ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

1.0.pozyskiwanie i obsługa inwestora irr+jpsp

•Download as PPT, PDF•
•
Максим Бородуха
Максим Бородуха
1 of 50
Download to read offline
"Pozyskiwanie i obsługa inwestora"
Atrakcyjność inwestycyjna Opinie inwestorów zagranicznych INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 1993 1995 1997 2000 2003 2005 perspektywy wzrostu gosp. koszt siły roboczej wielkość polskiego rynku Najważniejsze czynniki podejmowania działalności gospodarczej w Polsce przez inwestorów zagranicznych W 2005 po raz pierwszy najważniejszym czynnikiem jest wielkość polskiego rynku Najważniejsze 10 czynników w latach 2005-2008 roku: - wielkość polskiego rynku - koszt siły roboczej - perspektywa wzrostu gospodarczego - kwalifikacje siły roboczej - podaż siły roboczej - możliwość redukcji kosztów produkcji - bezpieczeństwo prawne - niskie podatki - członkostwo w UE - możliwość nabywania gruntów i nieruchomości Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Czynniki wpływające na decyzję o lokalizacji inwestycji w danym regionie Korzystne położenie Duży rynek zbytu w regionie Korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Duża podaż wykwalifikowanych pracowników Niska cena siły roboczej Dobrze rozwinięta infrastruktura przemysłowa Możliwość znalezienia nowych rynków zbytu Ugruntowana pozycja polskiej firmy w regionie Związki partnera zagr. z regionem Mała konkurencja ze strony firm lokalnych Kwalifikacje siły roboczej Koszt siły roboczej Duży rynek zbytu we regionie Podaż siły roboczej Korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Ułatwiony dostęp do innych rynków zbytu, korzystne warunki do eksportu Dobrze rozwinięta infrastruktura przemysłowa Atrakcyjna działka pod inwestycje Niskie ceny komponentów i materiałów w regionie Możliwość przejęcia wolnych obiektów produkcyjnych 65,5% 64,1% 57,9% 55,2% 54,6% 49,4% 48,1% 42,7% 40,9% 40,2% 49,0% 48,2% 45,0% 42,5% 40,8% 37,0% 35,1% 35,1% 34,8% 34,0% 2005 2008 Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Czynniki wpływające na decyzję o lokalizacji inwestycji w danym regionie w zależności od kraju pochodzenia inwestora 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Niemcy (N=239) UK (N=58) Francja (N=55) Holandia (N=48) USA (N=42) kwalifikacje siły roboczej koszt siły roboczej duży rynek zbytu w regionie podaż siły roboczej korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Niemcy: - koszt siły roboczej – 58,2% Wielka Brytania: - kwalifikacje siły roboczej – 56,9% Francja: - kwalifikacje siły roboczej – 43,6% - duży rynek zbytu w regionie – 43,6% - korzystne połączenia komunikacyjne – 43,6% Holandia: - koszt siły roboczej – 62,5% USA: - kwalifikacje siły roboczej – 45,2% - duży rynek zbytu w regionie – 45,2% Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Największy wzrost pozytywnych wskazań dotyczących prawidłowych regulacji prawnych w porównaniu do roku 2003 7,2% 35,0% Ocena prawnych warunków działalności inwestorów zagranicznych w Polsce 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2000 (N=814) 2003 (N=707) 2005 (N=707) regulacje prawne mają luki i są niespójne prawo jest różnie interpretowane i egzekwowane przez władze firmy są zaskakiwane częstymi zmianami przepisów prawnych przepisy prawne są mało klarowne i pojawia się niebezpieczeństwo różnej ich interpretacji regulacje prawne są zbyt szczegółowe i krępują działalność firmy są zaskakiwane kierunkiem zmian przepisów prawnych regulacje prawne są niekorzystne dla kapitału zagranicznego regulacje prawne działalności kapitału zagranicznego są prawidłowe Procent odpowiedzi „tak” Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Etap tworzenia firmy sprawiający szczególne trudności 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2005 2008 przygotowanie dokumentacji i formalna rejestracja firmy znalezienie partnerów biznesowych znalezienie odpowiedniej lokalizacji stworzenie odpowiednich warunków technicznych i organizacyjnych dla rozpoczęcia działalności gospodarczej uzyskanie zachęt inwestycyjnych zakup nieruchomości przekonanie zagranicznych decydentów o zaletach Polski jako lokalizacji rekrutacja i zatrudnienie pracowników znalezienie informacji o Polsce znalezienie odpowiednich polskich poddostawców Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Czynniki stanowiące największą trudność dla działalności firmy w Polsce 44,6% 42,1% 40,1% 30,0% 29,9% 29,9% 29,5% 29,2% 21,1% 18,7% 14,3% 12,0% 11,9% 10,6% 45,9%Biurokracja Częste zmiany przepisów prawnych Obowiązujące w Polsce przepisy prawne Czas rozpatrywania spraw administracyjnych Mało elastyczne prawo pracy Egzekucja przepisów prawnych Korupcja Stan infrastruktury drogowej Wysokość obciążeń podatkowych Wysokość obciążeń socjalnych Wahania kursu złotego Nieuczciwa konkurencja ze strony polskich firm Działalność związków zawodowych Wizerunek polski za granicą Nastawienie społeczne do inwestycji zagranicznych Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Czynniki związane z przystąpieniem Polski do UE, które wpłynęły na działalność firmy 50,4% 35,7% 35,6% 30,2% 11,2% Harmonizacja prawa polskiego z unijnym Uproszczenie procedur dostawy na rynki unii europejskiej Zniesienie ceł pomiędzy krajami UE Fundusze pomocowe UE Zmiany w warunkach prowadzenia eksportu poza UE OCENA % Bardzo pozytywny 24,2 Pozytywny 48,6 Neutralny 17,7 Negatywny 2,4 Bardzo negatywny 0,3 Brak zdania 6,8 Ocena wpływu przystąpienia Polski do UE na działalność firmy Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Czynniki wpływające na działalność firmy Ocena współpracy ze związkami zawodowymi na terenie firmy 47,5% 2,3% 3,1% 22,4% 20,5% 3,4% Na terenie zakładu nie działają żadne związki zawodowe Bardzo dobrze Dobrze Neutralnie Źle Bardzo źle Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
„Wiek” technologii wykorzystywanych przez spółki z udziałem kapitału zagranicznego 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 1997 2000 2003 2005 do jednego roku 1-5 lat 5-10 lat powyżej 10 lat Firmy w coraz mniejszym stopniu korzystają ze starych technologii W 2005 badanie uwzględniło wykorzystanie najnowszych technologii (do jednego roku) – wykorzystuje je jedynie 8,8% badanych spółek Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Ocena kwalifikacji polskich kadr w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% dobrze średnio źle trudno powiedzieć kadra kierownicza pracownicy umysłowi (specjaliści) pracownicy umysłowi (personel pomocniczy) pracownicy fizyczni Porównanie ocen dobrych 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 2000 2003 2005 Coraz lepsza ocena kadry polskich pracowników Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Ulgi i zachęty inwestycyjne, z których korzystają firmy z kapitałem zagranicznym 32,30% 28,20% 20,30% 18,60% 16,90% 11,30% 30,70% Pomoc z tytułu zatrudniania bezrobotnych Firma nie korzystała z ulg i zwolnień Ulgi w podatkach i opłatach lokalnych (podatek od nieruchomości) Pomoc na szkolenia pracowników Dotacje inwestycyjne lub na tworzenie nowych miejsc pracy (w tym z funduszy UE) Zwolnienie z podatku dochodowego z tytułu prowadzenia działalności w SSE Pomoc z tytułu zatrudnienia osób niepełnosprawnych Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
Ocena stosunków między władzami lokalnymi a firmą Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 OCENA W roku rozpoczynania działalności (%) Obecnie (%) Bardzo dobrze 15,9 17,7 Dobrze 49,3 54,5 Średnio 27,9 23,8 Źle 3,8 2,0 Bardzo źle 1,4 0,6 Obecnie władze lokalne oceniane są przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego lepiej niż w momencie rozpoczynania działalności
Instytucje, organizacje lub osoby szczególnie pomocne lub stwarzające największe trudności w uruchomieniu działalności gospodarczej na terenie gminy Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 firmy doradcze urzędnicy gminy wójt, burmistrz lub prezydent organizacje przedsiębiorców urząd skarbowy inne spółki z kapitałem zagranicznym firmy krajowe PAIiIZ (PAIZ) agencje państwowe (ARP, AMW, ANR) lokalni politycy partie polityczne kościół 2005 2003 trudności pomoc
Sposoby stymulacji rozwoju działalności gospodarczej inwestorów zagranicznych przez władze lokalne Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 2008 2005 2003 udzielanie ulg podatkowych rozwijanie infrastruktury technicznej tworzenie planów rozwoju lokalnego lub regionalnego pomoc w znalezieniu partnerów biznesowych rozwijanie infrastruktury społecznej działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego
„Doing business 2009” Raport Banku Światowego
Kryteria wyboru lokalizacji INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
Gmina: • Promocja oferty zagranicą (misje, study-tours) • Wizyty radców handlowych, PAIiIZ, izb handlowych; • Określanie przewagi konkurencyjnej (branża, lokalizacja, • Pierwsza wizyta inwestora (project manager) • Informacje makroekonomiczne (sektorowe, zachęty inwestycyjne- podatki, SSE, fundusze europejskie) • Osoba odpowiedzialna w Gminie; • Współpraca w zakresie uzyskiwania pomocy publicznej; • Baza danych dostawców (media, partnerzy handlowi) • Procedury administracyjne; • Koordynacja działań różnych instytucji (17=1) Decyzja o inwestowaniu Ocena potencjalnego wpływu inwestycji na konkurencyjność firmy, decyzja zarządu, wybór regionu świata Krótka lista Krótka lista krajów, wybór konkretnych lokalizacji, analiza zachęt inwestycyjnych, szczegółowa analiza prawno-finansowa inwestycji, negocjacje z władzami regionalnymi i centralnymi, ocena przebiegu czasowego inwestycji Długa lista krajów Analiza warunków makroekonomicznych i politycznych krajów, ogólna analiza prawno- finansowa w tym zachęt inwestycyjnych, pierwsze wizyty rozpoznawcze 6m 3m 3m Czas (miesiące) Wybór lokalizacji - etapy
Inwestycje zagraniczne Studia przypadków INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
Projekt zakończony decyzją o inwestycji w Polsce • Nazwa firmy: Gillette • Rodzaj produkcji: metalowa (maszynki do golenia), największa fabryka koncernu na świecie • Przedsiębiorstwo wielonarodowe • Wielkość inwestycji: 120 mln EUR • Planowane zatrudnienie: 1150 • Początek obsługi projektu: lipiec 2002 • Ostateczna decyzja: 16 marca 2004 • Kraj także walczący o inwestycję: Czechy • Planowane miejsce inwestycji: Łódź Łódź
Postrzegane przez inwestora wagi argumentów •Długi czas trwania i duży stopień skomplikowania procedur administracyjnych •Brak Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego •Brak efektywnego systemu zachęt •Brak efektywnego sposobu finansowania budowy infrastruktury •Konieczność angażowania środków inwestora w budowę infrastruktury technicznej •Brak efektywnych procedur zakupu nieruchomości należącej do ANR •Brak szkoły międzynarodowej w Łodzi •Pozytywne doświadczenia przedsiębiorstwa z działalności na polskim rynku •Znajomość Łodzi jako miejsca prowadzenia inwestycji •Stosunek władz lokalnych do inwestycji •Niskie koszty pracy •Wykwalifikowani pracownicy •Niskie koszty produkcji •Bardzo dobra współpraca organów wszystkich poziomów administracyjnych kraju Argumenty za lokalizacją inwestycji w Polsce Argumenty przeciw lokalizacji inwestycji w Polsce >
Projekt zakończony decyzją o inwestycji w innym kraju • Nazwa firmy: Getrag/Ford • Rodzaj produkcji: skrzynie biegów • Kraj pochodzenia: Niemcy • Wielkość inwestycji: 250 mln EUR • Planowane zatrudnienie: 600 • Początek obsługi projektu: marzec 2004 • Ostateczna decyzja: koniec 2004 • Kraj inwestycji: Słowacja • Planowane miejsce inwestycji: Mielec Mielec
Postrzegane przez inwestora wagi argumentów •Koszty pracy (narzuty na płace) i spodziewany ich wzrost •Cena gruntu •Infrastruktura •Dostępność kadry •System prawa pracy w zakresie: czasu pracy, wynagrodzeń i związków zawodowych •Lokalizacja działki •Bliskość do poddostawców •Krótszy czas budowy fabryki •Korzystniejsze procedury budowlane Argumenty za lokalizacją inwestycji w Polsce Argumenty przeciw lokalizacji inwestycji w Polsce <
Praktyczne narzędzia pozyskiwania inwestora INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
Oferta wg standardów PAIiIZ
Obsługa projektów inwestycyjnych • inwestor określa warunki brzegowe projektu • Gminy przekazują pakiet ofert (własne + zebrane) • inwestor wybiera najlepsze oferty (3 - 4 lokalizacje) • PAIiIZ+ Inwestor organizuje wizytacje działek
Obsługa projektów inwestycyjnych – c.d. • pierwsza wizyta rozpoznawcza (często sprawdza atmosferę) • inwestor raportuje do centrali, dalsza analiza • kolejna wizytacja wyższego szczebla • inwestor tworzy tzw. short list: 2 – 3 najlepsze oferty • inwestor wizytuje ostatecznie wybrane oferty (najwyższy szczebel) – podjęcie decyzji * należy mieć świadomość, że proces decyzyjny może potrwać długo
Obsługa projektów inwestycyjnych Istotne dla inwestora lokalizacja • bliskość autostrad (planowanych), dróg krajowych, wojewódzkich • korzystne rozwiązanie logistyczne – transport miejski, kolejowy, bliskość lotniska, portów • dostępność siły roboczej • bliskość miasta, ośrodka kulturalnego
Oferta wg standardów PAIiIZ Podstawowe informacje związane z lokalizacją: • stan prawny • przeznaczenie terenu • wyposażenie w infrastrukturę • dostępność komunikacyjna • gotowość terenu pod inwestycję
Oferta wg standardów PAIiIZ • stan prawny – ilu właścicieli • przeznaczenie terenu – czy istnieje aktualny plan zagospodarowania przestrzennego, czy cały teren objęty planem, jakie przeznaczenie terenu przewiduje plan (studium); • wyposażenie w infrastrukturę – czy działka jest wyposażona w podstawowe media ew. jaka jest odległość przyłączy od granicy działki • dostępność komunikacyjna – w jakiej odległości najbliższa droga szybkiego ruchu/autostrada, droga krajowa lub wojewódzka, droga dojazdowa do działki, najbliższa stacja kolejowa z bocznicą towarową • gotowość terenu pod inwestycję – jakich prac adaptacyjnych wymaga teren przed wejściem inwestora (usunięcie obiektów, niwelacja gruntu, odkażenia itp…).
Oferta wg standardów PAIiIZ Required enclosures: Wymagane załączniki: •Maps of plot (including infrastructure on plot and transport links); Mapki terenu (włączając infrastrukturę na terenie i sieć połączeń transportowych); •5-10 high-quality photographs giving full view of plot 5-10 dobrej jakości zdjęć, dających pełny obraz terenu; •Aerial photographs (if available) Zdjęcia lotnicze (o ile są); •Resolution of Commune Council on exemption from local taxes for investors, in compliance with European Union regulations. Uchwała Rady Gminy dotycząca zwolnień z podatków lokalnych dla inwestorów zgodna z przepisami prawa Unii Europejskiej.
Oferta wg standardów PAIiIZ
Oferta wg standardów PAIiIZ
Oferta wg standardów PAIiIZ
Organizacja wizyty • plan wizytacji przesłany przed przyjazdem • spotkanie z urzędzie gminy w celu poznania gospodarza (wójt, burmistrz etc.) - osoba na najwyższym stanowisku przedstawia swoich współpracowników * wymiana wizytówek i zaproszenie do zajęcia miejsc przy stole • rozmowa – przedstawienie planu wizytacji działek, odpowiedz na pytania • planujemy lunch!
Spotkanie z inwestorem • najbardziej profesjonalna – prezentacja multimedialna • przekazanie danych graficznych dot. rozwiązań drogowych • przekazanie danych (w formie broszury) o bezrobociu – rozbicie wiekowe, kobiety/mężczyźni • koszty pracy (tabela) – w jakich dziedzinach • możliwości mieszkaniowe dla przyszłych pracowników • informacje ogólne – np. historia miasta, główne branże etc.
Spotkanie z inwestorem • Organizacja spotkania z: - firmą budowlaną/deweloperem - firmą logistyczną - firmą HR - firmą prawniczą
Elementy pomocy publicznej Zachęty inwestycyjne INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
II LOKALNE ZACHĘTY INWESTYCYJNE III POMOC NA ZATRUDNIENIE I SZKOLENIA IV FUNDUSZE EUROPEJSKIE V POZOSTAŁE ZACHĘTY Zachęty inwestycyjne I SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE
SSE Określony obszar na terytorium RP, gdzie przedsiębiorcy mogą funkcjonować na specjalnych, preferencyjnych warunkach; Zwolnienie z podatków dochodowych przedsiębiorców działających w sse: •40% wydatków inwestycyjnych •40% dwu- letenich kosztów pracy; Najczęściej w połączeniu z ofertą zwolnień z podatków od nieruchomości 9 obszarów o statusie sse w regionie. SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE
 większość programów dostępnych dla MSP  duże przedsiębiorstwa jako beneficjenci programów: - wspierania nowych inwestycji - ochrony środowiska - badań i rozwoju  duże przedsiębiorstwa mogą liczyć na granty inwestycyjne z MG FUNDUSZE EUROPEJSKIE I GRANTY INWESTYCYJNE
1. Częściowe bądź calkowite zwolnienie z podatków od nieruchomości na określony czas; 2. Zwolnienie z podatków od środków transportu (3.5 ton). 3. Zapewnienie odpowiedniej infrastruktury (finansowanie z funduszy europejskich). 4. Pomoc w procedurach administracyjnych. 5. Pozostałe formy wsparcia. SAMORZĄDY LOKALNE
ZWOLNIENIE Z PODATKÓW OD NIERUCHOMOŚCI Ilość nowych miejsc pracy zwolnienie <5-15 1 rok <15-25) 2 lata <25-35) 3 lata <35-45) 4 lata 45 i więcej 5 lat PRZYKŁAD
 Inwestorzy zagraniczni bardzo liczą na instrumenty PUP’ów  Mimo tych samych uwarunkowań prawnych, dostępność do tej formy pomocy może się znacząco różnić w różnych powiatach.  Powiatowe Urzędy Pracy – instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie bezrobociu. PUP’y mogą oferować ogromne – niedoceniane wsparcie finansowe; POMOC NA ZATRUDNIENIA I SZKOLENIA
Wnioski INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
Wnioski • Idealna lokalizacja nie istnieje - należy zrozumieć swoje miejsce na wykresie jakości i kosztu - silne strony - argumenty za lokalizacją w danym miejscu - poprawiać słabe strony
Bariery inwestycyjne - podsumowanie Brak instytucji one-stop-shop Brak efektywnego systemu zachęt Przewlekłe i kosztowne procesy odrolniania, odlesiania, itp. Brak możliwości nabycia na cele inwestycyjne nieruchomości SP po niższej cenie Brak MPZP Stosowany system prawa pracy Duża liczba zezwoleń w procesie inwestycyjnym od różnych organów Brak odpowiednio przygotowanych terenów inwestycyjnych Brak dostatecznie rozwiniętej infrastruktury drogowej Znaczenie bariery dla inwestora „Łatwość”usunięciabarierywczasie trudne łatwe duże ogromne Część III Czas trwania procedur administracyjnych
Czego nie robić? • Nie ma idealnej lokalizacji – inwestor o tym wie; • „Jeśli nie wiesz co powiedzieć – mów prawdę!”; • „Znajomości” są zbędne („VIP?- nie, dziękuję”); • Inwestor ustala warunki spotkania; • Chcesz stracić inwestycję?- zaproś dziennikarzy • Bez przesady!!!!!! (naj, naj, naj,); • Bez paniki – mamy ok. 10% szans;
Co robić? • AFTERCARE!!!!!!!!!!!!!!!!! • Wybierz „własne” branże! (USP); • Słuchaj uważnie inwestora; • Dobrze przygotuj ofertę- zacznij już dziś (dane)! • Dotrzymuj słowa! • Usprawniaj „komunikację wewnętrzną”! • Dobrze zaprezentuj ofertę! • Używaj liczb, faktów, zdarzeń; • Przygotuj harmonogram realizacji inwestycji;

More Related Content

1.0.pozyskiwanie i obsługa inwestora irr+jpsp

  • 2. Atrakcyjność inwestycyjna Opinie inwestorów zagranicznych INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 3. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 1993 1995 1997 2000 2003 2005 perspektywy wzrostu gosp. koszt siły roboczej wielkość polskiego rynku Najważniejsze czynniki podejmowania działalności gospodarczej w Polsce przez inwestorów zagranicznych W 2005 po raz pierwszy najważniejszym czynnikiem jest wielkość polskiego rynku Najważniejsze 10 czynników w latach 2005-2008 roku: - wielkość polskiego rynku - koszt siły roboczej - perspektywa wzrostu gospodarczego - kwalifikacje siły roboczej - podaż siły roboczej - możliwość redukcji kosztów produkcji - bezpieczeństwo prawne - niskie podatki - członkostwo w UE - możliwość nabywania gruntów i nieruchomości Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 4. Czynniki wpływające na decyzję o lokalizacji inwestycji w danym regionie Korzystne położenie Duży rynek zbytu w regionie Korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Duża podaż wykwalifikowanych pracowników Niska cena siły roboczej Dobrze rozwinięta infrastruktura przemysłowa Możliwość znalezienia nowych rynków zbytu Ugruntowana pozycja polskiej firmy w regionie Związki partnera zagr. z regionem Mała konkurencja ze strony firm lokalnych Kwalifikacje siły roboczej Koszt siły roboczej Duży rynek zbytu we regionie Podaż siły roboczej Korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Ułatwiony dostęp do innych rynków zbytu, korzystne warunki do eksportu Dobrze rozwinięta infrastruktura przemysłowa Atrakcyjna działka pod inwestycje Niskie ceny komponentów i materiałów w regionie Możliwość przejęcia wolnych obiektów produkcyjnych 65,5% 64,1% 57,9% 55,2% 54,6% 49,4% 48,1% 42,7% 40,9% 40,2% 49,0% 48,2% 45,0% 42,5% 40,8% 37,0% 35,1% 35,1% 34,8% 34,0% 2005 2008 Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 5. Czynniki wpływające na decyzję o lokalizacji inwestycji w danym regionie w zależności od kraju pochodzenia inwestora 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Niemcy (N=239) UK (N=58) Francja (N=55) Holandia (N=48) USA (N=42) kwalifikacje siły roboczej koszt siły roboczej duży rynek zbytu w regionie podaż siły roboczej korzystne połączenia komunikacyjne miejscowości Niemcy: - koszt siły roboczej – 58,2% Wielka Brytania: - kwalifikacje siły roboczej – 56,9% Francja: - kwalifikacje siły roboczej – 43,6% - duży rynek zbytu w regionie – 43,6% - korzystne połączenia komunikacyjne – 43,6% Holandia: - koszt siły roboczej – 62,5% USA: - kwalifikacje siły roboczej – 45,2% - duży rynek zbytu w regionie – 45,2% Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 6. Największy wzrost pozytywnych wskazań dotyczących prawidłowych regulacji prawnych w porównaniu do roku 2003 7,2% 35,0% Ocena prawnych warunków działalności inwestorów zagranicznych w Polsce 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2000 (N=814) 2003 (N=707) 2005 (N=707) regulacje prawne mają luki i są niespójne prawo jest różnie interpretowane i egzekwowane przez władze firmy są zaskakiwane częstymi zmianami przepisów prawnych przepisy prawne są mało klarowne i pojawia się niebezpieczeństwo różnej ich interpretacji regulacje prawne są zbyt szczegółowe i krępują działalność firmy są zaskakiwane kierunkiem zmian przepisów prawnych regulacje prawne są niekorzystne dla kapitału zagranicznego regulacje prawne działalności kapitału zagranicznego są prawidłowe Procent odpowiedzi „tak” Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 7. Etap tworzenia firmy sprawiający szczególne trudności 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2005 2008 przygotowanie dokumentacji i formalna rejestracja firmy znalezienie partnerów biznesowych znalezienie odpowiedniej lokalizacji stworzenie odpowiednich warunków technicznych i organizacyjnych dla rozpoczęcia działalności gospodarczej uzyskanie zachęt inwestycyjnych zakup nieruchomości przekonanie zagranicznych decydentów o zaletach Polski jako lokalizacji rekrutacja i zatrudnienie pracowników znalezienie informacji o Polsce znalezienie odpowiednich polskich poddostawców Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 8. Czynniki stanowiące największą trudność dla działalności firmy w Polsce 44,6% 42,1% 40,1% 30,0% 29,9% 29,9% 29,5% 29,2% 21,1% 18,7% 14,3% 12,0% 11,9% 10,6% 45,9%Biurokracja Częste zmiany przepisów prawnych Obowiązujące w Polsce przepisy prawne Czas rozpatrywania spraw administracyjnych Mało elastyczne prawo pracy Egzekucja przepisów prawnych Korupcja Stan infrastruktury drogowej Wysokość obciążeń podatkowych Wysokość obciążeń socjalnych Wahania kursu złotego Nieuczciwa konkurencja ze strony polskich firm Działalność związków zawodowych Wizerunek polski za granicą Nastawienie społeczne do inwestycji zagranicznych Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 9. Czynniki związane z przystąpieniem Polski do UE, które wpłynęły na działalność firmy 50,4% 35,7% 35,6% 30,2% 11,2% Harmonizacja prawa polskiego z unijnym Uproszczenie procedur dostawy na rynki unii europejskiej Zniesienie ceł pomiędzy krajami UE Fundusze pomocowe UE Zmiany w warunkach prowadzenia eksportu poza UE OCENA % Bardzo pozytywny 24,2 Pozytywny 48,6 Neutralny 17,7 Negatywny 2,4 Bardzo negatywny 0,3 Brak zdania 6,8 Ocena wpływu przystąpienia Polski do UE na działalność firmy Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 10. Czynniki wpływające na działalność firmy Ocena współpracy ze związkami zawodowymi na terenie firmy 47,5% 2,3% 3,1% 22,4% 20,5% 3,4% Na terenie zakładu nie działają żadne związki zawodowe Bardzo dobrze Dobrze Neutralnie Źle Bardzo źle Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 11. „Wiek” technologii wykorzystywanych przez spółki z udziałem kapitału zagranicznego 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 1997 2000 2003 2005 do jednego roku 1-5 lat 5-10 lat powyżej 10 lat Firmy w coraz mniejszym stopniu korzystają ze starych technologii W 2005 badanie uwzględniło wykorzystanie najnowszych technologii (do jednego roku) – wykorzystuje je jedynie 8,8% badanych spółek Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 12. Ocena kwalifikacji polskich kadr w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% dobrze średnio źle trudno powiedzieć kadra kierownicza pracownicy umysłowi (specjaliści) pracownicy umysłowi (personel pomocniczy) pracownicy fizyczni Porównanie ocen dobrych 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 2000 2003 2005 Coraz lepsza ocena kadry polskich pracowników Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 13. Ulgi i zachęty inwestycyjne, z których korzystają firmy z kapitałem zagranicznym 32,30% 28,20% 20,30% 18,60% 16,90% 11,30% 30,70% Pomoc z tytułu zatrudniania bezrobotnych Firma nie korzystała z ulg i zwolnień Ulgi w podatkach i opłatach lokalnych (podatek od nieruchomości) Pomoc na szkolenia pracowników Dotacje inwestycyjne lub na tworzenie nowych miejsc pracy (w tym z funduszy UE) Zwolnienie z podatku dochodowego z tytułu prowadzenia działalności w SSE Pomoc z tytułu zatrudnienia osób niepełnosprawnych Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, lipiec 2008
  • 14. Ocena stosunków między władzami lokalnymi a firmą Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 OCENA W roku rozpoczynania działalności (%) Obecnie (%) Bardzo dobrze 15,9 17,7 Dobrze 49,3 54,5 Średnio 27,9 23,8 Źle 3,8 2,0 Bardzo źle 1,4 0,6 Obecnie władze lokalne oceniane są przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego lepiej niż w momencie rozpoczynania działalności
  • 15. Instytucje, organizacje lub osoby szczególnie pomocne lub stwarzające największe trudności w uruchomieniu działalności gospodarczej na terenie gminy Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 firmy doradcze urzędnicy gminy wójt, burmistrz lub prezydent organizacje przedsiębiorców urząd skarbowy inne spółki z kapitałem zagranicznym firmy krajowe PAIiIZ (PAIZ) agencje państwowe (ARP, AMW, ANR) lokalni politycy partie polityczne kościół 2005 2003 trudności pomoc
  • 16. Sposoby stymulacji rozwoju działalności gospodarczej inwestorów zagranicznych przez władze lokalne Źródło: ‘Opinie inwestorów zagranicznych o warunkach działalności w Polsce’, raport z badania marketingowo, CBM INDICATOR, grudzień 2008 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 2008 2005 2003 udzielanie ulg podatkowych rozwijanie infrastruktury technicznej tworzenie planów rozwoju lokalnego lub regionalnego pomoc w znalezieniu partnerów biznesowych rozwijanie infrastruktury społecznej działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego
  • 17. „Doing business 2009” Raport Banku Światowego
  • 18. Kryteria wyboru lokalizacji INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 19. Gmina: • Promocja oferty zagranicą (misje, study-tours) • Wizyty radców handlowych, PAIiIZ, izb handlowych; • Określanie przewagi konkurencyjnej (branża, lokalizacja, • Pierwsza wizyta inwestora (project manager) • Informacje makroekonomiczne (sektorowe, zachęty inwestycyjne- podatki, SSE, fundusze europejskie) • Osoba odpowiedzialna w Gminie; • Współpraca w zakresie uzyskiwania pomocy publicznej; • Baza danych dostawców (media, partnerzy handlowi) • Procedury administracyjne; • Koordynacja działań różnych instytucji (17=1) Decyzja o inwestowaniu Ocena potencjalnego wpływu inwestycji na konkurencyjność firmy, decyzja zarządu, wybór regionu świata Krótka lista Krótka lista krajów, wybór konkretnych lokalizacji, analiza zachęt inwestycyjnych, szczegółowa analiza prawno-finansowa inwestycji, negocjacje z władzami regionalnymi i centralnymi, ocena przebiegu czasowego inwestycji Długa lista krajów Analiza warunków makroekonomicznych i politycznych krajów, ogólna analiza prawno- finansowa w tym zachęt inwestycyjnych, pierwsze wizyty rozpoznawcze 6m 3m 3m Czas (miesiące) Wybór lokalizacji - etapy
  • 20. Inwestycje zagraniczne Studia przypadków INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 21. Projekt zakończony decyzją o inwestycji w Polsce • Nazwa firmy: Gillette • Rodzaj produkcji: metalowa (maszynki do golenia), największa fabryka koncernu na świecie • Przedsiębiorstwo wielonarodowe • Wielkość inwestycji: 120 mln EUR • Planowane zatrudnienie: 1150 • Początek obsługi projektu: lipiec 2002 • Ostateczna decyzja: 16 marca 2004 • Kraj także walczący o inwestycję: Czechy • Planowane miejsce inwestycji: Łódź Łódź
  • 22. Postrzegane przez inwestora wagi argumentów •Długi czas trwania i duży stopień skomplikowania procedur administracyjnych •Brak Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego •Brak efektywnego systemu zachęt •Brak efektywnego sposobu finansowania budowy infrastruktury •Konieczność angażowania środków inwestora w budowę infrastruktury technicznej •Brak efektywnych procedur zakupu nieruchomości należącej do ANR •Brak szkoły międzynarodowej w Łodzi •Pozytywne doświadczenia przedsiębiorstwa z działalności na polskim rynku •Znajomość Łodzi jako miejsca prowadzenia inwestycji •Stosunek władz lokalnych do inwestycji •Niskie koszty pracy •Wykwalifikowani pracownicy •Niskie koszty produkcji •Bardzo dobra współpraca organów wszystkich poziomów administracyjnych kraju Argumenty za lokalizacją inwestycji w Polsce Argumenty przeciw lokalizacji inwestycji w Polsce >
  • 23. Projekt zakończony decyzją o inwestycji w innym kraju • Nazwa firmy: Getrag/Ford • Rodzaj produkcji: skrzynie biegów • Kraj pochodzenia: Niemcy • Wielkość inwestycji: 250 mln EUR • Planowane zatrudnienie: 600 • Początek obsługi projektu: marzec 2004 • Ostateczna decyzja: koniec 2004 • Kraj inwestycji: Słowacja • Planowane miejsce inwestycji: Mielec Mielec
  • 24. Postrzegane przez inwestora wagi argumentów •Koszty pracy (narzuty na płace) i spodziewany ich wzrost •Cena gruntu •Infrastruktura •Dostępność kadry •System prawa pracy w zakresie: czasu pracy, wynagrodzeń i związków zawodowych •Lokalizacja działki •Bliskość do poddostawców •Krótszy czas budowy fabryki •Korzystniejsze procedury budowlane Argumenty za lokalizacją inwestycji w Polsce Argumenty przeciw lokalizacji inwestycji w Polsce <
  • 25. Praktyczne narzędzia pozyskiwania inwestora INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 27. Obsługa projektów inwestycyjnych • inwestor określa warunki brzegowe projektu • Gminy przekazują pakiet ofert (własne + zebrane) • inwestor wybiera najlepsze oferty (3 - 4 lokalizacje) • PAIiIZ+ Inwestor organizuje wizytacje działek
  • 28. Obsługa projektów inwestycyjnych – c.d. • pierwsza wizyta rozpoznawcza (często sprawdza atmosferę) • inwestor raportuje do centrali, dalsza analiza • kolejna wizytacja wyższego szczebla • inwestor tworzy tzw. short list: 2 – 3 najlepsze oferty • inwestor wizytuje ostatecznie wybrane oferty (najwyższy szczebel) – podjęcie decyzji * należy mieć świadomość, że proces decyzyjny może potrwać długo
  • 29. Obsługa projektów inwestycyjnych Istotne dla inwestora lokalizacja • bliskość autostrad (planowanych), dróg krajowych, wojewódzkich • korzystne rozwiązanie logistyczne – transport miejski, kolejowy, bliskość lotniska, portów • dostępność siły roboczej • bliskość miasta, ośrodka kulturalnego
  • 30. Oferta wg standardów PAIiIZ Podstawowe informacje związane z lokalizacją: • stan prawny • przeznaczenie terenu • wyposażenie w infrastrukturę • dostępność komunikacyjna • gotowość terenu pod inwestycję
  • 31. Oferta wg standardów PAIiIZ • stan prawny – ilu właścicieli • przeznaczenie terenu – czy istnieje aktualny plan zagospodarowania przestrzennego, czy cały teren objęty planem, jakie przeznaczenie terenu przewiduje plan (studium); • wyposażenie w infrastrukturę – czy działka jest wyposażona w podstawowe media ew. jaka jest odległość przyłączy od granicy działki • dostępność komunikacyjna – w jakiej odległości najbliższa droga szybkiego ruchu/autostrada, droga krajowa lub wojewódzka, droga dojazdowa do działki, najbliższa stacja kolejowa z bocznicą towarową • gotowość terenu pod inwestycję – jakich prac adaptacyjnych wymaga teren przed wejściem inwestora (usunięcie obiektów, niwelacja gruntu, odkażenia itp…).
  • 32. Oferta wg standardów PAIiIZ Required enclosures: Wymagane załączniki: •Maps of plot (including infrastructure on plot and transport links); Mapki terenu (włączając infrastrukturę na terenie i sieć połączeń transportowych); •5-10 high-quality photographs giving full view of plot 5-10 dobrej jakości zdjęć, dających pełny obraz terenu; •Aerial photographs (if available) Zdjęcia lotnicze (o ile są); •Resolution of Commune Council on exemption from local taxes for investors, in compliance with European Union regulations. Uchwała Rady Gminy dotycząca zwolnień z podatków lokalnych dla inwestorów zgodna z przepisami prawa Unii Europejskiej.
  • 36. Organizacja wizyty • plan wizytacji przesłany przed przyjazdem • spotkanie z urzędzie gminy w celu poznania gospodarza (wójt, burmistrz etc.) - osoba na najwyższym stanowisku przedstawia swoich współpracowników * wymiana wizytówek i zaproszenie do zajęcia miejsc przy stole • rozmowa – przedstawienie planu wizytacji działek, odpowiedz na pytania • planujemy lunch!
  • 37. Spotkanie z inwestorem • najbardziej profesjonalna – prezentacja multimedialna • przekazanie danych graficznych dot. rozwiązań drogowych • przekazanie danych (w formie broszury) o bezrobociu – rozbicie wiekowe, kobiety/mężczyźni • koszty pracy (tabela) – w jakich dziedzinach • możliwości mieszkaniowe dla przyszłych pracowników • informacje ogólne – np. historia miasta, główne branże etc.
  • 38. Spotkanie z inwestorem • Organizacja spotkania z: - firmą budowlaną/deweloperem - firmą logistyczną - firmą HR - firmą prawniczą
  • 39. Elementy pomocy publicznej Zachęty inwestycyjne INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 40. II LOKALNE ZACHĘTY INWESTYCYJNE III POMOC NA ZATRUDNIENIE I SZKOLENIA IV FUNDUSZE EUROPEJSKIE V POZOSTAŁE ZACHĘTY Zachęty inwestycyjne I SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE
  • 41. SSE Określony obszar na terytorium RP, gdzie przedsiębiorcy mogą funkcjonować na specjalnych, preferencyjnych warunkach; Zwolnienie z podatków dochodowych przedsiębiorców działających w sse: •40% wydatków inwestycyjnych •40% dwu- letenich kosztów pracy; Najczęściej w połączeniu z ofertą zwolnień z podatków od nieruchomości 9 obszarów o statusie sse w regionie. SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE
  • 42.  większość programów dostępnych dla MSP  duże przedsiębiorstwa jako beneficjenci programów: - wspierania nowych inwestycji - ochrony środowiska - badań i rozwoju  duże przedsiębiorstwa mogą liczyć na granty inwestycyjne z MG FUNDUSZE EUROPEJSKIE I GRANTY INWESTYCYJNE
  • 43. 1. Częściowe bądź calkowite zwolnienie z podatków od nieruchomości na określony czas; 2. Zwolnienie z podatków od środków transportu (3.5 ton). 3. Zapewnienie odpowiedniej infrastruktury (finansowanie z funduszy europejskich). 4. Pomoc w procedurach administracyjnych. 5. Pozostałe formy wsparcia. SAMORZĄDY LOKALNE
  • 44. ZWOLNIENIE Z PODATKÓW OD NIERUCHOMOŚCI Ilość nowych miejsc pracy zwolnienie <5-15 1 rok <15-25) 2 lata <25-35) 3 lata <35-45) 4 lata 45 i więcej 5 lat PRZYKŁAD
  • 45.  Inwestorzy zagraniczni bardzo liczą na instrumenty PUP’ów  Mimo tych samych uwarunkowań prawnych, dostępność do tej formy pomocy może się znacząco różnić w różnych powiatach.  Powiatowe Urzędy Pracy – instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie bezrobociu. PUP’y mogą oferować ogromne – niedoceniane wsparcie finansowe; POMOC NA ZATRUDNIENIA I SZKOLENIA
  • 46. Wnioski INWESTYCJE ZAGRANICZNE – PRAKTYCZNE ASPEKTY POZYSKIWANIA INWESTYCJI PRZEZ SAMORZĄDY LOKALNE
  • 47. Wnioski • Idealna lokalizacja nie istnieje - należy zrozumieć swoje miejsce na wykresie jakości i kosztu - silne strony - argumenty za lokalizacją w danym miejscu - poprawiać słabe strony
  • 48. Bariery inwestycyjne - podsumowanie Brak instytucji one-stop-shop Brak efektywnego systemu zachęt Przewlekłe i kosztowne procesy odrolniania, odlesiania, itp. Brak możliwości nabycia na cele inwestycyjne nieruchomości SP po niższej cenie Brak MPZP Stosowany system prawa pracy Duża liczba zezwoleń w procesie inwestycyjnym od różnych organów Brak odpowiednio przygotowanych terenów inwestycyjnych Brak dostatecznie rozwiniętej infrastruktury drogowej Znaczenie bariery dla inwestora „Łatwość”usunięciabarierywczasie trudne łatwe duże ogromne Część III Czas trwania procedur administracyjnych
  • 49. Czego nie robić? • Nie ma idealnej lokalizacji – inwestor o tym wie; • „Jeśli nie wiesz co powiedzieć – mów prawdę!”; • „Znajomości” są zbędne („VIP?- nie, dziękuję”); • Inwestor ustala warunki spotkania; • Chcesz stracić inwestycję?- zaproś dziennikarzy • Bez przesady!!!!!! (naj, naj, naj,); • Bez paniki – mamy ok. 10% szans;
  • 50. Co robić? • AFTERCARE!!!!!!!!!!!!!!!!! • Wybierz „własne” branże! (USP); • Słuchaj uważnie inwestora; • Dobrze przygotuj ofertę- zacznij już dziś (dane)! • Dotrzymuj słowa! • Usprawniaj „komunikację wewnętrzną”! • Dobrze zaprezentuj ofertę! • Używaj liczb, faktów, zdarzeń; • Przygotuj harmonogram realizacji inwestycji;

Editor's Notes

  • #43: aid for the unemployed rnedered by local labour offices is different kind of aid that central grants for employment/training. r eimburs ement of the social insurance contributions l oans for employers to create new workplaces reimbursement of costs of employing graduates reimbursement of costs of employing unemployed persons (up to 12 months)
  • #44: - Point 5. Quite often – naming the street according to Investor’s wishes 
  • #45: There are plans to introduce cadastral (ad valorem, ei based on value) tax in the future.
  • #46: - aid for the unemployed rnedered by local labour offices is different kind of aid that central grants for employment/training. r eimburs ement of the social insurance contributions l oans for employers to create new workplaces reimbursement of costs of employing graduates reimbursement of costs of employing unemployed persons (up to 12 months)