Kredietcrisis Einde Van Het Traditionele Kapitalisme
- 1. Kredietcrisis einde van het traditionele kapitalisme? Over de kredietcrisis is al veel geschreven. Over de oorzaken, en over hoe de wereld er na de crisis uit zal gaan zien. Sommigen zien de kredietcrisis als het deficit van het kapitalisme. Ik weet dat nog niet zo. Wel zie ik dat het denken over de rol die bedrijven in onze westerse maatschappij vervullen aan een revival toe is. Waar zijn bedrijven eigenlijk voor bedoeld? Bedrijven zijn ontstaan als samenwerkingsvorm, waarbij door inzet van meerdere vaardigheden een effectieve taakverdeling wordt gerealiseerd, waarin permanent waarde wordt toegevoegd en waarbij door een aan het bedrijf gekoppelde kapitaalsbasis er ook investeringsmogelijkheden worden gecreëerd. Hierdoor wordt het mogelijk efficiënter te produceren, en kan kapitaalintensieve productie worden gerealiseerd. Dergelijke ontwikkelingen gingen gepaard met innovatie, en daarmee waren bedrijven een middel om de productiecapaciteit, en daarmee ook het welvaartsniveau van een samenleving, te vergroten. Als je het idealistisch benaderd, kun je ook zeggen, dat bedrijven een middel zijn om het mensen mogelijk te maken om hun talenten optimaal aan te wenden, en om efficiënt te kunnen voldoen aan de consumptiebehoefte van de bevolking. Zijn bedrijven daarmee inderdaad slechts een middel in een optimaal geordende samenleving, of worden ze soms ook tot doel verheven? Als we nu de winstgevendheid eens als een middel zouden beschouwen, dan kan de wereld er heel anders uit zien. Een bedrijf heeft winst nodig, dat staat niet ter discussie. Winst is nodig om kapitaalverschaffers een redelijke vergoeding te geven, om toekomstige innovatie te kunnen financieren, om eventuele tegenvallers in de toekomst op te kunnen vangen, en om de participanten in het bedrijf, denk aan de werknemers een eventuele bonus te kunnen geven bij incidentele topprestaties. Je zou met behulp van een bedrijfseconomische analyse per bedrijf of bedrijfstak het faire winstbestanddeel kunnen vaststellen. Een goed geleid bedrijf, met een goed product en een goede marktpositie zou redelijkerwijs in staat moeten kunnen zijn een dergelijk winstniveau te behalen. Vanuit die zienswijze zou overwinst bestemd moeten worden voor maatschappelijk verantwoorde doelstellingen. Dat kan allerlei vormen aannemen. Donatie aan charitatieve instellingen is natuurlijk voor de hand liggend. Maar ook valt te denken aan aanvullende opleidingen voor het eigen personeel, of een bijdrage aan het lokale cultureel leven, dit in het kader om wat te doen voor de eigen werknemers en hun leefomgeving. Het zou nog een stap verder kunnen gaan. De overwinst zou ook kunnen worden aangewend voor het in dienst houden van economisch zwakkeren. Nu draagt een bedrijf belasting af, waarmee de overheid onder meer inkomenssubsidie aan economisch zwakkeren financiert. Als die bijdrage rechtstreeks in de bedrijfsomgeving kan worden gerealiseerd, zouden betrokkenen
- 2. wel eens aanmerkelijk gelukkiger uit kunnen zijn. In mijn ogen zouden we op dergelijke wijze echt een stap in de richting van duurzaam ondernemen kunnen maken. Als je een bedrijf ziet als een middel om mensen hun talent te kunnen laten aanwenden, en als middel om de noodzakelijke productie te genereren, dan ligt het zelfs voor de hand om overwinst op een dergelijke manier aan te wenden. Uitkering aan de kapitaalverschaffers zou alleen dan verantwoord zijn, als gewaarborgd is dat diegenen dan de verkregen middelen op vergelijkbare manier zouden aanwenden. Tot voor kort een illusie. Maar de kredietcrisis zet alle vanzelfsprekendheden over boord. Misschien ook wel die van de winstmaximalisatie als een doel op zich. Erwin Capitain, 16 maart 2009 weblog at www.awbm.nl