5. ΤΟ ΣΧΗΜΑ
Τρία σημεία ή δύο παράλληλες γραμμές ή δύο τεμνόμενες γραμμές ορίζουν
ένα επίπεδο. Ένα φύλλο χαρτί, ένας τοίχος, η επιφάνεια ενός τραπεζιού είναι ένα
τέτοιο επίπεδο.
Όταν πάνω σε ένα επίπεδο μια γραμμή ξεκινά από ένα σημείο, διανύει
μια διαδρομή και καταλήγει στο ίδιο σημείο, τότε αυτή η γραμμή
δημιουργεί
ένα σχήμα.
Το σχήμα στις τέχνες μπορεί να έχει μόνο περίγραμμα, να είναι
πλήρες ή να αποκτά την μορφή του από ένα σύνολο άλλων στοιχείων
όπως, για παράδειγμα, από ένα σύνολο γραμμών ή σημείων.
Όπως γνωρίζουμε από τη γεωμετρία, οικογένειες σχημάτων λέγονται οι
ομάδες των σχημάτων που έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Τέτοιες οικογένειες
είναι οι κλειστές καμπύλες και τα πολύγωνα.
Χαρακτηριστικές κλειστές καμπύλες είναι ο κύκλος, η έλλειψη ή μια
τυχαία κλειστή καμπύλη.
Το πολύγωνο είναι ένα κλειστό σχήμα που σχηματίζεται από τρεις ή από
περισσότερες ευθείες γραμμές, που αποτελούν και τις πλευρές του. Τα πολύ-
γωνα ονομάζονται είτε από τον αριθμό των πλευρών τους είτε από τον αριθμό
των γωνιών τους. Ένα πολύγωνο με πέντε πλευρές ονομάζεται πενταπλευρο
ή πεντάγωνο, με δώδεκα πλευρές δωδεκάπλευρο ή δωδεκάγωνο.
ΣΧΕΔΙΟ - ΧΡΩΜΑ - ΣΚΙΤΣΟ Μ.ΚΟΥΡΤΗ / ΙΕΚ ΑΚΜΗ
10. Η διαδικασία σχεδίασης στο
Ελεύθερο σχέδιο
αποτελείται από κάποια στάδια ή βήματα που πρέπει να
ακολουθήσουμε,σε γενικές γραμμές,ώστε να πετύχουμε το ζητούμενο
μας που είναι η σχεδιαστική αποτύπωση ενός μόνο αντικειμένου
ή ακόμη μιας Σύνθεσης από πολλά αντικείμενα:
1ο στάδιο : Καλό είναι να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να
μελετήσουμε τη σύνθεση μας. Να παρατηρήσουμε προσεκτικά τα
γεωμετρικά σχήματα που την απαρτίζουν και να αποφασίσουμε πως
αυτή θα τοποθετηθεί στο χαρτί μας (κάθετα ή οριζόντια) ανάλογα με τη
σύνθεση.
ΣΧΕΔΙΟ - ΧΡΩΜΑ - ΣΚΙΤΣΟ Μ.ΚΟΥΡΤΗ / ΙΕΚ ΑΚΜΗ
11. 2ο στάδιο:
Ορίζουμε το χώρο που θα καταλαμβάνει η σύνθεση μας στο χαρτί μας έτσι ώστε να
υπάρχει ένα περιθώριο γύρω από την κόλλα μας περίπου στα τρία δάκτυλα. Αυτό το αναγκαίο
περιθώριο χρειάζεται έτσι ώστε να μην «μπουκώσει» η σύνθεση στην κόλλα μας και να
δημιουργεί την αίσθηση μιας κορνίζας που θα πλαισιώνει όμορφα το σχέδιο μας.
Έπειτα ξεκινάμε μετρώντας τις βασικές διαστάσεις-αναλογίες της σύνθεσης με τη βοήθεια
μιας βελόνας ή του μολυβιού μας και τις μεταφέρουμε στο χαρτί μας μέσα στο χώρο που πριν
ορίσαμε. Εδώ απαιτείται μεγάλη ακρίβεια και προσοχή. Αρχικά αγνοώ την προοπτική και το
βάθος και επικεντρώνομαι στις οριζόντιες και κάθετες γραμμές που το αποτελούν και μου
καθορίζουν το βασικό του σχήμα. Στις κάθετες θα βρω το πλάτος που το αντικείμενο
καταλαμβάνει και στη συνέχεια στις οριζόντιες γραμμές θα βρω το ύψος και θα το ορίσω στο
χαρτί μου. Στη σχέση πλάτους και ύψους υπάρχει μια αναλογία που πρέπει με ακρίβεια να
αποτυπώσω. Είναι προτιμότερο να ξεκινάμε τη σχεδίασης από κάτω προς τα πάνω και να μετράμε πολλές
φορές, τσεκάροντας και συγκρίνοντας όλα όσα απαρτίζουν τη σύνθεση μας με κύριο μέλημα
τις σωστές μεταξύ τους αναλογίες.
Παρατηρούμε συχνά το σύνολο της σύνθεσης σε σχέση με αυτό που σχεδιάζουμε στο χαρτί σαν παρατηρητές προκειμένου
να εντοπίσουμε λάθη στην αποτύπωσης μας.
Στο στάδιο αυτό βασικό είναι να φτιάξω με αχνές γραμμές (ΗΒ μολύβι) τις
κυρίαρχες γεωμετρικές φόρμες , τις βασικές γραμμές που απαρτίζουν τη σύνθεση, να έχει
γίνει σωστή τοποθέτηση στο χαρτί και να έχουν αποτυπωθεί σωστά οι αναλογίες χωρίς πολλές
λεπτομέρειες και ιδιαίτερα προσεγμένη σχεδίαση. Σαν να κάνω ένα σκίτσο, ένα προσχέδιο, ένα βασικό σκελετό που
μπορεί να διορθώσουμε αρκετές φορές και που μπορεί να επιμεληθεί αργότερα με όλες τις λεπτομέρειες. Απλές
βασικές γραμμές και φόρμες που θα μου εξασφαλίσουν μια σχηματική εικόνα που σταδιακά
θα εξελίξουμε(γι αυτό άλλωστε αναφερόμαστε σε βήματα σχεδίασης). γίνει σωστή τοποθέτηση στο χαρτί και να έχουν
αποτυπωθεί σωστά οι αναλογίες χωρίς πολλές λεπτομέρειες και ιδιαίτερα προσεγμένη σχεδίαση.
ΣΧΕΔΙΟ - ΧΡΩΜΑ - ΣΚΙΤΣΟ Μ.ΚΟΥΡΤΗ / ΙΕΚ ΑΚΜΗ
12. 3ο στάδιο:
Στο στάδιο αυτό ολοκληρώνουμε το σχέδιο της σύνθεσης μας και έχουμε σιγουρευτεί πως οι
μετρήσεις μας είναι σωστές. Καθορίζουμε με πιο καλά πατημένες γραμμές τα περιγράμματα
των αντικειμένων μας, σβήνουμε βοηθητικές γραμμές (π.χ αξονικές γραμμές, βοηθητικές κ.α).
Απομακρυνόμαστε από το σχέδιο μας και το συγκρίνουμε με τη σύνθεση με γρήγορες ματιές
για να σιγουρευτούμε ότι όλα έχουν αποτυπωθεί σωστά.
ΣΧΕΔΙΟ - ΧΡΩΜΑ - ΣΚΙΤΣΟ Μ.ΚΟΥΡΤΗ / ΙΕΚ ΑΚΜΗ
13. 4ο στάδιο:
Στο τελευταίο αυτό στάδιο θα προσθέσουμε σταδιακά τους:
τόνους της σύνθεσης μας ξεκινώντας πάντα από τα πιο σκούρα σημεία άρα από τον πιο
σκούρο τόνο σχεδίασης μας. Αυτό γίνεται επίσης σταδιακά, δηλαδή δεν σπεύδουμε να
τελειώσουμε απαραίτητα το πιο σκούρο τόνο και να πάμε στον επόμενο. Μπορούμε να τα
δουλεύουμε με παράλληλο τρόπο ώστε να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Τη στιγμή που θα νομίζουμε ότι έχουμε τελειώσει το σχέδιο μας καλό ήταν να ξεκουραστούμε λίγο
και να το δούμε πιο αποστασιοποιημένα, ίσως μετά από λίγο ή ακόμη από πιο μακριά.
Τα τελικά φινιρίσματα στο σχέδιο, δηλαδή εντάσεις που θα το κάνουν πιο ενδιαφέρον
σε κάποιους σκούρους τόνους, κάποια σβησίματα με γόμα σε σημεία που υπάρχουν γυαλάδες
ή περισσότερο φως σε πιο ανοιχτούς τόνους, κάποιες λεπτομέρειες στις υφές των υλικών που
σχεδιάζουμε ή κάποιες σκιές που ξεχάσαμε να βάλουμε στο τραπέζι που ακουμπάει η
σύνθεση μας. Όσο πιο πολύ και προσεκτικά κοιτάζουμε κάτι τόσο περισσότερο
κατανοούμε, έτσι μόνο μπορούμε να το σχεδιάσουμε ακόμη καλύτερα.
ΣΧΕΔΙΟ - ΧΡΩΜΑ - ΣΚΙΤΣΟ Μ.ΚΟΥΡΤΗ / ΙΕΚ ΑΚΜΗ