ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Typografia dla początkujących

•
•
Asia Ryćko-Bożeńska
Asia Ryćko-Bożeńska

Prezentacja do referatu wygłoszonego w ramach konferencji BachoTeX 2006.

1 of 56
TYPOGRAFIA DLA POCZĄTKUJĄCYCH Joanna Ludmiła Ryćko rycko@informatik.hu-berlin.de BachoTEX 2006 30 kwietnia – 2 maja 2006
SPIS TREŚCI CO TO JEST TYPOGRAFIA? DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY PODZIAŁ PISMA UKŁAD STRONY
CO TO JEST TYPOGRAFIA? Z greckiego: týpos – obraz, forma gráphein – pisać
CO TO JEST TYPOGRAFIA? Z greckiego: týpos – obraz, forma gráphein – pisać czyli: pisanie z pomocą ustalonych form
CO TO JEST TYPOGRAFIA? „Mały słownik języka polskiego” podaje trzy definicje: 1. «druk z czcionek lub odlewów metalowych na maszynach drukarskich; sztuka drukarska, drukarstwo» 2. «druk wypukły» 3. «układ graficzny książki»
CO TO JEST TYPOGRAFIA? „Mały słownik języka polskiego” podaje trzy definicje: 1. «druk z czcionek lub odlewów metalowych na maszynach drukarskich; sztuka drukarska, drukarstwo» 2. «druk wypukły» 3. «układ graficzny książki» W tym referacie będę mówić o typografii w znaczeniu trzecim.
POWODY DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? estetyka (piękno, sztuka) czytelność tekstu (wiele złożonych czynników, lata doświadczeń typografów)
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU I DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 1. Litery łatwo rozróżnialne szybko i bez wysiłku, czytanie przy długich tekstach. szczególnie
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU II DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 2. Odstępy międzyliterowe dopasowane do: kroju, wielkości, szerokości i grubości użytego pisma, wyważone w obrębie całego tekstu. Zbyt szerokie lub zbyt wąskie odstępy zmniejszają czytelność tekstu.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU III DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 3. Krój pisma pasujący do treści, sprawdzony pod kątem czytelności. być ani Litery nie powinnyszerokie. za cienkie ani za grube, ani za wąskie ani za
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU IV DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 4. Wielkość pisma – uwaga na przeznaczenie tekstu i odległość czytającego od niego.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU V DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 5. Odstęp między wierszami zależy od długości i liczby linijek oraz od wielkości pisma. Oko prowadzone po tekście. jeśli czytający przechodzeniu do następnego Błąd,wybierze nie ten,przy trzeba wiersza co lub musi długo szukać jego początku (inną przyczyną może być też zbyt szeroka kolumna).
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VI DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 6. Szerokość kolumny i długość wiersza: Odstęp międzykolumnowy – znacznie większy od odstępu międzysłownego. Długość linijki między 45 a 65 znaków lub 6–10 słów.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VII DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 7. Odstępy międzywyrazowe – w miarę możliwości jednolite w całym tekście. Ani za duże ani za małe. jeśli czytający łączy dwa Błąd, skakać od słowa do słowa.wyrazy w jeden lub musi Popularne rozstrzelenie liter również źle wpływa na czytelność tekstu.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VIII DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 8. Podział tekstu na akapity i inne bloki, np. wypunktowania – dobrze przemyślany. Zbyt duże fragmenty bez podziału – szara masa nie zachęcająca do czytania. Trudno wyłapać istotne informacje.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU IX DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 9. Format strony uwzględnia przeznaczenie tekstu, oraz warunki ekonomiczne i estetykę. Czytelnik powinien chętnie brać do ręki coś, co i tak musi przeczytać.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU X DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 10. Marginesy możliwie duże (ograniczone względami ekonomicznymi). Wymiary kolumny tekstu powinny być dopasowane do formatu strony. Czytający potrzebuje miejsce na kciuk, żeby móc swobodnie trzymać książkę w rękach.
POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU XI DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 11. Tło spokojne, bez wyraźnych kontrastów. Kolory i elementy graficzne nie powinny utrudniać czytania. dla mediów ekranowych. Ważne przerwie czytanie, jeśli będzie ono dla niego zbyt Czytający męczące.
ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Podstawa – tekst poprawny językowo (ortograficznie, gramatycznie i stylistycznie) Niemiecka literatura używa terminu ortotypografia dla obszarów, zajmujących się zasadami wstawiania poprawnych cudzysłowów, odstępów, wszelkich kresek poziomych, pionowych itp.
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zalicza się do nich: . , ; : ? ! ... czyli kropkę, przecinek, średnik, dwukropek, znak zapytania, wykrzyknik i wielokropek.
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zasada zapisu: przed znakiem bez odstępu czy zmiany wiersza, po znaku odstęp zawsze, poza kilkoma wyjątkami (np. jeśli kropka zamyka skrót, po którym następuje przecinek).
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE III ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Różne funkcje kropki: na końcu zdania, na końcu niektórych skrótów, za liczbą, dla podkreślenia jej przymiotnikowego charakteru (np. 52. osoba na liście).
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE IV ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Przy zastosowaniu kropki w inicjałach lub skrótach takich jak „m. in.” – mniejszy odstęp międzywyrazowy. A LTEX: „,”, np.: m.,in.
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE V ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Wielokropek to dokładnie trzy kropki. A LTEX: dots
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Podstawowymi poziomymi kreskami są: -–—− czyli: A dywiz (inaczej łącznik, LTEX: -) A półpauza (LTEX: --) A pauza (LTEX: ---) A minus (LTEX: $-$)
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Łącznik służy, jak sama nazwa wskazuje, do łączenia wyrazów. Przykłady: biało-czerwony, Kowalska-Nowak, 80-298. Łącznik zapisuje się bez żadnych odstępów wokół niego.
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI III ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zasada dzielenia wyrazów z łącznikiem: miejsce dzielenia na granicy wyrazów łącznik trzeba powtórzyć na początku następnej linijki: biało-czerwony A LTEX: usepackage[MeX]{polski}, a w miejsce łącznika polecenie dywiz
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI IV ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Myślnik to pauza albo półpauza. Pauza nieoddzielona spacją, lub z małymi odstępami. A (LTEX: wyraz,---,drugi) Półpauzę oddzielona spacją. Jednolite długości myślników w tekście.
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI V ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Półpauza służy również do zapisywania zakresów. Przykłady: strony 18–33 A LTEX: strony 18--33 (bez odstępów wokół kreski!), 5 marca – 6 kwietnia A LTEX: 5~marca -- 6~kwietnia (z odstępami).
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: NAWIASY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Nawiasy: okrągłe () kwadratowe [] klamry {} przylegają do zawartości. Na zewnątrz – zawsze odstępy wyrazowe, wyjątek: za nawiasem występuje od razu przecinek albo kropka. Ukośna kreska „/” nie jest nawiasem!
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: CUDZYSŁOWY I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Każdy język ma swoje formy cudzysłowów. W języku polskim – najczęściej w formie 99–99: Schematycznie: 99 W kawiarence. . . 99 Wewnątrz tekstu już cytowanego tekstu – cudzysłowy francuskie: Wyglądem przypominają i znaki mniejszości i większości, jednak nimi nie są!
ZNAKI INTERPUNKCYJNE: CUDZYSŁOWY II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Grzegorz Turnau, „W kawiarence «Sułtan»” A złożymy w LTEX-u następująco: Grzegorz Turnau, ,,W kawiarence flqq Sultanfrqq’’ lub Grzegorz Turnau, ,,W kawiarence Sultan’’
DZIELENIE WYRAZÓW ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Wyrazy należy dzielić według zasad ortografii. Należy unikać zbyt dużo przeniesień linijka pod linijką (w zależności od długości linijki: 3–6). A LTEX: Włączenie dzielenia automatycznego: usepackage{polski} lub usepackage[polish]{babel} Ręczne dzielenie: 1. Dla całego dokumentu: hyphenations{TeX-nic-Cen-ter, E-macs} w preambule. 2. Jednorazowo: -, na miejscu potencjalnego dzielenia, np.: no-te-book.
DZIELENIE WYRAZÓW: WYŁĄCZENIE PRZENOSZENIA ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY hbox{} wyłącza dzielenie w tekście otoczonym nawiasami klamrowymi Przykład: hbox{1,000,000,000 zl} spowoduje złożenie: 1 000 000 000 zł.
DZIELENIE WYRAZÓW: NIEŁAMLIWE ODSTĘPY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Niełamliwe spacje w języku polskim trzeba wstawiać m. in. w takich przypadkach: odstęp po jednoliterowym słowie, np. i, a, w, z, g. 13:00 ul. Myśliwska 23 A LT EX: ~
DZIELENIE WYRAZÓW: NIEŁAMLIWE ODSTĘPY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Niełamliwe spacje w języku polskim trzeba wstawiać m. in. w takich przypadkach: odstęp po jednoliterowym słowie, np. i, a, w, z, A g. 13:00 LTEX: g.~13:00 A ul. Myśliwska 23 LTEX: ul.~My’sliwska~23 A LTEX: ~
PODZIAŁ PISMA Kryteria podziału pisma krój, odmiana, stopień. Przykład pełnej definicji pisma: „Swiss 721 PL Light Condensed Italic 8 pt” nazwa: Swiss 721 PL odmiana: Light Condensed Italic stopień: 8 pt
KROJE I PODZIAŁ PISMA Pisma jedno i dwuelementowe Jednoelementowe – litery są zbudowane z jednakowej grubości kresek. Dwuelementowe mają kreski różnej grubości (np. pionowe są grubsze niż poziome).
KROJE II PODZIAŁ PISMA Pisma szeryfowe i bezszeryfowe Szeryfy to ozdobne kreski na zakończeniach liter. Zwiększają dekoracyjność kroju pisma. Pisma szeryfowe – w długich tekstach Pisma bezszeryfowe – teksty czytane na ekranie (strony internetowe, prezentacje), nagłówki. A LTEX: pisma szeryfowe (roman): textrm{}, rmfamily, pisma bezszeryfowe (sans serif ): textsf{}, sffamily.
KROJE III PODZIAŁ PISMA Pisma o stałej i proporcjonalnej Proporcjonalna szerokość: Pchnąć w tę łódź jeża lub ośm skrzyń fig __ ___ __ _ _ __ _ __ __ _ |. |/ _ / _` | '_ `| '_ ` / _` | | | (_) | (_) | | | | | | | ( ) | | |___/ __,_|_| |_|_| |_|__,_| || |_/ szerokości Stała szerokość: Pchnąć w tę łódź jeża lub ośm skrzyń fig __ ___ __ _ _ __ _ __ __ _ |. |/ _ / _` | '_ `| '_ ` / _` | | | (_) | (_) | | | | | | | ( ) | | |___/ __,_|_| |_|_| |_|__,_| | | |_/ (ASCII-Art zrobiony przez Macieja Jana Głowackiego) Zastosowanie: listingi programów, ASCII-Art, nazwy plików. A LTEX: texttt{}, ttfamily Do listingów: verb++, środowisko verbatim i pakiet listings.
ODMIANY PODZIAŁ PISMA Wszystkie odmiany danego kroju – rodzina fontów. Podział ze względu na: grubość kresek: bardzo cienkie, cienkie, zwykłe, półgrube, grube, bardzo grube; szerokość znaków: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie, bardzo szerokie; pochylenie znaków: proste, pochyłe w prawo, pochyłe w lewo.
ODMIANY: GRUBOŚĆ PODZIAŁ PISMA Odmiany grube wyróżniają fragment tekstu: należy stosować ostrożnie – wpływają na stopień szarości tekstu, słowo natychmiast zauważalne, przeszkadza rytmowi czytania, czasem lepsza jest kursywa. A LTEX: textmd{}, mdseries dla pism półgrubych (medium) lub textbf{}, bfseries dla pism grubych (bold).
ODMIANY: POCHYLENIE I PODZIAŁ PISMA Zastosowanie kursywy: wyróżnienia cytatów, tytułów utworów i słów pochodzenia obcego, a także pojedynczych słów w tekście. Nie wpływa na stopień szarości strony tak jak pogrubienie. Jest różnica między prawdziwą kursywą, zaprojektowaną przez autora danego kroju pisma, a pochyleniem „na siłę”: kursywa, pochylenie na siłę
ODMIANY: POCHYLENIE II PODZIAŁ PISMA A LTEX: textit{}, itshape (kursywa – italic) textsl{}, slshape (pochylenie – slanted) emph{} lub em – kursywa, jeśli tekst jest prosty, lub proste pismo, jeśli okalający tekst jest napisany kursywą.
STOPIEŃ I PODZIAŁ PISMA Stopień pisma – wielkość (wysokość), najczęściej wyrażana w punktach. Przykłady: Część Podrozdział 24 pt, grube 14 pt, grube Rozdział Nagłówek 18 pt, grube 12 pt, grube Tekst 10 pt, normalne Przypisy, marginalia 8 pt, normalne
STOPIEŃ II PODZIAŁ PISMA lub Część Podrozdział 14 pt, grube 10 pt, półgrube Rozdział Nagłówek 10 pt, grube 10 pt, kapitaliki Tekst 10 pt, normalne Przypisy, marginalia 8 pt, normalne
STOPIEŃ III PODZIAŁ PISMA A LTEX: Wielkości predefiniowane, można dopasować, jeśli się wie, co się robi. Polecenia sterujące stopniem pisma proporcjonalnie do wielkości pisma podstawowego tekstu: tiny, scriptsize, footnotesize, large, Large, Huge small, normalsize, LARGE, huge,
STOPIEŃ IV PODZIAŁ PISMA A Ręczne dopasowanie stopnia pisma w LTEX-u: fontsize{stopien}{odleglosc miedzy wierszami}selectfont Ostatnie polecenie jest konieczne, bo to komenda niskiego poziomu. Przykład kodu: {fontsize{13pt}{10pt}selectfont Tutaj jaki’s fragment tekstu, kt’ory ma pokaza’c zastosowanie polecenia sterujk{a}cego stopniem pisma.} który da w rezultacie: Tutaj jakiś fragment tekstu, który ma pokazać zastosowanie polecenia sterującego stopniem pisma.
UKŁAD STRONY Jak zatroszczyć się o wygląd i formę strony tekstu: 1. Ustalenie formatu papieru. 2. Ustalenie wymiarów kolumny tekstu. 3. Ustalenie elementów stylu i tekstu. 4. „Wlanie” zawartości dokumentu. 5. Końcowe poprawki w dzieleniu wyrazów.
FORMAT PAPIERU UKŁAD STRONY Najczęściej – A4 lub A5. A LTEX: opcja klasy dokumentu a4paper lub a5paper Konieczność definiowania w standardowych klasach, np. article – tam domyślnie amerykański letter.
MARGINESY I UKŁAD STRONY Marginesy jak największe, żeby czytający mógł swobodnie trzymać książkę lub gazetę. Dla serii formatów A (A3, A4, A5. . . ) zaleca się marginesy w proporcjach: wewnętrzny górny zewnętrzny dolny ↓ ↓ ↓ ↓ 2 : 3 : 4 : 5 + dodatkowy margines na szycie.
MARGINESY II UKŁAD STRONY Nietypowe formaty strony Skomplikowane wyznaczanie poprawnych marginesów. A W LTEX-u rzadko stosowane. Zainteresowanych odsyłam do literatury lub do rozmów w kuluarach.
MARGINESY III UKŁAD STRONY A LTEX: predefiniowane wielkości marginesów; Zmiany ułatwiają pakiety geometry, vmargin albo typearea.
AKAPITY UKŁAD STRONY Sposoby rozdzielania akapitów: 1. Poprzez odstęp między nimi; jego wielkość powinna być wielokrotnością wysokości wiersza. 2. Przez wcięcie pierwszej linijki akapitu, przy czym nie stosuje się jej na początku rozdziału, pod tabelami, grafikami i rysunkami, gdyż wtedy ono przeszkadza. 3. Przez samą zmianę wiersza (trudne do rozpoznania). 4. Przez użycie jakiegoś graficznego znaku. A LT EX: Standardowo drugi ze sposobów. Usunięcie wcięcia pierwszej linijki – noindent Wielkość wcięcia setlength{parindent}{0pt} Odległość między akapitami setlength{parskip}{24pt}
AKAPITY: PROBLEMY UKŁAD STRONY Powinno się koniecznie unikać wdów i sierot. (Pojedyncze linie akapitu, na dole poprzedniej strony od tej, na której znajduje się reszta akapitu, lub przeniesione na stronę następną od tej, na której znajduje się większość akapitu.) A LTEX: ma wbudowany mechanizm unikania ich.
Typografia dla początkujących

More Related Content

Typografia dla początkujących

  • 1. TYPOGRAFIA DLA POCZĄTKUJĄCYCH Joanna Ludmiła Ryćko rycko@informatik.hu-berlin.de BachoTEX 2006 30 kwietnia – 2 maja 2006
  • 2. SPIS TREŚCI CO TO JEST TYPOGRAFIA? DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY PODZIAŁ PISMA UKŁAD STRONY
  • 3. CO TO JEST TYPOGRAFIA? Z greckiego: týpos – obraz, forma gráphein – pisać
  • 4. CO TO JEST TYPOGRAFIA? Z greckiego: týpos – obraz, forma gráphein – pisać czyli: pisanie z pomocą ustalonych form
  • 5. CO TO JEST TYPOGRAFIA? „Mały słownik języka polskiego” podaje trzy definicje: 1. «druk z czcionek lub odlewów metalowych na maszynach drukarskich; sztuka drukarska, drukarstwo» 2. «druk wypukły» 3. «układ graficzny książki»
  • 6. CO TO JEST TYPOGRAFIA? „Mały słownik języka polskiego” podaje trzy definicje: 1. «druk z czcionek lub odlewów metalowych na maszynach drukarskich; sztuka drukarska, drukarstwo» 2. «druk wypukły» 3. «układ graficzny książki» W tym referacie będę mówić o typografii w znaczeniu trzecim.
  • 7. POWODY DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? estetyka (piękno, sztuka) czytelność tekstu (wiele złożonych czynników, lata doświadczeń typografów)
  • 8. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU I DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 1. Litery łatwo rozróżnialne szybko i bez wysiłku, czytanie przy długich tekstach. szczególnie
  • 9. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU II DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 2. Odstępy międzyliterowe dopasowane do: kroju, wielkości, szerokości i grubości użytego pisma, wyważone w obrębie całego tekstu. Zbyt szerokie lub zbyt wąskie odstępy zmniejszają czytelność tekstu.
  • 10. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU III DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 3. Krój pisma pasujący do treści, sprawdzony pod kątem czytelności. być ani Litery nie powinnyszerokie. za cienkie ani za grube, ani za wąskie ani za
  • 11. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU IV DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 4. Wielkość pisma – uwaga na przeznaczenie tekstu i odległość czytającego od niego.
  • 12. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU V DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 5. Odstęp między wierszami zależy od długości i liczby linijek oraz od wielkości pisma. Oko prowadzone po tekście. jeśli czytający przechodzeniu do następnego Błąd,wybierze nie ten,przy trzeba wiersza co lub musi długo szukać jego początku (inną przyczyną może być też zbyt szeroka kolumna).
  • 13. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VI DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 6. Szerokość kolumny i długość wiersza: Odstęp międzykolumnowy – znacznie większy od odstępu międzysłownego. Długość linijki między 45 a 65 znaków lub 6–10 słów.
  • 14. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VII DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 7. Odstępy międzywyrazowe – w miarę możliwości jednolite w całym tekście. Ani za duże ani za małe. jeśli czytający łączy dwa Błąd, skakać od słowa do słowa.wyrazy w jeden lub musi Popularne rozstrzelenie liter również źle wpływa na czytelność tekstu.
  • 15. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU VIII DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 8. Podział tekstu na akapity i inne bloki, np. wypunktowania – dobrze przemyślany. Zbyt duże fragmenty bez podziału – szara masa nie zachęcająca do czytania. Trudno wyłapać istotne informacje.
  • 16. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU IX DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 9. Format strony uwzględnia przeznaczenie tekstu, oraz warunki ekonomiczne i estetykę. Czytelnik powinien chętnie brać do ręki coś, co i tak musi przeczytać.
  • 17. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU X DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 10. Marginesy możliwie duże (ograniczone względami ekonomicznymi). Wymiary kolumny tekstu powinny być dopasowane do formatu strony. Czytający potrzebuje miejsce na kciuk, żeby móc swobodnie trzymać książkę w rękach.
  • 18. POWODY: CZYTELNOŚĆ TEKSTU XI DLACZEGO TYPOGRAFIA JEST WAŻNA? 11. Tło spokojne, bez wyraźnych kontrastów. Kolory i elementy graficzne nie powinny utrudniać czytania. dla mediów ekranowych. Ważne przerwie czytanie, jeśli będzie ono dla niego zbyt Czytający męczące.
  • 19. ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Podstawa – tekst poprawny językowo (ortograficznie, gramatycznie i stylistycznie) Niemiecka literatura używa terminu ortotypografia dla obszarów, zajmujących się zasadami wstawiania poprawnych cudzysłowów, odstępów, wszelkich kresek poziomych, pionowych itp.
  • 20. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zalicza się do nich: . , ; : ? ! ... czyli kropkę, przecinek, średnik, dwukropek, znak zapytania, wykrzyknik i wielokropek.
  • 21. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zasada zapisu: przed znakiem bez odstępu czy zmiany wiersza, po znaku odstęp zawsze, poza kilkoma wyjątkami (np. jeśli kropka zamyka skrót, po którym następuje przecinek).
  • 22. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE III ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Różne funkcje kropki: na końcu zdania, na końcu niektórych skrótów, za liczbą, dla podkreślenia jej przymiotnikowego charakteru (np. 52. osoba na liście).
  • 23. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE IV ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Przy zastosowaniu kropki w inicjałach lub skrótach takich jak „m. in.” – mniejszy odstęp międzywyrazowy. A LTEX: „,”, np.: m.,in.
  • 24. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: PODSTAWOWE ZNAKI PRZESTANKOWE V ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Wielokropek to dokładnie trzy kropki. A LTEX: dots
  • 25. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Podstawowymi poziomymi kreskami są: -–—− czyli: A dywiz (inaczej łącznik, LTEX: -) A półpauza (LTEX: --) A pauza (LTEX: ---) A minus (LTEX: $-$)
  • 26. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Łącznik służy, jak sama nazwa wskazuje, do łączenia wyrazów. Przykłady: biało-czerwony, Kowalska-Nowak, 80-298. Łącznik zapisuje się bez żadnych odstępów wokół niego.
  • 27. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI III ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Zasada dzielenia wyrazów z łącznikiem: miejsce dzielenia na granicy wyrazów łącznik trzeba powtórzyć na początku następnej linijki: biało-czerwony A LTEX: usepackage[MeX]{polski}, a w miejsce łącznika polecenie dywiz
  • 28. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI IV ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Myślnik to pauza albo półpauza. Pauza nieoddzielona spacją, lub z małymi odstępami. A (LTEX: wyraz,---,drugi) Półpauzę oddzielona spacją. Jednolite długości myślników w tekście.
  • 29. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: POZIOME KRESKI V ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Półpauza służy również do zapisywania zakresów. Przykłady: strony 18–33 A LTEX: strony 18--33 (bez odstępów wokół kreski!), 5 marca – 6 kwietnia A LTEX: 5~marca -- 6~kwietnia (z odstępami).
  • 30. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: NAWIASY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Nawiasy: okrągłe () kwadratowe [] klamry {} przylegają do zawartości. Na zewnątrz – zawsze odstępy wyrazowe, wyjątek: za nawiasem występuje od razu przecinek albo kropka. Ukośna kreska „/” nie jest nawiasem!
  • 31. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: CUDZYSŁOWY I ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Każdy język ma swoje formy cudzysłowów. W języku polskim – najczęściej w formie 99–99: Schematycznie: 99 W kawiarence. . . 99 Wewnątrz tekstu już cytowanego tekstu – cudzysłowy francuskie: Wyglądem przypominają i znaki mniejszości i większości, jednak nimi nie są!
  • 32. ZNAKI INTERPUNKCYJNE: CUDZYSŁOWY II ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Grzegorz Turnau, „W kawiarence «Sułtan»” A złożymy w LTEX-u następująco: Grzegorz Turnau, ,,W kawiarence flqq Sultanfrqq’’ lub Grzegorz Turnau, ,,W kawiarence Sultan’’
  • 33. DZIELENIE WYRAZÓW ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Wyrazy należy dzielić według zasad ortografii. Należy unikać zbyt dużo przeniesień linijka pod linijką (w zależności od długości linijki: 3–6). A LTEX: Włączenie dzielenia automatycznego: usepackage{polski} lub usepackage[polish]{babel} Ręczne dzielenie: 1. Dla całego dokumentu: hyphenations{TeX-nic-Cen-ter, E-macs} w preambule. 2. Jednorazowo: -, na miejscu potencjalnego dzielenia, np.: no-te-book.
  • 34. DZIELENIE WYRAZÓW: WYŁĄCZENIE PRZENOSZENIA ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY hbox{} wyłącza dzielenie w tekście otoczonym nawiasami klamrowymi Przykład: hbox{1,000,000,000 zl} spowoduje złożenie: 1 000 000 000 zł.
  • 35. DZIELENIE WYRAZÓW: NIEŁAMLIWE ODSTĘPY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Niełamliwe spacje w języku polskim trzeba wstawiać m. in. w takich przypadkach: odstęp po jednoliterowym słowie, np. i, a, w, z, g. 13:00 ul. Myśliwska 23 A LT EX: ~
  • 36. DZIELENIE WYRAZÓW: NIEŁAMLIWE ODSTĘPY ORTOTYPOGRAFIA, CZYLI NAJWAŻNIEJSZE SĄ SZCZEGÓŁY Niełamliwe spacje w języku polskim trzeba wstawiać m. in. w takich przypadkach: odstęp po jednoliterowym słowie, np. i, a, w, z, A g. 13:00 LTEX: g.~13:00 A ul. Myśliwska 23 LTEX: ul.~My’sliwska~23 A LTEX: ~
  • 37. PODZIAŁ PISMA Kryteria podziału pisma krój, odmiana, stopień. Przykład pełnej definicji pisma: „Swiss 721 PL Light Condensed Italic 8 pt” nazwa: Swiss 721 PL odmiana: Light Condensed Italic stopień: 8 pt
  • 38. KROJE I PODZIAŁ PISMA Pisma jedno i dwuelementowe Jednoelementowe – litery są zbudowane z jednakowej grubości kresek. Dwuelementowe mają kreski różnej grubości (np. pionowe są grubsze niż poziome).
  • 39. KROJE II PODZIAŁ PISMA Pisma szeryfowe i bezszeryfowe Szeryfy to ozdobne kreski na zakończeniach liter. Zwiększają dekoracyjność kroju pisma. Pisma szeryfowe – w długich tekstach Pisma bezszeryfowe – teksty czytane na ekranie (strony internetowe, prezentacje), nagłówki. A LTEX: pisma szeryfowe (roman): textrm{}, rmfamily, pisma bezszeryfowe (sans serif ): textsf{}, sffamily.
  • 40. KROJE III PODZIAŁ PISMA Pisma o stałej i proporcjonalnej Proporcjonalna szerokość: Pchnąć w tę łódź jeża lub ośm skrzyń fig __ ___ __ _ _ __ _ __ __ _ |. |/ _ / _` | '_ `| '_ ` / _` | | | (_) | (_) | | | | | | | ( ) | | |___/ __,_|_| |_|_| |_|__,_| || |_/ szerokości Stała szerokość: Pchnąć w tę łódź jeża lub ośm skrzyń fig __ ___ __ _ _ __ _ __ __ _ |. |/ _ / _` | '_ `| '_ ` / _` | | | (_) | (_) | | | | | | | ( ) | | |___/ __,_|_| |_|_| |_|__,_| | | |_/ (ASCII-Art zrobiony przez Macieja Jana Głowackiego) Zastosowanie: listingi programów, ASCII-Art, nazwy plików. A LTEX: texttt{}, ttfamily Do listingów: verb++, środowisko verbatim i pakiet listings.
  • 41. ODMIANY PODZIAŁ PISMA Wszystkie odmiany danego kroju – rodzina fontów. Podział ze względu na: grubość kresek: bardzo cienkie, cienkie, zwykłe, półgrube, grube, bardzo grube; szerokość znaków: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie, bardzo szerokie; pochylenie znaków: proste, pochyłe w prawo, pochyłe w lewo.
  • 42. ODMIANY: GRUBOŚĆ PODZIAŁ PISMA Odmiany grube wyróżniają fragment tekstu: należy stosować ostrożnie – wpływają na stopień szarości tekstu, słowo natychmiast zauważalne, przeszkadza rytmowi czytania, czasem lepsza jest kursywa. A LTEX: textmd{}, mdseries dla pism półgrubych (medium) lub textbf{}, bfseries dla pism grubych (bold).
  • 43. ODMIANY: POCHYLENIE I PODZIAŁ PISMA Zastosowanie kursywy: wyróżnienia cytatów, tytułów utworów i słów pochodzenia obcego, a także pojedynczych słów w tekście. Nie wpływa na stopień szarości strony tak jak pogrubienie. Jest różnica między prawdziwą kursywą, zaprojektowaną przez autora danego kroju pisma, a pochyleniem „na siłę”: kursywa, pochylenie na siłę
  • 44. ODMIANY: POCHYLENIE II PODZIAŁ PISMA A LTEX: textit{}, itshape (kursywa – italic) textsl{}, slshape (pochylenie – slanted) emph{} lub em – kursywa, jeśli tekst jest prosty, lub proste pismo, jeśli okalający tekst jest napisany kursywą.
  • 45. STOPIEŃ I PODZIAŁ PISMA Stopień pisma – wielkość (wysokość), najczęściej wyrażana w punktach. Przykłady: Część Podrozdział 24 pt, grube 14 pt, grube Rozdział Nagłówek 18 pt, grube 12 pt, grube Tekst 10 pt, normalne Przypisy, marginalia 8 pt, normalne
  • 46. STOPIEŃ II PODZIAŁ PISMA lub Część Podrozdział 14 pt, grube 10 pt, półgrube Rozdział Nagłówek 10 pt, grube 10 pt, kapitaliki Tekst 10 pt, normalne Przypisy, marginalia 8 pt, normalne
  • 47. STOPIEŃ III PODZIAŁ PISMA A LTEX: Wielkości predefiniowane, można dopasować, jeśli się wie, co się robi. Polecenia sterujące stopniem pisma proporcjonalnie do wielkości pisma podstawowego tekstu: tiny, scriptsize, footnotesize, large, Large, Huge small, normalsize, LARGE, huge,
  • 48. STOPIEŃ IV PODZIAŁ PISMA A Ręczne dopasowanie stopnia pisma w LTEX-u: fontsize{stopien}{odleglosc miedzy wierszami}selectfont Ostatnie polecenie jest konieczne, bo to komenda niskiego poziomu. Przykład kodu: {fontsize{13pt}{10pt}selectfont Tutaj jaki’s fragment tekstu, kt’ory ma pokaza’c zastosowanie polecenia sterujk{a}cego stopniem pisma.} który da w rezultacie: Tutaj jakiś fragment tekstu, który ma pokazać zastosowanie polecenia sterującego stopniem pisma.
  • 49. UKŁAD STRONY Jak zatroszczyć się o wygląd i formę strony tekstu: 1. Ustalenie formatu papieru. 2. Ustalenie wymiarów kolumny tekstu. 3. Ustalenie elementów stylu i tekstu. 4. „Wlanie” zawartości dokumentu. 5. Końcowe poprawki w dzieleniu wyrazów.
  • 50. FORMAT PAPIERU UKŁAD STRONY Najczęściej – A4 lub A5. A LTEX: opcja klasy dokumentu a4paper lub a5paper Konieczność definiowania w standardowych klasach, np. article – tam domyślnie amerykański letter.
  • 51. MARGINESY I UKŁAD STRONY Marginesy jak największe, żeby czytający mógł swobodnie trzymać książkę lub gazetę. Dla serii formatów A (A3, A4, A5. . . ) zaleca się marginesy w proporcjach: wewnętrzny górny zewnętrzny dolny ↓ ↓ ↓ ↓ 2 : 3 : 4 : 5 + dodatkowy margines na szycie.
  • 52. MARGINESY II UKŁAD STRONY Nietypowe formaty strony Skomplikowane wyznaczanie poprawnych marginesów. A W LTEX-u rzadko stosowane. Zainteresowanych odsyłam do literatury lub do rozmów w kuluarach.
  • 53. MARGINESY III UKŁAD STRONY A LTEX: predefiniowane wielkości marginesów; Zmiany ułatwiają pakiety geometry, vmargin albo typearea.
  • 54. AKAPITY UKŁAD STRONY Sposoby rozdzielania akapitów: 1. Poprzez odstęp między nimi; jego wielkość powinna być wielokrotnością wysokości wiersza. 2. Przez wcięcie pierwszej linijki akapitu, przy czym nie stosuje się jej na początku rozdziału, pod tabelami, grafikami i rysunkami, gdyż wtedy ono przeszkadza. 3. Przez samą zmianę wiersza (trudne do rozpoznania). 4. Przez użycie jakiegoś graficznego znaku. A LT EX: Standardowo drugi ze sposobów. Usunięcie wcięcia pierwszej linijki – noindent Wielkość wcięcia setlength{parindent}{0pt} Odległość między akapitami setlength{parskip}{24pt}
  • 55. AKAPITY: PROBLEMY UKŁAD STRONY Powinno się koniecznie unikać wdów i sierot. (Pojedyncze linie akapitu, na dole poprzedniej strony od tej, na której znajduje się reszta akapitu, lub przeniesione na stronę następną od tej, na której znajduje się większość akapitu.) A LTEX: ma wbudowany mechanizm unikania ich.