�ݺ�ߣ

(basiscursus wetenschap, sessie 2)
Zoeken, evalueren en gebruiken van
voor wetenschap relevante bronnen
Jeroen Bosman (@jeroenbosman), Universiteitsbibliotheek Utrecht
Amersfoort, 20150313
CC-0
Voor:
en

programma
• 13:00 inleiding wetenschappelijke informatie
• 13:30 vraaganalyse/verkenning: wat heb ik nodig, zoekprofiel, zoektermen
• 14:00 zoekmethoden en zoektechnieken
• 14:30 beschikbaarheid en opslaan zoekresultaten
• 15:00 pauze
• 15:30 zoeken van wetenschappelijke teksten: artikelen en boeken
• 16:00 zoeken overige bronnen: rapporten, data, beeld
• 16:30 evalueren van bronnen
• 17:00 einde

Inleiding
• Onderzoekscyclus
• Wetenschappelijk en voor wetenschappelijk relevant
• Primair en secundair
• Samenhang tussen soorten informatie <> documenttypen <>
zoekmachines <> zoekmogelijkheden

De onderzoekscyclus
voorbereiding
analyse
schrijvenpubliceren
outreach
beoordeling zoeken

Wat gebeurt er in die fasen?
voorbereiding
analyse
schrijvenpubliceren
outreach
beoordeling zoeken
goal setting
funding
project management
search/explore
get access
ref management
read
annotate
experiment
collect data
make notebooks
analyze
visualize
writecitetranslatearchive/share code/data/pubs/slides
select journal
publish
communicate
valorize
researcher profiling
comment
peer review (pre)
peer review (post)
Impact/metrics
assessment

Welke bronnen: wetenschappelijk of
voor wetenschap relevant?
Wetenschappelijk =
• Voortgebracht door wetenschap?
• Wetenschappelijke opbouw?
• Verslag van wetenschappelijk
onderzoek?
Daarmee vooral:
• Artikelen
• Boeken
• Datasets
Voor wetenschap relevant =
• Wetenschappelijk +
• Onderzoeksobjecten (literatuur
of jurisprudentie bv.) +
• Documentatie (verslagen,
foto’s, brieven)

Primair en secundair
Primaire bronnen
• Documenten die zich (vrijwel)
geheel baseren op directe
waarneming en ontstaan tijdens
die waarneming
Daarmee bv.:
• Foto’s
• Verslagen empirisch onderzoek,
experimenten
• Interviews
• Overlijdensactes
• Verslagen
Secundaire bronnen
• Relateren en vergelijken van
inzichten uit primaire en andere
secundaire bronnen
In wetenschap
vooral: artikelen
In wetenschap vooral:
review artikelen en boeken

Soort informatie <> documenttype <>
zoekmachine <> zoekmogelijkheden
1. Wat voor soort informatie heb ik nu
nodig?
2. In wat voor soort
documenten/publicaties verwacht ik
die info?
3. Welke zoekmachines zijn er voor die
documenten/publicaties?
4. Welke mogelijkheden bieden die
zoekmachines?
Klik het schema voor een
experimentele interactieve versie
in libguides.library.uu.nl

Soorten informatie
• Feiten → naslagwerken, feitendatabases
• Inleidingen, theorie, reflectie → boeken
• Onderzoeksverslag, analyses → tijdschriftartikelen
• Beleid, toegepast onderzoek → rapporten, websites
• GeoInformatie → kaarten, GIS databanken
• Nieuws, opinie → magazines, kranten, blogs, sociale media

Documenttypen
• De Nederlandse wetenschap genereert 15x
meer artikelen dan boeken en ook meer
proefschriften dan boeken
• Verhouding verschilt per richting;
verschuiving van boeken naar artikelen
Klik het schema voor de live
versie op de NARCIS website
narcis.nl

Vraaganalyse en zoektermen:
zoekprofiel
• Wat is je onderwerp/probleemstelling?
• Welke elementen bevat je onderwerp?
• Weet je de (correcte) Engelse vertaling ervan?
• Welke zoektermen kun je gebruiken?
• Ken je alternatieven (synoniemen, breder, smaller, woordvormen)
voor die zoektermen?
• Zijn er inperkende voorwaarden?

Voorbeeld uitwerking
probleemstelling
• Voorbeeld:
“Wat is het effect van klimaatverandering op natuur in de stad?”
• Elementen/variabelen: klimaatverandering en natuur
• Engels: climate change, nature
• Inperkingen: “in de stad”
• Nog onbekend: waar (land/regio) en wanneer (eeuw? laatste 20 jaar?)
• Zoektermen……

Vervolg voorbeeld: zoektermen
hoofdterm klimaatverandering natuur
Engels climate change nature
Woordvormen/spelling climatic,climates,changing,changed natural
Synoniem (long term weather changes) wilderness
Breder geosystem …
Smaller temperature, precipitation fauna, plants, trees
Verwant weather ecosystem, biodiversity, biosphere
Antoniem climate stability culture, human, anthropogenic

Hulpmiddelen zoektermen
• voor gerelateerde termen, concepten, vertalingen: Wikipedia
• voor vertalingen: woordenboeken, Google Translate
• voor synoniemen & verwante woorden: Thesaurus.com
• in reeds gevonden bronnen genoemde trefwoorden en andere termen
• in sommige zoekmachines staan suggesties voor zoektermen
• Denk “in termen van het document”
• Zoek naar antwoorden , niet naar vragen
Meer in UU LibGuide zoektermen: http://libguides.library.uu.nl/zoektermen

Actie
Doe nu opdracht 1:
Vraaganalyse en zoektermen

Zoekmethoden
• Sneeuwbalmethode: uitgaan van documenten die je al kent; volg verwijzingen .
• Voordeel: natuurlijk, simpel
• Nadeel: achterwaarts in tijd, bias keuze auteur
• * Je kunt ook links volgen naar mee van dezelfde auteur, geralteerde bronnen etc.
• Citatiezoeken recentere literatuur vinden door te klikken op cited by/geciteerd door.
• Voordeel: natuurlijk, vooruit in de tijd, zegt iets over het stuk dat je al hebt
• Nadeel: kan vrijwel alleen in Google Scholar (en betaalde databases)
• Systematische methode: uitgaan van woorden die beschrijven wat je zoekt.
• Voordeel: geen bias
• Nadeel: vraagt veel kennis onderwerp en zoektermen
• Catalogusmethode: uitgaan van wat op een bepaalde plek verzameld en beschikbaar is.
• Voordeel: alles is beschikbaar
• Nadeel: beperkt door omvang collectie, vaak minder goede zoeksystemen

Zoektechnieken
• Booleaans zoeken: combineren en uitsluiten met AND, OR, NOT, NEAR
• Exact phrase: zoeken op exacte woordcombinatie
• Trunkeren: zoeken met de gemeenschappelijke stam van een groep
woorden
• Trefwoorden van auteurs of makers van een zoeksysteem gebruiken
• Veldspecifiek zoeken: aangeven dat je termen in een bepaald deel van de
publicatie moet voorkomen (titel, samenvatting, auteursnaam)
• Filters en 'limits' gebruiken: beperken van je resultaatset door alleen
publicaties met bepaalde kenmerken te tonen (taal, publicatiejaar etc.)

Trunceren
(beperken op woordstam)
• zoek op de “stam” van woorden met een asterisk *
climat* zoekt naar climate, climatic, climatology, etc.
• werkt niet in Google zoekmachines

Actie
Doe nu opdracht 2:
Zoekmethoden en zoektechnieken

Opslaan zoekresultaten
• Alleen bibliografische gegevens of ook (indien beschikbaar) full text?
• PDF
• Als je zelf bestanden opslaat: Bestandsnaamconventies: liefst
• Eerste auteursnaam-jaar-titel: Chalmers-2011-Climate-change-in-cities.pdf
• Bestanden delen: via Google Drive of Dropbox

Opslaan zoekresultaten
• Zotero (gegevens & full text opslaan en delen)
• Gratis tot 300 MB opslag
• Mendeley (gegevens & full text opslaan en delen)
• Gratis tot 2 GB opslag, max 3 personen per groep
• Mijn bibliotheek optie in Google Scholar
• Meer in UU LibGuide referentie management (Engelstalig):
http://libguides.library.uu.nl/reference_management/refmantraining

✔
✘
✘
✘
✘
Maar kan ik er bij ?

• Open Access
• Openbare bibliotheek: bv. Krantenbank
• Koninklijke bibliotheek: bv. 300,000 e-books (online, 15€/jaar)
• “Walk in access” universiteitsbibliotheek: vrijwel alles
• Auteursversies of “pre-prints” gedeeld door auteur
• Auteur mailen
• Tweet met link en #icanhazpdf
Het is niet beschikbaar, of toch?

Actie
Doe nu opdracht 3:
opslaan

geschikt voor:
Google
Scholar
Catalogus
UB
Utrecht
Google
Books
Google
Nieuws
Google Kranten-
bank
Zanran Worldcat
tijdschriftartikelen ✔ ✘ ✘ ✘ ✘ (✔) ✘ ✔
krantenartikelen ✘ ✘ ✘ (✔) (✘) ✔ ✘ ✘
boeken (✘) ✔ ✔ ✘ ✘ ✘ ✘ ✔
rapporten ✘ ✔ ✘ ✘ ✔ ✘ ✘ ✔
zoeken/volgen
citaties ✔ ✘ ✔ ✘ ✘ ✘ ✘ ✘
alléén weten-
schappelijke
publicaties
(✔) ✘ ✘ ✘ ✘ ✘ ✘ ✘
(cijfers in) tabellen ✘ ✘ ✘ ✘ ✘ ✘ ✔ ✘
Welke zoekingang voor wat?

Zoekmachines voor
wetenschappelijke teksten
• Full text zoeken in artikelen: Google Scholar scholar.google.nl
• Full text zoeken in boeken: Google Books books.google.com
• Boeken in bibliotheken: Worldcat worldcat.org
• Catalogus UB (bv. Utrecht) via www.uu.nl/universiteitsbibliotheek
• EBL via Koninklijke Bibliotheek voor E-books via kb.nl
• NARCIS: Nederlandse output, m.n. voor proefschriften narcis.nl
• Open Access: BASE en DOAJ en filter in Narcis

Google Scholar
• 100-150 miljoen wetenschappelijke publicaties
• verschil full record en aanwezigheid als ‘citation’
• verschil full-text links en bibliografische links
• gericht geïndexeerd in vele bronnen (uitgevers, abstract-databases,
universiteiten, repositories, ...)
• met citaties!
• aantallen citaties mede gebruikt voor ranking
• recente publicaties staan daardoor laag in ranking door citatie-ranking
• filter altijd op jaar
• gaat strenger met termen om dan reguliere Google
• ....

Google Scholar
• ....
• van zoekresultaat naar volledige tekst vaak een probleem (niet
aanwezig, alleen tegen betaling)
• soms veel versies van artikel (waaronder wel gratis)
• wel zichtbaar welke artikelen gratis versie hebben, geen filter
• koppeling aan bibliotheekbezit via Instellingen | Bibliotheeklinks
• citeren-knop voor te citeren verwijzing
• My Library optie voor simpel literatuurbeheer
Meer in de UU LibGuide Google Scholar:
• http://libguides.library.uu.nl/googlescholar

Zoeken in alleen
Open Access materiaal
• Lijst van Open Access tijdschriften doaj.org
• 10,000 tijdschriften wereldwijd, allemaal volledig gratis beschikbaar
• Veel niet NL-talig en niet EN-talig
• Alleen tijdschriften die volledig OA zijn
• BASE search base-search.net
• Vooral veel materiaal van universitaire repositories
Meer over Open Access in de UU LibGuide Open Access
• http://libguides.library.uu.nl/openaccess

Actie
Doe nu opdracht 4:
Zoekmachines voor wetenschappelijke
teksten

Zoekmachines voor niet-
wetenschappelijke publicaties
• Zanran (tabellen/grafieken op het web) zanran.com
• Google/Bing Images voor schema’s, afbeeldingen
• Google (bv. voor rapporten)
• Gebruik filter op PDF en op domein van de organisatie
• Google News voor nieuws
• Twitter voor discussie en rapporten
In/via bibliotheken:
• Picarta voor vakbladen
• LexisNexis/Krantenbank (NL, meertalige versie)
• Pressreader voor nieuws

Zoeken van data
• Zanran: simpele tabellen en grafieken
• Datasets:
• Narcis: van Nederlandse universiteiten
• Re3data: wereldwijde lijst van data archieven
• Via organisaties die data verzamelen, voor klimaat bv.:
• KNMI
• PBL, bv. http://www.pbl.nl/onderwerpen/klimaatverandering/feiten-en-cijfers
• UNEP
• IPCC
• NOAA
• Via verwijzingen in literatuur

Actie
Doe nu opdracht 5:
Zoekmachines voor niet-wetenschappelijke
publicaties

Evalueren van bronnen
• Uitgaan van controle door anderen vooraf:
• Kwaliteitscontrole door redactie/peers/uitgever
• Alle tijdschriften die voorkomen in Scopus en Web of Science hebben
controle op de kwaliteit van de inhoud d.m.v. ‘peer review’.
• Voor andere zoekmachines (Google Scholar, Worldcat) is dat niet zeker.

Evalueren van bronnen
Zelf achteraf controle uitvoeren door te kijken naar:
• wetenschappelijke opbouw
• kwaliteit verwijzingen
• citaties (optie citatiezoeken in Scopus, Web of Science of Google
Scholar)
• werkadres (affiliation) van de auteur
Meer over Evalueren in de UU LibGuide:
• http://libguides.library.uu.nl/evalueren

Citeren
• Wanneer:
• Altijd bij letterlijke citaten, overname data, beeld (indien toegestaan)
• Bij hergebruik inzichten, ook als je parafraseert
• Niet nodig bij algemeen bekende feiten
• Hoe:
• Eenduidig, zodanig dat lezer werk altijd zelfstandig kan terugvinden
• Algemeen format: Maker-Jaar-Titel-Bron-Link
• Breed ondersteunde citatiestijl: APA (bv. In Google Scholar)

Actie
Doe nu opdracht 6:
Evalueren en citeren

Jeroen Bosman
@jeroenbosman
Fin

�ݺ�ߣ

workshop-zoeken-WAR

More Related Content

workshop-zoeken-WAR

Editor's Notes