ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo

Historia e se Drejtes 7-1

•Download as PPT, PDF•
•
Ferdi Nuredini
Ferdi Nuredini

Historia e se Drejtes

1 of 14
Downloaded 17 times
Perandoria Osmane -Shteti I turqve osmanlij u krijua nga fundi I shek.XIII apo fillim te shek.XIV (apo viti 1299 ose 1301) kryeqytet Bursa. -nese per baze merret forma e qeverisjes apo rregullimit shteteror shteti osman ndahet ne dy periudha: 1.Fundi I shek.XIII e deri ne gjysmen e shek.XIX dhe 1.2.Gjysma e shek.XIX e deri ne fund te shek.XIX apo fillimi I shek XX.
-Sipas kriterit te zhvillimit historik te rregullimit shteteror shteti osman periodizohet ne 3 periudha: 1.shek.XIII –cereku I pare shek.XV 1.1.krijimi I shtetit osman dhe behet organizimi ushtarak 1.2.depertimet e para ne Ballkan-Lufta e Marices, kryeqyteti shperngulet ne EDRENE, kurse ne vitin 1389 ne Fushe Kosove ushtria osmani korri fitore ndaj vendeve krishtere Ballkanike. 2. cereku I pare shek.XV-fundi I shek.XVI 3. fundi I shek.XVI-fillimi I shek.XX
2. cereku I pare shek.XV-fundi I shek.XVI 2.1. pikrisht viti 1453 kur Konstatinopoja bie nen sundimin e osmanlinjeve apo bie bastioni I fundit I Bizantit dhe merr emrin qe I vene turqit Instanbull-Stanbollin e sotshem. Mehmet pasha II ne menyre progresive e forcon pushtetin qendror. 2.2.Sundimi I Selimit I dhe Sylejmanit El-Kanuni (ligjdhenes), shtrihet ne tre kontinente Afriken veriore, Lindjen e Afert dhe ne dysa pjese te Lindjes se Mesme dhe ne Evrope deri ne Viene. 3. fundi I shek.XVI-fillimi I shek.XX 3.1.Faza kur peson humbje ne Viene viti 1683, kurse viti 1699 ne Karllovac te Sremit lidh traktatin e paqes.
3.2.Sistemi feudal ushtarak (timaro-spahij) degjenerohet dhe e humbin rendesisne faktike-Reformat e Tanzimatit. 3.3. Reformat e Tanzimatit per ndryshimin e marredhenieve pronsore-juridike mbi token dhe reforrmimin e administrates dhe te ushtrise nuk dhane rezultate. Marredheniet e reja pronsore – juridike mbi token ne Perandorine Osmane fillon te zhvillohen marredheniet kapitaliste. Turqia ishte monarki parlamentare dhe kushtetuese. Ma ne fund aty ka cereku I pare shek.XX shkaterrohet Perandoria Osmane.
Struktura ekonomike-shoqerore dhe sistemi feudal osman -Sistemet e ndryshme feudale psh.feudalizmi arab ne Arabi dhe Afriken veriore, Bizantin ne Ballkan dhe Azine e Vogel etj. Perandoria Osmane I ruajti me perjashtime e vogla. -Juristet osman ndarjen e te gjithe tokes e ndane ne tri kategori: a)Tokat dhjetore (erazi arshije),-ne Arabi,token e kane marre luftaret dhe paguanin te dhjeten arsh. b)Tokat e haracit (erazi haracije), Arabi shek.VIII, pushteti ua lene tokat popullsise vendase dhe ato paguajn harac, kurse te krishteret edhe xhiza. c)Toka luftarake, shpates ose e perandorit (erazi han- memleket)- ne Evrope, ne kete kategori te tokes eshte ndertuar sistemi timar – spahinj ose feudal –ushtarak osman.
-Ne shek.XVIII juristet osman Aini Ali dhe Ali Caush bene nje kategorizim tjeter keta territorin e Perandorise Osmane e ndane ne dy kategori: a)Ne vendet me has (sistemi feudal ushtarak) dhe b)E vendet me salion (tatimi qe financohej administrata vendore dhe teprica dergohej administraes qendrore ne Stamboll).
Sistemi feudal ushtarak spahinj (osman) -ne Azi te Vogel, ne Siri dhe ne pjesen evropiane te Perandorise Osmane. -nen ndikimin e feudalizmit Bizantin.Forme specifike e marredhenieve ne prodhim ne deget kryesore te ekonomise- bujqesi, por paraqitete edhe si forme e organizimit te ushtrise osmane kalorsiake-spahinjve. -Tokat e pushtuara ua ndanin ushtareve, prona te vogla –timaret dhe prona te mesme zeametet. -haset perandorake-grave te sulltaneve, -mylk timaret-personave me merita te jashtzakonshme, -pronat e vakefit dhe -pronat e grupacioneve te ndryshme autonome.
• Haset kane qene pronaa feudale te medha qe japin te ardhuar mbi 100.000 akce ne vit.- shfrytzues veziret e medhenj, bejlerbejet, sanxhakbejet etj. • Fundi I shek.XVIII fillon deformimi I pronesise timare me procesin e cifligimit. • Shendrimi I cifligareve sahibi-nuk e njohin te drejten e sulltanit mbi kete prone etj. Per kete arsye sistemi timaro-spahinj ne vitin 1839 edhe formalisht u suprimua.
Rregullimi shteteror Organizimi i pushtetit qendror • Shteti osman pernga forma e pushtetit shteteror ka qene monarki absolute (despotike) me karakter te theksuar teokrat. • Ne fillim shteti osman ka qene mbreteri (monarki), mirpo me zgjerimin e saj I merr tiparet e perandorise prandaj njihet si e tille –Perandoria Osmane. • Sulltani-padishahu, pushteti I tyre autokratik rritej prej Muratit I, Selimi I ku sulltanet fitojne edhe titullin e kalifit, pra ne kete pesonalitet bashkohet pushteti laik(sekular) dhe ai fetar.
• Pas vendosjes se kryeqytetit ne Stamboll- sulltan Mehmeti II El-Fatihu rregulloi magjistraturat sipas kanunameve edhe ate funksionaret e larte radhiteshin ne: a)vezire, (1 deri me 7-veziri I madh-sadriazemi),te gjithe veziret e perbenin divanin e vezirit te madh qe ndryshe quhej Porta e Larte. b)kadiaskeret,gjyqtare suprem ushtarak (nje per Anadolli dhe nje per Rumeli) c)defterdaret-funksionare te larte financiar qe udheheqnin librat nje per Anadolli dhe nje per Rumeli, pastaj edhe tjere ne krye me defterdarin e madh (qendror, sanxhakut etj). d)nishanxhinjte-qatip, sekretare personal te sullanit dhe kishin per detyre te kujdeseshin per formen e aktevete sulltanit.
• Ne kanunamet e Fatihut jane te njohura edhe funksionare tjere si: -agallaret e jashtem, -agallaret e brendshem, -Oborrtaret e jashtem dhe te brendshem dhe -Ylemaja-njohesit e ligjit. Perandoria Osmane ka qene shtet unitar dhe centralist pastaj vjen faza e decentralizimit faktik-dysa provinca fitojne autonomine por pastaj edhe pavarsine.
Organizimi i pushtetit vendor • Njesia me e madhe territoriale-administrative ka qene ejaleti ne krye me bejlerbeun. • Ejaleti me has dhe me salion. • Ejaleti me vone u quajten vilajete ndersa bejlerbeu – vali. • Njesia me e vogel e vilajetit quhet sanxhak. Ne shek.XVI P.Osmane kishte 350 sanxhaqe, ne krye te sanxhakut qendron sanxhakbeu. • Sanxhaku ndahet ne nahi ne krye qendron subashu. • Me vone nahia u quajt kaza ndersa subashu – muselim.
Organizimi gjyqsor dhe procedura gjyqsore • Tere territori I Perandorise ndahej ne nje njesi themelore gjyqsore te quajtura kadilleqe. • Te gjithe gjyqtaret ndaheshin ne 5 kategori: 1.Mullate e medhenj-(Instanbull kadisi) 2.Mullate e vegjel-(ne krye te kadilleqeve ne qytetet e rendit te dyte). 3.myfetishet,(gjykonin ceshtjet civilo-juridike, ceshtjen e vakefeve). 4.Kadijt (neper sanxhaqe qe gjykonin) 5.Naibet (ndihmesit e kadijeve-gjyqtareve).
Organizimi i ushtrise • Deri ne shekullin e XIX fuqia kryesore e ushtrise ka qene kaloresia-spahinjt. • Ushtria janiqere-ceta te reja (femijet pa prinde dhe ato te marre si harac nga te krishteret). • Garda e sulltanit

More Related Content

Historia e se Drejtes 7-1

  • 1. Perandoria Osmane -Shteti I turqve osmanlij u krijua nga fundi I shek.XIII apo fillim te shek.XIV (apo viti 1299 ose 1301) kryeqytet Bursa. -nese per baze merret forma e qeverisjes apo rregullimit shteteror shteti osman ndahet ne dy periudha: 1.Fundi I shek.XIII e deri ne gjysmen e shek.XIX dhe 1.2.Gjysma e shek.XIX e deri ne fund te shek.XIX apo fillimi I shek XX.
  • 2. -Sipas kriterit te zhvillimit historik te rregullimit shteteror shteti osman periodizohet ne 3 periudha: 1.shek.XIII –cereku I pare shek.XV 1.1.krijimi I shtetit osman dhe behet organizimi ushtarak 1.2.depertimet e para ne Ballkan-Lufta e Marices, kryeqyteti shperngulet ne EDRENE, kurse ne vitin 1389 ne Fushe Kosove ushtria osmani korri fitore ndaj vendeve krishtere Ballkanike. 2. cereku I pare shek.XV-fundi I shek.XVI 3. fundi I shek.XVI-fillimi I shek.XX
  • 3. 2. cereku I pare shek.XV-fundi I shek.XVI 2.1. pikrisht viti 1453 kur Konstatinopoja bie nen sundimin e osmanlinjeve apo bie bastioni I fundit I Bizantit dhe merr emrin qe I vene turqit Instanbull-Stanbollin e sotshem. Mehmet pasha II ne menyre progresive e forcon pushtetin qendror. 2.2.Sundimi I Selimit I dhe Sylejmanit El-Kanuni (ligjdhenes), shtrihet ne tre kontinente Afriken veriore, Lindjen e Afert dhe ne dysa pjese te Lindjes se Mesme dhe ne Evrope deri ne Viene. 3. fundi I shek.XVI-fillimi I shek.XX 3.1.Faza kur peson humbje ne Viene viti 1683, kurse viti 1699 ne Karllovac te Sremit lidh traktatin e paqes.
  • 4. 3.2.Sistemi feudal ushtarak (timaro-spahij) degjenerohet dhe e humbin rendesisne faktike-Reformat e Tanzimatit. 3.3. Reformat e Tanzimatit per ndryshimin e marredhenieve pronsore-juridike mbi token dhe reforrmimin e administrates dhe te ushtrise nuk dhane rezultate. Marredheniet e reja pronsore – juridike mbi token ne Perandorine Osmane fillon te zhvillohen marredheniet kapitaliste. Turqia ishte monarki parlamentare dhe kushtetuese. Ma ne fund aty ka cereku I pare shek.XX shkaterrohet Perandoria Osmane.
  • 5. Struktura ekonomike-shoqerore dhe sistemi feudal osman -Sistemet e ndryshme feudale psh.feudalizmi arab ne Arabi dhe Afriken veriore, Bizantin ne Ballkan dhe Azine e Vogel etj. Perandoria Osmane I ruajti me perjashtime e vogla. -Juristet osman ndarjen e te gjithe tokes e ndane ne tri kategori: a)Tokat dhjetore (erazi arshije),-ne Arabi,token e kane marre luftaret dhe paguanin te dhjeten arsh. b)Tokat e haracit (erazi haracije), Arabi shek.VIII, pushteti ua lene tokat popullsise vendase dhe ato paguajn harac, kurse te krishteret edhe xhiza. c)Toka luftarake, shpates ose e perandorit (erazi han- memleket)- ne Evrope, ne kete kategori te tokes eshte ndertuar sistemi timar – spahinj ose feudal –ushtarak osman.
  • 6. -Ne shek.XVIII juristet osman Aini Ali dhe Ali Caush bene nje kategorizim tjeter keta territorin e Perandorise Osmane e ndane ne dy kategori: a)Ne vendet me has (sistemi feudal ushtarak) dhe b)E vendet me salion (tatimi qe financohej administrata vendore dhe teprica dergohej administraes qendrore ne Stamboll).
  • 7. Sistemi feudal ushtarak spahinj (osman) -ne Azi te Vogel, ne Siri dhe ne pjesen evropiane te Perandorise Osmane. -nen ndikimin e feudalizmit Bizantin.Forme specifike e marredhenieve ne prodhim ne deget kryesore te ekonomise- bujqesi, por paraqitete edhe si forme e organizimit te ushtrise osmane kalorsiake-spahinjve. -Tokat e pushtuara ua ndanin ushtareve, prona te vogla –timaret dhe prona te mesme zeametet. -haset perandorake-grave te sulltaneve, -mylk timaret-personave me merita te jashtzakonshme, -pronat e vakefit dhe -pronat e grupacioneve te ndryshme autonome.
  • 8. • Haset kane qene pronaa feudale te medha qe japin te ardhuar mbi 100.000 akce ne vit.- shfrytzues veziret e medhenj, bejlerbejet, sanxhakbejet etj. • Fundi I shek.XVIII fillon deformimi I pronesise timare me procesin e cifligimit. • Shendrimi I cifligareve sahibi-nuk e njohin te drejten e sulltanit mbi kete prone etj. Per kete arsye sistemi timaro-spahinj ne vitin 1839 edhe formalisht u suprimua.
  • 9. Rregullimi shteteror Organizimi i pushtetit qendror • Shteti osman pernga forma e pushtetit shteteror ka qene monarki absolute (despotike) me karakter te theksuar teokrat. • Ne fillim shteti osman ka qene mbreteri (monarki), mirpo me zgjerimin e saj I merr tiparet e perandorise prandaj njihet si e tille –Perandoria Osmane. • Sulltani-padishahu, pushteti I tyre autokratik rritej prej Muratit I, Selimi I ku sulltanet fitojne edhe titullin e kalifit, pra ne kete pesonalitet bashkohet pushteti laik(sekular) dhe ai fetar.
  • 10. • Pas vendosjes se kryeqytetit ne Stamboll- sulltan Mehmeti II El-Fatihu rregulloi magjistraturat sipas kanunameve edhe ate funksionaret e larte radhiteshin ne: a)vezire, (1 deri me 7-veziri I madh-sadriazemi),te gjithe veziret e perbenin divanin e vezirit te madh qe ndryshe quhej Porta e Larte. b)kadiaskeret,gjyqtare suprem ushtarak (nje per Anadolli dhe nje per Rumeli) c)defterdaret-funksionare te larte financiar qe udheheqnin librat nje per Anadolli dhe nje per Rumeli, pastaj edhe tjere ne krye me defterdarin e madh (qendror, sanxhakut etj). d)nishanxhinjte-qatip, sekretare personal te sullanit dhe kishin per detyre te kujdeseshin per formen e aktevete sulltanit.
  • 11. • Ne kanunamet e Fatihut jane te njohura edhe funksionare tjere si: -agallaret e jashtem, -agallaret e brendshem, -Oborrtaret e jashtem dhe te brendshem dhe -Ylemaja-njohesit e ligjit. Perandoria Osmane ka qene shtet unitar dhe centralist pastaj vjen faza e decentralizimit faktik-dysa provinca fitojne autonomine por pastaj edhe pavarsine.
  • 12. Organizimi i pushtetit vendor • Njesia me e madhe territoriale-administrative ka qene ejaleti ne krye me bejlerbeun. • Ejaleti me has dhe me salion. • Ejaleti me vone u quajten vilajete ndersa bejlerbeu – vali. • Njesia me e vogel e vilajetit quhet sanxhak. Ne shek.XVI P.Osmane kishte 350 sanxhaqe, ne krye te sanxhakut qendron sanxhakbeu. • Sanxhaku ndahet ne nahi ne krye qendron subashu. • Me vone nahia u quajt kaza ndersa subashu – muselim.
  • 13. Organizimi gjyqsor dhe procedura gjyqsore • Tere territori I Perandorise ndahej ne nje njesi themelore gjyqsore te quajtura kadilleqe. • Te gjithe gjyqtaret ndaheshin ne 5 kategori: 1.Mullate e medhenj-(Instanbull kadisi) 2.Mullate e vegjel-(ne krye te kadilleqeve ne qytetet e rendit te dyte). 3.myfetishet,(gjykonin ceshtjet civilo-juridike, ceshtjen e vakefeve). 4.Kadijt (neper sanxhaqe qe gjykonin) 5.Naibet (ndihmesit e kadijeve-gjyqtareve).
  • 14. Organizimi i ushtrise • Deri ne shekullin e XIX fuqia kryesore e ushtrise ka qene kaloresia-spahinjt. • Ushtria janiqere-ceta te reja (femijet pa prinde dhe ato te marre si harac nga te krishteret). • Garda e sulltanit