1. เรื่อง สารและสสาร ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โรงเรียนเลยอนุกูลวิทยา นางสาวสุทิสา เทพบล อำเภอเมือง จังหวัดเลย 2. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1 . สามารถอธิบายความหมายธาตุและสารประกอบได้ 2 . สามารถจำแนกประเภทสารบริสุทธิ์ 3 . สามารถเปรียบเทียบสมบัติของโลหะ อโลหะ และกึ่งอโลหะ 4 . สามารถอธิบายความหมายธาตุและสารประกอบ 3. สสารและสาร สิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเราไม่ว่าจะเป็นเสื้อผ้า อาหาร ของใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องอำนวยความสะดวก สิ่งก่อสร้างต่างๆ รวมทั้งต้นไม้ ดิน น้ำ อากาศ นักวิทยาศาสตร์จัดสิ่งเหล่านี้เป็นสสาร 4. สสาร คือ สิ่งที่มีมวล ต้องการที่อยู่ และสามารถสัมผัสได้ หรืออาจหมายถึงสิ่งต่างๆ ที่อยู่รอบตัวเรา มีตัวตน ต้องการที่อยู่ สัมผัสได้ อาจมองเห็นหรือไม่เห็นก็ได้ เช่น อากาศ เป็นต้น นักวิทยาศาสตร์เรียกสสารที่รู้จักแล้วว่า สาร สาร คือสสารที่ศึกษาค้นคว้าจนทราบสมบัติและองค์ประกอบที่แน่นอนซึ่งก็คือเนี้อของสสารนั่นเอง 6. ตัวอย่างของสารที่ใช้ในบ้าน ผงชูรส เป็นชื่อกลางที่ใช้เรียก โมโนโซเดียมกลูตาเมต ( MonoSodium Glutamate ) วัตถุเจือปนอาหารประเภท วัตถุปรุงแต่งรสอาหาร โมโนโซเดียมกลูตาเมตเป็นเกลือ ของกรดกลูตามิค ซึ่งเป็นกรดอะมิโนชนิดหนึ่งที่เป็น องค์ประกอบสำคัญของโปรตีน 7. โซึϸยมคลอไรด์ (Sodium chloride, สูตรเคมี : Na Cl ) มีชื่อ ที่เรียกทั่วไปดังนี้ เกลือแกง หรือ เกลือโต๊ะ หรือ ฮาไลต์ เป็น สารประกอบเคมี โซึϸยมคลอไรด์เป็น เกลือ ที่บทบาทต่อ ความเค็มของ มหาสมุทร และ ของเหลวภายนอกเซลล์ ของ สิ่งมีชีวิต หลายเซลล์ เป็นส่วนประกอบหลักใน เกลือที่กินได้ มันถูกใช้อย่างกว้างขวางในการเป็น เครื่องปรุงรส และใช้ใน การถนอมอาหาร ผลึกเกลือ 8. สมบัติของสาร สมบัติของสาร หมายถึง ลักษณะเฉพาะตัวของสารที่สามารถ บ่งบอกว่าสารชนิดนั้นคืออะไร สารแต่ละชนิดจะมีสมบัติของ สารที่สังเกตได้ คือ สี กลิ่น รส สถานะ เนื้อสาร 9. สมบัติของสารในสถานะต่างๆ สถานะของแข็ง มีรูปร่างแน่นอน อนุภาคชิดกันแน่นที่สุด สถานะของเหลว มีรูปร่างไม่แน่นอน ตามภาชนะที่มันอยู่ อนุภาคห่างกัน เช่น ในแก้วน้ำ กระป๋อง สถานะแก๊ส มีรูปร่างไม่แน่นอน อนุภาคอยู่ห่างกันมากที่สุด สมบัติของสารจำแนกได้เป็น 2 ประเภท คือ 1 . สมบัติทางกายภาพ 2 . สมบัติทางเคมี 10. สมบัติทางกายภาพྺองสาร สารแต่ละชนิดจะมีสมบัติเฉพาะตัว เรียกว่า สมบัติทางกายภาพྺองสาร ซึ่งสามารถสังเกตได้ง่ายจากภายนอก เช่น เป็นของแข็ง ของเหลว หรือก๊าซ สี จุดหลอมเหลว จุดเดือด การนำไฟฟ้า การนำความร้อน ความแข็ง ความเหนียว หรือเปราะ สมบัติทางเคมี หมายถึง สมบัติที่เกี่ยวข้องกับปฏิกิริยาเคมี เช่น ปฏิกิริยาระหว่างสาร ก . กับสาร ข . หรือปฏิกิริยา ระหว่างกรดกับเบส เป็นต้น 11. การเปลี่ยนสถานะྺองสาร 1. การเปลี่ยนสถานะྺองสารจากของแข็งเป็นของเหลว เนื่องจากได้รับความร้อนทำให้อนุภาคมีพลังงานจลน์ ( ได้จากการเคลื่อนที่ ) เกิดการเคลื่อนไหวเร็วขึ้นมีการถ่ายเท พลังงานจลน์ให้กันและกันเมื่อถึงจุดจุดหนึ่งโมเลกุลก็จะ เคลื่อนที่ห่างออกจากกัน แรงยึดเหนี่ยวน้อยลง เรียกว่าการละลาย การหลอมเหลว หรือ การหลอมละลาย 12. 2. การเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นก๊าซ เกิดจากอนุภาคได้รับความร้อนพลังงานจลน์เพิ่มขึ้นอนุภาคห่างกัน จนไม่มีแรงยึดเหนี่ยวระหว่างกัน เรียกว่า การระเหย 3. การเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นก๊าซ เกิดจากอนุภาคได้รับความร้อนสูง จนแรงยึดเหนี่ยวหลุดจากกัน เรียกว่า การระเหิด 13. สถานะྺองสาร สารแบ่งออกเป็น 3 สถานะ คือ 1. ของแข็ง ( solid ) หมายถึงสารที่มีลักษณะรูปร่างไม่เปลี่ยนแปลง และมีรูปร่างเฉพาะตัว เนื่องจากอนุภาคในของแข็งจัดเรียงชิดติดกัน และอัดแน่นอย่างมีระเบียบไม่มีการเคลื่อนที่หรือเคลื่อนที่ได้น้อยมาก ไม่สามารถทะลุผ่านได้และไม่สามารถบีบหรือทำให้เล็กลงได้ เช่น ไม้ หิน เหล็ก ทองคำ ดิน ทราย พลาสติก กระดาษ เป็นต้น 15. 2. ของเหลว ( liquid ) หมายถึง สารที่มีลักษณะไหลได้ มีรูปร่างตามภาชนะที่บรรจุ เนื่องจากอนุภาคในของเหลว อยู่ห่างกันมากกว่าของแข็ง อนุภาคไม่ยึดติดกันจึงสามารถ เคลื่อนที่ได้ในระยะใกล้ และมีแรงดึงดูดซึ่งกันและกัน มีปริมาตรคงที่ สามารถทะลุผ่านได้ เช่น น้ำ แอลกอฮอล์ น้ำมันพืช น้ำมันเบนซิน เป็นต้น 17. 3. แก๊ส ( gas ) หมายถึงสารที่ลักษณะฟุ้งกระจายเต็มภาชนะที่บรรจุ เนื่องจากอนุภาคของแก๊สอยู่ห่างกันมาก มีพลังงานในการเคลื่อนที่ อย่างรวดเร็วไปได้ในทุกทิศทางตลอดเวลา จึงมีแรงดึงดูดระหว่าง อนุภาคน้อยมาก สามารถทะลุผ่านได้ง่าย และบีบอัดให้เล็กลงได้ง่าย เช่น อากาศ แก๊สออกซิเจน แก๊สหุงต้ม เป็นต้น 20. 1. สารบริสุทธิ์ หมายถึง สารเนื้อเดียวที่มีองค์ประกอบ เพียงชนิดเดียว มีสมบัติเหมือนกัน แบ่งเป็น 1.1 ธาตุ ธาตุ คือ สารบริสุทธิ์ที่ประกอบด้วยธาตุหรือสารชนิดเดียว ไม่สามารถแยกหรือสลายออกเป็นสารอื่นได้ เช่น เงิน ทอง คาร์บอน ออกซิเจน เป็นต้น ในปัจจุบันมีการค้นคว้าพบธาตุ ประมาณ 107 ธาตุ เป็นธาตุที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ 92 ธาตุ ที่เหลือเป็นธาตุที่สังเคราะห์ขึ้นในห้องทดลอง ธาตุจำแนกออกเป็น 3 ชนิด ดังนี้ 21. 1) โลหะ มีสถานะเป็นของแข็งที่อุณหภูมิปกติ ยกเว้นปรอท ที่เป็นโลหะแต่อยู่ในสถานะของเหลว โลหะจะมีผิวเป็นมันวาว มีจุดเดือดสูง และนำไฟฟ้าได้ดี โลหะบางชนิดเป็นสารแม่เหล็ก ตัวอย่างของธาตุโลหะ เช่น เหล็ก ทองแดง สังกะสี แมกนีเซียม เป็นต้น 23. 2) อโลหะ เป็นได้ทั้ง 3 สถานะ คือ ของแข็ง ของเหลว และก๊าซ เช่น กำมะถันเป็นของแข็งสีเหลือง ธาตุโบรมีนเป็นของเหลวสีแดง และคลอรีนเป็นก๊าซสีเขียวอ่อน อโลหะส่วนใหญ่มีสมบัติตรงข้าม กับโลหะ เช่น เปราะ ไม่นำไฟฟ้า มีจุดเดือดต่ำ 24. 3) ธาตุกึ่งโลหะ เป็นธาตุที่มีสมบัติกึ่งโลหะและอโลหะ เช่น โบรอนเป็นของแข็งสีดำ เปราะ ไม่นำไฟฟ้า มีจุดเดือดสูงถึง 4 ,000 องศาเซลเซียล ธาตุซิลิคอน เป็นของแข็งสีมันวาว เปราะ นำไฟฟ้าได้เล็กน้อย มีจุดเดือด 3,265 องศาเซลเซียล
