ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

хийн мандал 1

•
•
Ganbat Narantsetseg
Ganbat Narantsetseg
1 of 35
Агаар мандал түүний найрлага үе давхраа
Дэлхийн агаар мандал гэж Дэлхийн татах хүчинд захирагдан, Дэлхийн гадна талаар хүрээлэн байгаа хийн давхрагыг хэлнэ.
Агаар мандал нь Нарнаас ирэх хэт ягаан туяагшингээж, өдөр, шөний н температурын ялгааг тогтворжуулан, Дэлхий дээр амьдрал байх нөхцөлийг бүрдүүлнэ
Дэлхийн бөмбөрцгийг бүрхсэн зузаан хийн бүрхэвчийг атмосфер буюу агаар мандал гэнэ. Агаар мандал нь аливаа амьд организмын амьдралд онцгой үүрэг гүйцэтгэнэ. Дэлхий дээр байгаа бүх амьд организмыг нарны хэт ягаан туяаны нөлөө, агаарын температурын хоногийн огцом хэлбэлзлээс хамгаалж байдаг. Ийм учраас агаар бол аливаа амьд организмын амьдрах үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг нэн чухал “тэжээлийн” эх булаг мөн.
Хийн мандал нь байнгын болон өөрчлөгдөж байдаг олон төрлийн хий,бусад хольцоос бүрдэнэ. Байнгын бүрэлдэхүүн Өөрчлөгдөж байдаг бүрэлдэхүүн Элементийн Томъёо Эзлэх Элементийн нэр Томъёо Эзлэх нэр хувь хувь Азот N 78,08 Усны уур H₂O 0,1-4,0 Хүчилтөрөгч O₂ 20,95 Нүүрсхүчлийн CO₂ 0,034 хий Аргон Ar 0,93 Озон O₃ 0,0006 Неон Ne 0,002 Бусад - - Бусад - 0,001 хий,хольцууд
Агаар мандлын 78% нь азот, 20.95% хүчилтөрөгч, 0.93% аргон, 0.038% нүүрстөрөгчийн давхар исэл, 1% усны уур болон маш бага хэмжээтэй бусад хийнүүд байна. Эдгээр хийнүүдийг нийлүүлээд бид агаар гэж нэрлэдэг
Хийн мандлын байнгын бүрэлдэхүүнд байгаа элементүүд ямар үүрэгтэй вэ?
Азот нь хийн мандлын хүрээнд хүчилтөрөгчийг шингэлэгчийн үүрэг гүйцэтгэхийн хамт исэлдэх болон биологийн явцын эрчмийг зохицуулж байдаг.Мөн бодисын биологийн эргэлтэнд орно.
Хүчилтөрөгч нь организмуудын амьсгалах болон аливаа исэлдэх явцад зайлшгүй шаардлагатай байдаг бол нүүрсхүчлийн хий нь ургамалд органик бодисууд бүрэлдэхэд хэрэглэгдэнэ.
Бусад бүрэлдэхүүнд гелий,устөрөгч,метан,амиак, усан дусал,мөсөн талст,усны уур өтгөрөхөд хэрэг болох тоос,тоосонцор,утаа,хөө зэрэг хатуу хэсгүүд оршино.
Агаарын найрлага 21% хүчилтөрөгч 78% азот 1% Аргон
Агаар мандлын температур нь өндрөөс хамаарах бөгөөд үүн дээр нь тулгуурлан үндсэн 5 давхаргад хуваана
Хийн мандлын үе давхраа
хийн мандал 1
Хийн мандал үе давхаргатай юу? Дэлхийн хийн мандал давхраат бүтэцтэй бөгөөд агаарын температур өндөр лүүгээ хэрхэн хуваарилагдсан байдалд үндэслэн түүнийг 5 үелэлд хувааж үздэг. 1. Тропосфер 2. Стратосфер 3. Мезосфер 4. Термосфер 5. Экзосфер
Агаар мандалд бага хэмжээтэй байх хүлэмжийн хийнүүд (Greenhouse gas) газрын гадаргуугаас ойсон дулааны энергийг шингээж, дэлхийн дулааны тэнцвэрийг хангана. Хэрэв эдгээр хийнүүд агаар мандалд байхгүй бол гадаргуугийн дундаж температур -18 °C болох бөгөөд Дэлхий дээр амьдрал байх нөхцөлгүй болно. Нүүстөрөгчийн давхар исэл, метан, усны уур, озон нь агаар мандал дахь үндсэн хүлэмжийн хийнүүд юм.
1.Тропосфери: Газрын гадаргуугаас дээшхи 7 (туйл орчим) - 17 (экватор дээр) км хүртэлх агаар мандалыг хамааруулна. Газрын гадаргуугаас ойсон дулааны энерги агаарыг халаах ба халсан агаар тэлэн, нягт нь буурна. Уг нягт багатай, халуун агаар дээш шилжих ба тодорхой өндөрт хүйтэн, нягт ихтэй агаараар солигдоно. Уг процессийн үр дүнд агаарын урсгал үүсэх бөгөөд уг урсгал дулааны энергийн хувиарлалт, улмаар Дэлхийн уур амьсгал, цаг уурыг тодорхойлогч үндэс болно..
2.Стратосфери:Тропосфе рийн гадна талаар, ойролцоогоор 50 км хүртэл өндөрт оршино. Стратосферийн доод хэсэгт 20-25 км-т озоны давхрага байрлана
3.Мезосфери: 50 км- ээс 80-85 км өндөрт байрлана.
4.Термосфери: 80-85 км-ээс 640+ км-т.Ионосфери: Нарны туяаны нөлөөгөөр иончлогдсон байдаг тул ионосфери ч гэж нэрлэнэ.
5.Экзосфери: 500-1000 км-ээс 10,000 кмт байрлана. Уг давхрагын гадна талд магнетосфери байрлана. Магнетосферид Дэлхийн соронзон орон ба Нарны шуурга харилцан үйлчлэлцэнэ
Дээр дурьдсан агаар мандлын давхрагуудын хооронд тропопауз, стратопауз, мезопауз, т ермопауз, экзобазе зэрэг завсрын бүсүүд байна. Гaзрын гадаргуу орчмын агаар мандлын дундаж температур 15 °C байдаг.
хийн мандал 1
Дараах асуултанд хариулан нэгж хичээлийн ойлгоцоо шалгана уу ?
1.Тохирох үгийг сонгон нөхөж бич. Дэлхийн гадна талаар бүрхэж буй асар зузаан .........бүрхэвчийг ........мандал гэнэ. А. Усан б. Хийн в. Чулуун
2. Хийн мандлын бүрэлдэхүүний схемийг нөхөж бич.
3. Хийн мандлын найрлага дах гол хийн азот ( N ) ямар үүрэг гүйцэтгэдэгийг сонго. 1 . Организмуудыг амьсгалах ба исэлдэхэд оролцдог . 2. Хүчилтөрөгчийг шингэлж исэлдэх болон биологийн явцыг эрчмийг зохицуулдаг . 3. Ургамалд органик бодис бүрэлдэхэд хэрэглэгддэг .
4. Хийн мандлын үе давхаргыг газрын гадаргаас дээш зөв байрлуулж бич. 1.Мезосфер 2.Экзосфер 3.Стратосфер 4.Тропосфер 5.Термосфер
5. Нийт агаарын 20% агуулагддаг озон ( О ) ихтэй дээшлэх тутам агаарын температур нэмэгддэг нь ямар давхаргын шинж вэ? А. Тропосфер в. Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
6. Хийн мандлын хамгийн доод давхрааг сонго. А. Тропосфер в.Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
7. 50 км-ээс 80-85 км өндөрт байрладаг ямар давхраа вэ? А. Тропосфер в.Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
8. 80-85 км-ээс 640+ км-т Нарны туяаны нөлөөгөөр иончлогдсон байдаг тул ионосфери ч гэж нэрлэдэг ямар давхрага вэ? А. Тропосфер в.Термосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
9. Тропосферийндээд хилийн заагийг тогтоохдооюуг үндэслэдэг вэ? А. Температурын эрс өөрчлөлтөөр В. Агаарт орших усны уурын заагаар С. Газрын гадаргаас хөөрсөн агаар хөрсөөр орчныхоо агаартай ижил температуртай болох өндрөөр
10. Алсын зайн радио холбоонд аль давхаргыг ашигладаг вэ? А. Тропосфер в.Термосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
хийн мандал 1

More Related Content

хийн мандал 1

  • 2. Дэлхийн агаар мандал гэж Дэлхийн татах хүчинд захирагдан, Дэлхийн гадна талаар хүрээлэн байгаа хийн давхрагыг хэлнэ.
  • 3. Агаар мандал нь Нарнаас ирэх хэт ягаан туяагшингээж, өдөр, шөний н температурын ялгааг тогтворжуулан, Дэлхий дээр амьдрал байх нөхцөлийг бүрдүүлнэ
  • 4. Дэлхийн бөмбөрцгийг бүрхсэн зузаан хийн бүрхэвчийг атмосфер буюу агаар мандал гэнэ. Агаар мандал нь аливаа амьд организмын амьдралд онцгой үүрэг гүйцэтгэнэ. Дэлхий дээр байгаа бүх амьд организмыг нарны хэт ягаан туяаны нөлөө, агаарын температурын хоногийн огцом хэлбэлзлээс хамгаалж байдаг. Ийм учраас агаар бол аливаа амьд организмын амьдрах үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг нэн чухал “тэжээлийн” эх булаг мөн.
  • 5. Хийн мандал нь байнгын болон өөрчлөгдөж байдаг олон төрлийн хий,бусад хольцоос бүрдэнэ. Байнгын бүрэлдэхүүн Өөрчлөгдөж байдаг бүрэлдэхүүн Элементийн Томъёо Эзлэх Элементийн нэр Томъёо Эзлэх нэр хувь хувь Азот N 78,08 Усны уур H₂O 0,1-4,0 Хүчилтөрөгч O₂ 20,95 Нүүрсхүчлийн CO₂ 0,034 хий Аргон Ar 0,93 Озон O₃ 0,0006 Неон Ne 0,002 Бусад - - Бусад - 0,001 хий,хольцууд
  • 6. Агаар мандлын 78% нь азот, 20.95% хүчилтөрөгч, 0.93% аргон, 0.038% нүүрстөрөгчийн давхар исэл, 1% усны уур болон маш бага хэмжээтэй бусад хийнүүд байна. Эдгээр хийнүүдийг нийлүүлээд бид агаар гэж нэрлэдэг
  • 7. Хийн мандлын байнгын бүрэлдэхүүнд байгаа элементүүд ямар үүрэгтэй вэ?
  • 8. Азот нь хийн мандлын хүрээнд хүчилтөрөгчийг шингэлэгчийн үүрэг гүйцэтгэхийн хамт исэлдэх болон биологийн явцын эрчмийг зохицуулж байдаг.Мөн бодисын биологийн эргэлтэнд орно.
  • 9. Хүчилтөрөгч нь организмуудын амьсгалах болон аливаа исэлдэх явцад зайлшгүй шаардлагатай байдаг бол нүүрсхүчлийн хий нь ургамалд органик бодисууд бүрэлдэхэд хэрэглэгдэнэ.
  • 10. Бусад бүрэлдэхүүнд гелий,устөрөгч,метан,амиак, усан дусал,мөсөн талст,усны уур өтгөрөхөд хэрэг болох тоос,тоосонцор,утаа,хөө зэрэг хатуу хэсгүүд оршино.
  • 11. Агаарын найрлага 21% хүчилтөрөгч 78% азот 1% Аргон
  • 12. Агаар мандлын температур нь өндрөөс хамаарах бөгөөд үүн дээр нь тулгуурлан үндсэн 5 давхаргад хуваана
  • 15. Хийн мандал үе давхаргатай юу? Дэлхийн хийн мандал давхраат бүтэцтэй бөгөөд агаарын температур өндөр лүүгээ хэрхэн хуваарилагдсан байдалд үндэслэн түүнийг 5 үелэлд хувааж үздэг. 1. Тропосфер 2. Стратосфер 3. Мезосфер 4. Термосфер 5. Экзосфер
  • 16. Агаар мандалд бага хэмжээтэй байх хүлэмжийн хийнүүд (Greenhouse gas) газрын гадаргуугаас ойсон дулааны энергийг шингээж, дэлхийн дулааны тэнцвэрийг хангана. Хэрэв эдгээр хийнүүд агаар мандалд байхгүй бол гадаргуугийн дундаж температур -18 °C болох бөгөөд Дэлхий дээр амьдрал байх нөхцөлгүй болно. Нүүстөрөгчийн давхар исэл, метан, усны уур, озон нь агаар мандал дахь үндсэн хүлэмжийн хийнүүд юм.
  • 17. 1.Тропосфери: Газрын гадаргуугаас дээшхи 7 (туйл орчим) - 17 (экватор дээр) км хүртэлх агаар мандалыг хамааруулна. Газрын гадаргуугаас ойсон дулааны энерги агаарыг халаах ба халсан агаар тэлэн, нягт нь буурна. Уг нягт багатай, халуун агаар дээш шилжих ба тодорхой өндөрт хүйтэн, нягт ихтэй агаараар солигдоно. Уг процессийн үр дүнд агаарын урсгал үүсэх бөгөөд уг урсгал дулааны энергийн хувиарлалт, улмаар Дэлхийн уур амьсгал, цаг уурыг тодорхойлогч үндэс болно..
  • 18. 2.Стратосфери:Тропосфе рийн гадна талаар, ойролцоогоор 50 км хүртэл өндөрт оршино. Стратосферийн доод хэсэгт 20-25 км-т озоны давхрага байрлана
  • 19. 3.Мезосфери: 50 км- ээс 80-85 км өндөрт байрлана.
  • 20. 4.Термосфери: 80-85 км-ээс 640+ км-т.Ионосфери: Нарны туяаны нөлөөгөөр иончлогдсон байдаг тул ионосфери ч гэж нэрлэнэ.
  • 21. 5.Экзосфери: 500-1000 км-ээс 10,000 кмт байрлана. Уг давхрагын гадна талд магнетосфери байрлана. Магнетосферид Дэлхийн соронзон орон ба Нарны шуурга харилцан үйлчлэлцэнэ
  • 22. Дээр дурьдсан агаар мандлын давхрагуудын хооронд тропопауз, стратопауз, мезопауз, т ермопауз, экзобазе зэрэг завсрын бүсүүд байна. Гaзрын гадаргуу орчмын агаар мандлын дундаж температур 15 °C байдаг.
  • 24. Дараах асуултанд хариулан нэгж хичээлийн ойлгоцоо шалгана уу ?
  • 25. 1.Тохирох үгийг сонгон нөхөж бич. Дэлхийн гадна талаар бүрхэж буй асар зузаан .........бүрхэвчийг ........мандал гэнэ. А. Усан б. Хийн в. Чулуун
  • 26. 2. Хийн мандлын бүрэлдэхүүний схемийг нөхөж бич.
  • 27. 3. Хийн мандлын найрлага дах гол хийн азот ( N ) ямар үүрэг гүйцэтгэдэгийг сонго. 1 . Организмуудыг амьсгалах ба исэлдэхэд оролцдог . 2. Хүчилтөрөгчийг шингэлж исэлдэх болон биологийн явцыг эрчмийг зохицуулдаг . 3. Ургамалд органик бодис бүрэлдэхэд хэрэглэгддэг .
  • 28. 4. Хийн мандлын үе давхаргыг газрын гадаргаас дээш зөв байрлуулж бич. 1.Мезосфер 2.Экзосфер 3.Стратосфер 4.Тропосфер 5.Термосфер
  • 29. 5. Нийт агаарын 20% агуулагддаг озон ( О ) ихтэй дээшлэх тутам агаарын температур нэмэгддэг нь ямар давхаргын шинж вэ? А. Тропосфер в. Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
  • 30. 6. Хийн мандлын хамгийн доод давхрааг сонго. А. Тропосфер в.Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
  • 31. 7. 50 км-ээс 80-85 км өндөрт байрладаг ямар давхраа вэ? А. Тропосфер в.Стратосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
  • 32. 8. 80-85 км-ээс 640+ км-т Нарны туяаны нөлөөгөөр иончлогдсон байдаг тул ионосфери ч гэж нэрлэдэг ямар давхрага вэ? А. Тропосфер в.Термосфер С. Мезосфер к. Экзосфер
  • 33. 9. Тропосферийндээд хилийн заагийг тогтоохдооюуг үндэслэдэг вэ? А. Температурын эрс өөрчлөлтөөр В. Агаарт орших усны уурын заагаар С. Газрын гадаргаас хөөрсөн агаар хөрсөөр орчныхоо агаартай ижил температуртай болох өндрөөр
  • 34. 10. Алсын зайн радио холбоонд аль давхаргыг ашигладаг вэ? А. Тропосфер в.Термосфер С. Мезосфер к. Экзосфер