3. Sept. 1944: vreemdeSept. 1944: vreemde
lichtsporen tijdens delichtsporen tijdens de
hongerwinterhongerwinter
Op jacht om aardappelen te kopen bij bijOp jacht om aardappelen te kopen bij bij
boerderijen in de Betuwe zagen we somsboerderijen in de Betuwe zagen we soms
in het westen vreemde lichtsporenin het westen vreemde lichtsporen
verticaal opstijgenverticaal opstijgen
Iemand: Dat zijn dingen die de DuitsersIemand: Dat zijn dingen die de Duitsers
opschieten om Engeland teopschieten om Engeland te
bombarderen.bombarderen.
Commentaar: wie gelooft die onzin?Commentaar: wie gelooft die onzin?
4. 8 september, militair bevel: Meisjes-studenten,8 september, militair bevel: Meisjes-studenten,
waaronder mijn aanstaande vrouw, Doetie,waaronder mijn aanstaande vrouw, Doetie,
moesten helpen een deel van Wassenaar temoesten helpen een deel van Wassenaar te
ontruimenontruimen
Dat moest binnen 10 uur gebeuren.Dat moest binnen 10 uur gebeuren.
Met kinderwagen, kruiwagens waren ze de heleMet kinderwagen, kruiwagens waren ze de hele
dag bezig. Het werk was omstreeks 16 u gebeurd.dag bezig. Het werk was omstreeks 16 u gebeurd.
Aan het eind van de dag toen nog enkele meisjesAan het eind van de dag toen nog enkele meisjes
bezig waren : ineens een vreselijk lawaai watbezig waren : ineens een vreselijk lawaai wat
gebeurde hier?gebeurde hier?
6. Een sigaar vloog naar deEen sigaar vloog naar de
hemel; de eerste V2 lanceringhemel; de eerste V2 lancering
vanuit Nederlandvanuit Nederland
7. Het begin van het ruimteonderzoekHet begin van het ruimteonderzoek
Februari 1945: De Duitse sterrenkundige KarlFebruari 1945: De Duitse sterrenkundige Karl
Otto Kiepenheuer vroeg Werner von Braun eenOtto Kiepenheuer vroeg Werner von Braun een
V2 ter beschikking te stellen voor het meten vanV2 ter beschikking te stellen voor het meten van
de UV straling van de zonde UV straling van de zon
Er werd positief op gereageerdEr werd positief op gereageerd
Maar de oorlog was eerder be谷indigdMaar de oorlog was eerder be谷indigd
50-er jaren: enkele landen lanceerden raketten50-er jaren: enkele landen lanceerden raketten
voor ruimteonderzoekvoor ruimteonderzoek
8. -- ER WERDEN RAKETTEN GELANCEERD-- ER WERDEN RAKETTEN GELANCEERD
VANAF DE NOORDPUNT VAN TEXEL VANAF DE NOORDPUNT VAN TEXEL
KWAMEN TOT 10 KM MAAR DAT IS GEENKWAMEN TOT 10 KM MAAR DAT IS GEEN
RUIMTE-ONDERZOEKRUIMTE-ONDERZOEK
-- ZOMER 1956: EEN BIJZONDERE BRIEF-- ZOMER 1956: EEN BIJZONDERE BRIEF
VANUIT MOSKOU.VANUIT MOSKOU.
En in Nederland?En in Nederland?
9. Bijzondere brief van Alla Genrikhovna Massevitch; vroegBijzondere brief van Alla Genrikhovna Massevitch; vroeg
hulp bij het waarnemen van de vlucht van een te lancerenhulp bij het waarnemen van de vlucht van een te lanceren
satellietsatelliet
10. De kunstmaandienstDe kunstmaandienst
1956: Een dozijn amateur sterrenkundigen1956: Een dozijn amateur sterrenkundigen
werd lid van de kunstmaandienstwerd lid van de kunstmaandienst
Hun ervaring in het waarnemen vanHun ervaring in het waarnemen van
meteoren kwam hen goed van pasmeteoren kwam hen goed van pas
4 oktober 1957, 7:28 p.m.: Roter Mond: Roter Mond
rast um die Erderast um die Erde
Enkele dagen later: een code-telegram uitEnkele dagen later: een code-telegram uit
de Sovjet Uniede Sovjet Unie
16. De KunstmaandienstDe Kunstmaandienst
Vrijwillige waarnemers in NederlandVrijwillige waarnemers in Nederland
Tekenden baan langs de hemel opTekenden baan langs de hemel op
Waarnemingen gingen naar Moskou,Waarnemingen gingen naar Moskou,
Engeland en de VSEngeland en de VS
Later versterkt door Amerikaanse subsidieLater versterkt door Amerikaanse subsidie
18. Europa: ESRO, ESA,Europa: ESRO, ESA,
Noordwijk, LPACNoordwijk, LPAC
Europa besloot aan ruimte-onderzoek teEuropa besloot aan ruimte-onderzoek te
doen eerst zes landen, later meer:doen eerst zes landen, later meer:
COPERS (1961), later ESRO (1964) , enCOPERS (1961), later ESRO (1964) , en
ESA (1975)ESA (1975)
Belangrijkste lab in Noordwijk - wat wasBelangrijkste lab in Noordwijk - wat was
dat spannend!dat spannend!
Lid vsn het Launching Program AdvisoryLid vsn het Launching Program Advisory
CommitteeCommittee
19. Toen het echt begonToen het echt begon
Eerste Nederlandse laboratoriumEerste Nederlandse laboratorium
voor ruimteonderzoek startte op 1voor ruimteonderzoek startte op 1
oktober 1961oktober 1961
20. Ons eerste ruime-experiment met Franse hulp inOns eerste ruime-experiment met Franse hulp in
de Sahara. V辿ronique raket, R旦ntgenstraling zonde Sahara. V辿ronique raket, R旦ntgenstraling zon
26. z担neplaatjes; uniek in de wereldz担neplaatjes; uniek in de wereld
Deze techniek werd later gebruikt voor hetDeze techniek werd later gebruikt voor het
maken van r旦ntgenspectramaken van r旦ntgenspectra
Gedurende een jaar of tien was hetGedurende een jaar of tien was het
Utrehtse laboratorium het enige waarUtrehtse laboratorium het enige waar
zulke spectra gemaakt konden wordenzulke spectra gemaakt konden worden
28. Geschiedenis onderzoekGeschiedenis onderzoek
zonnevlammenzonnevlammen
Jaren 50: spectroscopisch onderzoekJaren 50: spectroscopisch onderzoek
levert temperatuur ca. 15 000 graden;levert temperatuur ca. 15 000 graden;
duur ca. 10 30 minutenduur ca. 10 30 minuten
1967 - 0ns instrument in eerste Europese1967 - 0ns instrument in eerste Europese
satelliet (ESRO-2) mat R旦ntgenstraling satelliet (ESRO-2) mat R旦ntgenstraling
vlam-temperatur bleek enkele miljoenenvlam-temperatur bleek enkele miljoenen
graden en duur 5 tot 10 minutengraden en duur 5 tot 10 minuten
Dat vraagt naar meer!Dat vraagt naar meer!
29. Meting harde r旦ntgenstraling vanMeting harde r旦ntgenstraling van
zonnevlammen in Europese TD1A satellietzonnevlammen in Europese TD1A satelliet
(1972)(1972)
30. Ontdekking: korte impulsieve fase;Ontdekking: korte impulsieve fase;
temperaturen: 50 70 miljoen gradentemperaturen: 50 70 miljoen graden
31. Maar: waar en hoe vindt dit proces plaats?Maar: waar en hoe vindt dit proces plaats?
Afbeeldend instrument: HXIS (1980)Afbeeldend instrument: HXIS (1980)
32. Een nieuwe soort receptor: mini-Een nieuwe soort receptor: mini-
proportionele telbuizenproportionele telbuizen
Een van deEen van de
minidetectorenminidetectoren
Scheidt stralingScheidt straling
volgens energievolgens energie
(golflengte)(golflengte)
Elke detector beeldtElke detector beeldt
辿辿n klein stukje van辿辿n klein stukje van
het zonsoppervlak afhet zonsoppervlak af
Ca. 1000 detectorenCa. 1000 detectoren
34. Het ontstaan van een zonnevlamHet ontstaan van een zonnevlam
Zonnevlam ontstaat door samensmelten vanZonnevlam ontstaat door samensmelten van
fluxbuizenfluxbuizen
Per fluxbuis elektrische stroom van ca. 10Per fluxbuis elektrische stroom van ca. 101212
amp竪reamp竪re
Zonnevlam ~ kosmische kortsluitingZonnevlam ~ kosmische kortsluiting
Gemiddelde energie van 辿辿n vlam: ca. 10Gemiddelde energie van 辿辿n vlam: ca. 1099
Hirojima bommenHirojima bommen
Eenmaal gemeten: T = 400 500 miljoenEenmaal gemeten: T = 400 500 miljoen
gradengraden
38. Hevige wind in tropische ionosfeer;Hevige wind in tropische ionosfeer;
turbulent tot ca. 90 km hoogteturbulent tot ca. 90 km hoogte
39. Een tropisch lanceerplatformEen tropisch lanceerplatform
Coronie toonde het belang van eenCoronie toonde het belang van een
tropisch lanceerplatformtropisch lanceerplatform
Aan de evenaar profiteert eenAan de evenaar profiteert een
gelanceerde raket van de grotegelanceerde raket van de grote
rotatiesnelheid van de aarderotatiesnelheid van de aarde
Was voor Europa (Frankrijk) aanleidingWas voor Europa (Frankrijk) aanleiding
om de basis van Kourou in te richtenom de basis van Kourou in te richten
41. Deeltjes bombarderen de aardatmosfeerDeeltjes bombarderen de aardatmosfeer
Ballonlanceringen vanuit Nederland (KNMI)Ballonlanceringen vanuit Nederland (KNMI)
en later vanuit Antarcticaen later vanuit Antarctica
43. Ee uniek instrument: sterspectroscopieEe uniek instrument: sterspectroscopie
1965: Europa wilde een sterspectrograaf in een1965: Europa wilde een sterspectrograaf in een
satelliet om de aarde laten opensatelliet om de aarde laten open
Drie concurrerende voorstellen, voor kijker metDrie concurrerende voorstellen, voor kijker met
60 cm spiegel60 cm spiegel
Bleken alle drie te duur maar leverden ons welBleken alle drie te duur maar leverden ons wel
ervaring opervaring op
De eerste satelliet sterspectrograaf ter wereldDe eerste satelliet sterspectrograaf ter wereld
was een Nederlands product in de TD1Awas een Nederlands product in de TD1A
satelliet (1972)satelliet (1972)
44. Eerste sterspectrograaf in eenEerste sterspectrograaf in een
satelliet de stralengangsatelliet de stralengang
46. Maaar Nederland wilde meer:Maaar Nederland wilde meer:
een eigen satellieteen eigen satelliet
Krachtige lobby van de industrie (Philips,Krachtige lobby van de industrie (Philips,
Fokker) bij de regering: we kunnen nietFokker) bij de regering: we kunnen niet
concurreren in de Europese Ruimte Organisatieconcurreren in de Europese Ruimte Organisatie
als we geen eigen satelliet kunnen bouwenals we geen eigen satelliet kunnen bouwen
1968: er werd 50 miljoen gulden ter beschikking1968: er werd 50 miljoen gulden ter beschikking
gesteld voor de Astronomische Nederlandsegesteld voor de Astronomische Nederlandse
Satelliet (ANS)Satelliet (ANS)
Is dat wel genoeg?Is dat wel genoeg?
47. ANS de eerste NederlandseANS de eerste Nederlandse
satellietsatelliet
52. Afbeelding van kosmische r旦ntgenbronnen:Afbeelding van kosmische r旦ntgenbronnen:
COMIS (in Russisch ruimtestation MIR):COMIS (in Russisch ruimtestation MIR):
61. Niet genoemd in dit overzichtNiet genoemd in dit overzicht
Deeltjesexperimenten: ESRO-4; UlyssesDeeltjesexperimenten: ESRO-4; Ulysses
Sterspectra: BUSSSterspectra: BUSS
infrarood experimenten: IRAS, ISO eninfrarood experimenten: IRAS, ISO en
HIFIHIFI
Andere r旦ntgenexperimenten: Chandra,Andere r旦ntgenexperimenten: Chandra,
XMM-NewtonXMM-Newton
Gamma-experiment: COMPTELGamma-experiment: COMPTEL
Nederland bekleedt mondiale toppositieNederland bekleedt mondiale toppositie
62. GA NAARGA NAAR WWW.CDEJAGER.COMWWW.CDEJAGER.COM
DAAR NAARDAAR NAAR PRESENTATIESPRESENTATIES
DAAR NAARDAAR NAAR RUIMTEONDERZOEKRUIMTEONDERZOEK
DEZE PRESENTATIEDEZE PRESENTATIE
KAN NAGELEZENKAN NAGELEZEN
WORDENWORDEN
