ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo

Ders1 ibe-engin revizeettigi

?Download as PPTX, PDF?
?
Middle East Technical University METU
Middle East Technical University METU

insan bilgisayar etkile?imi kitab? notlar?

1 of 38
Downloaded 28 times
?NSAN B?LG?SAYAR ETK?LE??M? Dr. K¨¹r?at ?agiltay¡¯a, bu sunumlar? benim ile payla?t?g? i?in te?ekk¨¹r ederim Engin KUR?UN, Dr.
Bilgiler ? Engin Kursun ? E-posta: ekursun@atauni.edu.tr ? Oda No: 316 ? Tel: 4012 ? Ders Web Alan?: http://moodle.atauni.edu.tr/moodle/ ? ?leti?im ? ?devler ? Kaynaklar (ders izlencesi yak?nda web sayfas?nda) ? E-postalar?n?z? ve dersin web alan?n? d¨¹zenli olarak kontrol etmelisiniz
Siz ? Tan??ma ? Moodle¡¯ a kay?t ? ?n Bilgi- Kavram haritas?
DERS?NK?TABI
?devler ? Tasar?m g¨¹nl¨¹g¨¹ ve sunumu ? Fak¨¹ltedeki bir kullan?labilirlik problemi ve ??z. ? ??inde ?ip bar?nd?ran bir ¨¹r¨¹n i?in kul. prob. ve ??z ? Sizin se?tiginiz bir kullan?labilirlik problemi ve ??z.
Dersin Ama?lar? ? ?BE alan? tan?tmak ? Kullan?labilirlik calismalari nedir, nasil yap?l?r ? Alan?m?zda ?BE den nasil faydalan?labilinir ? Paradigma degisimi
D?nem Boyunca Ders Ak??? H2 Tan??ma + Ders hakk?nda genel bilgi + ?BE K?sa bir giri? H3 ?nsan Bilgisayar Etkile?imine Genel Bak?? H4 ?nsan Bilgisayar Etkile?iminin Fiziksel ve Felsefi Boyutu H5 ?nsan Bilgisayar Etkile?iminin Bili?sel Boyutu H6 Kullan?labilirlik H7 Kullan?labilirlik H8 Kullan?labilirlik
?nsan Bilgisayar Etkilesimi ? ?nsan m? teknolojiye uymal?? Yoksa teknoloji mi insana? ? Neden Bilgisayar-?nsan Etkile?imi degil? ? ?BE insana ve insan?n ihtiya?lar?na y?nelik ¨¹retilmesini hedefler ? Kullan?labilirlik: ?BE nin enfazla ¨¹zerinde ?al??t?g? konu ? Kolay ?grenilir, kolay hat?rlan?r, minumum hata, hatadan kurtulmak icin ??z¨¹m sunan
?nsan Bilgisayar Etkilesimi ?nsan Bilgisayar Etkile?imi (?BE) Bilgisayar Bilimi Ergonomi Bili?sel Psikoloji Grafik ve End¨¹striyel Tasar?m Sosyoloji Antropoloji E?itim Yaz?l?m M¨¹hendisli?i ?rg¨¹tsel Psikoloji
?BE¡¯ nin Temel Bile?enleri Kullan?c? Ara?/Aray¨¹z Ba?lam G?rev
?BE ?al??malar?n?n ?er?evesi ? ?nsanlar?n teknoloji kullan?m?n? etkileyen ?zellikleri nelerdir? ? Teknolojinin insanlar?n teknolojiyi kullan?m?na etki eden y?nleri nelerdir? ? ?nsanlar etkile?imli yeteneklerini nas?l edinir ve kavramla?t?r?r? ? ?nsanlar?n ihtiya?lar?n? teknik olanaklarla nas?l e?le?tiririz? ? Teknoloji organizasyonlar? nas?l etkiler? ? Kullan?labilir (usable) teknolojiler nas?l tasarlanabilir?
Neden ?BE ? S?radan kullan?c? n¨¹fusunun artmas? ? Organizasyonlar?n bili?im sistemlerine bag?ml?l?g? ? ?retkenlik ikilemi ? Donan?m masraflar?n?n d¨¹?mesi ama yaz?l?m ve insan masraf?n?n artmas?. Bankac?l?k ? Teknolojinin kritik uygulama alanlar? ? T?p, Ordu, Bankac?l?k
Tasar?m problemi ? ?nce para sonra kart? ? ?nce kart sonra para? ? Kart unutman?n maliyeti US$2-4.5 milyon
Al??veri? Sitesi
Bakmak ya da Bakmamak
Belki birg¨¹n tasar?mc?lar?n istedigi t¨¹rde kullan?c?lar da ¨¹retilir ?
Tasar?m problemi ? ABD Vincennes H¨¹rm¨¹z bo?az?nda ? Bir ucag?n yaklast?g?na dair bilgi geliyor ? Murettabat karas?z kal?yor ucak alcaliyor mu yukseliyor mu diye? ? H?zl? karar verilmeli ? F-14 san?lan sava? u?a?? vuruluyor ? Iran yolcu ucagi (Air fligth 655)
Tasar?m problemi ? Gemi kontrol odasinda, pozisyon ve boy bir ekranda, y¨¹kseklik di?er ekranda g?steriliyor. Bu yanl?? karar?n al?nmas?nda ciddi bir rol oynuyor.
Singapur Havayollar? Kazas??Tasar?mproblemi¨CFelaket: ?len:79yolcu,4Kabinekibi, Yaral?:57yolcu,13kabin,1 kokpit
Singapur Havayollar? Kazas?
Kullan?labilirlik ? Bir uygulaman?n kullan?labilirligi, kullan?c?lar?n belirli g?revleri, belirli bir baglamda etkili, verimli ve memnuniyet ile yerine getirmelerine denir. ISO Ergonomi gereksinimleri, ISO 9241 b?l¨¹m 11: Kullan?labilirli?in belirlenmesi ve ?l?¨¹tleri i?in k?lavuz.
Kullan?m Baglam? Kullan?labilirlik (ISO) ?ekil-1- ISO 9241-B?l¨¹m 11 Standard?na g?re kullan?labilirli?in g?sterimi Kullan?labilirlik ?stenilen ??kt? Kullan?m ??kt?s?
Kullan?labilirlik ? Etkililik: Kullan?c?lar?n uygulamay? kullanarak yapmas? beklenen i?leri ne kadar ba?arabildigini ifade eder ? ?rnek: Ama? bir web sitesindeki bilgiye eri?mekse, Etkililik= kullan?c?n?n dogru veriyi bulma ba?ar?s?d?r.
Verimlilik ? Verimlilik: Belirlenen i?i yapmak i?in kullan?lan diger kaynaklar (zaman, maliyet vb.) verimlilik ?l?¨¹m¨¹ ile degerlendirilir. ? ?rnek: Bir web sitesinin kullan?m?nda, verimlilik bir g?revi tamamlamak i?in ge?en zaman ya da izlenen yoldur.
Memnuniyet ? Memnuniyet: Kullan?c?n?n uygulamay? kullan?rken olu?an fikirlerinin (begenilenler, begenilmeyenler vb.) ?l?¨¹s¨¹n¨¹ ifade eder. ? Etkililik ve Verimliligin memnuniyet ¨¹st¨¹nde pozitif tesiri vard?r ? Ayr?ca: ? Diger teknolojiler ile ki?isel tecr¨¹be? ? ?al??ma tarz?? ? Kullan?c?n?n ki?iligi? ? ?r¨¹n estetigi?
Kullan?labilirlik ? Kullan?m kolayl?g? ? Kullan?mdaki ba?ar? ve h?z ? Hata say?s? ? ?grenme kolayl?g? ? Kal?c?l?k ? Kullan?c? memnuniyeti
Fiziksel Etkinlik Bili?sel Etkinlik Alg?lama Yorumlama De?erlendirme Hedefler Ger?ekle?tirme Yapmak ?stenen Hareketin Belirlenmesi Beklenti Norman (1987) Seven stages of user activities involved in the performance of a ta
Yeni uygulamar? ?grenmek
Kullan?labilir ? ?retilen teknolojinin kullan?m?n?n, o teknojik ¨¹r¨¹n¨¹n i?inden ??kt?g? kutuyu a?mak kadar kolay olmas?
Kullan?labilirlik kriterleri koymak ? ¡°?r¨¹n X, kullan?c?lar?n %70¡¯i taraf?ndan, ek bir e?itim gerektirmeksizin, b¨¹t¨¹n g?revleri %95 dogrulukla, var olan diger uygulaman?n kullan?m?ndan %25 daha h?zl? ve en az?ndan e?it seviyede memnuniyet g?stererek kullan?lmaktad?r.¡± EtkililikVerimlilik Memnuniyet
Veya..... ? ¡°?r¨¹n X kullan?c?lar?n %80¡¯i taraf?ndan, 2 g¨¹nl¨¹k bir egitimle, g?revlerin %90¡¯dan fazla bir dogrulukla, var olan bir uygulama ile ayn? yeterlilikle ve memnuniyette bir art??la kullan?lmaktad?r.¡±
Bunun yerine.... ? ¡°?r¨¹n X kullan??l?d?r.¡± (Anlams?z bir ifade) ? ¡°Bu yeni uygulama bir ?ncekinden daha kullan??l?d?r.¡± Hangi anlamda daha kullan??l?? Kimin i?in? Ve nerede? Sorular? cevap bekler...
Ya da ? ?r¨¹n Y, kullan?c?lar?n ?¡¯¨¹ taraf?ndan, 20 dakikal?k bir egitimle, t¨¹m g?revlerin %100 bir dogrulukla, her g?revin 2 dk yerine getirilerek, ortalama (5 ¨¹zerinden 4) bir memnuniyetle kullan?lmaktad?r.
Kullan?labilirlik ?al??malar?
G?z ?zleme ? G?z hareketlerini izleme cihazlar? (kullan?c?lar?n nereye, ne kadar s¨¹re bakt?klar? hakk?nda objektif ve nicel veriler) ? Bilgiyi arama davran??lar? ? En fazla odaklan?lan noktalar? ke?fetme ? Kullan?c?lar ve tasar?mlar aras?nda kar??la?t?rma yapma
G?z izleme ?al??malar?nda kullan?lan veriler Gezinme s¨¹resi Odaklanma ?lgi alan? ve ilgi alan?ndaki odaklanma say?s? Farkl? odaklanma s¨¹releri Gezinme y?r¨¹ngesi ?lk odaklanma zaman? ?lgi alanlar? aras?ndaki ge?i? yogunlugu
CogTool ? CogTool a??k kaynak kodlu ? Haz?rlanan ya da haz?rlanm?? bir aray¨¹zde kullan?c?lar?n nas?l davranacag?n?/davrand?g?n? modelleyen bir ara?t?r. ? Bili?, Alg? ve Motor davran??lar? simule eder. ? Aray¨¹z tasar?mc?lar?, geli?tirdikleri prototipler ile kullan?c? davran??lar?n? modellerler. ? ?ki farkl? tasar?m modellenip kar??la?t?r?labilir
Kaynaklar ? 1) Booth, P. (1989). An Introduction to Human- Computer Interaction. Hove, UK: Lawrence Erlbaum Associates. ? 2) Cagiltay, K. ?BE Ders Notlar? ? 3) Karacan, Hacer. ?BE Ders Notlar?

More Related Content

Ders1 ibe-engin revizeettigi

  • 1. ?NSAN B?LG?SAYAR ETK?LE??M? Dr. K¨¹r?at ?agiltay¡¯a, bu sunumlar? benim ile payla?t?g? i?in te?ekk¨¹r ederim Engin KUR?UN, Dr.
  • 2. Bilgiler ? Engin Kursun ? E-posta: ekursun@atauni.edu.tr ? Oda No: 316 ? Tel: 4012 ? Ders Web Alan?: http://moodle.atauni.edu.tr/moodle/ ? ?leti?im ? ?devler ? Kaynaklar (ders izlencesi yak?nda web sayfas?nda) ? E-postalar?n?z? ve dersin web alan?n? d¨¹zenli olarak kontrol etmelisiniz
  • 3. Siz ? Tan??ma ? Moodle¡¯ a kay?t ? ?n Bilgi- Kavram haritas?
  • 5. ?devler ? Tasar?m g¨¹nl¨¹g¨¹ ve sunumu ? Fak¨¹ltedeki bir kullan?labilirlik problemi ve ??z. ? ??inde ?ip bar?nd?ran bir ¨¹r¨¹n i?in kul. prob. ve ??z ? Sizin se?tiginiz bir kullan?labilirlik problemi ve ??z.
  • 6. Dersin Ama?lar? ? ?BE alan? tan?tmak ? Kullan?labilirlik calismalari nedir, nasil yap?l?r ? Alan?m?zda ?BE den nasil faydalan?labilinir ? Paradigma degisimi
  • 7. D?nem Boyunca Ders Ak??? H2 Tan??ma + Ders hakk?nda genel bilgi + ?BE K?sa bir giri? H3 ?nsan Bilgisayar Etkile?imine Genel Bak?? H4 ?nsan Bilgisayar Etkile?iminin Fiziksel ve Felsefi Boyutu H5 ?nsan Bilgisayar Etkile?iminin Bili?sel Boyutu H6 Kullan?labilirlik H7 Kullan?labilirlik H8 Kullan?labilirlik
  • 8. ?nsan Bilgisayar Etkilesimi ? ?nsan m? teknolojiye uymal?? Yoksa teknoloji mi insana? ? Neden Bilgisayar-?nsan Etkile?imi degil? ? ?BE insana ve insan?n ihtiya?lar?na y?nelik ¨¹retilmesini hedefler ? Kullan?labilirlik: ?BE nin enfazla ¨¹zerinde ?al??t?g? konu ? Kolay ?grenilir, kolay hat?rlan?r, minumum hata, hatadan kurtulmak icin ??z¨¹m sunan
  • 9. ?nsan Bilgisayar Etkilesimi ?nsan Bilgisayar Etkile?imi (?BE) Bilgisayar Bilimi Ergonomi Bili?sel Psikoloji Grafik ve End¨¹striyel Tasar?m Sosyoloji Antropoloji E?itim Yaz?l?m M¨¹hendisli?i ?rg¨¹tsel Psikoloji
  • 10. ?BE¡¯ nin Temel Bile?enleri Kullan?c? Ara?/Aray¨¹z Ba?lam G?rev
  • 11. ?BE ?al??malar?n?n ?er?evesi ? ?nsanlar?n teknoloji kullan?m?n? etkileyen ?zellikleri nelerdir? ? Teknolojinin insanlar?n teknolojiyi kullan?m?na etki eden y?nleri nelerdir? ? ?nsanlar etkile?imli yeteneklerini nas?l edinir ve kavramla?t?r?r? ? ?nsanlar?n ihtiya?lar?n? teknik olanaklarla nas?l e?le?tiririz? ? Teknoloji organizasyonlar? nas?l etkiler? ? Kullan?labilir (usable) teknolojiler nas?l tasarlanabilir?
  • 12. Neden ?BE ? S?radan kullan?c? n¨¹fusunun artmas? ? Organizasyonlar?n bili?im sistemlerine bag?ml?l?g? ? ?retkenlik ikilemi ? Donan?m masraflar?n?n d¨¹?mesi ama yaz?l?m ve insan masraf?n?n artmas?. Bankac?l?k ? Teknolojinin kritik uygulama alanlar? ? T?p, Ordu, Bankac?l?k
  • 13. Tasar?m problemi ? ?nce para sonra kart? ? ?nce kart sonra para? ? Kart unutman?n maliyeti US$2-4.5 milyon
  • 15. Bakmak ya da Bakmamak
  • 16. Belki birg¨¹n tasar?mc?lar?n istedigi t¨¹rde kullan?c?lar da ¨¹retilir ?
  • 17. Tasar?m problemi ? ABD Vincennes H¨¹rm¨¹z bo?az?nda ? Bir ucag?n yaklast?g?na dair bilgi geliyor ? Murettabat karas?z kal?yor ucak alcaliyor mu yukseliyor mu diye? ? H?zl? karar verilmeli ? F-14 san?lan sava? u?a?? vuruluyor ? Iran yolcu ucagi (Air fligth 655)
  • 18. Tasar?m problemi ? Gemi kontrol odasinda, pozisyon ve boy bir ekranda, y¨¹kseklik di?er ekranda g?steriliyor. Bu yanl?? karar?n al?nmas?nda ciddi bir rol oynuyor.
  • 21. Kullan?labilirlik ? Bir uygulaman?n kullan?labilirligi, kullan?c?lar?n belirli g?revleri, belirli bir baglamda etkili, verimli ve memnuniyet ile yerine getirmelerine denir. ISO Ergonomi gereksinimleri, ISO 9241 b?l¨¹m 11: Kullan?labilirli?in belirlenmesi ve ?l?¨¹tleri i?in k?lavuz.
  • 22. Kullan?m Baglam? Kullan?labilirlik (ISO) ?ekil-1- ISO 9241-B?l¨¹m 11 Standard?na g?re kullan?labilirli?in g?sterimi Kullan?labilirlik ?stenilen ??kt? Kullan?m ??kt?s?
  • 23. Kullan?labilirlik ? Etkililik: Kullan?c?lar?n uygulamay? kullanarak yapmas? beklenen i?leri ne kadar ba?arabildigini ifade eder ? ?rnek: Ama? bir web sitesindeki bilgiye eri?mekse, Etkililik= kullan?c?n?n dogru veriyi bulma ba?ar?s?d?r.
  • 24. Verimlilik ? Verimlilik: Belirlenen i?i yapmak i?in kullan?lan diger kaynaklar (zaman, maliyet vb.) verimlilik ?l?¨¹m¨¹ ile degerlendirilir. ? ?rnek: Bir web sitesinin kullan?m?nda, verimlilik bir g?revi tamamlamak i?in ge?en zaman ya da izlenen yoldur.
  • 25. Memnuniyet ? Memnuniyet: Kullan?c?n?n uygulamay? kullan?rken olu?an fikirlerinin (begenilenler, begenilmeyenler vb.) ?l?¨¹s¨¹n¨¹ ifade eder. ? Etkililik ve Verimliligin memnuniyet ¨¹st¨¹nde pozitif tesiri vard?r ? Ayr?ca: ? Diger teknolojiler ile ki?isel tecr¨¹be? ? ?al??ma tarz?? ? Kullan?c?n?n ki?iligi? ? ?r¨¹n estetigi?
  • 26. Kullan?labilirlik ? Kullan?m kolayl?g? ? Kullan?mdaki ba?ar? ve h?z ? Hata say?s? ? ?grenme kolayl?g? ? Kal?c?l?k ? Kullan?c? memnuniyeti
  • 29. Kullan?labilir ? ?retilen teknolojinin kullan?m?n?n, o teknojik ¨¹r¨¹n¨¹n i?inden ??kt?g? kutuyu a?mak kadar kolay olmas?
  • 30. Kullan?labilirlik kriterleri koymak ? ¡°?r¨¹n X, kullan?c?lar?n %70¡¯i taraf?ndan, ek bir e?itim gerektirmeksizin, b¨¹t¨¹n g?revleri %95 dogrulukla, var olan diger uygulaman?n kullan?m?ndan %25 daha h?zl? ve en az?ndan e?it seviyede memnuniyet g?stererek kullan?lmaktad?r.¡± EtkililikVerimlilik Memnuniyet
  • 31. Veya..... ? ¡°?r¨¹n X kullan?c?lar?n %80¡¯i taraf?ndan, 2 g¨¹nl¨¹k bir egitimle, g?revlerin %90¡¯dan fazla bir dogrulukla, var olan bir uygulama ile ayn? yeterlilikle ve memnuniyette bir art??la kullan?lmaktad?r.¡±
  • 32. Bunun yerine.... ? ¡°?r¨¹n X kullan??l?d?r.¡± (Anlams?z bir ifade) ? ¡°Bu yeni uygulama bir ?ncekinden daha kullan??l?d?r.¡± Hangi anlamda daha kullan??l?? Kimin i?in? Ve nerede? Sorular? cevap bekler...
  • 33. Ya da ? ?r¨¹n Y, kullan?c?lar?n ?¡¯¨¹ taraf?ndan, 20 dakikal?k bir egitimle, t¨¹m g?revlerin %100 bir dogrulukla, her g?revin 2 dk yerine getirilerek, ortalama (5 ¨¹zerinden 4) bir memnuniyetle kullan?lmaktad?r.
  • 35. G?z ?zleme ? G?z hareketlerini izleme cihazlar? (kullan?c?lar?n nereye, ne kadar s¨¹re bakt?klar? hakk?nda objektif ve nicel veriler) ? Bilgiyi arama davran??lar? ? En fazla odaklan?lan noktalar? ke?fetme ? Kullan?c?lar ve tasar?mlar aras?nda kar??la?t?rma yapma
  • 36. G?z izleme ?al??malar?nda kullan?lan veriler Gezinme s¨¹resi Odaklanma ?lgi alan? ve ilgi alan?ndaki odaklanma say?s? Farkl? odaklanma s¨¹releri Gezinme y?r¨¹ngesi ?lk odaklanma zaman? ?lgi alanlar? aras?ndaki ge?i? yogunlugu
  • 37. CogTool ? CogTool a??k kaynak kodlu ? Haz?rlanan ya da haz?rlanm?? bir aray¨¹zde kullan?c?lar?n nas?l davranacag?n?/davrand?g?n? modelleyen bir ara?t?r. ? Bili?, Alg? ve Motor davran??lar? simule eder. ? Aray¨¹z tasar?mc?lar?, geli?tirdikleri prototipler ile kullan?c? davran??lar?n? modellerler. ? ?ki farkl? tasar?m modellenip kar??la?t?r?labilir
  • 38. Kaynaklar ? 1) Booth, P. (1989). An Introduction to Human- Computer Interaction. Hove, UK: Lawrence Erlbaum Associates. ? 2) Cagiltay, K. ?BE Ders Notlar? ? 3) Karacan, Hacer. ?BE Ders Notlar?