лекц 1
- 1. Улаанбаатар Их Сургууль Бизнес менежментийн тэнхим Хичээлийн нэр: Дунд шатны НББ Лекц 1 . Банкны зохьцуулалтын тайлан Хичээлийн кредит: 3 кредит Хичээлийн индекс: ВА366 Судлах анги: НББ- анги
- 2. Банкны зохицуулалтын тайлан Харилцахад байгаа мөнгөн хөрөнгийн эхний үлдэгдлийг тохируулаагүй үед мөнгөн хөрөнгийн эхний ба эцсийн үлдэгдлийг зэрэг тохируулахад ашигладаг банкны тохируулгын тайланг банкны 4 баганатай тайлан гэх ба мөнгөн хөрөнгийн шалгах баланс гэж ч хэлдэг. Банкны 4-н баганат зохицуулалтын тайланг ихэвчлэн аудиторууд хэрэглэдэг бөгөөд 3 хэлбэрээр гаргадаг юм. 1. Дөрвөн баганат банкны тайлан /зөв үлдэгдэл рүү/ 2. Дөрвөн баганат банкны тайлан /бүртгэлийн үлдэгдэл рүү/ 3.Дөрвөн баганат банкны тайлан / банкны үлдэгдэл рүү/
- 3. Мөнгөн хөрөнгийн эхний үлд Дараах 4 зүйлийг зохицуулна Мөнгөн орлого Мөнгөн зарлага Мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлд
- 4. Банкны зохицуулалтыг зөв үлдэгдэл рүү шилжүүлэн хийхдээ дараах 2 үндсэн 2 зарчмыг баримтална. Банкны тайланд тусгагдаагүй боловч бүртгэлд тусгагдсан зүйлийг банкны тайланд тусгах Бүртгэлд тусгагдаагүй боловч банкны тайланд тусгагдсан зүйлийг бүртгэлд тусгах
- 5. Х компани Дөрвөн баганат банкны зохицуулалтын тайлан /зөв үлдэгдэл рүү шилжүүлэх арга/ Эхний үлдэгдэл Банкны тал Мөнгөн орлого Мөнгөн зарлага Эцсийн үлдэгдэл хххх ххххх ххххх ххххх + - Замд яваа хадгаламж Өмнөх сар Энэ сард + + Төлбөр хийгээгүй чек 2 сарын өмнөх Өмнөх сар - - - Энэ сарынх + Алдаа 1 - Зохицуулагдса хххх н үлд хххх - хххх хххх
- 6. Банкны тайлангийн үлдэгдэлд хийгдэх зохицуулалтууд 1. 2. 3. 4. 5. Өмнөх сарын замд яваа хадгаламж нь банкны энэ сарын орлогын дүнд орж бүртгэгдсэн учраас энэ сарын мөнгөн орлогоос хасч, мөнгөн хөрөнгийн эхний үлдэгдэлд нэмнэ. Энэ сарын замд яваа хадгаламж нь банкинд бүртгэгдээгүй тул мөнгөн орлогыг нэмэгдүүлж, мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэлд нэмнэ. Өмнөх сард бичигдсэн боловч банкаар энэ сард гүйлгээ хийгдсэн чек нь банкны энэ сарын мөнгөн зарлагын дүнд орсон байгаа.иймд энэ сарын мөнгөн зарлагаас хасч, мөнгөн хөрөнгийн эхний үлдэгдэлээс хасна. Хэрвээ энэ сард ч бас төлөгдөөгүй чек байвал эхний болон эцсийн үлдэгдлээс зэрэг хасна. Энэ сард бичигдсэн боловч банкаар гүйлгээ хийгдээгүй байгаа чек нь компаний энэ сарын мөнгөн зарлагад орох ѐстой. Иймд энэ сарын төлбөр хийгдээгүй чекийн дүнгээр мөнгөн зарлагыг нэмэгдүүлж , мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдлийг бууруулна. Банк энэ сарын мөнгөн орлого, зарлагыг буруу бүртгэсэн бол мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдлийг зөв болгож тохируулна.
- 7. Х компани Дөрвөн баганат банкны зохицуулалтын тайлан /зөв үлдэгдэл рүү шилжүүлэх арга/ Эхний үлдэгдэл Компаний тал Мөнгөн орлого Мөнгөн зарлага Эцсийн үлдэгдэл хххх ххххх ххххх ххххх + - Үйлчилгээний хөлс Тухайн сарынх Өмнөх сарынх боловч энэ сард бүртгэгдсэн - - Хүрэлцээгүй сантай чек + - Авлагын цуглуулалт + + Алдаа 2 + + Алдаа 3 Зохицуулагдсан үлд хххх хххх + хххх хххх
- 8. Бүртгэл дэх зохьцуулалтууд: 1. 2. 3. 4. Компаний авлага ба хүүгийн орлого дансанд орж ирсэнийг компани банкны хуулга орж ирсэн үед мэдсэн бол хүү ба авлагын хэмжээгээр энэ сарын мөнгөн орлого болон мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдлийг нэмэгдүүлнэ. Компаний тухайн сард банк хэдий хэмжээний үйлчилгээний хөлс данснаас суутгасныг банкны хуулга орж ирэх хүртэл мэдээгүй байдаг тул энэ зарлагыг бүртгээгүй байдаг. Иймд компани банкны хуулга орж ирэх үед тухайн сарын банкны үйлчилгээний хөлсний хэмжээгээр мөнгөн зарлагыг нэмэгдүүлж, эцсийн үлдэгдлийг бууруулна. Компани нь чек хүлээн аваад өөрийн мөнгөн орлогыг нэмэгдүүлдэг. Зарим тохиолдолд чек бичсэн компаний мөнгөн хөрөнгийн дансны үлдэгдэл хүрэлцэхгүй тохиолдолд банк нь уг чекийн дүнгээр компаний дансыг кредитлэх боловч, хүрэлцэхгүй байгаа мөнгөний дүнгээр мөнгөн зарлагыг нэмэгдүүлж, мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдлийг бууруулж зохицуулалт хийдэг. Компаний энэ сарын мөнгөн орлого, зарлагыг буруу бүртгэсэн бол мөнгөн хөрөнгийн эцсийн үлдэгдлийг зөв болгож тохируулна.
- 9. Жишээ нь: Алтай компани дотоод аудитор 2006.12.31-ний харилцахад байгаа мөнгөний үлдэгдлийг тулган баталгаажуулах явцад дараах мэдээллийг цуглуулсан байна. 1.Банкин дахь мөнгөний үлдэгдэл -2006.11.30 нд 13760000 -2006.12.30 нд 11566600 2. НББ дэх мөнгөний үлдэгдэл: -2006.11.30 12034200 -2006.12.31 10461900 3. 12-р сарын орлого Банкны тайланд 71428000 Бүртгэлд 72240000 4. Төлбөр хийгдээгүй чек -2006.11.30 3725800 -2006.12.31 3758800 5. Замд яваа хадгаламж 2006.11.30 2000000 2006.12.31 2395000 6. Банк тайландаа тусгасан боловч Алтай ХК бүртгэлдээ тусгаагүй үл биелэгдэх чекийн дүн 115000 7. 2006.12 сард банк Алтан ХК-ний дансанд дебетлэсэн байна. 8. 2006.12 сард Алтай ХК-ий дансанд 200000 төгрөгийн авлага, 3000 төгрөгийн хүү төлөгдөж орж ирсэнийг компани бүртгээгүй байсан. 9. 12-р сарын банкны үйлчилгээний шимтгэл 450000 10. 11-р сард бичигдсэн 1675 дугаар чекийн 780900 төгрөг нь 12 сард төлөгдөөгүй байсан. 11. Мөнгөн зарлагын журналд 1589 дүгээр чекийн 319750-г андуурч 391750-р бүртгэсэн байна. 12. Компаний нягтлан 620000-н орлогыг дахин хадгалсан байсан. Гүйцэтгэх ажил: баганатай банкны зохьцуулалтын тайлан бэлтгэ?
- 10. Бодолт: Эхний үлдэгдэл Банкны тал Мөнгөн орлого Мөнгөн зарлага Эцсийн үлдэгдэл 13760000 71428000 73621400 11566600 2000000 /2000000/ Замд яваа хадгаламж Өмнөх сар Энэ сард 2395000 2395000 Төлбөр хийгээгүй чек 2 сарын өмнөх Өмнөх сар /3725000/ /2944900/ /780900/ Энэ сарынх 3758800 /3758800/ Алдаа 1 /130000/ 130000 74305300 9551900 Зохицуулагдса 12034200 н үлд 71823000
- 11. Компаний тал бодолт Эхний үлдэгдэл Компаний тал Мөнгөн орлого Мөнгөн зарлага Эцсийн үлдэгдэл 12034200 72240000 73812300 10461900 450000 /450000/ 115000 /115000/ Үйлчилгээний хөлс Тухайн сарынх Өмнөх сарынх боловч энэ сард бүртгэгдсэн Хүрэлцээгүй сантай чек Авлагын цуглуулалт 203000 203000 Орлого илүү /620000/ /620000/ Зарлага илүү Зохицуулагдсан үлд /72000/ 12034200 71823000 72000 74305300 9551900
- 12. Алдаа 1: Банк өөр компаний хадгаламжийг андууран бүртгэсэн Алдаа 2: компаний нягтлан бодогч орлогыг дутуу бүртгэсэн Алдаа 3 : компаний нягтлан бодогч зарлагыг илүү бүртгэсэн Дээрх банкны зохицуулалтын тайлангийн ерөнхий хэлбэр дээр хийгдсэн зохицуулалтыг тайлбарлавал:
- 13. үү 4-н баганат банкны зохицуулалтыг “Бүртгэлийн үлдэгдэл рүү шилжүүлэх арга”р бэлтгэхдээ дараах зарчмуудыг баримтална. Үүнд: 1. Банкны үлдэгдлээс бүртгэлийн үлдэгдэл рүү шилжүүлж байгаа учраас банкинд тусгагдаагүй зүйлийг тусгана. 2. Банкинд тусгагдсан боловч бүртгэлд тусгагдаагүй зүйлүүдийг буцаах зохицуулалтыг хийнэ. Өөрөөр хэлбэл үйлчилгээний хөлс нь банкинд тусгагдсан боловч бүртгэлд тусгагдаагүй учраас уг зарлагын хэмжээгээр мөнгөн зарлагыг бууруулна. Ингэснээр банкны тайланд тусгагдсан үйлчилгээний хөлсийг банкинд тусгахгүй байна гэсэн үг.