มรดก 1
- 2. การตกทอด แห่งมรดกเหตุที่ทำาให้มรดกตกทอด ป.พ.พ. “มาตรา ๑๕๙๙ วรรคแรก เมื่อ บุคคลใดตาย มรดกของบุคคลนั้นตกทอดแก่ ” “ทายาท และมาตรา ๑๖๐๒ วรรคแรก เมื่อ บุคคลใดต้องถึงแก่ความตายตามความใน มาตรา ๖๒ แห่งประมวลกฎหมายนี้ มรดกของ ”บุคคลนั้นตกทอดแก่ทายาท
- 3. a. เมื่อบุคคลใดตาย b. มรดกตกทอดแก่ทายาท คำาว่า ตกทอด ตามประมวลกฎหมาย แพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๖๐๓ มีสอง ฝ่าย คือ ทายาทที่มีสิทธิตามกฎหมาย “ ”เรียกว่า ทายาทโดยธรรม และทายาท “ที่มีสิทธิตามพินัยกรรมเรียกว่า ผู้รับ ”พินัยกรรม
- 4. - ตัวอย่าง คำาพิพากษาฎีกา ฎ ๒๙๘/๒๕๐๕ ที่ดินรายพิพาทเป็นของสามีโจทก์ เมื่อสามีโจทก์ถึงแก่กรรม โจทก์ได้ครอบครองมาฝ่าย เดียวแต่มิได้ร้องขอเป็นผู้จัดการมรดกนั้น โจทก์มีอำานาจ ฟ้องจำาเลยได้เพราะเมื่อสามีโจทก์ตาย ที่พิพาทย่อมเป็น มรดกตกทอดมาเป็นของโจทก์ตามกฎหมาย การที่ โจทก์ครอบครองมา ๘ ปี และไม่ได้ขอเป็นผู้จัดการ มรดกไม่เป็นเหตุตัดอำานาจฟ้อง กรณี เช่นนี้ไม่จำาเป็น ต้องครอบครองถึง ๑๐ ปี เพราะเป็นเรื่องครอบครอง ”ปรปักษ์ส่วนหนึ่งต่างหาก ฎ.๑๘๒๔/๒๕๔๓ แม้มรดกจะมีผู้จัดการมรดกอยู่ แล้ว ทายาทก็ยังมีสิทธิฟ้องร้องให้บุคคลภายนอกชำาระ หนี้สินของกองมรดกได้
- 5. ๓.ทายาทอาจเสียสิทธิ การเสียสิทธิในมรดกตามประมวลกฎหมายแพ่งและ พาณิชย์ ได้แก่ ถูกกำาจัดมิให้รับมรดกตามมาตรา ๑๖๐๕ ,๑๖๐๖ หรือถูกตัดมิให้รับมรดกตามมาตรา ๑๖๐๘ หรือทายาทสละมรดกตามมาตรา ๑๖๑๒ หรือเพราะสิทธิฟ้องคดีมรดกขาดอายุความตาม มาตรา ๑๗๕๔ การเสียสิทธิในมรดกตามกฎหมายอื่น เช่น การเข้า มาเป็นคู่ความแทนผู้มรณะตาม ป.วิ.พ. มาตรา ๔๒ กำาหนดให้ทายาทร้องขอรับมรดกความภายใน ๑ ปี
- 6. “มาตรา ๑๖๐๐ ภายใต้บังคับของบทบัญญัติแห่งประมวล กฎหมายนี้ กองมรดกของผู้ตาย ได้แก่ ทรัพย์สินทุกชนิด ของผู้ตาย ตลอดทั้งสิทธิหน้าที่และความรับผิดต่างๆ เว้นแต่ ตามกฎหมายหรือว่าโดยสภาพแล้วเป็นการเฉพาะตัวของผู้ ”ตายโดยแท้ กองมรดกของผู้ตายได้แก่ ๑.ทรัพย์สิน (ม.๑๓๗,๑๓๘) ปัญหาว่า ศพเป็นทรัพย์สินหรือไม่ การทำาพินัยกรรมอุทิศศพของเจ้ามรดกให้แก่โรงพยาบาล นั้นถือว่าเป็นการกำาหนดเผื่อตายในการต่างๆ ตามมาตรา ๑๖๔๖ ซึ่งแม้ไม่เกี่ยวกับทรัพย์สินก็ใช้บังคับได้ ต้องเป็นทรัพย์สินของผู้ตายในระหว่างมีชีวิต
- 7. ถ้าทรัพย์สินนั้นไม่เป็นของผู้ตายแล้วก่อน ตายย่อมไม่เป็นมรดกและไม่ตกทอดแก่ ทายาท ฎ.เงินบำานาญตกทอด กฎหมายบัญญัติให้สิทธิแก่ บุคคลที่กฎหมายระบุไว้โดยตรง ไม่เป็นมรดกของผู้ ตาย ฎ.๔/๒๕๐๕ บำานาญตกทอดเป็นการให้สิทธิที่จะได้ เงินช่วยเหลือแก่ทายาทหรือผู้อยู่ในอุปการะ โดยตรงไม่ใช่ทรัพย์สินที่ผู้ตายมีอยู่ในขณะที่ตายจึง ไม่เป็นมรดก
- 8. ฎ.๑๓๒/๒๕๐๗ โจทก์ฟ้องว่าโจทก์เป็นมารดานายสิงห์ดำา นายสิงห์ดำาเป็นสมาชิกสงเคราะห์ครอบครัวข้าราชการครู (ชพค ลำาพูน) เมื่อนายสิงห์ดำาตาย โจทก์มีสิทธิได้รับเงินทุน สงเคราะห์ช่วยงานศพ และอุปการะบุตรและนายสิงห์ดำาได้ ทำาพินัยกรรมยกเงินส่วนนี้ให้โจทก์ จำาเลยเป็นศึกษาธิการมี อำานาจหน้าที่จ่ายเงินนี้ แต่กลับไม่จ่ายและเอาไปแบ่งให้บุตร ผู้ตายโจทก์จึงฟ้องคดีนี้ ศาลฎีกา องค์การ ช.พ.ค. นี้ตั้งขึ้นมีวัตถุประสงค์เพื่อช่วย การฌาปนกิจเพื่อนครูและสงเคราะห์ครอบครัว โดย เฉพาะบุตรผู้ตาย เงินสงเคราะห์นี้เป็นเงินที่สมาชิกอื่น ช่วยกันบริจาคเมื่อสมาชิกคนหนึ่งตาย เพื่อนอนุเคราะห์ ช่วยเหลืองานศพและครอบครัวผู้ตาย ผู้ตายเองหามีสิทธิ แต่อย่างใดไม่ เงินนั้นจึงมิใช่กองมรดกของผู้ตาย
- 9. ที่กล่าวมาแล้วเป็นเรื่องทรัพย์สินซึ่งตกได้ภายหลังๆ ก่อนตายยังไม่มีสิทธิได้รับจึงไม่เป็นมรดก หากเป็น ทรัพย์ซึ่งเป็นของผู้ตาย หรือผู้ซึ่งตายมีสิทธิได้รับอยู่ แล้วก่อนตาย ย่อมถือว่าเป็นมรดก ฎ.๑๙๕๓/๒๕๑๕ เงินสะสมซึ่งทางราชการหักเก็บไว้ จากเงินเดือนของข้าราชการทุกเดือนนั้น หาก ราชการผู้นั้นถึงแก่ความตาย เงินสะสมย่อมเป็น มรดกของผู้ตาย และอยู่ในความรับผิดแห่งการ บังคับคดีด้วย
- 10. ๒.สิทธิ ตามมาตรา ๑๖๐๐ หมายความถึง บุคคล ฝ่ายหนึ่งมีสิทธิเรียกร้องให้บุคคลอีก ฝ่ายหนึ่งปฏิบัติ ตามสัญญาหรือตามที่กฎหมายให้อำานาจ ทายาทผู้รับมรดกย่อมมีสิทธิฟ้องคดีเกี่ยวกับทรัพย์ มรดกนั้นได้ไม่ต้องร้องขอเป็นผู้จัดการมรดกเสีย ก่อน (ฎ.๘๘๕/๒๔๙๘) โจทก์และสามีจำาเลยถือกรรมสิทธิ์ที่ดินร่วมกันและ ได้ตกลงแบ่งแยกที่ดินกันเป็นส่วนสัด เจ้าพนักงาน ได้บันทึกข้อตกลงไว้ แต่ยังไม่ได้จดทะเบียนแบ่ง แยก สามีจำาเลยได้ตายลงข้อตกลงของโจทก์และ
- 11. สิทธิในการเรียกค่าสินไหมทดแทนเกี่ยวกับการ ปลงศพเป็นสิทธิของทายาทที่จะเรียกร้องเองแก่ผู้ กระทำาละเมิดทำาให้เจ้ามรดกถึงแก่ความตาย ส่วน สิทธิในการเรียกค่าสินไหมทดแทนอันเกิดแก่ ทรัพย์สินของเจ้ามรดก เนื่องจากการกระทำาละเมิดก็ เป็นสิทธิของเจ้ามรดกที่จะตกทอดแก่ทายาทเช่นกัน ฉะนั้นเมื่อ ส.ได้รับรองโจทก์ที่ 2 และที่ 3 ว่าเป็น บุตรแล้วและตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ม. ๑๖๒๗ ถือว่าเป็นผู้สืบสันดาน มิสิทธิรับมรดก ของ ส.โจทก์ที่ 2 และที่ 3 จึงมีสิทธิฟ้องเรียกค่า ปลงศพ ส.และค่าที่รถจักรยานยนต์ของ ส.เสียหาย
- 12. เมื่อ พ.ถึงแก่ความตายสิทธิหน้าที่และความรับผิด อันเป็นทรัพย์สินที่ พ.มีอยู่ในกิจการ ห.จ.ก. ล บริษัท ท. และกิจการของบริษัท ด. อันได้แก่เงินลง หุ้น ค่าหุ้น ผลกำาไร และเงินปันผล เป็นต้น ย่อมเป็น มรดก (ฎ.๖๒๒/๒๕๔๓) เช็คพิพาทในคดีนี้ทั้งสองฉบับถึงกำาหนด ภายหลัง จากที่ ป. ถึงแก่ความตาย สิทธิตามเช็คจึงเป็นมรดก ตกได้แก่ โจทก์ทั้งสามซึ่งเป็นทายาทผู้ตายทันทีตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๕๙๙ โจทก์ทั้งสาม จึงเป็นผู้ทรง เช็คพิพาทโดยชอบด้วยกฎหมาย เมื่อธนาคารตาม เช็คปฎิเสธการจ่ายเงินตามเช็คพิพาทย่อมถือได้ว่า
- 13. น โจทก์เป็นบุตรของ ศ. จึงเป็นทายาทของผู้มี สิทธิรับมรดกในที่ดินพิพาท ส่วนของ ศ. เมื่อ โจทก์ไปขอให้จำาเลยดำาเนินการแบ่งแยก ที่ดินพิพาทแก่โจทก์ แต่จำาเลยเพิกเฉย ถือว่า จำาเลยโต้แย้งสิทธิของโจทก์แล้ว โจทก์จึงมี อำานาจฟ้อง โจทก์ ศ จำาเลย (แบ่งแยก) จำาเลยเพิกเฉยถือว่าจำาเลยโต้แย้งสิทธิแล้ว
- 14. หน้าที่และความรับผิด ตาม มาตรา ๑๖๐๐ หมายถึง ภาระและความผูกพันที่บุคคลฝ่าย หนึ่งจะต้องกระทำาให้แก่อีกฝ่ายหนึ่ง เช่น บิดาทำาละเมิดขับรถยนต์ชนคนอื่นได้รับ บาดเจ็บ ซึ่งบิดาจะต้องรับผิดชดใช้ค่า สินไหมทดแทนแก่ผู้ถูกทำาละเมิด แต่ยังไม่ได้ มีการชดใช้ค่าสินไหมทดแทนบิดา ได้ถึงแก่ ความตายเช่นนี้ ความรับผิดดังกล่าวย่อมเป็น มรดกตกแก่ทายาทที่จะต้องรับผิดต่อผู้ถูกทำา ละเมิด
- 15. ฎ.๔๕๕/๒๕๑๒ (ป) หน้าที่โอนขายที่ดินตามสัญญา ประนีประนอมยอมความและคำาพิพากษาตามยอม นั้น ตามกฎหมายและโดยสภาพไม่ใช่เป็นการ เฉพาะตัวของผู้ตายโดยแท้ จึงเป็นมรดกของผู้ตาย ผู้ซื้อในฐานะเจ้าหนี้กองมรดกย่อมมีสิทธิขอให้ บังคับคดีเอาที่ดินของผู้ตายโอนชำาระหนี้ให้แก่ตน ได้ตามคำาพิพากษา ฎ.๑๔๑๖/๒๕๒๒ การสั่งจ่ายเช็คลงวันที่ล่วงหน้านั้น หมายความเพียงว่าผู้ทรงมีสิทธิเรียกเงินตามเช็ค จากธนาคารได้ต่อเมื่อถึงวันที่กำาหนดในเช็คเท่านั้น แม้ผู้สั่งจ่ายจะถึงแก่กรรมไปก่อนวันเช็คถึงกำาหนด ก็หาทำาให้ผู้สั่งจ่ายที่ได้ลงลายมือชื่อในเช็คนั้นหลุด
- 16. ฎ.๓๒๔๐/๒๕๓๗ มารดาจำาเลยปักเสาไฟฟ้าและเดิน สายไฟฟ้าผ่านที่ดินของโจทก์โดยโจทก์ไม่ยินยอม เป็นละเมิด เมื่อมารดาจำาเลยตายจำาเลยเป็นทายาท ต้องรับผิดรื้อถอนเสาไฟฟ้าและสายไฟฟ้าและทำาให้ ที่ดินเป็นสภาพดังเดิม ทรัพย์สิน หรือสิทธิ หน้าที่และความรับผิด ซึ่งจะ เป็นมรดกนั้นจะต้องไม่มีการจำาหน่ายจ่ายโอน หรือ ระงับไปแล้วก่อนตาย หากได้มีการจำาหน่ายจ่ายโอนไปแล้วย่อมไม่เป็น มรดกอีกเช่นกัน เพราะมิใช่เป็นของเจ้ามรดกใน
- 17. ฎ ๔๓๒๑/๔๐ ก่อนตายผู้ตายยกที่ดิน สค.๑ ให้แก่ บุตรโดยสละการครอบครองที่ดิน ที่ดินนั้นมิใช่ ทรัพย์สินของผู้ตาย โจทก์ไม่มีอำานาจฟ้องให้ศาล พิพากษาว่าที่ดินเป็นทรัพย์มรดกและให้จดทะเบียน โอนให้โจทก์ในฐานะผู้จัดการมรดก
- 18. สิทธิ หน้าที่และความรับผิด ซึ่งตามกฎหมาย ก็ถือว่าเป็นการเฉพาะตัวผู้ตายโดยแท้ สิทธิเรียกค่าทดแทนเกี่ยวกับการหมั้น (ม.๑๔๔๗) สิทธิอาศัย สิทธิเก็บกิน สิทธิเหนือพื้นดิน สิทธิเรียกค่าสินไหมทดแทนเพื่อละเมิด
- 19. ตัวอย่าง นายหนึ่งให้สิทธิอาศัยแก่นายสองเพื่อ อาศัยในโรงเรือนของตนมีกำาหนดระยะเวลา ๑๐ ปี โดยทำาเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้า หน้าที่ถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งกรณีเช่นนี้ นางสาม และนายสี่ ซึ่งเป็นภริยาและบุตรของนายสองย่อม อาศัยอยู่ในโรงเรือนได้เพียง ๒ ปี นายสองถึงแก่ ความตาย ดังนี้ ย่อมถือว่าสิทธิอาศัยระงับลง นาง สามและนายสี่จะต้องออกจากโรงเรือนทันทีจะอ้าง ว่าตนรับมรดกในสิทธิที่จะอยู่ในโรงเรือนต่อจาก นายสองอีก ๘ ปีที่เหลือไม่ได้
- 20. สิทธิเก็บกิน สิทธิเก็บกินเป็นเรื่องเฉพาะตัวผู้ทรงสิทธิ ผู้ทรงสิทธิจะโอน สิทธิเก็บกินไปให้บุคคลอื่นไม่ได้ไม่ว่าทางใดและหากผู้ทรง สิทธิเก็บกินถึงแก่ความตาย สิทธินั้นก็เป็นอันระงับไปตามที่ ป.พ.พ. ม. ๑๔๑๘ วรรคสอง บัญญัติว่า “ผู้ทรงสิทธิเก็บกินถึงแก่ความตาย ท่านว่าสิทธิย่อมสิ้นไป เสมอ ตัวอย่าง นายเดือนจดทะเบียนสิทธิเก็บกินในที่ดินให้แก่นาย ดาวมีกำาหนด ๑๐ ปี หลังจากนั้น ๓ ปี นายดาวถึงแก่ความ ตายเช่นนี้ ย่อมทำาให้สิทธิเก็บกินในที่ดินดังกล่าวระงับสิ้นไป นายฟ้าทายาทของนายดาวต้องส่งที่ดินคืนให้แก่นายเดือน จะอ้างใช้สิทธิต่อไปตามระยะเวลาที่เหลืออีก ๗ ปีไม่ได้
- 21. สิทธิเก็บกิน หากข้อเท็จจริงปรากฏว่านายเดือนถึงแก่ความตาย เช่นนี้สิทธิเก็บกินไม่ระงับเพราะไม่มีกฎหมาย กำาหนดให้เป็นเรื่องเฉพาะตัวของนายเดือนผู้ให้สิทธิ แต่อย่างใด ทายาทของนายเดือนต้องยอมให้นาย ดาวมิสิทธิเก็บกินในที่ดินต่อไปจนกว่าจะครบ ๑๐ ปี อย่างไรก็ตาม กรณีผู้ทรงสิทธิเก็บกินถึงแก่ความ ตาย ทำาให้สิทธิเก็บกินต้องระงับ ตามมาตรา ๑๔๑๘ วรรคท้าย แต่การที่สิทธิเก็บกินระงับนี้ไม่มีผลไปถึง สิทธิบุคคลภายนอกแต่อย่างใด โดยหากบุคคล ภายนอกได้รับสิทธิในทรัพย์สินจากผู้ทรงสิทธิโดย ชอบบุคคลภายนอกนั้นยังคงมีสิทธิในทรัพย์สินนั้น