際際滷

際際滷Share a Scribd company logo
~
~揃~~
. ' ~
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
..---~---11791  3 MAJ " 1916 t----l'r--.--~
I .,
125-cio LECIE
KONSTYTUCJI
Nf ZIEMIACH:
~
I
~ )
PIOTRKOWSKIEJ, SIERADZKIEJ I KALISKIEJ.
WYDfWCY: I
In甜. M. Daszewski i Ryszard Pitkowski
______, - - - - - -
= Okad k~ op racowa R. Pitkowski. =
!<lisze ,wykonane w za k a dzi e R. Borkenhagena.
Druk w Zakad z i e Graficznym .J坦zef Wolf i S-ka
坦dt.
Gepriift und freigegeben durch die Kaiserlich Deutsche
Presseabteilung Lodz, den 4. VII. 1916. T. N. 7768.
Mino 125 lat od owej chwili promiennej, w kt坦rej nar坦d wielki duchem,
da wielkoci tej wyraz przez uchwalenie Konstytucji, -wiekopomnego
dziea, zotemi zgoskami chluby i chway zapisanego w ksidze historji
narodu.
125 lat mino od chwili owej, co bysna, jak wspaniay meteor,
a po kt坦rej nastaa epoka dla nas mczestwa, niewoli, epoka szataskich
wysik坦w, d甜cych do upodlenia i zabicia w 甜ywym narodzie ducha. Pr坦甜na
praca. Duch narodu wielkiego odradza si nieustannie, jak feniks z po-
pio坦w, a z ognia udrcze wychodzi coraz pikniejszy, coraz silniejszy
czystszy. Po 125 latach, w cigu kt坦rych tylko sercem i myl najtajniejsz
moglimy czci . rocznice naszych witych pamitek, nadesza nareszcie
jasna chwila, w kt坦rej nar坦d m坦g gono cze t wyrazi. I wyrazi j
z ca okazaoci uroczystemi pochodami, zorganizowanemi w pamitnym
dla ka甜dego Polaka dniu 3 maja 1916 roku.
W uroczystoci tej 坦d添 wystpia z ca wspaniaoci. Miasto cae
przybrao wygld prawdziwie witeczny: domy, balkony i magazyny gu-
stownie udekorowane, a wszystko, co w miecie po polsku czuo, wyszo
na ulice. Uroczysto obchodowa zacza si o godzinie 8-ej rano solennemi
nabo甜estwami, odprawionemi w wityniach wszystkich wyzna.
W kociele w. Krzy甜a odprawi nabo甜estwo uroczyste Ks. Oficja Prze添dziecki, w asystencji Ks. Kanonika Szmidta
Ks. Ks. Prefekt坦w Szk坦. W kociele w. Stanisawa Kostki nabo甜estwo odprawi Ks. Praat Tymieniecki, kazanie
za wygosi Ks. Kowaliski; w . kociele w. J坦zefa nabo甜estwo celebrowa Ks. Makzyski, kaza za Ks. Oficja
Prze添dziecki; w kociele w. fnny nabo甜estwo celebrowa Ks. Wy甜ykowski, w kociele N. Marji Panny Ks. Popawski, kazanie
za wygosi Ks. Merklein. Wreszcie w wielkiej sali gimnastycznej szkoy Handlowej Kupiectwa 坦dzkiego, zamienionej na
dzie ten w kaplic, przed specjalnie urzdzonym otarzem odprawi dla uczni坦w nabo甜estwo i wygosi podniose sowo
~ ~
-3 -
okolicznociowe Ks. Praat Sienicki. Po n:lbo甜estwie nastpio powicenie sztandaru szkolnego, zakoczone gorcym
przem坦wieniem Dyrektora Klossa i wrczeniem przeze sztandaru uczcej si modzie甜y.
Wszystkie witynie katolickie, odpowiednio przybrane, przepenione byy zastpami wie~nych, zespolonych we wsp坦lnych
pieniach narodowych i gorcych o lepsz przyszo modach.
W tym甜e czasie w kociele ewangielickim w. Tr坦jcy dla licznie zebranych parafjan odprawi solenne nabo甜estwo
w jzyku polskim Ks . Pastor R. Gundach.
W .wielkiej za synagodze gminy starozakonnych przy ulicy Wolborskiej o godz. 8 rano zebra si dla wysuchania
nabo甜estwa zarzd gminy in corpore wraz z delegacjami r坦甜nych zrzesze i instytucji 甜ydowskich, z przedstawicielami
Komitetu Obchodowego przy gminie w osobach pp. Edwarda Heymana i Maksa Kern ba uma, rabinami: Dbem, Goldmanem
Fainerem oraz delegatem g坦wnego Komitetu Obchodowego, Dr. Tomaszewskim.
R坦wnoczenie odbyo si nabo甜estwo uroczyste w synagodze przy ulicy Spacerowej, gdzie kaznodzieja synagogi
p. Braude wygosi mow okolicznociow, przyjt oklaskami.
Po ukoczeniu nabo甜estwa duchowiestwo udao sie na pac Targowy dla wzicia udziau w pochodzie, dokd te甜
pod甜yy cechy ze swemi chorgwiami oraz niezliczone delegacje ze sztandarami i drogiemi sercu polskiemi godami.
Poch坦d wyruszy z rynku Targowego punktualnie o godz. 12 w poudnie, przechodzc ulicami: Nowo-Targow,
redni, Now1m Rynkiem i Piotrkowsk a甜 do kocioa w. Stanisawa Kostki, a o rozmiarach jego nabra mo甜na wyobra-
甜enia, gdy powiemy, 甜e kiedy koniec pochodu formowa si jeszcze na placu Targowym, czoo jego sigao ju甜 Nowego
Rynku.
Haso do rozpoczcia pochodu da hejna, wykonany przez herold坦w, poczym duchowiestwo zaintonowao
Bo甜e, co Polsk".
Pie, podchwycona przez przeszo 50-tysiczn rzesz, zelektryzowaa wszystkich. Zapanowa nastr坦j tak uroczysty, i甜
tysice obecnych: kobiet i m甜czyzn, dzieci i pokrytych siwizn starc坦w nie mogo powstrzyma ez wzruszenia na d添wiki
tej pieni bagalnej, bijcej do Niebios jedn jedyn przeboesn prob: Ojczyzn, wolno racz nam wr坦ci, Panie" .I
I modlitwa pyna pot甜nemi d添wikami, odrywaa si od ziemi, pyna wzwy甜 ku niebu, co jakby w odpowiedzi
pogodnym umiechem wiosennego soca zdawao si symbolizowa nadchodzc wiosn w 甜yciu narodu.
-----~-4-
Widok pochodu by zaiste imponujcy.
~
Nieprzejrzane zastpy dziatwy, przystrojonej oc:lwitnie, tu .i owdzie w kostjumy ~
narodowe; niezliczone delegacje, powiewajce nad gowami tumu sztandary, a wszdzie Biae Ory i barwy narodowe
tak 甜ywo do uczu naszych m坦wice, a tak dugo z koniecznoci ukrywane przed czujnym okiem rosyj~ki揃ego ~andarma;
te nieprzebrane tumy publicznoci, zalegajce chodniki, by oglda rzeczy dotd w miecie niewidziane; ten wreszcie
甜ywioowy pd mieszkac坦w miasta, aby dekoracj dom坦w, balkon坦w i sklep坦w mo甜liwie uwietni poraz pierwszy w odzi
jawnie obchodzon rocznic Konstytucji 3-go maja - wszystko to zo甜yo si na cao, co niezatartemi zgoskami zapisze
si w tradycji odzi i jej mieszkac坦w.
Przez ca drog kroczy poch坦d r坦d przyozdobionych w barwy narodowe dom坦w. Niespos坦b wylicza wszystkich
dekoracji, nieraz bardzo pomysowych i nacechowanych du甜ym poczuciem smaku estetycznego. Og坦lnie za, zwaszcza
biorc pod uwag kryzys ekonomiczny, jaki 坦d添 prze甜ywa obecnie wskutek wojny, nale甜y uzna, i甜 miasto nasze zrobio,
co mogo, a nawet wicej znacznie, ni甜 mogo, aby zewntrznym wygldem dom坦w swych i sklep坦w da wymowny wyraz
o甜ywiajcych je w dniu tym uczu.
Zaznaczy te甜 nale甜y, 甜e przez cay czas trwania pochodu biy dzwony w kociele ewangielickim w. Tr坦jcy. D添wiki
dzwon坦w powitay r坦wnie甜 poch坦d, gdy zbli甜y si do kracowego punktu swego, kt坦rym by koci坦 w. Stanisawa
Kostki. Przedefilowawszy z pochylonemi sztandarami przed t wityni, kt坦rej fronton odznacza si wybitnie imponujc
dekoracj, szkoy pocztkowe i zakady naukowe rednie skrciy w ulic w. Emilji, skd rozchodziy si do dom坦w,
delegacje za ze sztandarami wkroczyy do kocioa.
Las sztandar坦w polskich, liczne goda i emblematy narodowe, ziele dekoracji kwiatowych, tysiczne 甜arzce si
wiata, pot甜ne d添wiki organ坦w, pienia narodowe wr坦d piknych perspektyw i ostrych uk坦w tej gotyckiej wityni -
zn坦w si zo甜yy na widok w malowniczoci swej niezwyky, a niezwykoci sw pot甜nie wymowny.
Ch坦ry w. Stanisawa Kostki o.dpieway pie Bo甜e Ojcze", a nastpnie hymn Bo甜e, co Polsk". Dalej proboszcz
parafji N. P. 揃 Marji, Ks. Popawski, wygosi w podniosych i penych uczucia sowach nauk okolicznociow, streszczajc
w niej istot obchodu wita .narodowego Trzeciego Maja, jako rocznicy Konstytucji, kt坦ra miaa za zadanie pod添wignicie
upadajcego ustroju pastwowego Polski i jest wiecznotrwaym 揃 symbolem niezatartego i jedynego naszego hasa
narodowego, wolnoci.
~~--~--~--~-----------~-5-
L,il
Po kazaniu Ks. Oficja Henryk Prze添dziecki w szatach pontyfikalnych dokona powi.cenia tablicy pamitkowej,
wmurowanej w cian kaplicy bocznej, przyczym sztandary polskie utworzyy szpalery.
Nad tablic pamitkow, wykonan z ciemno-czerwonego marmuru i zawi'.erajc napis nastpujcy:
ROKU WIELKIEJ WOJNY
I WIELKICH NADZIEI NARODU
W DNIU PIERWSZEGO W ODZI
UROCZYSTEGO OBCHODU
ROCZNICY KONSTYTUCJI 3 MAJA
NA WIECZN RZECZY PAMITK
1916.
pod Biaym Orem na tle amarantowym wmurowano puszk pamitkow, w kt坦rej umieszczono dokumenty historyc.l'.f1e
chwili i publikacje, odnoszce si do obchodu. Nastpnie duchowiestwo zaintonowao hymn Te Deum Laudamus".
W kocu ch坦r w. Krzy添a odpiewa Pod Twoj Obron".
Stosownie do programu po poudniu odbyy si w r坦添nych czciach miasta odczyty, powicone znaczeniu
Konstytucji 3 maja. Odczyty wszdzie gromadziy tumy, kt坦re burzliwemi oklaskami dzikoway prelegentom.
Podniosy nastr坦j panowa te甜 w sali teatru Polskiego. Uroczysto teatraln rozpocz hymn Bogurodzica",
wykonany przez powikszon orkiestr przy otwartej scenie, na kt坦rej zgrupowali si wszyscy artyci i artystki Teatru
Polskiego w strojach historyczno-narodowych. Gdy ucichy brzmienia hymnu, g坦wny re添yser teatru, p. Orliski, wypo-
wiedzia ze sceny wiersz Sowackiego Bogurodzico". Nastpnie siln mow w nawizaniu do Konstytucji 3-go maja
wygasza profesor Remis甜ewski, uznajc Ustaw Rzdow za tw坦rczyni naszego wewntrznego doskonalenia si pod
wzgldem spoecznym w dugim szeregu lat po upadku Polski. Nie zapomina prelegent w dniu tak uroczystym o spad-
kobiercach Konstytucji, a wielkich .bohaterach 31 i 63 roku. Nastpnie odegran zostaa napisana piknym wierszem
sztuka historyczna pi坦ra poetki i wsp坦pracowniczki redakcji Kurjera 坦dzkiego", p. Zofji Wojnarowskiej. Przez scen
przewijaj si tw坦rcy Konstytucji: Hugo Kotaj, Ignacy Potocki, widzimy tu ksicia J坦zefa Poniatowskiego, naczelnika
str'a甜y bezpieczestwa podczas pamitnych obrad sejmowych, biskupa Turskiego, Maachowskiego i sabego kr坦la-obywatela
Stanisawa fugusta.
Kolosalne wra甜enie wywouje scena odczytania aktu Konstytucji, podczas kt坦rego odgrywa sw tragikomedj Sucho-
rzewski, majc obok siebie Szczsnego Potockiego, Branickiego i innych p坦添niejszych targowiczan. Tumnie zgromadzona
-6-
'
Fr ~publiczno nie szczdzia braw i oklask坦w wykonawcom. Teatr by dekorowany girlandami 甜ywych kwiat坦w, wstgami
narodowemi i Biaemi Orami na tle amarantowym. Nastr坦j panowa uroczysty i podniosy. Komitet obchodu 3-go maje
by obecny na przedstawieniu.
W tym 甜e dniu staraniem Komitetu Obchodu 3-go maja odby si koncert-raut w Sali Koncertowej. Dekoracja sali,
od g坦ry do dou pokrytej obiciami o barwach narodowych, zar坦wno pomysowoci sw, jak i wytwornym gustem prze-
wy甜sza tu wszystko, co 坦d添 kiedykolwiek ogldaa w tym zakresie. Uczestnikami rautu byy osoby wycznie zaproszone
z por坦d inteligencji miasta oraz delegacji wszystkich korporacji, cech坦w i instytucji publicznych z weteranami-uczestni-
kami powstania 63-go roku na czele. Balowe stroje zebranej publicznoci niemao dodaway wietnoci obchodowi. 揃
Obch坦d rozpocz hymn narodowy w wykonaniu poczonych ch坦r坦w Lutni i Stow. Handlowc坦w Polskich, poczym
profesor Br. Knothe wygosi pikny odczyt o znaczeniu Konstytucji 3-go maja. Dalej wykonaa szereg pieni polskich
dru甜yna piewacza Stow. Handlowc坦w, poczym rozpoczy si produkcje solowe, a wic: p. Izy Barabaszowej i p. Hanny
wierczewskiej (fortepian), profesora Czesawa Przybyszewskiego (deklamacja) i p. Bronisawa Lechowskiego (skrzypce).
Bogat cz pierwszego programu zakoczy ch坦r uczennic pensji p. Miklaszewskiej.
Cz 2-g rozpocz ch坦r Tow. Lutnia", a zakoczya przepie:kna deklamacja p. J. Orliskiego (Bogurodzica i utwory
Konopnickiej). Podniosy nastr坦j na sali panowa od pocztku do koca obchodu.
Opr坦cz wymienionych obchod坦w publicznych, wszystkie szkoy polskie oraz liczne instytucje kulturalne miasta
naszego r坦wnie甜 urzdziy okolicznociowe obchody. W rzdzie tych na wyr坦甜nienie zasuguje obch坦d, urzdzony przez
Szko Handlow Kupiectwa 坦dzkiego W przelicznie udekorowanej sali gimnastycznej, przyo甜dobionej wykona-
nemi przez uczni坦w olbrzymiemi portretami uczestnik坦w Sejmu Wielkiego (Stanisaw fugust, Maachowski, Kotaj
i inni), w dniu 7 maja odby si akt uroczysty, kt坦ry zar坦wno programem swym, jak panujcym wr坦d modzie甜y
nastrojem, jak wreszcie duchem patryjotycznym przem坦wie: ucznia Poliskiego, profesora Knothego dyrektora Klossa
zapewni licznie zebranej publicznoci szereg gbokich i wiar w przyszo budzcych wra甜e. -
Tak skorzystao miasto nasze z danej mu mo甜noci ujawnienia szczerego swych uczu . w 125-t rocznic ogoszenia
Konstytucji 3-go maja.
- 7-
Komitet dla uwietnienia tego dnia zwr坦ci si do Rady miejskiej z wnioskiem, aby park na Widzewie, dotd
bezimienny, nazwa Parkiem 3-go maja". Wadza nadzorcza wniosek ten zaakceptowaa i odtd park ten tak si ma
nazywa.
Porzdek pochodu:
Na czele pochodu pyn _sztandar nauczycielstwa miejskiego z Biaym Orym wchodzcym socem owiaty oraz
inicjaami: P. S. M. 3 maj 1791-1916, niesiony przez p. Musiatowicza, poczym dugim orszakiem kroczyy szkoy po-
cztkowe miejskie, ka甜da z wasnym sztandarem pod kierunkiem wychowawcy, piewajc hymny narodowe patryjotyczne.
Nastpnie-grupa szkoy N2 36 p. Czajkowskiego w strojach ludowych. Po szkoach pocztkowych szy rednie miejskie
zakady naukowe. Na pocztku szy wszystkie pensje miejscowe 甜eskie, pomidzy kt坦remi najwicej wyr坦甜nia si jedno-
litoci stroju i piknym orszakiem pensja p. Waszczyskiej; nastpnie kroczyy mskie zakady naukowe: Gimnazjum
Uczelnia", 2-gie gimnazjum filologiczne polskie, gimnazjum Radwaskiego, Szkoa Handlowa Kupiectwa 坦dzkiego,
wyr坦甜niajztca si piknie wykonanym sztandarem, grupy rednich zakad坦w naukowych modzie甜y wyznania moj甜eszowego .
Za zakadami naukowemi szy ch坦ry kocielne parafji w. Stanisawa Kostki Hieronimus", Sumowy i Prymarji, kt坦re
nastpnie pieway na ch坦rze w kociele; dalej szli heroldowie z kotami i fanfarami, wybrani z orkiestr miejscowych
Stra甜y Ogniowych ochotniczych, poprzedzajcy weteran坦w ostatniego powstania, idcych przewa甜nie w czamarach i kon-
federatkach . Nazwiska 17-tu weteran坦w s nastpujce: Mateusz Szadkowski, lat 84, b. kosynier Taczanowskiego; Stani-
saw Kdzierski, lat 83, zesany ongi na lat 20 na Sybir; Konstanty Maecki, lat 78, kawalerzysta partji Tacza nowskiego;
fleksander Bikowski, lat 77, z oddziau Ok ~ iskiego; Wojciech Nowakowski, lat 76, z oddziau Langiewicza;
Franciszek Pitkiewicz, lat 74, uczestnik bitew pod Nowym-Miastem , Szczekocinami, Krasnymstawem i Kamiskiem;
Maksymijan Kozowski, lat 73; Walenty Bawarski, lat 73; Wadysaw Jachimowski, lat 73; Stefan Pitkowski , lat 72;
z oddziau Langiewicza kt坦ry przeby 6 )at na Sybirze; Walenty Lenk, lat 71, kawalerzysta z oddziau Grabowskiego;
Stefan Lenk, lat 70; Stanisaw Pestkowski, lat 70 i J坦zef Trojanowski, lat 69.
Za weteranami posuwaa si grupa Komitetu Obchodu 3-go maja, grupa duchowiestwa rzymsko-katolickiego
z Ksidzem Oficjaem Henrykiem Prze添dzieckim w asystencji Ksidza Kanonika Szmidla oraz licznego kleru miejscowego.
Za duchowiestwem kroczyy Rady Opiekucze miejscowa i okrgowa powiatu 坦dzkiego, Rada Miejska, Kolegjum
ewangieicko-reformowane z prezesem Edmundem Brinkenhofem na czele, Zarzd G坦wny Magistratu, reprezentowany
---------------------------~~-8-
~ ~przez p. Kazimierza Rundo. Nastpnie szy delegacje: Wydziau Zdrowotnoci Publicznej Magistratu z doktorami Trenk-
nerem i St. Skalskim na czele, Towarzystwo Lekarskie z trzema czonkami honorowemi, doktorami : Konem, Koliskim
i M. Rundo na czele, oraz Delegacja Niesienia Pomocy Biednym przy Magistracie. Dalej kroczyo duchowiestwo wyzna-
nia moj甜eszowego oraz Zarzd Gminy Starozakonnych z p. p. Hirszbergiem i G. Neumanem, 坦dzkie Tow. Dobroczynnoci
z doktorem Sachsem, nastpnie Komitet Giedowy, Urzd Starszych Zgromadzenia Kupc坦w, Wydzia Finansowy przy
Komitecie Giedowym oraz Sekcja Przemysu Wt坦knistego, Zarzd Stow. Muzeum Nauki i Sztuki z p. Neumarkiem
i Zwizek Przemysowc坦w i Kupc坦w. Nastpnie kroczyo Koo akademickie z p. Fichno na czele, za niemi za lud, repre-
zentowany przez wocian z powiatu 坦dzkiego, liczcy 38 os坦b z in甜 . Pokielewskim na czele, dalej Stow. Majstr坦w fabrycz-
nych ziemi Piotrkowskiej z p. Rabczyskim i Stowarzyszenie majstr坦w rytownik坦w i drukarzy na tkaninach. Dalej s店a
delegacja Oddziau 坦dzkiego Polskiego Zwizku Zawodowego Ogrodnik坦w ze sztandarem z p. J . Hejwowskim , Polskie
Kursy Pedagogiczne Wydziau Szkolnego pod kierunkiem prof. widwiskiego, dalej Komitet Sjonistyczny 坦dzki w kom-
plecie ze sztandarem niebiesko-biaym z hebrajskim napisem Syon" i polskiemi szarfami narodowemi, Stow. Komi-
woja甜er坦w 坦dzkiego okrgu handlowo-przemysowego z p. Gurewiczem. Stow. Majstr坦w przemysu w坦knistego z p.
Kutnerem . Delegacja Niedoli Oziecicej z p. p. Heymanem i Blumenbergiem. Przytulisko (dla dzieci), pod wodz pani
M. Poznaskiej, Stow. im. Korzeniowskiego, Szkoa Rzemios wyznania moj甜eszowego, dalej Tow. Lokator", Tow. praw-
nicze z p. f. Konem, Tow. lekarskie z doktorem Krusche, Pogotowie ratunkowe z p. Pinkusem, Grupa Tow. Lekarskiego,
坦dzkie Stow. Fptekarzy i Stow. Pracownik坦w Fptek majce na czele pp. Gluchowskiego, Wagnera i Wysokowskiego,
Stow. Odontologiczne z p. Fberfeldem na czele, Szkoa Rzemielnicza "Talmud-Tora" z p. Szwejcerem, Ochro~a im.
Hertz坦w, Tow. pielgnowania chorych Bykur Cholim", Komitet Uzdrowiska", 揃 1-sze Stow. Wac. Nieruchomoci z p. p.
Klukowem i Ponizowskim, Stow. Nauczycieli Chrzecijan ze sztandarem, Oddzia Towarzystwa Cyklist坦w Warsz. w odzi
z p. Borysawskim, Teatr Polski z p. Szeferem i zespoem artyst坦w, Delegacja  Nowego Kurjera odzkiego " , Neue
Lodzer Zeitung", Delegaci . O. S. z p. Szulcem, Delegaci Kola Literacko.Oram~tycznego, Gr0no suchaczy uniwersytetu
ludowego T. K. O Delegacja zwolennik坦w malarzy i rze添biarzy artyst坦w z piknie wykonanym sztandarem przez artyst
p. R. Pitkowskiego z pp. B. Plenkiewiczem i T. Grabiaskim na czele, Zwizek i zgromadzenie felczer坦w z p. Jarkie-
wiczem, Kolonje Letnie i ochrona 甜ydowska z pp. Koniskim i in甜. Dyljonem na czele, Tow. Kredytowe mie:jskie z pp.
dyr. Gajewiczem, dyr. Sprzczkowskim i Klukowem (sen.), Chrzec. Tow. Dobroczynnoci z p. p. Jarzbskim i Tujakowskim,
Kuratorzy szk坦 甜ydowskich z doktorem B. Handelsmanem, przedstawiciele Szkoy Rzemios dla dziatwy wyznania
-9 -
l!f.l ~moj甜eszowego, Staw. Nauczycieli 纏yd坦w z p. Jawitzem, Delegacja Staw. Koo" prac. D. 甜. F.-., Grupa przedstawicieli
prasy miejskiej, Komitet Szkoy Rzemios, Tow. Opieki Szkolnej z p. Henelem, Koo Panien z p. Jarzbo~sk, Delegacja
Stow. Technik坦w, Zarzd 揃 Stow. Sok坦", Stow. Owiat:owe Wiedza", Zarzd zwolennik坦w sportu, P坦lskie Tow. Krajo-
znawcze z pp. 揃 揃B. . Jasiskim i F. [eartowiczem na. czele, Delegacja 坦dzk. Komitetu rozdziau hleba i mki
z p. Lipiskim, 坦dzki' "Stow. 揃 Drogista" z p. Chdzyskim, Delegacja hurtownik坦w apt~karskich z p. T. Gutekunstem,
Delegacja pracownik坦w notarjatu z p. Szczurkowskim, St坦w. Godziwych Rozrywek z piknemi sztadarami, chor甜ym
krakusem i wiecem, niesionym przez 坦onkinie Staw. w piknych wocijaskich strojach z p. Jezuitkowskim na czele.
Dalej kroczyy: Konfederacja ze sztandarami, Liga Kobiet, Koo pomocy dla rodzin Iegjonist坦w polskich, Zastp Rezerwy
Stra甜y ze sztandarem, Delegacja narodowych zwizk坦w robotniczych , dziarsko maszerowali przy d添wikach pieni strze-
leckich Skauci 坦dzcy z dwoma sztandarami, Stow. szerzenia owiaty im . Sienkiewicza z Chojen, Stow. dramatyczne
Gutenberg " z p. St. Borysiewiczem, Stow. drukarzy .z p. f. Wieczorkiem, Stow. majstr坦w przdzalnianych, Stow. rzdc坦w
dom坦w, Stow. Lutnia" w komplecie, kt坦re wykonao - kilka pieni patryjotycznych, Staw. sug katolickich, Delegacja
Narodowego Zwizku robotniczego, z nader piknie wykonanym sztandarem purpurowym z Biaym Orem. W kocu szy
delegacje Sekcji kupc坦w' i przemysowc坦w polskich, Stow. handlowc坦w polskich, sekcji drobnego handlu handlowc坦w
polskich ze wszystkiemi sekcjami z prezesem p. Chwalbiskim na czele, Staw. piewacze im. Moniuszki z p. Walczyskim.
Pracownicy tramwajowi z in甜. p. Rychterem (poch坦d ich rozpoc z ynao 4-ch konduktor坦w, nioscych Biaego Ora skutego
kajdanami w otoczeniu 2-ch sztandar坦w), Stow. bankowc坦w, Stow. Technik坦w w komplecie, Klub rzemielniczy wyznania
moj甜eszowego z p. M. Likiermanem, Tow. mionik坦w rozwoju fizycznego w Widzewie, Dalegacja wacicieli pralni, 2-ga
sekcja staw. piewaczego im. Moniuszki, Chrzecijaska sekcja kobiet niesienia pomocy biednym z p. Pytlasisk, Ch坦r
kocielny N. fvt P., 揃h坦r 揃 kciciely z 揃k~tioa w. Kazimierza w 揃 Widzewie, Staw. 揃 piewacze . Dzwon" w Dbrowie
z p. Gabinowkim Ch坦r 揃w. ' Cecylfi z kocioa 'w: Krzy甜a, Delegacja揃 chorgwi~rzy' I". kocioa N. Marji Panny, Resursa
Rzemielnicza Chrze属cijaska, .w kocu: bard甜O- liczne cech.y z r坦甜n'obarwnemi 揃 chorgwiami ch坦ry: prymaryj ny
sumowy w. Stanisawa 'Kostki.
Poch坦d zamyl<aa stra 甜 osI:iotr;iicza, 揃petnica . su甜~. ?ezpic_ze~twa.
. - ,..... '
------------------~-------------~~-10-
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej
' .
OKU.OK ODBITO w ZAKADZIE
DRUKARSKO - LITOGRAFICZNYM
GRAPOWA I MAZURKIEWICZA
W ODZI, UL. DUGA N'- 87.
----- - -
WiMBP im. J. Pisudskiego
wodzi
11111111111111111111111111111111li
230000003984

More Related Content

125-cio lecie Konstytucji na ziemiach piotrkowskiej, sieradzkiej i kaliskiej

  • 3. ..---~---11791 3 MAJ " 1916 t----l'r--.--~ I ., 125-cio LECIE KONSTYTUCJI Nf ZIEMIACH: ~ I ~ ) PIOTRKOWSKIEJ, SIERADZKIEJ I KALISKIEJ. WYDfWCY: I In甜. M. Daszewski i Ryszard Pitkowski ______, - - - - - -
  • 4. = Okad k~ op racowa R. Pitkowski. = !<lisze ,wykonane w za k a dzi e R. Borkenhagena. Druk w Zakad z i e Graficznym .J坦zef Wolf i S-ka 坦dt. Gepriift und freigegeben durch die Kaiserlich Deutsche Presseabteilung Lodz, den 4. VII. 1916. T. N. 7768.
  • 5. Mino 125 lat od owej chwili promiennej, w kt坦rej nar坦d wielki duchem, da wielkoci tej wyraz przez uchwalenie Konstytucji, -wiekopomnego dziea, zotemi zgoskami chluby i chway zapisanego w ksidze historji narodu. 125 lat mino od chwili owej, co bysna, jak wspaniay meteor, a po kt坦rej nastaa epoka dla nas mczestwa, niewoli, epoka szataskich wysik坦w, d甜cych do upodlenia i zabicia w 甜ywym narodzie ducha. Pr坦甜na praca. Duch narodu wielkiego odradza si nieustannie, jak feniks z po- pio坦w, a z ognia udrcze wychodzi coraz pikniejszy, coraz silniejszy czystszy. Po 125 latach, w cigu kt坦rych tylko sercem i myl najtajniejsz moglimy czci . rocznice naszych witych pamitek, nadesza nareszcie jasna chwila, w kt坦rej nar坦d m坦g gono cze t wyrazi. I wyrazi j z ca okazaoci uroczystemi pochodami, zorganizowanemi w pamitnym dla ka甜dego Polaka dniu 3 maja 1916 roku. W uroczystoci tej 坦d添 wystpia z ca wspaniaoci. Miasto cae przybrao wygld prawdziwie witeczny: domy, balkony i magazyny gu- stownie udekorowane, a wszystko, co w miecie po polsku czuo, wyszo na ulice. Uroczysto obchodowa zacza si o godzinie 8-ej rano solennemi nabo甜estwami, odprawionemi w wityniach wszystkich wyzna. W kociele w. Krzy甜a odprawi nabo甜estwo uroczyste Ks. Oficja Prze添dziecki, w asystencji Ks. Kanonika Szmidta Ks. Ks. Prefekt坦w Szk坦. W kociele w. Stanisawa Kostki nabo甜estwo odprawi Ks. Praat Tymieniecki, kazanie za wygosi Ks. Kowaliski; w . kociele w. J坦zefa nabo甜estwo celebrowa Ks. Makzyski, kaza za Ks. Oficja Prze添dziecki; w kociele w. fnny nabo甜estwo celebrowa Ks. Wy甜ykowski, w kociele N. Marji Panny Ks. Popawski, kazanie za wygosi Ks. Merklein. Wreszcie w wielkiej sali gimnastycznej szkoy Handlowej Kupiectwa 坦dzkiego, zamienionej na dzie ten w kaplic, przed specjalnie urzdzonym otarzem odprawi dla uczni坦w nabo甜estwo i wygosi podniose sowo ~ ~ -3 -
  • 6. okolicznociowe Ks. Praat Sienicki. Po n:lbo甜estwie nastpio powicenie sztandaru szkolnego, zakoczone gorcym przem坦wieniem Dyrektora Klossa i wrczeniem przeze sztandaru uczcej si modzie甜y. Wszystkie witynie katolickie, odpowiednio przybrane, przepenione byy zastpami wie~nych, zespolonych we wsp坦lnych pieniach narodowych i gorcych o lepsz przyszo modach. W tym甜e czasie w kociele ewangielickim w. Tr坦jcy dla licznie zebranych parafjan odprawi solenne nabo甜estwo w jzyku polskim Ks . Pastor R. Gundach. W .wielkiej za synagodze gminy starozakonnych przy ulicy Wolborskiej o godz. 8 rano zebra si dla wysuchania nabo甜estwa zarzd gminy in corpore wraz z delegacjami r坦甜nych zrzesze i instytucji 甜ydowskich, z przedstawicielami Komitetu Obchodowego przy gminie w osobach pp. Edwarda Heymana i Maksa Kern ba uma, rabinami: Dbem, Goldmanem Fainerem oraz delegatem g坦wnego Komitetu Obchodowego, Dr. Tomaszewskim. R坦wnoczenie odbyo si nabo甜estwo uroczyste w synagodze przy ulicy Spacerowej, gdzie kaznodzieja synagogi p. Braude wygosi mow okolicznociow, przyjt oklaskami. Po ukoczeniu nabo甜estwa duchowiestwo udao sie na pac Targowy dla wzicia udziau w pochodzie, dokd te甜 pod甜yy cechy ze swemi chorgwiami oraz niezliczone delegacje ze sztandarami i drogiemi sercu polskiemi godami. Poch坦d wyruszy z rynku Targowego punktualnie o godz. 12 w poudnie, przechodzc ulicami: Nowo-Targow, redni, Now1m Rynkiem i Piotrkowsk a甜 do kocioa w. Stanisawa Kostki, a o rozmiarach jego nabra mo甜na wyobra- 甜enia, gdy powiemy, 甜e kiedy koniec pochodu formowa si jeszcze na placu Targowym, czoo jego sigao ju甜 Nowego Rynku. Haso do rozpoczcia pochodu da hejna, wykonany przez herold坦w, poczym duchowiestwo zaintonowao Bo甜e, co Polsk". Pie, podchwycona przez przeszo 50-tysiczn rzesz, zelektryzowaa wszystkich. Zapanowa nastr坦j tak uroczysty, i甜 tysice obecnych: kobiet i m甜czyzn, dzieci i pokrytych siwizn starc坦w nie mogo powstrzyma ez wzruszenia na d添wiki tej pieni bagalnej, bijcej do Niebios jedn jedyn przeboesn prob: Ojczyzn, wolno racz nam wr坦ci, Panie" .I I modlitwa pyna pot甜nemi d添wikami, odrywaa si od ziemi, pyna wzwy甜 ku niebu, co jakby w odpowiedzi pogodnym umiechem wiosennego soca zdawao si symbolizowa nadchodzc wiosn w 甜yciu narodu. -----~-4-
  • 7. Widok pochodu by zaiste imponujcy. ~ Nieprzejrzane zastpy dziatwy, przystrojonej oc:lwitnie, tu .i owdzie w kostjumy ~ narodowe; niezliczone delegacje, powiewajce nad gowami tumu sztandary, a wszdzie Biae Ory i barwy narodowe tak 甜ywo do uczu naszych m坦wice, a tak dugo z koniecznoci ukrywane przed czujnym okiem rosyj~ki揃ego ~andarma; te nieprzebrane tumy publicznoci, zalegajce chodniki, by oglda rzeczy dotd w miecie niewidziane; ten wreszcie 甜ywioowy pd mieszkac坦w miasta, aby dekoracj dom坦w, balkon坦w i sklep坦w mo甜liwie uwietni poraz pierwszy w odzi jawnie obchodzon rocznic Konstytucji 3-go maja - wszystko to zo甜yo si na cao, co niezatartemi zgoskami zapisze si w tradycji odzi i jej mieszkac坦w. Przez ca drog kroczy poch坦d r坦d przyozdobionych w barwy narodowe dom坦w. Niespos坦b wylicza wszystkich dekoracji, nieraz bardzo pomysowych i nacechowanych du甜ym poczuciem smaku estetycznego. Og坦lnie za, zwaszcza biorc pod uwag kryzys ekonomiczny, jaki 坦d添 prze甜ywa obecnie wskutek wojny, nale甜y uzna, i甜 miasto nasze zrobio, co mogo, a nawet wicej znacznie, ni甜 mogo, aby zewntrznym wygldem dom坦w swych i sklep坦w da wymowny wyraz o甜ywiajcych je w dniu tym uczu. Zaznaczy te甜 nale甜y, 甜e przez cay czas trwania pochodu biy dzwony w kociele ewangielickim w. Tr坦jcy. D添wiki dzwon坦w powitay r坦wnie甜 poch坦d, gdy zbli甜y si do kracowego punktu swego, kt坦rym by koci坦 w. Stanisawa Kostki. Przedefilowawszy z pochylonemi sztandarami przed t wityni, kt坦rej fronton odznacza si wybitnie imponujc dekoracj, szkoy pocztkowe i zakady naukowe rednie skrciy w ulic w. Emilji, skd rozchodziy si do dom坦w, delegacje za ze sztandarami wkroczyy do kocioa. Las sztandar坦w polskich, liczne goda i emblematy narodowe, ziele dekoracji kwiatowych, tysiczne 甜arzce si wiata, pot甜ne d添wiki organ坦w, pienia narodowe wr坦d piknych perspektyw i ostrych uk坦w tej gotyckiej wityni - zn坦w si zo甜yy na widok w malowniczoci swej niezwyky, a niezwykoci sw pot甜nie wymowny. Ch坦ry w. Stanisawa Kostki o.dpieway pie Bo甜e Ojcze", a nastpnie hymn Bo甜e, co Polsk". Dalej proboszcz parafji N. P. 揃 Marji, Ks. Popawski, wygosi w podniosych i penych uczucia sowach nauk okolicznociow, streszczajc w niej istot obchodu wita .narodowego Trzeciego Maja, jako rocznicy Konstytucji, kt坦ra miaa za zadanie pod添wignicie upadajcego ustroju pastwowego Polski i jest wiecznotrwaym 揃 symbolem niezatartego i jedynego naszego hasa narodowego, wolnoci. ~~--~--~--~-----------~-5-
  • 8. L,il Po kazaniu Ks. Oficja Henryk Prze添dziecki w szatach pontyfikalnych dokona powi.cenia tablicy pamitkowej, wmurowanej w cian kaplicy bocznej, przyczym sztandary polskie utworzyy szpalery. Nad tablic pamitkow, wykonan z ciemno-czerwonego marmuru i zawi'.erajc napis nastpujcy: ROKU WIELKIEJ WOJNY I WIELKICH NADZIEI NARODU W DNIU PIERWSZEGO W ODZI UROCZYSTEGO OBCHODU ROCZNICY KONSTYTUCJI 3 MAJA NA WIECZN RZECZY PAMITK 1916. pod Biaym Orem na tle amarantowym wmurowano puszk pamitkow, w kt坦rej umieszczono dokumenty historyc.l'.f1e chwili i publikacje, odnoszce si do obchodu. Nastpnie duchowiestwo zaintonowao hymn Te Deum Laudamus". W kocu ch坦r w. Krzy添a odpiewa Pod Twoj Obron". Stosownie do programu po poudniu odbyy si w r坦添nych czciach miasta odczyty, powicone znaczeniu Konstytucji 3 maja. Odczyty wszdzie gromadziy tumy, kt坦re burzliwemi oklaskami dzikoway prelegentom. Podniosy nastr坦j panowa te甜 w sali teatru Polskiego. Uroczysto teatraln rozpocz hymn Bogurodzica", wykonany przez powikszon orkiestr przy otwartej scenie, na kt坦rej zgrupowali si wszyscy artyci i artystki Teatru Polskiego w strojach historyczno-narodowych. Gdy ucichy brzmienia hymnu, g坦wny re添yser teatru, p. Orliski, wypo- wiedzia ze sceny wiersz Sowackiego Bogurodzico". Nastpnie siln mow w nawizaniu do Konstytucji 3-go maja wygasza profesor Remis甜ewski, uznajc Ustaw Rzdow za tw坦rczyni naszego wewntrznego doskonalenia si pod wzgldem spoecznym w dugim szeregu lat po upadku Polski. Nie zapomina prelegent w dniu tak uroczystym o spad- kobiercach Konstytucji, a wielkich .bohaterach 31 i 63 roku. Nastpnie odegran zostaa napisana piknym wierszem sztuka historyczna pi坦ra poetki i wsp坦pracowniczki redakcji Kurjera 坦dzkiego", p. Zofji Wojnarowskiej. Przez scen przewijaj si tw坦rcy Konstytucji: Hugo Kotaj, Ignacy Potocki, widzimy tu ksicia J坦zefa Poniatowskiego, naczelnika str'a甜y bezpieczestwa podczas pamitnych obrad sejmowych, biskupa Turskiego, Maachowskiego i sabego kr坦la-obywatela Stanisawa fugusta. Kolosalne wra甜enie wywouje scena odczytania aktu Konstytucji, podczas kt坦rego odgrywa sw tragikomedj Sucho- rzewski, majc obok siebie Szczsnego Potockiego, Branickiego i innych p坦添niejszych targowiczan. Tumnie zgromadzona -6- '
  • 9. Fr ~publiczno nie szczdzia braw i oklask坦w wykonawcom. Teatr by dekorowany girlandami 甜ywych kwiat坦w, wstgami narodowemi i Biaemi Orami na tle amarantowym. Nastr坦j panowa uroczysty i podniosy. Komitet obchodu 3-go maje by obecny na przedstawieniu. W tym 甜e dniu staraniem Komitetu Obchodu 3-go maja odby si koncert-raut w Sali Koncertowej. Dekoracja sali, od g坦ry do dou pokrytej obiciami o barwach narodowych, zar坦wno pomysowoci sw, jak i wytwornym gustem prze- wy甜sza tu wszystko, co 坦d添 kiedykolwiek ogldaa w tym zakresie. Uczestnikami rautu byy osoby wycznie zaproszone z por坦d inteligencji miasta oraz delegacji wszystkich korporacji, cech坦w i instytucji publicznych z weteranami-uczestni- kami powstania 63-go roku na czele. Balowe stroje zebranej publicznoci niemao dodaway wietnoci obchodowi. 揃 Obch坦d rozpocz hymn narodowy w wykonaniu poczonych ch坦r坦w Lutni i Stow. Handlowc坦w Polskich, poczym profesor Br. Knothe wygosi pikny odczyt o znaczeniu Konstytucji 3-go maja. Dalej wykonaa szereg pieni polskich dru甜yna piewacza Stow. Handlowc坦w, poczym rozpoczy si produkcje solowe, a wic: p. Izy Barabaszowej i p. Hanny wierczewskiej (fortepian), profesora Czesawa Przybyszewskiego (deklamacja) i p. Bronisawa Lechowskiego (skrzypce). Bogat cz pierwszego programu zakoczy ch坦r uczennic pensji p. Miklaszewskiej. Cz 2-g rozpocz ch坦r Tow. Lutnia", a zakoczya przepie:kna deklamacja p. J. Orliskiego (Bogurodzica i utwory Konopnickiej). Podniosy nastr坦j na sali panowa od pocztku do koca obchodu. Opr坦cz wymienionych obchod坦w publicznych, wszystkie szkoy polskie oraz liczne instytucje kulturalne miasta naszego r坦wnie甜 urzdziy okolicznociowe obchody. W rzdzie tych na wyr坦甜nienie zasuguje obch坦d, urzdzony przez Szko Handlow Kupiectwa 坦dzkiego W przelicznie udekorowanej sali gimnastycznej, przyo甜dobionej wykona- nemi przez uczni坦w olbrzymiemi portretami uczestnik坦w Sejmu Wielkiego (Stanisaw fugust, Maachowski, Kotaj i inni), w dniu 7 maja odby si akt uroczysty, kt坦ry zar坦wno programem swym, jak panujcym wr坦d modzie甜y nastrojem, jak wreszcie duchem patryjotycznym przem坦wie: ucznia Poliskiego, profesora Knothego dyrektora Klossa zapewni licznie zebranej publicznoci szereg gbokich i wiar w przyszo budzcych wra甜e. - Tak skorzystao miasto nasze z danej mu mo甜noci ujawnienia szczerego swych uczu . w 125-t rocznic ogoszenia Konstytucji 3-go maja. - 7-
  • 10. Komitet dla uwietnienia tego dnia zwr坦ci si do Rady miejskiej z wnioskiem, aby park na Widzewie, dotd bezimienny, nazwa Parkiem 3-go maja". Wadza nadzorcza wniosek ten zaakceptowaa i odtd park ten tak si ma nazywa. Porzdek pochodu: Na czele pochodu pyn _sztandar nauczycielstwa miejskiego z Biaym Orym wchodzcym socem owiaty oraz inicjaami: P. S. M. 3 maj 1791-1916, niesiony przez p. Musiatowicza, poczym dugim orszakiem kroczyy szkoy po- cztkowe miejskie, ka甜da z wasnym sztandarem pod kierunkiem wychowawcy, piewajc hymny narodowe patryjotyczne. Nastpnie-grupa szkoy N2 36 p. Czajkowskiego w strojach ludowych. Po szkoach pocztkowych szy rednie miejskie zakady naukowe. Na pocztku szy wszystkie pensje miejscowe 甜eskie, pomidzy kt坦remi najwicej wyr坦甜nia si jedno- litoci stroju i piknym orszakiem pensja p. Waszczyskiej; nastpnie kroczyy mskie zakady naukowe: Gimnazjum Uczelnia", 2-gie gimnazjum filologiczne polskie, gimnazjum Radwaskiego, Szkoa Handlowa Kupiectwa 坦dzkiego, wyr坦甜niajztca si piknie wykonanym sztandarem, grupy rednich zakad坦w naukowych modzie甜y wyznania moj甜eszowego . Za zakadami naukowemi szy ch坦ry kocielne parafji w. Stanisawa Kostki Hieronimus", Sumowy i Prymarji, kt坦re nastpnie pieway na ch坦rze w kociele; dalej szli heroldowie z kotami i fanfarami, wybrani z orkiestr miejscowych Stra甜y Ogniowych ochotniczych, poprzedzajcy weteran坦w ostatniego powstania, idcych przewa甜nie w czamarach i kon- federatkach . Nazwiska 17-tu weteran坦w s nastpujce: Mateusz Szadkowski, lat 84, b. kosynier Taczanowskiego; Stani- saw Kdzierski, lat 83, zesany ongi na lat 20 na Sybir; Konstanty Maecki, lat 78, kawalerzysta partji Tacza nowskiego; fleksander Bikowski, lat 77, z oddziau Ok ~ iskiego; Wojciech Nowakowski, lat 76, z oddziau Langiewicza; Franciszek Pitkiewicz, lat 74, uczestnik bitew pod Nowym-Miastem , Szczekocinami, Krasnymstawem i Kamiskiem; Maksymijan Kozowski, lat 73; Walenty Bawarski, lat 73; Wadysaw Jachimowski, lat 73; Stefan Pitkowski , lat 72; z oddziau Langiewicza kt坦ry przeby 6 )at na Sybirze; Walenty Lenk, lat 71, kawalerzysta z oddziau Grabowskiego; Stefan Lenk, lat 70; Stanisaw Pestkowski, lat 70 i J坦zef Trojanowski, lat 69. Za weteranami posuwaa si grupa Komitetu Obchodu 3-go maja, grupa duchowiestwa rzymsko-katolickiego z Ksidzem Oficjaem Henrykiem Prze添dzieckim w asystencji Ksidza Kanonika Szmidla oraz licznego kleru miejscowego. Za duchowiestwem kroczyy Rady Opiekucze miejscowa i okrgowa powiatu 坦dzkiego, Rada Miejska, Kolegjum ewangieicko-reformowane z prezesem Edmundem Brinkenhofem na czele, Zarzd G坦wny Magistratu, reprezentowany ---------------------------~~-8-
  • 11. ~ ~przez p. Kazimierza Rundo. Nastpnie szy delegacje: Wydziau Zdrowotnoci Publicznej Magistratu z doktorami Trenk- nerem i St. Skalskim na czele, Towarzystwo Lekarskie z trzema czonkami honorowemi, doktorami : Konem, Koliskim i M. Rundo na czele, oraz Delegacja Niesienia Pomocy Biednym przy Magistracie. Dalej kroczyo duchowiestwo wyzna- nia moj甜eszowego oraz Zarzd Gminy Starozakonnych z p. p. Hirszbergiem i G. Neumanem, 坦dzkie Tow. Dobroczynnoci z doktorem Sachsem, nastpnie Komitet Giedowy, Urzd Starszych Zgromadzenia Kupc坦w, Wydzia Finansowy przy Komitecie Giedowym oraz Sekcja Przemysu Wt坦knistego, Zarzd Stow. Muzeum Nauki i Sztuki z p. Neumarkiem i Zwizek Przemysowc坦w i Kupc坦w. Nastpnie kroczyo Koo akademickie z p. Fichno na czele, za niemi za lud, repre- zentowany przez wocian z powiatu 坦dzkiego, liczcy 38 os坦b z in甜 . Pokielewskim na czele, dalej Stow. Majstr坦w fabrycz- nych ziemi Piotrkowskiej z p. Rabczyskim i Stowarzyszenie majstr坦w rytownik坦w i drukarzy na tkaninach. Dalej s店a delegacja Oddziau 坦dzkiego Polskiego Zwizku Zawodowego Ogrodnik坦w ze sztandarem z p. J . Hejwowskim , Polskie Kursy Pedagogiczne Wydziau Szkolnego pod kierunkiem prof. widwiskiego, dalej Komitet Sjonistyczny 坦dzki w kom- plecie ze sztandarem niebiesko-biaym z hebrajskim napisem Syon" i polskiemi szarfami narodowemi, Stow. Komi- woja甜er坦w 坦dzkiego okrgu handlowo-przemysowego z p. Gurewiczem. Stow. Majstr坦w przemysu w坦knistego z p. Kutnerem . Delegacja Niedoli Oziecicej z p. p. Heymanem i Blumenbergiem. Przytulisko (dla dzieci), pod wodz pani M. Poznaskiej, Stow. im. Korzeniowskiego, Szkoa Rzemios wyznania moj甜eszowego, dalej Tow. Lokator", Tow. praw- nicze z p. f. Konem, Tow. lekarskie z doktorem Krusche, Pogotowie ratunkowe z p. Pinkusem, Grupa Tow. Lekarskiego, 坦dzkie Stow. Fptekarzy i Stow. Pracownik坦w Fptek majce na czele pp. Gluchowskiego, Wagnera i Wysokowskiego, Stow. Odontologiczne z p. Fberfeldem na czele, Szkoa Rzemielnicza "Talmud-Tora" z p. Szwejcerem, Ochro~a im. Hertz坦w, Tow. pielgnowania chorych Bykur Cholim", Komitet Uzdrowiska", 揃 1-sze Stow. Wac. Nieruchomoci z p. p. Klukowem i Ponizowskim, Stow. Nauczycieli Chrzecijan ze sztandarem, Oddzia Towarzystwa Cyklist坦w Warsz. w odzi z p. Borysawskim, Teatr Polski z p. Szeferem i zespoem artyst坦w, Delegacja Nowego Kurjera odzkiego " , Neue Lodzer Zeitung", Delegaci . O. S. z p. Szulcem, Delegaci Kola Literacko.Oram~tycznego, Gr0no suchaczy uniwersytetu ludowego T. K. O Delegacja zwolennik坦w malarzy i rze添biarzy artyst坦w z piknie wykonanym sztandarem przez artyst p. R. Pitkowskiego z pp. B. Plenkiewiczem i T. Grabiaskim na czele, Zwizek i zgromadzenie felczer坦w z p. Jarkie- wiczem, Kolonje Letnie i ochrona 甜ydowska z pp. Koniskim i in甜. Dyljonem na czele, Tow. Kredytowe mie:jskie z pp. dyr. Gajewiczem, dyr. Sprzczkowskim i Klukowem (sen.), Chrzec. Tow. Dobroczynnoci z p. p. Jarzbskim i Tujakowskim, Kuratorzy szk坦 甜ydowskich z doktorem B. Handelsmanem, przedstawiciele Szkoy Rzemios dla dziatwy wyznania -9 -
  • 12. l!f.l ~moj甜eszowego, Staw. Nauczycieli 纏yd坦w z p. Jawitzem, Delegacja Staw. Koo" prac. D. 甜. F.-., Grupa przedstawicieli prasy miejskiej, Komitet Szkoy Rzemios, Tow. Opieki Szkolnej z p. Henelem, Koo Panien z p. Jarzbo~sk, Delegacja Stow. Technik坦w, Zarzd 揃 Stow. Sok坦", Stow. Owiat:owe Wiedza", Zarzd zwolennik坦w sportu, P坦lskie Tow. Krajo- znawcze z pp. 揃 揃B. . Jasiskim i F. [eartowiczem na. czele, Delegacja 坦dzk. Komitetu rozdziau hleba i mki z p. Lipiskim, 坦dzki' "Stow. 揃 Drogista" z p. Chdzyskim, Delegacja hurtownik坦w apt~karskich z p. T. Gutekunstem, Delegacja pracownik坦w notarjatu z p. Szczurkowskim, St坦w. Godziwych Rozrywek z piknemi sztadarami, chor甜ym krakusem i wiecem, niesionym przez 坦onkinie Staw. w piknych wocijaskich strojach z p. Jezuitkowskim na czele. Dalej kroczyy: Konfederacja ze sztandarami, Liga Kobiet, Koo pomocy dla rodzin Iegjonist坦w polskich, Zastp Rezerwy Stra甜y ze sztandarem, Delegacja narodowych zwizk坦w robotniczych , dziarsko maszerowali przy d添wikach pieni strze- leckich Skauci 坦dzcy z dwoma sztandarami, Stow. szerzenia owiaty im . Sienkiewicza z Chojen, Stow. dramatyczne Gutenberg " z p. St. Borysiewiczem, Stow. drukarzy .z p. f. Wieczorkiem, Stow. majstr坦w przdzalnianych, Stow. rzdc坦w dom坦w, Stow. Lutnia" w komplecie, kt坦re wykonao - kilka pieni patryjotycznych, Staw. sug katolickich, Delegacja Narodowego Zwizku robotniczego, z nader piknie wykonanym sztandarem purpurowym z Biaym Orem. W kocu szy delegacje Sekcji kupc坦w' i przemysowc坦w polskich, Stow. handlowc坦w polskich, sekcji drobnego handlu handlowc坦w polskich ze wszystkiemi sekcjami z prezesem p. Chwalbiskim na czele, Staw. piewacze im. Moniuszki z p. Walczyskim. Pracownicy tramwajowi z in甜. p. Rychterem (poch坦d ich rozpoc z ynao 4-ch konduktor坦w, nioscych Biaego Ora skutego kajdanami w otoczeniu 2-ch sztandar坦w), Stow. bankowc坦w, Stow. Technik坦w w komplecie, Klub rzemielniczy wyznania moj甜eszowego z p. M. Likiermanem, Tow. mionik坦w rozwoju fizycznego w Widzewie, Dalegacja wacicieli pralni, 2-ga sekcja staw. piewaczego im. Moniuszki, Chrzecijaska sekcja kobiet niesienia pomocy biednym z p. Pytlasisk, Ch坦r kocielny N. fvt P., 揃h坦r 揃 kciciely z 揃k~tioa w. Kazimierza w 揃 Widzewie, Staw. 揃 piewacze . Dzwon" w Dbrowie z p. Gabinowkim Ch坦r 揃w. ' Cecylfi z kocioa 'w: Krzy甜a, Delegacja揃 chorgwi~rzy' I". kocioa N. Marji Panny, Resursa Rzemielnicza Chrze属cijaska, .w kocu: bard甜O- liczne cech.y z r坦甜n'obarwnemi 揃 chorgwiami ch坦ry: prymaryj ny sumowy w. Stanisawa 'Kostki. Poch坦d zamyl<aa stra 甜 osI:iotr;iicza, 揃petnica . su甜~. ?ezpic_ze~twa. . - ,..... ' ------------------~-------------~~-10-
  • 61. ' .
  • 62. OKU.OK ODBITO w ZAKADZIE DRUKARSKO - LITOGRAFICZNYM GRAPOWA I MAZURKIEWICZA W ODZI, UL. DUGA N'- 87. ----- - - WiMBP im. J. Pisudskiego wodzi 11111111111111111111111111111111li 230000003984