Evaluatie systeem
Denkmodel systeem
Data
Analyse
rapportage
Basis data
Bewerkte
gegevens
Effect versus systeem monitoring
Filosofie van het monitoringplan
Basis systeem monitoring
tijd
Project 1
Project monitoring
Project 2
Project monitoring
Kennisleemte
onderzoeksmonitoring
Data en modellen hand in hand
Mathematische modellen zijn nodig als tools om
ontwikkelingen te beschrijven en veranderingen te
interpreteren
 Hydrodynamische modellen
 Morfologische modellen
 Ecologische modellen
  Modelvereisten hebben grote impact op te verzamelen
monitoring gegevens
Vereisten
Voldoen aan verschillende juridische vereisten
Rationeel en economisch
1 consistent programma dat voldoet als basis voor alle vereiste
elementen. Dit wil zeggen dat alle data, nodig voor:
 de nationale en internationale raportages, KRW, EU VR-HR,…)
 Inschatten van effecten (T, V, N)
 evaluatietools (modellen) moeten beschikbaar zijn.
VMM
OMES
NIOZ
GHA
RWS
....
wetgeving
onderhoud,
veiligheid, ....
INVENTARIS CONSULTATIE
BELANGHEBBENDEN
INDIVIDUELE EXPERTS
WERK DOCUMENT
THEMATISCHE EXPERT GROUPEN
HYDR. MORF. HABIT. F.CHEM. ECOL. DIV.
DRAFT PLAN
EXPERTS AND
STAKEHOLDERS
MONEOS
Naar een geïntegreerd programma:
Werkwijze
Monitoring
data
modellen
kennis Gestelde
doelen aan
systeem
denkmodel evaluatietools
Evaluatie
Uitgangspunt:
 Aantal meetpunten beperken indien er nu overlap is, of meetpunten
redundant zijn
 Homogene spreiding van de punten over het volledige estuarium gericht op
het meten van de:
 Longitudinale variatie
 Diepte variatie indien relevant
 Temporele variatie
  vereist een combinatie van puntmetingen en continue metingen
 en zoveel mogelijk gegevens op dezelfde plaats verzamelen:
ruimtelijke spreiding meetpunten
-2
-25 0 25 50 75 100 125 150
afstand tot monding (km)
omes
VMM
CEME
RIKZ
WL
MONEOS
Spacial distribution of monitoring stations
for basic water quality
Distance to mouth (km)
Ruimtelijke resolutie
Punt metingen
Temporele resolutie
Continue metingen
(eco)systeem modellen
ruimtelijk/temporeel
Transecten
tij campagnes
MONEOS: Basis systeem monitoring
Algemene kader
28
Opschaling
in ruimte
Remote sensing
Punt en raaimetingen
Gebiedsdekkende info
Modellen
29
Chlorofyl microfytobenthos
Macrozoobenthos
Granulometrie
Bathymetrie
sedi/ero
Microtopografie
MONEOS: Basis systeem monitoring
Doelstelling
 Opvolgen van alle paramaters noodzakelijk voor de
evaluatie van het functioneren van het ecosysteem
 Opvolgen van alle parameters vereist binnen de
verschillende wettelijke kaders
 Verzamelen van geschikte data voor
(eco)syteemmodellen
 Programma zo opstellen dat data maximaal
compatibel zijn.
 Staalnamecampagnes optimaal combineren om kost
efficiënt te zijn
Hydrodynamiek
Morfodynamiek
Habitats
Fysico-chemie
Soortendiversiteit
Ecologie
Meire & Maris, 2008
MONEOS: Basis systeem monitoring
Geïntegreerde monitoringsprogramma – 6 disciplines
HYDRO-
DYNAMIEK
Tijposten
Tij
campagnes
Transect-
metingen
Punt
data
Data
slikken
Waterstanden Verticaal getij
Horizontaal getij
Debiet
snelheid
snelheid
Debieten
snelheden
Temporele
variatie
ruimtelijke
variatie
snelheid
snelheidBoundary
stations
zoetwater
debiet
golven
Grondwater
Golf
stations
Piezo-
meters
debiet
golfhoogte
waterstanden
MONEOS: Hydrodynamiek
Overzicht
Hydrodynamiek
Morfodynamiek
Habitats
Fysico-chemie
Soortendiversiteit
Ecologie
Meire & Maris, 2008
MONEOS: Basis systeem monitoring
Geïntegreerde monitoringsprogramma – 6
disciplines
vlucht schip terrein
Lidar
Multi-
beam
Transect
Bathymetrie
Multi-
spectral
Geomorf.
units
Geomorf.
kaart
Lithologische
kaart
Granulo-
metrie
Granulo-
metrie
Macro-
morfo-
logie
Micro,
meso
morfo-
logie
Hydro-
dynamiek
Sediment
transport
Continue
stations
Transect
Punt
meting
MONEOS: Morfodynamiek
Overzicht
Basis systeem monitoring
tijd
Project 1
Project monitoring
Project 2
Project monitoring
Kennisleemte
onderzoeksmonitoring
MONEOS: Project monitoring
Voldoen aan de specifieke vereisten van een bepaald
project
Genest binnen de bestaande (systeem)monitoring
Gelimiteerd in tijd en ruimte
⇒Verhoogde frequentie (tijd/ruimte) van bepaalde
parameters
⇒Bijkomende parameters, eigen aan het project
MONEOS: Project monitoring
Strategie
MONEOS Project monitoring:
voorbeeld: monitoring van herstelprojecten
HeusdenBergenmeersen
Stormtij 6/12/2013
Basis systeem monitoring
tijd
Project 1
Project monitoring
Project 2
Project monitoring
Kennisleemte
Onderzoeksmonitoring
MONEOS: Onderzoeksmonitoring
Kennisleemten opvullen
Genest binnen de bestaande (systeem)monitoring
Beperkt in tijd en ruimte
⇒Verhoogde frequentie (ruimte/tijd) van bepaalde
parameters
⇒Bijkomende parameters, eigen aan de onderzoeksvraag
MONEOS: onderzoeksmonitoring
Strategie
Durme
Bovenschelde Dender
Zandvliet sluices
Lippenbroek
MONEOS: Onderzoeksmonitoring
Lippenbroek
MONEOS
Data management
All (meta) data
stored at one place:
ScheldeMONITOR,
hosted by VLIZ
http://www.scheldemonitor.be
Moneos anno 2018: waar staan we?
De Schelde is één van de best bemeten estuaria in de
wereld!
MAAR, There is always a but
42
Groot hiaat aan meetpunten in de
Westerschelde
Hiaat in gemeten parameters
• Primaire productie
• Zooplankton
• Uitrol continue metingen nog niet helemaal rond
•  nieuwe inzichten leiden tot behoefte aan extra
parameters
• EPS
44
Moneos: hiaten
Rapportage:
 Verzameling van onafhankelijk van elkaar geschreven
rapporten
 T2009, T2015 geven compilatie, maar is gedreven door
evaluatie methodiek en is geen integratie
45
Conclusie
• Moneos is een cruciale stap geweest naar een efficiënt
monitoringprogramma
• Een volledige uitvoering dringt zich alsnog op
• Herevaluatie wenselijk op basis van
• Nieuwe inzichten
• Evolutie in meetmethoden
• Besparing op monitoring leidt rechtstreeks tot grotere
kosten  evidence based management
• Meer geïntegreerde rapportage en opvolging is
wenselijk
46
Conclusie
MONEOS zou kunnen/moeten uitgroeien tot een
programma dat de samenwerking tussen beheerders,
onderzoeksinstellingen (instituten en universiteiten) en
privé partners (bedrijven, haven,..) bevordert en op die
manier de basis vormen voor een kennis gedreven
economie.
47
De Schelde is een goed monitoringsprogramma
waard

More Related Content

1_MONEOS, veel werelden en één realiteit: de genese van geïntegreerde monitoring van het Schelde-estuarium