![Immateri谷le cultuur
sociale praktijken, rituelen, feesten
liedjes, verhalen, spreuken
gebaren
ambachten
wonen, kleden, eten
religieuze cultuur (volksgeloof)
dialecten (lokaal-/sociaalgebonden
taalvarianten)
Immaterieel Erfgoed
volgens het Nederlands Centrum
voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed:
Wat is immaterieel erfgoed?
De tradities en rituelen die mensen zo belangrijk
vinden dat zij ze niet verloren willen laten gaan.
Unesco Convention for the Safeguarding of the
Immaterieel Erfgoed
intangible Cultural Heritage
volgens de Unesco Conventie:
in 2003 aangenomen
in 121 landen geratificeerd, ook in NL
Al die praktijken, voorstellingen, uitdrukkingen, kennis en
vaardigheden (en instrumenten, objecten, artefacten en culturele
ruimtes die daarmee worden geassocieerd) die gemeenschappen,
groepen en, in sommige gevallen, individuen erkennen als deel
van hun cultureel erfgoed.
[dat is dus al iets ingewikkelder dan:
De tradities en rituelen die mensen zo belangrijk
vinden dat zij ze niet verloren willen laten gaan.]
2](https://image.slidesharecdn.com/vt2immaterieelerfgoed-140121011834-phpapp02/85/Vt2-immaterieel-erfgoed-2-320.jpg)
![Immaterieel erfgoed volgens de Unesco Conventie
(vervolg)
Dit immaterieel cultureel erfgoed, overgedragen van
generatie op generatie, wordt altijd herschapen door
gemeenschappen en groepen
als antwoord op hun omgeving, hun interactie met de natuur
en hun geschiedenis,
Voor Unesco is vooral het behoud van diversiteit
van belang. De conventie komt mede voort uit een angst
voor vervlakking door globalisering.
en geeft hen een gevoel van identiteit en continu誰teit, en
bevordert dus het respect voor culturele diversiteit en
menselijke creativiteit.
The intangible cultural heritage [...] is manifested
inter alia in the following domains:
a) oral traditions and expressions,
including language as a vehicle of the intangible cultural heritage
b) performing arts
c) social practices, rituals and festive events
d) knowledge and practices concerning nature and the universe
e) traditional craftmanship
Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage,
Paris, 17 October 2003.
SAFEGUARDING
Safeguarding means measures aimed at ensuring the
viability of the intangible cultural heritage, including
identification, documentation, research, preservation,
protection, enhancement, transmission, particularly
through formal and non-formal education, as
well as the revitalization of the various aspects
of such heritage.
Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage,
Paris, 17 October 2003.
Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel
Erfgoed ontplooit activiteiten gericht op behoud, beheer en
ontwikkeling van het immaterieel erfgoed in Nederland.
Het adviseert overheden over volkscultuur en immaterieel
erfgoedbeleid en stimuleert het debat daarover.
Het centrum voert een actief mediabeleid ten behoeve van de
bewustwording van het belang en de waarde van volkscultuur
en immaterieel erfgoed.
Daarnaast professionaliseert het de sector en begeleidt het
immaterieel erfgoed organisaties in hun groei naar erfgoedzorg.
Het VIE legt vooralsnog dus ZELF nog geen verzamelingen
aan! > maar dat kan veranderen....
Het Nederlands Openluchtmuseum heeft de opdracht gekregen
om samen met het NCVIE
een topinstituut te vormen voor immaterieel erfgoed.
3](https://image.slidesharecdn.com/vt2immaterieelerfgoed-140121011834-phpapp02/85/Vt2-immaterieel-erfgoed-3-320.jpg)
![Nationale identiteit (CDA onder andere)
Nicolien van Vroonhoven in de Tweede Kamer zei het zo:
Ik sluit af met een pleidooi voor de volkscultuur. Wij worden ons bewust van onze
nationale identiteit. De volkscultuur maakt daarvan een belangrijk deel uit. Culturele
uitingsvormen die nationaal of streekgebonden zijn: ambachten, tradities en
sporten, maar ook verhalen, sprookjes, spreekwoorden, volksliedjes en feesten,
kortom, ons hele immateri谷le erfgoed, versterken het bewustzijn van onze eigen
identiteit. Enkele jaren geleden liet men zich nog niet graag vereenzelvigen met
kermissen, klootschieten of klederdrachten. Nog steeds vertel ik niet graag dat ik
graag s avonds merklappen borduur. Het is niet cool en dat moet veranderen.
[uit het stenogram van de Tweede Kamer-commissie]
[...]
En het mag niet zo zijn dat alles alleen maar gewoon wordt gedocumenteerd, zodat
men later in boeken kan opzoeken hoe het is geweest. Nee, het moet echt worden
beleefd om het levend te houden.
.... For the purposes of this Convention,
consideration will be given solely to such
intangible cultural heritage as is compatible
with existing international human rights
instruments, as well as with the requirements
of mutual respect among communities,
groups and individuals, and of sustainable
development.
Convention for the Safeguarding of the
Intangible Cultural Heritage, Paris, 17
October 2003.
Bijeenkomst 19-03-2011:
wat komt er wel/niet op de lijst?
Riet de Leeuw (namens de overheid):
belangrijke rol voor deskundigen om evenwicht en
diversiteit te bewaken
Vincent Wintermans (namens Nationale Unesco
Commissie): het gaat vooral om de diversiteit
Wie zijn de experts? Hoe gaan
de experts selecteren?
Wat gebeurt er met dissonant
erfgoed, met traumatische
herinneringen?
Wordt er afgestoten? (vergeten?)
En zo ja, wat en hoe?
Hoe zit het met t
eigenaarschap
van immaterieel erfgoed?
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6263/AleidTruijens/article/detail/3046303/2011/11/23/Sinterklaasracistisch-Die-vetklep-op-zijn-slee-is-pas-een-belediging.dhtml
10](https://image.slidesharecdn.com/vt2immaterieelerfgoed-140121011834-phpapp02/85/Vt2-immaterieel-erfgoed-10-320.jpg)
More Related Content
Viewers also liked (7)
Similar to Vt2 immaterieel erfgoed (20)
More from Leontine Meijer-van Mensch (6)
Recently uploaded (12)
Vt2 immaterieel erfgoed
- 1. Opbouw van dit college verzamelen van immateri谷le cultuur - een paar voorbeelden uit het leven gegrepen - Unesco en het Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed - de benadering van het Meertens Instituut - redenen om te verzamelen - dilemmas en vragen - 辿辿n casus om uit te werken 1
- 2. Immateri谷le cultuur sociale praktijken, rituelen, feesten liedjes, verhalen, spreuken gebaren ambachten wonen, kleden, eten religieuze cultuur (volksgeloof) dialecten (lokaal-/sociaalgebonden taalvarianten) Immaterieel Erfgoed volgens het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed: Wat is immaterieel erfgoed? De tradities en rituelen die mensen zo belangrijk vinden dat zij ze niet verloren willen laten gaan. Unesco Convention for the Safeguarding of the Immaterieel Erfgoed intangible Cultural Heritage volgens de Unesco Conventie: in 2003 aangenomen in 121 landen geratificeerd, ook in NL Al die praktijken, voorstellingen, uitdrukkingen, kennis en vaardigheden (en instrumenten, objecten, artefacten en culturele ruimtes die daarmee worden geassocieerd) die gemeenschappen, groepen en, in sommige gevallen, individuen erkennen als deel van hun cultureel erfgoed. [dat is dus al iets ingewikkelder dan: De tradities en rituelen die mensen zo belangrijk vinden dat zij ze niet verloren willen laten gaan.] 2
- 3. Immaterieel erfgoed volgens de Unesco Conventie (vervolg) Dit immaterieel cultureel erfgoed, overgedragen van generatie op generatie, wordt altijd herschapen door gemeenschappen en groepen als antwoord op hun omgeving, hun interactie met de natuur en hun geschiedenis, Voor Unesco is vooral het behoud van diversiteit van belang. De conventie komt mede voort uit een angst voor vervlakking door globalisering. en geeft hen een gevoel van identiteit en continu誰teit, en bevordert dus het respect voor culturele diversiteit en menselijke creativiteit. The intangible cultural heritage [...] is manifested inter alia in the following domains: a) oral traditions and expressions, including language as a vehicle of the intangible cultural heritage b) performing arts c) social practices, rituals and festive events d) knowledge and practices concerning nature and the universe e) traditional craftmanship Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris, 17 October 2003. SAFEGUARDING Safeguarding means measures aimed at ensuring the viability of the intangible cultural heritage, including identification, documentation, research, preservation, protection, enhancement, transmission, particularly through formal and non-formal education, as well as the revitalization of the various aspects of such heritage. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris, 17 October 2003. Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed ontplooit activiteiten gericht op behoud, beheer en ontwikkeling van het immaterieel erfgoed in Nederland. Het adviseert overheden over volkscultuur en immaterieel erfgoedbeleid en stimuleert het debat daarover. Het centrum voert een actief mediabeleid ten behoeve van de bewustwording van het belang en de waarde van volkscultuur en immaterieel erfgoed. Daarnaast professionaliseert het de sector en begeleidt het immaterieel erfgoed organisaties in hun groei naar erfgoedzorg. Het VIE legt vooralsnog dus ZELF nog geen verzamelingen aan! > maar dat kan veranderen.... Het Nederlands Openluchtmuseum heeft de opdracht gekregen om samen met het NCVIE een topinstituut te vormen voor immaterieel erfgoed. 3
- 4. In de negentiende en begin twintigste eeuw bestond er een nauwe band tussen etnologie als kennisgebied en museumcollecties, met name bij musea voor natuurlijke historie en bij volkenkundige en volkskundige musea. Na WOII: kennisgebieden gingen naar de universiteit, en lieten de collecties achter. Immaterieel Erfgoed en het Meertens Instituut Barbara Kischenblatt-Gimblett, Van etnologie naar erfgoed in: Levend Erfgoed 2008, jrg. 5.1, p. 4-9. www.meertens.knaw.nl Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van taal en cultuur in Nederland. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven. De onderzoeksgroep Nederlandse etnologie richt zich op het dagelijks handelen van mensen in Nederland en de beeldvorming van dit handelen. Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in het leven van alledag en de daarmee samenhangende cultuurverschijnselen. Het gaat daarbij niet alleen om tradities maar ook om opkomende en verdwijnende rituelen. Cultuur van het dagelijks leven sinterklaas / kerst Materi谷le cultuur / immateri谷le cultuur Dit zijn geen gescheiden werelden. De tegenstelling statisch materieel vs levend immaterieel erfgoed is gekunsteld. sinterklaasliedjes pakpapier surprises chocoladeletter schoen zetten pepernoten sinterklaasgedichten intocht zwarte pieten cadeautjes adventskalender kerstverhaal kerstboom kerk kaarsen kerstdiner kerstservetten kerstkransjes stalletje familiebezoek cadeautjes 4
- 5. Overdracht / Toe-eigening In het debat over immateri谷le cultuur wordt vaak gesproken over doorgeven en overdragen. dynamiek / continu誰teit Immateri谷le cultuur wordt doorgegeven middels de uitvoering. Het is dus een praktijk, en die is iedere keer net weer anders. Het hangt er vanaf hoe het wordt toege-eigend. Je kunt wel informatie over immateri谷le cultuur verzamelen en die informatie toegankelijk maken. En je kunt het proberen over te dragen op een manier die jij belangrijk vindt door het te laten zien, te laten horen, te laten beleven, door het voor te doen. Willem Frijhoff, Dynamisch Erfgoed. Heeft de cultuurgeschiedenis toekomst? (Nijmegen, SUN: 2007) Wat cultureel erfgoed is, wordt bepaald door ieders visie op een verleden dat als zinvol voor de toekomst wordt gezien. Erfgoed is cultuur van en voor de toekomst Cultuur als performance archief / repertoire Diana Taylor, The Archive and the Repertoire: Performing Cultural Memory in the Americas (Durham/London, 2003) Het performance-perspectief staat voor de analyse van rituelen, tradities en ook meer alledaagse gewoonten als performances. Vanuit eenzelfde perspectief worden bijvoorbeeld gender en etniciteit niet als een gegeven beschouwd, maar als iets dat iedere keer weer opnieuw publiekelijk wordt opgevoerd, ge-performed. Het is tegelijkertijd een constructie 辿n realiteit. Vergelijk: Meertens Instituut (Amsterdam) onderzoek documentatie <-> Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (Utrecht) voorlichting promotie Vanuit wetenschappelijk oogpunt maakt het niet uit wat er met een traditie, ritueel of gebruik gebeurt. Onderzoekers zijn vooral ge誰nteresseerd in de dynamiek. 5
- 6. Vragenlijsten Twee redenen om te verzamelen: Sinds 1934 werden tientallen vragenlijsten uitgestuurd naar een vast respondentennetwerk. A. wetenschappelijk onderzoek B. behoud / overdracht verspreidingskaarten veldwerk St.Maarten P.J. Margry & Ch. Caspers, Bedevaartplaatsen in Nederland (Hilversum: Verloren, 1997-2004) http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/ 662 bedevaartplaatsen historisch onderzoek etnografisch veldwerk 6
- 7. in kaart gebracht Verschillende verzameltradities Bestaande collecties zijn vaak opgebouwd uit verschillende deel-verzamelingen. Dit wordt doorgaans gewoon als een gegeven gezien. Er wordt weinig afgestoten, hooguit worden deelcollecties niet ontsloten. Onderzoek naar taalvariatie Filologisch onderzoek naar verhaal en lied Sociolingu誰stisch onderzoek Antropologisch onderzoek Cultuur-historisch onderzoek Taalvariatie: laboratoriumsetting SAND http://www.meertens.knaw.nl/sand/zoek en/lijst_met_testzinnen.php?zins_id=1& sortering=nr_nieuw Om de betekenis van een feest/ritueel goed te kunnen analyseren is het van belang om naar de ruimere context te kijken: hoe verlopen de voorbereidingen, wie zijn daarbij betrokken, wat gebeurt er achter de schermen, welke partijen worden er op welk moment bij betrokken, wat voor rol speelt het feest/ritueel in de sociale relaties tussen mensen, niet alleen op het moment van uitvoering, maar ook daarvoor en daarna? 7
- 8. Het Meertens Instituut is een instituut voor wetenschappelijk onderzoek http://www.liederenbank.n/ ....maar wat voor soort wetenschappelijk onderzoek? Wat staat centraal in het onderzoek? Het in kaart brengen/ op zoek gaan naar patronen? Wetmatigheden? Of moet het onderzoek zich juist richten op de dynamiek? En het unieke? Wat is precies de rol van de context? Kun je tot een grammatica van rituelen komen? http://www.loc.gov/folklife/lom ax/ Ate Doornbosch N.B. Niet-wetenschappelijke verzamelaars lever(d)en met hun verzamelingen niet zelden ook een belangrijke bijdrage aan verzamelingen die gebruikt worden voor onderzoek. Woody Guthrie, Lilly Mae Ledford, Alan Lomax, (New York, 1944) project Imagine IC > > Openluchtmuseum? > onderzoek? verhalen van bedevaartgangers > bedevaarten-onderzoek? http://www.landschapsbeheergelderland.nl/ thema 2012: militair erfgoed 8
- 9. Verzamelen tbv de lijst (inventariseren om vervolgens actie te ondernemen....) en dan begint het gedonder! Gaan we niet toe naar een eng soort nationalisme, naar enge idee谷n over het nationaal eigene en volkskarakters? Is zon conventie niet eenvoudigweg uit op het kunstmatig instandhouden van groepsculturen? Waarom zou je die met allerlei beleidsmaatregelen instand moeten houden, als dat al kan? En hoe zit het met t gevaar van massatoerisme? voorstel Pieter Bult, projectleider van de Stichting tot Behoud Immaterieel Erfgoed Hindeloopen: - klikos beschilderen met Hindelooper motieven.. nationale symbolen 9
- 10. Nationale identiteit (CDA onder andere) Nicolien van Vroonhoven in de Tweede Kamer zei het zo: Ik sluit af met een pleidooi voor de volkscultuur. Wij worden ons bewust van onze nationale identiteit. De volkscultuur maakt daarvan een belangrijk deel uit. Culturele uitingsvormen die nationaal of streekgebonden zijn: ambachten, tradities en sporten, maar ook verhalen, sprookjes, spreekwoorden, volksliedjes en feesten, kortom, ons hele immateri谷le erfgoed, versterken het bewustzijn van onze eigen identiteit. Enkele jaren geleden liet men zich nog niet graag vereenzelvigen met kermissen, klootschieten of klederdrachten. Nog steeds vertel ik niet graag dat ik graag s avonds merklappen borduur. Het is niet cool en dat moet veranderen. [uit het stenogram van de Tweede Kamer-commissie] [...] En het mag niet zo zijn dat alles alleen maar gewoon wordt gedocumenteerd, zodat men later in boeken kan opzoeken hoe het is geweest. Nee, het moet echt worden beleefd om het levend te houden. .... For the purposes of this Convention, consideration will be given solely to such intangible cultural heritage as is compatible with existing international human rights instruments, as well as with the requirements of mutual respect among communities, groups and individuals, and of sustainable development. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris, 17 October 2003. Bijeenkomst 19-03-2011: wat komt er wel/niet op de lijst? Riet de Leeuw (namens de overheid): belangrijke rol voor deskundigen om evenwicht en diversiteit te bewaken Vincent Wintermans (namens Nationale Unesco Commissie): het gaat vooral om de diversiteit Wie zijn de experts? Hoe gaan de experts selecteren? Wat gebeurt er met dissonant erfgoed, met traumatische herinneringen? Wordt er afgestoten? (vergeten?) En zo ja, wat en hoe? Hoe zit het met t eigenaarschap van immaterieel erfgoed? http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6263/AleidTruijens/article/detail/3046303/2011/11/23/Sinterklaasracistisch-Die-vetklep-op-zijn-slee-is-pas-een-belediging.dhtml 10
- 11. Wat betekent het als je op zon lijst komt te staan? Rob van der Laarse, De geest van cultureel nationalisme is uit de fles, in: Volkscultuur? Boekmancahier 23 (najaar 2011), p.88-95 - Er moet een plan komen (Strouken: organisaties maken stap van praktische organisatie naar erfgoedzorgdrager. - Je moet de traditie in kaart brengen. - Op een lijst staan betekent heel veel papierwerk en een jaarlijks rapport: hoe staat het met de safeguarding? feit is: tal van initiatieven op allerlei niveaus en dus ook: werk aan de winkel casus: het suikerfeest -performance perspectief -verzamelen -selecteren -afstoten -behoud en beheer -lokale en andere gemeenschappen - omstreden? casus: Het Suikerfeest 11
- 12. collectie Rotterdam museum lokale gemeenschappen Suikerfeest in De Hamelink Door fleur SuikerfeestHet was een groot feest afgelopen woensdag in buurtcentrum De Hamelink. Zo'n 150 bezoekers afkomstig uit allerlei verschillende culturen vierden samen het einde van de ramadan, het suikerfeest. Tekst & Foto: Geja Muffels, co旦rdinator De Hamelink Er waren vooraf door de vrouwen van de kookinloop heerlijke gerechten klaargemaakt. Ook namen de buurtbewoners zelf allerlei lekkers mee, wat een enorm buffet vormde. Als drankje kon je kiezen uit Marokkaanse, Turkse of Pickwickthee. Het feest begon om 13.30 uur maar al ruim voor die tijd stroomden de feestgangers toe en werden de mensen die de ramadan hadden gedaan van harte gefeliciteerd met het suikerfeest: Eid Mubarak! http://wijkkrant-haarlemoost.nl/blog/?p=1166 (visited 04-01-2012) De kinderen konden zich laten schminken, een snoepketting rijgen en glasverven. Voor de dames was het mogelijk om een gratis beautybehandeling te ondergaan. Ook daar werd volop gebruik van gemaakt. Je kon meedoen aan een quiz met allerlei vragen over de ramadan, waarbij het goede antwoord door middel van het omhooghouden van een gekleurd papier kon worden aangegeven. Er stonden spellen op de met de kunstkleden versierde tafels maar daar kwam men niet aan toe. Wel werd er gedanst en meegeklapt en klonk de Arabische vreugdekreet regelmatig. www.marmoucha.nl 12
- 13. HET NATIONALE SUIKERFEEST 2010 Concertgebouw Amsterdam Ontwerp lichttegels en podiumaankleding In opdracht van Kunstenaars&CO http://www.jelmerzijlstra.com/werk/suikerfeest/ (visited 05-01-2012) Fotografie: Carina Hesper http://www.youtube.com/watch?v=e WOcwNPziag H.Dibbits e.a, Immaterieel erfgoed en volkscultuur. Almanak bij een actueel debat (Amsterdam, AUP, 2011) http://www.siefhome.org/ 13