3. Botanik bitkiler alemi bilimidir. Hayvanlar alemi ile uraan Zooloji ve insanlar脹 konu alan Antropoloji ile birlikte hayat bilimi yani Biyolojinin bir k脹sm脹n脹 oluturur.
4. Bitki, hayvan ve insandan oluan canl脹lar, cans脹z dediimiz maddelere kar脹 旦zel bir durum g旦sterirler. Canl脹lar脹 oluturan maddeler ancak kendine 旦zg端, y端ksek bir d端zen i巽erisinde bir araya geldiklerinde canl脹l脹k yani hayat ortaya 巽脹kmaktad脹r. B旦yle bir d端zen olmad脹脹 takdirde, s旦z konusu maddeler basit ve 旦l端 bileikler halinde mevcutturlar. Hayat脹n kendisine 旦zg端 maddesel bir d端zen i巽erisinde bulunuunun baz脹 morfolojik ve dinamik sonu巽lar脹 olmaktad脹r.
5. Canl脹lar morfolojik olarak 巽evrelerine kar脹 belirli bir bi巽imi olan bireyler halinde bulunmaktad脹rlar. Yani canl脹lar mutlaka belirli bir forma sahiptirler .
6. Dinamik sonu巽lar ise; Metabolizma (Madde deiimi) Prod端ktivite 聴rritabilite (Uyart脹labilirlik ) olarak ifade edilebilir.
7. Metabolizma (Madde deiimi) D脹ar脹dan gerekli materyal al脹n脹r ve canl脹 yap脹ya (Assimilasyon, Anabolizma) kat脹l脹rken ie yaramayan art脹klar脹n cans脹z aleme d旦nmesi (Dissimilasyon, Katabolizma) olarak ifade edilebilir.
8. Prod端ktivite B端y端me ve 端reme olarak kar脹m脹za 巽脹kar. B端y端me i巽in b端nyeye kat脹lan maddelerin t端ketilenlerden fazla olmas脹 gerekir. reme ve 巽oalmada ise ana karakteristik 旦zellikler bak脹m脹ndan kendisinden olutuklar脹 varl脹klara uygunluk g旦steren yeni generation oluumu (autoreduplication, kal脹t脹m) s旦z konusudur.
9. 聴rritabilite 聴巽 ve d脹 yaam koullar脹nda beliren bir deimeye kar脹 reaksiyon olarak belirir. Ancak bu reaksiyon, sadece d脹ar脹dan buna neden olan enerji ile organizmada mevcut enerji reservlerinin de harekete ge巽irilmesiyle ger巽ekleir.
10. Canl脹lar脹n bu d旦rt temel 旦zelliine bir de Mutabilite dediimiz, morfolojik ve fizyolojik 旦zelliklerde ani deimeler olarak bilinen, deime yetenei de ilave olunmal脹d脹r. Ancak bu sayede ge巽en 3 milyar sene zarf脹nda canl脹lar脹n evulosyon yolu ile en basitlerden balayarak bug端n yaayan, takriben 400.000 bitki ve 2.000.000dan fazla hayvan t端r端 ortaya 巽脹km脹t脹r.
11. Bitki ve Hayvanlar Aras脹ndaki Farkl脹l脹klar D端nyam脹zda canl脹lar bitki ve hayvan olarak kar脹m脹za 巽脹kt脹klar脹na g旦re, acaba Botanik yani Bitki biliminin konusunu oluturan bitkileri karakterize eden, dier bir deyimle bitkileri hayvanlardan ay脹ran bal脹ca 旦zellikler nelerdir? Yani bitki nedir?
12. Bu sorunun cevab脹 ilk anda 巽ok kolay gibi g旦r端n端r. Ancak bu ileri derecede gelimi bir bitki ile hayvan kar脹lat脹r脹ld脹脹 zaman m端mk端nd端r. Ger巽ekten ilksel hayvan ve bitkiler aras脹nda sadece 巽ok k端巽端k farkl脹l脹klar vard脹r ve bunlar脹n kesinlikle birbirlerinden ayr脹lmas脹 ger巽ekten g端巽t端r. Bunun nedeni bitki ve hayvanlar aras脹ndaki Filogenetik Soy tarihi, K端t端k tarihi akrabal脹kt脹r. Hi巽 端phe yok ki bitkiler tek h端creli ve ilksel canl脹lar halinde d端nya 端zerinde en 旦nce var olmulard脹r. B旦yle ilksel varl脹klardan da takriben 2 milyar y脹l kadar sonra hayvanlar olumulard脹r. S旦z konusu ilksel formlar脹n organizasyonuna uygunluk g旦steren organizmalar bug端n de Protopyt ve Protozoalar aras脹nda bulunmaktad脹r. B旦yle organizma gruplar脹n脹 hayvanlar ve bitkiler alemine katmak 巽ok g端巽, bazen de imkans脹zd脹r. Ger巽ekten mikroskobik b端y端kl端kte, tek h端creli bir 巽ok Protistler hem Zooloji hem de Botanik kitaplar脹nda yer almaktad脹r. 端nk端 bunlar tipik hayvansal 旦zelliklerle (hareketlilik, haz脹r besinlerin al脹nmas脹), klorofile sahip olma ve ototrof beslenme yeteneini kendilerinde birletirmi bulunmaktad脹rlar.
13. Ger巽ekten bu kademede bitki ve hayvan aras脹ndaki farkl脹l脹klar ortadan kalkmaktad脹r. Bitki ve hayvanlar ne kadar ileri derecede gelimi formlar脹 temsil etmekte iseler, yani ele al脹nan formlar脹n organizasyonu, bitki ve hayvanlar脹n birbirinden ayr脹ld脹klar脹 巽atallanma noktas脹ndan ne kadar uzakta bulunuyorsa, fark ve belirtiler de o kadar daha belirgin hale gelmektedir. Balantidium coli(Protozoo) En alt geliim kademelerindeki organizmalar脹n bitki ve hayvan olarak tan脹mlanmas脹ndaki g端巽l端端 ve yukar脹da a巽脹klanan baz脹 gruplar脹n g旦sterdikleri ortak yanlara ramen, klorofile sahip olan organizmalar脹, bunlar ayn脹 zamanda hayvansal y旦nden beslenseler dahi, bitki olarak kabul etme 端zerinde anla脹lm脹t脹r.
14. imdi tipik (klorofile sahip) bir gelimi bitki ile hayvan aras脹ndaki bal脹ca ortak 旦zellikleri ve farkl脹l脹klar脹 aa脹daki gibi 旦zetleyebiliriz. Ortak zellikler 堰端界姻艶den oluma ve protoplazmaya sahip olma Metabolizma madde deiimi B端y端me Uyart脹labilme reme eeyli-eeysiz
23. Daha 旦nce Botanikin bitkiler alemi bilimi olduu ifade olunmutu. Bu ekliyle Botanik kesin g旦zlem ve deneysel y旦ntemler ile bitkilerin yaam fonksiyonlar脹n脹, organizasyonunu, m端mk端n olduu 旦l巽端de sebep-sonu巽 ilikileri y旦n端nden kavrama amac脹 g端der. Her ilimde olduu gibi Botanikte de ama巽 bilgiyi ne kadar m端mk端nse o kadar ileri g旦t端rmektir. Ama bu yap脹l脹rken 巽ok 旦nemli pratik problemlerin 巽旦z端m端 ile de kendiliinden balant脹 kurulmu olur. Nitekim tar脹m 端r端n端 bitki hayat脹n脹n arat脹r脹lmas脹 yolu ile olaan端st端 gelime salanm脹, t脹pta da Botanik temel arat脹rmalar脹ndan b端y端k 旦l巽端de faydalan脹lm脹t脹r. Biz esas itibar脹yla bitki ile bir canl脹 organizma olarak uramak zorunda olduumuzdan ilk megul olaca脹m脹z konu b端t端n yaam fonksiyonlar脹n脹n ta脹y脹c脹s脹 olan Protoplazmad脹r. Bu madde h端cre olarak isimlendirdiimiz mikroskobik boyutlarda 端niteler olarak kar脹m脹za 巽脹kar. Bu nedenle h端crenin yap脹s脹n脹 旦renmemiz gerekir. Bitki h端cresinin yap脹 ve formu ile h端cre bilgisi, yani Sitoloji megul olur.
25. 堰端界姻艶, Cellulea kelimesi ilk defa Robert HOOKE taraf脹ndan, kendisinin 1665 y脹l脹nda yay脹nlad脹脹 Micrographia adl脹 eserinde kullan脹lm脹t脹r.
26. 堰端界姻艶lerin i巽ini (堰端界姻艶 lumeni) kaplayan hayat脹n ger巽ek ve tek ta脹y脹c脹s脹 protoplast 巽ok daha sonra kefedilmi ve ek fizyolou PURK聴NJE de 1839 y脹l脹nda ilk defa Protoplazma terimini kullanm脹, Purkinje, Jan Evangelista
27. Bu terim daha sonra Hugo von MOHL(1856) taraf脹ndan Botanik bilimine kat脹lm脹t脹r.
28. B端t端n canl脹lar en aa脹 bir, fakat 巽ounlukla pek 巽ok h端creden oluurlar. D端nya 端zerinde h端cresel temele dayanmayan herhangi bir yaam bi巽imi mevcut deildir.
29. Ger巽ekten h端creler sadece organizmalar脹n yap脹 talar脹n脹 oluturmaz, ayn脹 zamanda onlar脹n kayna脹n脹 da tekil eder. 端nk端 VIRCHOWun mehur omnis cellula e cellula kural脹 ile ifade edildii 端zere daha 旦nceden bir h端cre olmaks脹z脹n yeni bir h端cre oluamaz. Bu ama巽la h端cre b旦l端n端r. 堰端界姻艶nin b旦l端nerek kal脹tsal y旦nden edeer iki yeni h端cre oluturmas脹 ancak b旦yle mikroskopik boyutta ve k端巽端k h端cre birimlerinde mevcuttur. Daha b端y端k birimlerde bu ekilde bir b旦l端nme imkan脹zd脹r.
30. B旦ylece h端cresel yap脹 ve organizasyon her t端rl端 daha y端ksek geliimin de gerekli temelini oluturmaktad脹r. Bu durumda h端creyi k脹saca 旦yle tarif edebiliriz. 堰端界姻艶; mikroskopik boyutta, az veya 巽ok kesin bi巽imde s脹n脹rlanm脹, belli bir morfolojik yap脹da ve fonksiyon bak脹m脹ndan ba脹ms脹z bir 端nitedir.
31. 堰端界姻艶lerin ekil ve b端y端kl端端 Ger巽ekletirdikleri 巽eitli fonksiyonlara uygun olarak deiir. En basit yap脹da, yani k端re bi巽iminde olanlar enderdir. Gen巽, b端y端me kabiliyetindeki h端creler prizma veya k端p eklinde ve takriben 10-30 mikron 巽ap脹ndad脹r. Genel olarak bitki h端crelerinin ortalama b端y端kl端端 10-100 mikron aras脹ndad脹r. Bununla beraber daha uzun olanlar da vard脹r (rnein, 巽ok 巽ekirdekli, hortum bi巽imindeki s端t borular脹 gibi).
32. B端y端mesi tamamlanm脹 h端creler 巽ok daha b端y端k (50-200 mikron), polygonal, izodiametrik veya az 巽ok prizmatik bir yap脹 g旦sterir. zellikle Temel doku veya Paranchym dediimiz dokularda bulunan b旦yle h端crelere paranimatik h端creler, eksenleri y旦n端nde uzam脹 ve u巽 k脹s脹mlar脹nda sivrilmi h端crelere de prosenimatik h端creler ad脹 verilir. Bu h端creler, bir ka巽 mikronluk bir 巽apa sahip de olsalar, uzunluklar脹 bir 巽ok milimetre hatta santimetre olabilir. zellikle, baz脹 b端y端k h端creler, olgun fakat kat脹l脹脹n脹 kaybetmi elmalar脹n, piirilmi patateslerin etli k脹s脹mlar脹nda 巽脹plak g旦zle bile g旦r端lebilir.
33. Tipik bir bitki h端cresinin yap脹s脹 Yap脹 ve organizasyonunu kavramak i巽in 旦nce ileri derecede gelimi bitkilerin ( Spermatophyta ) s端rg端n ve k旦k u巽lar脹yla, yapraklar脹n koltuunda bulunan tomurcuklar脹n u巽lar脹nda yer alan tam b旦l端nme kabiliyetinde, hen端z fakl脹lamam脹 ve meristem h端creleri dediimiz 巽ok gen巽 embriyonal h端creleri ele alal脹m ve b端y端mesini tamamlam脹 dier bir bitki h端cresi ile kar脹lat脹rarak inceleyelim.
34. Gen巽 meristematik h端creler, yan kenar uzunluu takriben 25 mikron olan bir prizma bi巽imindedir. Her bitki h端cresi h端cre membran脹 da denilen bir h端cre 巽eperi ile 巽evrilmitir.
36. 堰端界姻艶 巽eperinin 巽evreledii i巽 k脹sm脹 yani h端cre lumeni 脹脹脹 ge巽iren c脹v脹k, viskos bir kitleden oluan canl脹 protoplazma (proto=ilk, plazma=olumu) doldurur. 堰端界姻艶 巽eperine her tarafta temas eden protoplazma, h端cre 巽eperini burada yer alan ge巽itlerden plasmodesma ad脹 verilen sitoplazma iplik巽ikleri halinde kat eder ve b旦ylece dokudaki h端creler aras脹nda plasmatik devaml脹l脹k ve balant脹 salan脹r. I脹k mikroskopu ile yap脹lacak y端zeysel bir inceleme de bile protoplazman脹n yeknesak bir str端kt端re sahip olmad脹脹 ve optik olarak bo az veya 巽ok homojen hyalin (cams脹) bir esas plazma veya esas sitoplazma dediimiz bir kitle ile bunun i巽erisine yerlemi, h端cre organelleri denilen teekk端llerden olutuu g旦r端l端r. eitli b端y端kl端kte olan bu organeller tamamen belli yaam fonksiyonlar脹n脹 yerine getirirler ve bu sebepten hakl脹 olarak h端cre organ脹d脹rlar.
39. En 旦nemli organel k端re veya mercimek bi巽imindeki nukleus yani h端cre 巽ekirdeidir. ekirdek embriyonal gen巽 h端crelerde ortada, daha yal脹larda 巽ounlukla yan tarafta h端cre 巽eperine yaslanm脹 olarak bulunur.
40. ekirdek protoplazmas脹 (巽ekirdek plazmas脹, karyoplazma, veya nukleoplazma) esas itibar脹yla 旦zel boyama niteliklerine sahip 巽ekirdek proteinleri veya nukleoproteid lerden oluan ipliksi-a gibi bir yap脹 (Kromatin-a脹) g旦sterir.
41. ekirdekte bundan baka, a脹r脹 derecede 脹脹k k脹ran ve boyanabilen yuvarlak巽a bir veya daha fazla say脹da, 1-3 mikron 巽ap脹nda cisimler, nukleoller (Nukleolus) bulunur.
42. Nukleollerin kimyasal bileimi RNAdan ibarettir. ekirdek kendine 旦zg端 ve porlara sahip bir 巽ift membran yani 巽ekirdek 旦rt端s端 ile 巽evrilidir. Bu 旦rt端n端n d脹 taraf脹nda kalan protoplazma k脹sm脹na, kapsad脹脹 partik端ler k脹s脹mla beraber (% 50ye kadar) h端crenin sitoplazmas脹 ad脹 verilir.
45. ekirdek , plastid ve mitochondriler (Chondriosomlar) daha 旦nce mevcut olanlar脹n b旦l端nmesiyle oluurlar, buna uygun olarak kendilerine 旦zg端 kal脹t脹m ta脹y脹c脹lar脹 (plastid-DNA, mitochondri-DNAs脹) i巽erir ve sitoplazma i巽erisinde ba脹ms脹z cisimler olarak bulunurlar. Bu nedenle bunlar b端y端k organeller olarak adland脹r脹l脹rlar.
46. Bu 旦zellikleriyle Golgi cisimcii veya Golgi apareyi (Dictyosom), Sphaerosum (1mikron b端y端kl端端nde damlac脹k halinde lipid-vakuolleri) gibi dier protoplazma organellerinden fark ederler.
48. Sitoplazmada bulunan bu organellerden baka, 巽ift lamellerden oluan, boruyu and脹ran oluumlardan ibaret ve ad脹na Endoplazmatik reticulum, k脹saca ER denilen bir sistem de yer al脹r.
49. B端t端n bunlar脹n d脹脹nda sitoplazmada sadece bitkisel h端crelere 旦zg端 ve hayvansal h端crelerde bulunmayan, h端cre s脹v脹s脹 (旦z suyu) ile dolu karakteristik boluklar (meristematik h端crelerde 巽ok say脹da ve k端巽端k) yani vakuoller vard脹r. Bunlar, farkl脹laarak yalanm脹 h端crelerde, h端cre b端y端mesi neticesi birbiri ile birleerek b端y端k ve merkezi bir vakuol oluturur.
50. Sitoplazma ise h端cre 巽eperi boyunca, bir ka巽 mikron kal脹nl脹脹nda 巽ok ince bir tabaka oluturur. Ayr脹ca sitoplazman脹n sadece 巽ekirdek etraf脹nda topland脹脹 ve 巽eperi i巽ten 巽evreleyen k脹sm脹 ile ince iplik巽iklerle balant脹 halinde bulunduu dikkati 巽eker. Dier b端t端n organeller de daima sitoplazma ile 巽evrilmi durumda bulunur. Sitoplazma kendisini vakuollerden ad脹na tonoplast, h端cre 巽eperine doru ise plazmalemma denilen s脹n脹r tabakalar脹 ile ay脹r脹r.
