Έκφραση - Έκθεση Α΄ Λυκείου Κεφάλαιο 1 Θεωρία
- 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Γιώζζα θαη γισζζηθέο πνηθηιίεο Ι. ΣΑ ΟΡΙΑ ΣΗ ΓΛΩΑ Η γλώζζα είναι: Απέπανηη: παξέρεη ζηνλ νκηιεηή ηε δπλαηόηεηα λα εθθξάζεη ηνλ ηδηαίηεξν πλεπκαηηθό θαη ζπλαηζζεκαηηθό ηνπ θόζκν. Απνηειεί δηαθξηηηθό ζηνηρείν ηνπ θάζε ιανύ. Με ηε γιώζζα απνηππώλνληαη νη αμίεο θαη ε πνιηηηζηηθή ηδηαηηεξόηεηα ησλ ιαώλ. Πολύμοπθη: αιιάδεη ζπλερώο κνξθή γηα λα θαιύςεη όιεο ηηο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο πνπ αλαθύπηνπλ. Πανηοδύναμη: αλάινγα κε ηελ ηθαλόηεηα ηνπ νκηιεηή ε γιώζζα κπνξεί λα ηνπ ραξίζεη κεγάιε δύλακε, ε νπνία κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζεηηθά ή αξλεηηθά. ΙΙ. ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕ ΣΗ ΓΛΩΑ Η γισζζηθή θνηλόηεηα • δε ραξαθηεξίδεηαη από γισζζηθή νκνηνκνξθία • δελ απνηειεί ζύλνιν νκηιεηώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηνπο ίδηνπο γισζζηθνύο ηξόπνπο • ραξαθηεξίδεηαη από πνιπκνξθία/εηεξνγέλεηα γισζζηθήο ζπκπεξηθνξάο ΓΛΩΙΚΕ ΠΟΙΚΙΛΙΕ – ΜΟΡΦΕ Εθνική γλώζζα Γεωγπαθικέρ ποικιλίερ Κξηηήξην δηάθξηζεο: ε γεσγξαθηθή θαηαγσγή Κοινωνικέρ ποικιλίερ θξηηήξην δηάθξηζεο: ε θνηλσληθή/γισζζηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ νκηιεηή ηνπ νκηιεηή (νξηδόληηα δηαίξεζε) (θάζεηε δηαίξεζε) 1. Γεσγξαθηθέο γισζζηθέο πνηθηιίεο Διάλεκηορ: ην γισζζηθό ηδίσκα ελόο ηόπνπ ζην ρώξν κηαο εζληθήο γιώζζαο. Ιδίωμα: ν ηδηαίηεξνο ηξόπνο νκηιίαο θαη πξνθνξάο ησλ ιέμεσλ ζε έλα ηόπν. Ιδιωμαηιζμόρ: ηύπνο ιέμεο, έθθξαζε ή ηξόπνο εθθνξάο ηνπ ιόγνπ, ραξαθηεξηζηηθό κηαο γιώζζαο ή κηαο δηαιέθηνπ, π.ρ. κε ιέεη αληί κνπ ιέεη Ιδιωηιζμόρ: θξάζε πνπ ιέγεηαη κόλν ζηελ θνηλή ειιεληθή θαη απνηειεί ηδηαίηεξε έθθξαζε κε κεηαθνξηθή, ζπλήζσο, ζεκαζία π.ρ. πήξε ηα πάλσ ηνπ
- 2. 2. Κνηλσληθέο γισζζηθέο πνηθηιίεο Παπάγονηερ πος ηιρ δημιοςπγούν _ ειηθία _ κόξθσζε _ θνηλσληθή ηάμε _ θύιν _ ηδενινγία _ επάγγεικα _ θαηαγσγή _ πεξίζηαζε (πνηνο κηιάεη, ζε πνηνλ, κε πνην ζθνπό, κε πνηα δηάζεζε, γηα πνην ζέκα, πνύ, πόηε …) Σεκείσζε: νη θνηλσληθέο γισζζηθέο πνηθηιίεο ραξαθηεξίδνπλ πάληνηε θάζε γισζζηθή θνηλόηεηα, ρσξίο πνηέ λα ακβιύλνληαη, ζε αληίζεζε κε ηηο γεσγξαθηθέο γισζζηθέο πνηθηιίεο πνπ ζήκεξα ηείλνπλ λα πεξηνξηζηνύλ ιόγσ ηεο καδηθήο παηδείαο, ησλ ζρνιείσλ, ηεο απμεκέλεο θίλεζεο ησλ πιεζπζκώλ θαη ηνπ απμεκέλνπ ξόινπ ησλ ΜΜΕ. ΙΙΙ. ΟΙ ΟΠΣΙΚΕ ΣΗ ΓΛΩΑ Η γιώζζα απνθαιύπηεη ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη εξκελεύνπλ θαη αμηνινγνύλ πξόζσπα, γεγνλόηα θαη θαηαζηάζεηο. Απηό ην ζπλεηδεηνπνηνύκε, όηαλ: Οη άλζξσπνη ραξαθηεξίδνπλ κε δηαθνξεηηθέο ιέμεηο ην ίδην γεγνλόο. Σηελ ίδηα ιέμε δίλνπλ δηαθνξεηηθή έλλνηα ή δηαθνξεηηθέο απνρξώζεηο ηεο έλλνηαο απηήο. ΙV. Η ΔΗΜΙΟΤΡΓΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΓΛΩΑ Οι λειηοςπγίερ ηηρ γλώζζαρ: αναθοπική και ποιηηική λειηοςπγία Αναθοπική ςνώνςμα: θπξηνιεθηηθή, δεισηηθή Η ππάξη επικοινωνίαρ αλαθέξεηαη ζηνλ πξαγκαηηθό θόζκν ή ζηελ αληίιεςε πνπ έρνπκε γη’ απηόλ κοπόρ: αληηθεηκεληθή παξνπζίαζε πιεξνθνξηώλ Έμθαζη: ζην πεξηερόκελν ηνπ κελύκαηνο (ηη ιέεη) Έγκλιζη: νξηζηηθή Πξνηάζεηο θξίζεσο Ποιηηική ςνώνςμα: κεηαθνξηθή, ζπλππνδεισηηθή Η ππάξη επικοινωνίαρ αλαθέξεηαη ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθό θόζκν κοπόρ: ε κεηάδνζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ πνκπνύ Έμθαζη: ζηε κνξθή ηνπ κελύκαηνο: ήρνη ιέμεσλ, κεηαθνξηθή ρξήζε, επαλαιήςεηο θ.ι.π (πώο ην ιέεη) Έγκλιζη: ππνηαθηηθή, επθηηθή, πξνζηαθηηθή