1 zelula
- 2. Izaki bizidunen konposizio kimikoa karbonoa (C), hidrogenoa (H), oxigenoa (O), nitrogenoa (N) substantzia ez-organikoak substantzia organikoak ura gatz mineralak gluzidoak lipidoak proteinak azido nukleikoak Landareak Animaliak % 74 % 60 % 19 % 0,6 % 0,8 % 20 % 3,2 % 3,4% 3,2 % 16 bitaminak
- 3. Izaki bizidunen konposizio kimikoa Ura Gatz mineralak BIOMOLEKULA INORGANIKOAK BIOMOLEKULA ORGANIKOAK Gluzidoak Lipidoak Proteinak Azido nukleikoak Polisaka- ridoak Monosaka-ridoak Gantza Glizerola Gantz-azidoak Aminoazidoak Proteina Nukleotidoa Azido nukleikoa
- 4. Zelularen aurkikuntza 1665 Robert Hooke Mikroskopioa Kortxoa 1674 Anthony van Leeuwenhoek Mikroskopioa Animalikuluak 1831 Robert Brown Zelula begetalen nukleoa aurkitu zuen 1838 Johannes Purkinje Zelula betetzen duen likidoari protoplasma deitu zion Zelulek osatzen dituzte begetalak zein animaliak Matthias Schleiden Friedrich Schwann 1855 Rudolf Virchow Zelula oro aurretik existitzen den beste batetik dator
- 5. Zelula-teoria Zelula: • Izaki bizidunen egiturazko unitatea da • Unitate funtzionala da • Aurretik existitzen den beste batetik dator • Unitate genetikoa da
- 6. Zelularen aurkikuntza 1899 Neuronen banakotasuna frogatu zuen Santiago Ramón y Cajal
- 8. ZELULA Funtzesko unitatea Ehuna Zelula askoz osatuta Organoa Hainbat ehunaz osatuta Aparato eta sistemak Hainbat organoz osatuta ZELULANITZAREN ANTOLAKETA
- 9. Antolaketa-mailak IZAKI BIZIDUNAK Zelulabakarrak zelula bat koloniak Bakterioa Alga zelulabakarra (Volvox) Zelula-elkarketa (zelula bakoitzak bere kabuz egiten ditu funtzioak) Zelulaniztunak Zelulak Ehunak Organoak Sistemak Aparatuak Lokomozio-aparatua Hezur- zelula Gihar- zelulak Hezur- ehuna Zelulek elkarren beharra dute bizi ahal izateko Organoa: hezurra Eskeleto- sistema Gihar-ehuna Organoa: giharra Gihar- sistema
- 11. Zelula motak Zelula prokariotoa Zelula eukariotoa Landare-zelula Animalia-zelulaBakterioa Nukleoa Material genetikoa Material genetikoa Ez dute nukleorik
- 12. Landare-zelula Bakterioak Zelulen konposizioa Animaliak Landareak Zelula eukariotoak Zelula prokariotoak EzBaiBaiBaiZelula prokariotoak BaiBaiBaiBaiZelula eukariotoak NukleoaMaterial genetikoaZitoplasmaMintz plasmatikoa Mintz plasmatikoa Animalia-zelula Zitoplasma Material genetikoa Nukleoa Zitoplasma Mintz plasmatikoa Material genetikoa
- 15. FORMAK SAILKAPENA - ARKEOBAKTERIOAK HALOFILOAK, TERMOAZIDOFIOLAK, METANOGENOAK - EUBAKTERIOAK: GAUR EGUNGOKOAK
- 16. Animalia-zelulen eta landare-zelulen arteko desberdintasunak ZELULA-PARETA (gogorra) ANIMALIA-ZELULA LANDARE-ZELULA NUKLEOA KLOROPLASTOA (fotosintesia) BAKUOLOAK ZITOPLASMA MINTZ PLASMATIKOA MITOKONDRIOAK
- 17. ANIMALIA- ZELULA EUKARIOTOA NukleoaNukleoa Mintz plasmatikoa Mintz plasmatikoa Zitoplasma Zitoplasma Mitokondria Mitokondria
- 20. MINTZA PLASMATIKOA Funtzioa: babesa eta trukea erregulatu FOSFOLIPIDOAK: *bi geruza KANPO-INGURUNEA BARNE-INGURUNEA
- 21. Lipidoen artean PROTEINAK txertazen dira.
- 22. Mintza zeharkatzen dute bi aldeetatik edo bakar batetik
- 23. Gehi GLUZIDOAK (glikolipidoak edo glikoproteinak)
- 24. Gehi KOLESTEROLA mintzak egonkortzeko
- 27. UNIDAD 3 Biología y Geología 4.º ESO UNIDAD 1 El transporte a través de la membrana DIFUSIOA: PARTIKULA TXIKIAK . CO2,O2,Na,K
- 28. DIFUSIO SINPLEA: Kontzentrazio handiko tokietatik txikiagoenetara (Gradientearen alde).
- 29. 123. ORR. OSMOSIA: Uraren mugimendua Ingurune HIPOTONIKOetatik HIPERTONIKOetara, biak ISOTONIKOak izan arte
- 31. UNIDAD 3 Biología y Geología 4.º ESO UNIDAD 1 El transporte a través de la membrana endozitosia 1 2 GEHI LISOSOMAK 3 exozitosia.
- 32. Partikula handiak garraiatzeko: EXOZITOSIA xixkuaren eta mintz plasmatikoaren mintzek bat egiten dute eta barnealdeko substantzia kanpoaldean geratzen da
- 34. UNIDAD 3 Biología y Geología 4.º ESO UNIDAD 1 El transporte a través de la membrana KANALAK: PERMEASAK
- 35. 124. ORR. Kontzentrazio-gradientearen kontra, energia gastatuz
- 36. ZELULA PARETA LANDARE ZELULAK SOILIK ZELULOSA
- 38. ZITOESKELETOA ● MIKROHARIZPIAK: aktina proteina, finak. ● TARTEKO HARIZPIAK ● MIKROTUBULUAK: tubulina proteina.
- 39. Kloroplastoa Lisosomak Erretikulu endoplasmatiko leuna eta izurtsuaZentrosoma Bakuoloak Golgi aparatua Erribosomak Mitokondrioa Animalia-zelula Landare- zelula 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 1 Mintz plasmatikoa Zitoplasma Material genetikoa 2 3 4 5 6 7 8Mintz plasmatikoa Material genetikoa Pareta zelularra Zitoplasma ORGANULUAK
- 40. ZENTROSOMA: MIKROTUBULUEN ANTOLAKETA ZENTROA ANIMALIA ZELULA SOILIK NUKLEOTIK GERTU ZATIKETAN: BIKOIZTU ETA ARDATZ AKROMATIKOA ERATU ZENTRIOLOAK: zilindrikoa, hiruna mikrotubulo, 9 multzo
- 41. ZENTROSOMA BI ZENTRIOLOZ OSATUTA DIPLOSOMA: 2 ZENTRIOLO FUNTZIOA: UGALKETA ZELULARRA (ARDATZ AKROMATIKOA), ZILIOAK, FLAGELOAK….. MIKROTUBULOAREN ANTOLAKETA ZENTROA
- 42. Erribosomak Erribosomaren bi azpiunitateak bi azpiunitatez osatuak KOKAPENA: Zitoplasman aske EEP-ri kanpoko aldetik lotuta Mitokondrioetan Kloroplastoetan OSAGAIAK: RNAr eta proteinak FUNTZIOA: proteinen sintesia
- 43. ERRIBOSOMAK
- 44. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKOA Erretikulu endoplasmatiko leuna Erretikulu endoplasmatiko bikortsua •Zakulu eta tutuz osatutako sistema •mintz nuklearrarekin komunikaturik eta zitoplasman zehar hedatzen da •EE Pikortsua: kanpoaldean erribosomak itsatsita: proteinen sintesia •EE Leuna: erribosomarik gabe. Lipidoen sintesia
- 45. Golgi-ren aparatua Camilo Golgi (1843-1926) Medikuntzako Nobel saria 1906an Zakuluak Besikulak
- 46. EGITURA: Zisternak: zakulu zapalak 4 edo 8naka multzokatuta, diktiosoma osatuz. •Cis aldean EEBtik datozen besikulak daude. •Trans aldean jariapen besikulak, lisosomak,peroxisomak... eratzen dira Besikulak: diktiosoma inguratzen. FUNTZIOA: •Polisakaridoen sintesia: •Mintzak berritu eta mantendu •Trans aldean eratzen diren besikulen edukinaren arabera lisosomak, peroxisomak...eratu
- 47. Garraioa, heltzea eta jariaketa Golgi-ren aparatua
- 48. Lisosomak Autofagosoma Lisosomak hondatutako organulua digeritzen •Funtzioa: liseriketa zelularra. Digestio entzimak. Golgi aparatutik datozen besikulak.
- 49. •Mintzez inguratutako besikula txikiak (0,3-1,5 μ) •Entzima oxidatzailez beterik •Hidrogeno peroxidoa, (ur oxigenatua H2O2) eratu edo erabiltzen dute FUNTZIOA: •Hainbat metabolito oxidatzen dituzte ur oxigenatua askatuz. Peroxisomak
- 50. ● Mintzez inguratutako poltsa handiak ● Jarduera metabolikorik ez duten substantzia desberdinez beterik Bakuoloak •Funtzio anitza: * Erreserbako substantziak gorde almidoia, proteinak, gantzak... * Substantzia toxikoak gorde: esentziak, nitotina, opioa, erretxinak... * Ura gorde landare zelularen egoera isotonikoa kontrolatzeko •Landare zeluletan ohikoa da bakarra eta handia. •ANIMALIETAN: txikiak: inklusioak
- 51. • Zelula eukariotiko guztietan daude • Kopuru handietan (ehundaka, milaka) • Mintz bikoitza: kampokoa leuna, barrukoa tolestuta Mitokondrioak
- 52. Barne mintza Mintzarteko gunea Kanpo mintza ATP-a sintetasak Gandorra Matriza DNA zirkularra Barne mintza Mintzarteko gunea Kanpo mintza ATP-a sintetasak Gandorrak Matriza DNA zirkularra Mitokondrioak Funtzioa: arnasketa zelularra, hots, energia sortzen dute. Matrizean erribosomak eta DNA mitokondriala dago,
- 53. Materia organikoa Oxigenoa Karbono dioxidoa Ura Arnasketa zelularra MITOKONDRIA Karbono dioxidoaUraCO2 H2O O2 Energia OxigenoaMateria organikoa Energia KATABOLISMO: molekula konplexuak simpleago bihurtu. ANABOLISMO: molekula sinpleagotik konplexuak sortu.
- 54. Kloroplastoak ● Fotosintesia burutzen dute. ● landare zeluletan Hostoa Kloroplastodun zelula Landare ehuna Tilakoideak Kloroplastoa
- 56. Materia organikoa Oxigenoa Gatz mineralak Ura Eguzki-argia Eguzki-argia Karbono dioxidoa Fotosintesia CO2H2O O2 Karbono dioxidoa Ura Gatz mineralak Materia organikoa Oxigenoa KLORO-PLASTOA
- 57. FOTOSINTESIA • ARGI FASEA: eguzkiaren energia kimiko bihurtu, O2 askatu • Ilun fasea: materia organikoa sintsia. Energia kontsumitu.
- 59. Nukleoa Funtzioak: Aktibitate zelular guztiak zuzendu Material genetikoa bikoiztu, gorde eta zelula berriei transmititzea. Kokapena: Zelula eukariotiko guztietan, salbuespenak izan ezik: eritrozitoak Mintz nuklearra Nukleoplasma •Kromatina: DNA eta histonaz osaturik Nukleoloa: •RNAr eta erribosomak sintetizatu Poro nuklearrak Mintz nuklearra Nukleoplasma Poro nuklearrak Mintz nuklearra Nukleoplasma: •ingurune urtsua Nukleo interfasikoa
- 60. MINTZ NUKLEARRA Mintz bikoitza da Mintz nuklearra Poro nuklearrak PORO NUKLEARRAK Egitura proteinikoak dira Nukleoaren eta zitoplasmaren arteko substantzien elkartrukerako
- 61. • Mitosian kromatina kondentsatu eta kromosomak eratzen ditu • Forma desberdinekoak izan daitezke NUKLEO MITOTIKOA