ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

мавзу 13 14

•Download as PPT, PDF•
•
B
Boybabaev Jahongir

Makro

1 of 37
Downloaded 11 times
13-мавзу:13-мавзу: IS – LM моделиIS – LM модели..
Режа 1. IS-LM моделининг моҳияти ва асосий тенгламалари 2. IS эгри чизиғи ва унинг тенгламаси 3. LM эгри чизиғи ва унинг тенгламаси
IS – LM модели – товар ва пул бозорларидаIS – LM модели – товар ва пул бозорларида макроимакроиққтисодий мувозанат шартларининг татисодий мувозанат шартларининг таҳҳлилилили Товар бозориТовар бозори Пул бозориПул бозори IS – LM модели товар ва пул бозорларида мувозанатни таъминлайдиган фоиз ставкаси билан даромад бирикмасини аниқлашга имконият беради. Бу модель кўпроқ иқтисодиётни қисқа муддатли даврда таҳлил қилиш учун қўлланилади. IS - инвестициялар (investment) – жамғармалар (savings) LM – ликвидлилик афзаллиги (liquidity) - пул (money)
IS-LM моделининг асосий тенгламалариIS-LM моделининг асосий тенгламалари IS:IS: Y = C + I + G + Xn -миллий ҳисобларнинг асосий айнияти C = a + b (Y-T) – истеъмол функцияси, бу ерда T = Ta + tY I = e – dR – инвестициялар функцияси Xn = g - m’Y - hR – соф экспорт функцияси LM:LM: M/P = kY – hR – пулга бўлган талаб функцияси
IS эгри чизиIS эгри чизиғғии Товар бозоридаги мувозанат эгри чизиғи – бу эгри чизиқ миллий ҳисобларнинг асосий айният шартларини қондирадиган даромад ва фоиз ставкасининг барча ўзаро бирикишини кўрсатади ва унинг ҳар бир нуқтасида инвестициялар ва жамғармалар бир бирига тенг бўлади ЖамЖамғғарма функциясиарма функцияси S S2 S1 Y1 Y 2 Y Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизиIS эгри чизиғғии R R R1 R 2 I1 I 2 I Y1 Y 2 Y
Кейнс кесишмасидан чизмадан орКейнс кесишмасидан чизмадан орққали IS эгриали IS эгри чизичизиғғининг чиининг чиққарилишиарилиши Кейнс кесишмасиКейнс кесишмаси E Y 2 Y1 Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизиIS эгри чизиғғии R R R 2 R1 I1 I 2 I Y2 Y1 Y
IS эгри чизиIS эгри чизиғғининг Yга нисбатан алгебраик тенгламасиининг Yга нисбатан алгебраик тенгламаси mt)-b(1-1 Rn)(d mt)-b(1-1 bTa mt)-b(1-1 1G mt)-b(1-1 gea Y + + − + − + + + ++ = Тўғри боғлиқлик Тескари боғлиқлик Тескари боғлиқлик Давлат бюджет мультипликатори Солиқ мультипликатори Изоҳ: a, b, d, e, g, n, m’ коэффициентларнинг қиймати IS моделининг асосий тенгламаларидан келиб чиқади а – автоном истеъмол, b – истеъмолга меъерий мойиллик, d – фоиз ставкасига инвестицияларнинг сезувчанлик коэффициенти, e – автоном инвестиция, g - автоном экспорт, t – солиқ ставкаси, m’- импортга меъерий мойиллик
IS эгри чизиIS эгри чизиғғинингининг ққияликиялик даражасидаражаси ҚҚияия ТикТик d, n. b t, m’ Y r d, n. b t, m’ Y r Is Is
Y R Is Is2 Is3 ЧекловчиЧекловчи ↑∆↓∆ TG РаРағғбатлантирбатлантир увчиувчи ↓∆↑∆ TG Бюджет-солиқ сиёсатидаги ўзгаришлар IS эгри чизиғининг ҳаракати билан тасвирланади
LM эгри чизиLM эгри чизиғғии R R R LMR1 M d1 Md2 М/Р Y1 Y2 Y LM эгри чизиғи – пул бозоридаги мувозанат эгри чизиғи – пулга бўлган талаб унинг таклифига тенг бўлган нуқталарнинг геометрик ўрни.
LM эгLM эгрр и чизии чизи ғғининг алгебраикининг алгебраик тенгламаситенгламаси Фоиз ставкасига (R ) нисбатан (Y)Даромадга нисбатан hR M h kY R 1 −= k hR kP M Y += 1 : k –Бу ерда даромад динамикасига пулга бўлган талабнинг ,сезувчанлиги h - фоиз ставкасининг динамикасига пулга бўлган талабнинг сезувчанлиги
LM эги чизиLM эги чизи ғғинингининг ққияликиялик даражасидаражаси h k Y r Y r LM LM h k ҚҚияия ТикТик
R ЧекловчиЧекловчи ↓s M РаРа ғғбатлантирбатлантир увчиувчи ↑s M Y LM1 LM LM2 -Пул кредит сиёсатидаги ў LMзгаришлар эгри чизи ғ ининг ҳаракати билан тасвирланади
IS-LM моделидаги мувозанатIS-LM моделидаги мувозанат Y R Y* R* IS E LM Иккала бозордаги мувозанатга эришиш учун фоиз ставкаси ва даромад даражаси миқдорларининг фақатгина битта бирикмаси бўлиши мумкин IS-LM модели товар ва пул бозорларидаги фоиз ставкасини ва даромад даражасини бир вақтда мувозанатга эришишини белгилаб беради
ЁЁпипиққ ииққтисодитисодиёётдатда ўўзгармас нархлар шароитидазгармас нархлар шароитида даромад ва фоиз ставкасинингдаромад ва фоиз ставкасининг ўўзгаришигазгаришига макроимакроиққтисодий ситисодий сиёёсатнинг таъсирисатнинг таъсири Ра ғбатлантирувч -и бюджет солиқ сиёсати Ра ғбатлантирувч -и пул кредит сиёсати Даромад Даромад Фоиз ставкасиФоиз ставкаси Фоиз ставкасиФоиз ставкаси R Y LM2 LM1 R1 R2 Y1 Y2 IS R Y LM R2 R1 Y1 Y2 IS1 IS2
СиСиққиб чииб чиққариш самарасиариш самараси Бу иқ тисодий ҳодисада давлат харажатларининг ўсиши хусусий инвестициялар ва соф экспортни сиқиб чиқаради R Ms =const R Y LM R2 R1 Y1Y* Y2 IS IS1 A B p M Md Md1 Ms СиСиққибиб ччииққаришариш ↓↓⇒↓↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒⇒↓↑ YXnIRMdYCY)T(G
МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий самарадорлигисамарадорлиги Рағ -батлантирувчи бюджет солиқ сиёсати ТаъсирТаъсир ққилувчиилувчи оомиллармиллар Сиқиб чиқариш самараси қанчали кам бў ,лса сиёсат шунчали самаралироқ бўлади Моделдаги эгриМоделдаги эгри чизичизиққларнингларнинг шаклларишакллари IS эгри чизиғи ,нисбатан тик LM эгри чизи ғи эса қияроқ бўлади Чизмадаги тасвири r Y LM R2 R1 Y1 Y2 IS1 IS2
МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий самарадорлигисамарадорлиги Ра ғ -батлантирувчи пул кредит сиёсати ТаъсирТаъсир ққилувчи омилларилувчи омиллар Пул массасининг кўпайиши ва фоиз ставкасининг пасайиши инвестициялар ҳамда соф экспорт динамикасига таъсири Моделдаги эгриМоделдаги эгри чизичизиққларнингларнинг шаклларишакллари LM эгри чизиғи ,нисбатан тик IS эгри чизи ғи эса қияроқ бўлади Чизмадаги тасвири R Y LM2 LM1 R1 R2 Y1 Y2 IS
Ёпиқ иқтисодиётда ўзгарувчан нархлар шароитида даромад ва фоиз ставкасининг ўзгаришига макроиқ (тисодий сиёсатнинг таъсир этиши узоқ )муддатли даврда Сиёсатнинг йўналиши Нархлар (Даромад ишлаб чиқаришнинг потенциал ҳ )ажми Фоиз ставкаси Рағбатлантирувчи бюджет-солиқ сиёсати = Рағбатлантирувчи пул-кредит сиёсати = =
14-мавзу:И тисодий ўсишнингқ умумий тавсифи ва неокейнсча моделлари
Режа 1. Иқтисодий ўсишнинг умумий тавсифи 2. Иқтисодий ўсишга таъсир этувчи омиллар 3. Харрод-Домар модели 4. Ўзбекистон Республикасида иқтисодий ўсиш ва давлат сиёсати
Иқтисодий ўсиш • объектив қонуният бўлиб, аҳолининг ўсиши, ФТТ, ишлаб чиқариш ҳажмининг маълум бир вақт давомида ўсиши каби жараёнлар билан боғланган. • жами таклифнинг ўсишини ёки бошқача айтганимизда, потенциал ЯИМ ҳажмининг ошишини билдиради. • нафақат ишлаб чиқаришнинг ўсишини, балки иқтисодиёт потенциалининг ўсишини ҳам билдиради. • Иқтисодий ўсишда нафақат мамлакат реал даромадларининг ўсиши, шунингдек, жон бошига тўғри келадиган реал даромадларнинг ўсиши ҳам тушунилади.
Иқтисодий ўсиш икки хил усул билан аниқланади ва ўлчанади • Биринчи усул, ЯИМ (СИМ)ни ўтган даврга нисбатан ўзгариши сифатида аниқланади ва мамлакатнинг умумиқтисодий имкониятлари ҳаракатини аниқлаш учун ишлатилади. • Иккинчи усул, реал ЯИМ (СИМ)нинг ўтган даврга нисбатан аҳоли жон бошига ўзгариши сифатида аниқланади.
Иқтисодий ўсишни аниқлаш ва асослаб бериш жараёнларида қуйидагиларга эътибор бериш керак: • 1) Иқтисодий ўсишни ўлчаш; • 2) Ўсиш омиллари; • 3) Иқтисодий ўсиш моделлари.
Ўсишнинг барча имкониятларига реал миқдорларга таянилиб, яъни, доимий нархларда қаралади. Аксинча, номинал кўрсаткичда уларнинг динамикаси нафақат реал ўсиш даражасини, балки инфляцияни ҳам ўз ичига олган бўлар эди. Ҳар бир кўрсаткич бўйича уч хил миқдордаги динамикани таҳлил қилиш мумкин : 1. Абсолют кўрсаткич: масалан, реал ишлаб чиқариш Yt; 2. Абсолют қўшимча ўсиш: масалан, ишлаб чиқаришнинг ошиши. ΔY = Yt-Yt-1 3. Қўшимча ўсиш суръати =Yt-Yt-1/ Yt-1 Иқтисодий ўсиш суръатлари қуйидаги формулалар ёрдамида аниқланади: • а) базис ўсиш суръати =(Yt-Y0/ Y0) х 100 • б) занжирли ўсиш суръати = (Yt-Yt-1/ Yt-1) х 100 Қўшимча ўсиш суръатлари эса: • а) базисли қўшимча ўсиш суръати==(Yt-Y0/ Y0) х 100- 100 • б) занжирли қўшимча ўсиш суръати=(Yt-Yt-1/ Yt-1) х 100- 100
а и ий и тисодий ўсишҲ қ қ қ • статистика органлари томонидан мунтазам нашр этиладиган ЯИМ ёки бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларнинг ҳақиқий йиллик кўпайишидир.
Потенциал и тисодий ўсишқ • иқтисодиёт ўсиши мумкин бўлган тезликдир. Потенциал иқтисодий ўсишни таъминловчи омиллар бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: - ресурсларнинг кўпайиши; - самарадорликни ошиши.
И тисодий ўсишга таъсир этувчиқ омиллар • табиий ресурслар сони ва сифати; • меҳнат ресурслари сони ва сифати; • асосий капитал ҳажми; • технологиялар.
Иқтисодий ўсиш истиқболларни белгилашда ишлаб чиқариш функцияларидан кенг фойдаланиш имконини беради. • иқтисодиётдаги ишлаб чиқариш омиллари миқдорининг қўшимча ўсиш суръатлари (ΔК/К ва ΔL/L) ва техника тараққиёти натижасида уларнинг умумий унумдорлигини қўшимча ўсиш суръатларига (ΔА/А) боғлиқ ҳолда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг қўшимча ўсиш суръатини (ΔY/ Y) ҳисоблаш имконини беради: ΔY/Y= ΔА/А+ α x ΔК/К+ (1- α) x ΔL/L бунда α коэффициенти ишлаб чиқарилган маҳсулотда капитал ҳиссасини, (1- α) - меҳнат ҳиссасини кўрсатади.
Харрод-Домар модели • Узоқ муддатли иқтисодий ўсишни асослаш учун Кейнснинг асосий макроиқтисодий моделини ривожлантиришга биринчи уриниш Рой Харрод ва Евсей Домарлар томонидан амалга оширилган. Бу моделлар ўртасида унчалик катта фарқ бўлмаганлиги сабабли ҳам Харрод-Домар модели деб юритилади
Моделда кўзда тутилган асосий фараз • миллий даромадни капитал миқдорига пропорционаллиги ҳисобланади: Y= Kϭ бу ерда, Y-миллий даромад, K- миллий даромадни яратиш учун фойдаланилган капитал миқдори, ϭ-капитал қайтими коэффициенти
ϭ-капитал айтими коэффициентиқ = Yϭ / K Капитал қайтими коэффициенти ёки капиталнинг ўртача унумдорлиги бирлик капитал ҳисобига яратиладиган даромад миқдорини кўрсатади. Δ Y = ϭ х ΔК Даромаднинг қўшимча ўсиши капитал қўшимча ўсишига тенг. Агар капитал қўшимча ўсишини инвестициялар сифатида қарасак, яъни ΔК=I, унда ифода қуйидаги кўринишга эга бўлади: ΔY= ϭ х I иқтисодиётда жамғариш меъёри (Sy) доимий миқдор ҳисобланади, жамғармалар эса инвестицияларга тенг деб фараз қилсак, унда S= I= Sy хY • I= ΔY/ ϭ бўлгани учун ΔY/ =ϭ Sy хY бўлади. Сўнгги тенгламада ϭ ни ўнг томонга ўтказиб, иккала томонни Y га бўлиш орқали Харрод- Домар моделининг якуний формуласини оламиз. ΔY/Y= ϭ х Sy ΔY/Y нисбат капиталнинг тўлиқ бандлигидаги даромад қўшимча ўсишини ўзида акс эттиради.
“Табиий” ўсиш суръати деганда • Харрод фаол аҳолининг ўсиши ва техника тараққиёти имкон берадиган максимал ўсиши капитал ва миллий даромаднинг шундай ўсиш суръатини таъминлайдики, унда капитал ва меҳнатнинг тўла бандлигига эришилади. Бироқ, ушбу моделда техника тараққиёти қуйидаги нисбатларни, яъни K/Y ва ΔК/ ΔY ўзгартирмайди.
Давлат сиёсати иқтисодий ўсишнинг қуйидаги муаммоларини ал этишга йўналтирилганҳ : • истеъмол даражаси юқори бўлган, иқтисодиётнинг барқарор ҳолатини таъминлашга қаратилган омонат жамғариш меъёрларини танлаш; • аҳоли ўсишини тартибга солиш; • фан-техника тараққиётининг экологик жиҳатдан хавфсиз ютуқларини жорий этиш ва меҳнат унумдорлигини ошириш.
2013 йилда Ўзбекистонда ялпи ички ма сулот (ЯИМ)ҳ ишлаб чи ариш ажмиқ ҳ 8,0 фоизга ўсди. Юқори иқтисодий ўсиш суръатлари иқтисодиётнинг барча тармоқларида тизимли ва ислоҳотларнинг изчил амалга оширилиши ҳисобига эришилмоқда. Хусусан, • – ташқи ва ички бозор талаблари асосида иқтисодиётни чуқур таркибий ўзгартириш ва диверсификациялаш жараёнларининг изчил амалга оширилаётганлиги; • – ишлаб чиқаришни модернизациялаш, техник ва технологик жиҳатдан янгилашни жадаллаштириш, йўл-транспорт ва коммуникация инфратузилмасини жадал ривожлантириш ҳисобига иқтисодиётнинг рақобатдошлигини ошириш; • – бозор ислоҳотларини чуқурлаштириш ва иқтисодиётни эркинлаштириш, ишбилармонлик муҳитини яхшилаш, рақобатни кучайтириш, ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ҳамда иш ўринларини ташкил этиш ва аҳоли бандлигини таъминлашга қаратилган дастурий вазифаларнинг ўз вақтида бажарилаётганлиги; • – ички талабни аҳоли бандлиги ва реал даромадларининг ошишини таъминлаш ҳисобига рағбатлантириш ва маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш бўйича чора-тадбирларнинг амалга оширилиши; • – қишлоқ хўжалигини ислоҳ этиш бўйича чора-тадбирларнинг амалга оширилиши, қишлоқда бозор муносабатларини жорий этиш ва хусусий мулкчилик шаклларини ривожлантириш, фермерлик ҳаракатини қўллаб- қувватлаш учун ҳуқуқий, ташкилий ҳамда молиявий шарт-шароитларнинг яратиб берилиши, қишлоқ хўжалигида илғор ишлаб чиқариш технологияларини жорий қилиш кўламининг кенгайтирилиши; • – республика молия-банк тизимини янада ривожлантириш ва молиявий барқарорлигини мустаҳкамлаш, унинг фаолиятини замонавий талаблар асосида такомиллаштириш борасида кенг кўламли чора-тадбирларнинг амалга оширилиши иқтисодиётнинг юқори суръатларда ўсишига замин яратмоқда.
Даромад фоизи Аҳоли фоизи Лоренц эгри чизиғи Мутлоқ тенглик чизиғи
2013-йилда • халқимизнинг реал даромадлари 16 фоизга ошди • ўртача ойлик иш ҳақи, пенсия, ижтимоий нафақа ва стипендиялар 20,8 фоизга кўпайди. • Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда пенсияларнинг ўртача миқдори ўртача иш ҳақига нисбатан 37,5 фоизни ташкил этмоқда. Бу кўрсаткич Россияда 25,7 фоиздан, Марказий Осиё мамлакатларида эса 23-28 фоиздан иборатдир. • Жорий 2014-йилда мамлакатимизда бу кўрсаткични 41 фоизга етказиш кўзда тутилмоқда. • Оилалар даромадлари таркиби ўзгармоқда – тадбиркорликдан олинаётган даромадлар аҳоли ялпи даромадларининг ярмидан зиёдини ташкил этмоқда. Ҳолбуки, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги мамлакатларида бу кўрсаткич ўртача 20-25 фоиздан ошмайди.

More Related Content

мавзу 13 14

  • 1. 13-мавзу:13-мавзу: IS – LM моделиIS – LM модели..
  • 2. Режа 1. IS-LM моделининг моҳияти ва асосий тенгламалари 2. IS эгри чизиғи ва унинг тенгламаси 3. LM эгри чизиғи ва унинг тенгламаси
  • 3. IS – LM модели – товар ва пул бозорларидаIS – LM модели – товар ва пул бозорларида макроимакроиққтисодий мувозанат шартларининг татисодий мувозанат шартларининг таҳҳлилилили Товар бозориТовар бозори Пул бозориПул бозори IS – LM модели товар ва пул бозорларида мувозанатни таъминлайдиган фоиз ставкаси билан даромад бирикмасини аниқлашга имконият беради. Бу модель кўпроқ иқтисодиётни қисқа муддатли даврда таҳлил қилиш учун қўлланилади. IS - инвестициялар (investment) – жамғармалар (savings) LM – ликвидлилик афзаллиги (liquidity) - пул (money)
  • 4. IS-LM моделининг асосий тенгламалариIS-LM моделининг асосий тенгламалари IS:IS: Y = C + I + G + Xn -миллий ҳисобларнинг асосий айнияти C = a + b (Y-T) – истеъмол функцияси, бу ерда T = Ta + tY I = e – dR – инвестициялар функцияси Xn = g - m’Y - hR – соф экспорт функцияси LM:LM: M/P = kY – hR – пулга бўлган талаб функцияси
  • 5. IS эгри чизиIS эгри чизиғғии Товар бозоридаги мувозанат эгри чизиғи – бу эгри чизиқ миллий ҳисобларнинг асосий айният шартларини қондирадиган даромад ва фоиз ставкасининг барча ўзаро бирикишини кўрсатади ва унинг ҳар бир нуқтасида инвестициялар ва жамғармалар бир бирига тенг бўлади ЖамЖамғғарма функциясиарма функцияси S S2 S1 Y1 Y 2 Y Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизиIS эгри чизиғғии R R R1 R 2 I1 I 2 I Y1 Y 2 Y
  • 6. Кейнс кесишмасидан чизмадан орКейнс кесишмасидан чизмадан орққали IS эгриали IS эгри чизичизиғғининг чиининг чиққарилишиарилиши Кейнс кесишмасиКейнс кесишмаси E Y 2 Y1 Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизиIS эгри чизиғғии R R R 2 R1 I1 I 2 I Y2 Y1 Y
  • 7. IS эгри чизиIS эгри чизиғғининг Yга нисбатан алгебраик тенгламасиининг Yга нисбатан алгебраик тенгламаси mt)-b(1-1 Rn)(d mt)-b(1-1 bTa mt)-b(1-1 1G mt)-b(1-1 gea Y + + − + − + + + ++ = Тўғри боғлиқлик Тескари боғлиқлик Тескари боғлиқлик Давлат бюджет мультипликатори Солиқ мультипликатори Изоҳ: a, b, d, e, g, n, m’ коэффициентларнинг қиймати IS моделининг асосий тенгламаларидан келиб чиқади а – автоном истеъмол, b – истеъмолга меъерий мойиллик, d – фоиз ставкасига инвестицияларнинг сезувчанлик коэффициенти, e – автоном инвестиция, g - автоном экспорт, t – солиқ ставкаси, m’- импортга меъерий мойиллик
  • 8. IS эгри чизиIS эгри чизиғғинингининг ққияликиялик даражасидаражаси ҚҚияия ТикТик d, n. b t, m’ Y r d, n. b t, m’ Y r Is Is
  • 9. Y R Is Is2 Is3 ЧекловчиЧекловчи ↑∆↓∆ TG РаРағғбатлантирбатлантир увчиувчи ↓∆↑∆ TG Бюджет-солиқ сиёсатидаги ўзгаришлар IS эгри чизиғининг ҳаракати билан тасвирланади
  • 10. LM эгри чизиLM эгри чизиғғии R R R LMR1 M d1 Md2 М/Р Y1 Y2 Y LM эгри чизиғи – пул бозоридаги мувозанат эгри чизиғи – пулга бўлган талаб унинг таклифига тенг бўлган нуқталарнинг геометрик ўрни.
  • 11. LM эгLM эгрр и чизии чизи ғғининг алгебраикининг алгебраик тенгламаситенгламаси Фоиз ставкасига (R ) нисбатан (Y)Даромадга нисбатан hR M h kY R 1 −= k hR kP M Y += 1 : k –Бу ерда даромад динамикасига пулга бўлган талабнинг ,сезувчанлиги h - фоиз ставкасининг динамикасига пулга бўлган талабнинг сезувчанлиги
  • 12. LM эги чизиLM эги чизи ғғинингининг ққияликиялик даражасидаражаси h k Y r Y r LM LM h k ҚҚияия ТикТик
  • 13. R ЧекловчиЧекловчи ↓s M РаРа ғғбатлантирбатлантир увчиувчи ↑s M Y LM1 LM LM2 -Пул кредит сиёсатидаги ў LMзгаришлар эгри чизи ғ ининг ҳаракати билан тасвирланади
  • 14. IS-LM моделидаги мувозанатIS-LM моделидаги мувозанат Y R Y* R* IS E LM Иккала бозордаги мувозанатга эришиш учун фоиз ставкаси ва даромад даражаси миқдорларининг фақатгина битта бирикмаси бўлиши мумкин IS-LM модели товар ва пул бозорларидаги фоиз ставкасини ва даромад даражасини бир вақтда мувозанатга эришишини белгилаб беради
  • 15. ЁЁпипиққ ииққтисодитисодиёётдатда ўўзгармас нархлар шароитидазгармас нархлар шароитида даромад ва фоиз ставкасинингдаромад ва фоиз ставкасининг ўўзгаришигазгаришига макроимакроиққтисодий ситисодий сиёёсатнинг таъсирисатнинг таъсири Ра ғбатлантирувч -и бюджет солиқ сиёсати Ра ғбатлантирувч -и пул кредит сиёсати Даромад Даромад Фоиз ставкасиФоиз ставкаси Фоиз ставкасиФоиз ставкаси R Y LM2 LM1 R1 R2 Y1 Y2 IS R Y LM R2 R1 Y1 Y2 IS1 IS2
  • 16. СиСиққиб чииб чиққариш самарасиариш самараси Бу иқ тисодий ҳодисада давлат харажатларининг ўсиши хусусий инвестициялар ва соф экспортни сиқиб чиқаради R Ms =const R Y LM R2 R1 Y1Y* Y2 IS IS1 A B p M Md Md1 Ms СиСиққибиб ччииққаришариш ↓↓⇒↓↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒⇒↓↑ YXnIRMdYCY)T(G
  • 17. МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий самарадорлигисамарадорлиги Рағ -батлантирувчи бюджет солиқ сиёсати ТаъсирТаъсир ққилувчиилувчи оомиллармиллар Сиқиб чиқариш самараси қанчали кам бў ,лса сиёсат шунчали самаралироқ бўлади Моделдаги эгриМоделдаги эгри чизичизиққларнингларнинг шаклларишакллари IS эгри чизиғи ,нисбатан тик LM эгри чизи ғи эса қияроқ бўлади Чизмадаги тасвири r Y LM R2 R1 Y1 Y2 IS1 IS2
  • 18. МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий самарадорлигисамарадорлиги Ра ғ -батлантирувчи пул кредит сиёсати ТаъсирТаъсир ққилувчи омилларилувчи омиллар Пул массасининг кўпайиши ва фоиз ставкасининг пасайиши инвестициялар ҳамда соф экспорт динамикасига таъсири Моделдаги эгриМоделдаги эгри чизичизиққларнингларнинг шаклларишакллари LM эгри чизиғи ,нисбатан тик IS эгри чизи ғи эса қияроқ бўлади Чизмадаги тасвири R Y LM2 LM1 R1 R2 Y1 Y2 IS
  • 19. Ёпиқ иқтисодиётда ўзгарувчан нархлар шароитида даромад ва фоиз ставкасининг ўзгаришига макроиқ (тисодий сиёсатнинг таъсир этиши узоқ )муддатли даврда Сиёсатнинг йўналиши Нархлар (Даромад ишлаб чиқаришнинг потенциал ҳ )ажми Фоиз ставкаси Рағбатлантирувчи бюджет-солиқ сиёсати = Рағбатлантирувчи пул-кредит сиёсати = =
  • 20. 14-мавзу:И тисодий ўсишнингқ умумий тавсифи ва неокейнсча моделлари
  • 21. Режа 1. Иқтисодий ўсишнинг умумий тавсифи 2. Иқтисодий ўсишга таъсир этувчи омиллар 3. Харрод-Домар модели 4. Ўзбекистон Республикасида иқтисодий ўсиш ва давлат сиёсати
  • 22. Иқтисодий ўсиш • объектив қонуният бўлиб, аҳолининг ўсиши, ФТТ, ишлаб чиқариш ҳажмининг маълум бир вақт давомида ўсиши каби жараёнлар билан боғланган. • жами таклифнинг ўсишини ёки бошқача айтганимизда, потенциал ЯИМ ҳажмининг ошишини билдиради. • нафақат ишлаб чиқаришнинг ўсишини, балки иқтисодиёт потенциалининг ўсишини ҳам билдиради. • Иқтисодий ўсишда нафақат мамлакат реал даромадларининг ўсиши, шунингдек, жон бошига тўғри келадиган реал даромадларнинг ўсиши ҳам тушунилади.
  • 23. Иқтисодий ўсиш икки хил усул билан аниқланади ва ўлчанади • Биринчи усул, ЯИМ (СИМ)ни ўтган даврга нисбатан ўзгариши сифатида аниқланади ва мамлакатнинг умумиқтисодий имкониятлари ҳаракатини аниқлаш учун ишлатилади. • Иккинчи усул, реал ЯИМ (СИМ)нинг ўтган даврга нисбатан аҳоли жон бошига ўзгариши сифатида аниқланади.
  • 24. Иқтисодий ўсишни аниқлаш ва асослаб бериш жараёнларида қуйидагиларга эътибор бериш керак: • 1) Иқтисодий ўсишни ўлчаш; • 2) Ўсиш омиллари; • 3) Иқтисодий ўсиш моделлари.
  • 25. Ўсишнинг барча имкониятларига реал миқдорларга таянилиб, яъни, доимий нархларда қаралади. Аксинча, номинал кўрсаткичда уларнинг динамикаси нафақат реал ўсиш даражасини, балки инфляцияни ҳам ўз ичига олган бўлар эди. Ҳар бир кўрсаткич бўйича уч хил миқдордаги динамикани таҳлил қилиш мумкин : 1. Абсолют кўрсаткич: масалан, реал ишлаб чиқариш Yt; 2. Абсолют қўшимча ўсиш: масалан, ишлаб чиқаришнинг ошиши. ΔY = Yt-Yt-1 3. Қўшимча ўсиш суръати =Yt-Yt-1/ Yt-1 Иқтисодий ўсиш суръатлари қуйидаги формулалар ёрдамида аниқланади: • а) базис ўсиш суръати =(Yt-Y0/ Y0) х 100 • б) занжирли ўсиш суръати = (Yt-Yt-1/ Yt-1) х 100 Қўшимча ўсиш суръатлари эса: • а) базисли қўшимча ўсиш суръати==(Yt-Y0/ Y0) х 100- 100 • б) занжирли қўшимча ўсиш суръати=(Yt-Yt-1/ Yt-1) х 100- 100
  • 26. а и ий и тисодий ўсишҲ қ қ қ • статистика органлари томонидан мунтазам нашр этиладиган ЯИМ ёки бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларнинг ҳақиқий йиллик кўпайишидир.
  • 27. Потенциал и тисодий ўсишқ • иқтисодиёт ўсиши мумкин бўлган тезликдир. Потенциал иқтисодий ўсишни таъминловчи омиллар бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: - ресурсларнинг кўпайиши; - самарадорликни ошиши.
  • 28. И тисодий ўсишга таъсир этувчиқ омиллар • табиий ресурслар сони ва сифати; • меҳнат ресурслари сони ва сифати; • асосий капитал ҳажми; • технологиялар.
  • 29. Иқтисодий ўсиш истиқболларни белгилашда ишлаб чиқариш функцияларидан кенг фойдаланиш имконини беради. • иқтисодиётдаги ишлаб чиқариш омиллари миқдорининг қўшимча ўсиш суръатлари (ΔК/К ва ΔL/L) ва техника тараққиёти натижасида уларнинг умумий унумдорлигини қўшимча ўсиш суръатларига (ΔА/А) боғлиқ ҳолда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг қўшимча ўсиш суръатини (ΔY/ Y) ҳисоблаш имконини беради: ΔY/Y= ΔА/А+ α x ΔК/К+ (1- α) x ΔL/L бунда α коэффициенти ишлаб чиқарилган маҳсулотда капитал ҳиссасини, (1- α) - меҳнат ҳиссасини кўрсатади.
  • 30. Харрод-Домар модели • Узоқ муддатли иқтисодий ўсишни асослаш учун Кейнснинг асосий макроиқтисодий моделини ривожлантиришга биринчи уриниш Рой Харрод ва Евсей Домарлар томонидан амалга оширилган. Бу моделлар ўртасида унчалик катта фарқ бўлмаганлиги сабабли ҳам Харрод-Домар модели деб юритилади
  • 31. Моделда кўзда тутилган асосий фараз • миллий даромадни капитал миқдорига пропорционаллиги ҳисобланади: Y= Kϭ бу ерда, Y-миллий даромад, K- миллий даромадни яратиш учун фойдаланилган капитал миқдори, ϭ-капитал қайтими коэффициенти
  • 32. ϭ-капитал айтими коэффициентиқ = Yϭ / K Капитал қайтими коэффициенти ёки капиталнинг ўртача унумдорлиги бирлик капитал ҳисобига яратиладиган даромад миқдорини кўрсатади. Δ Y = ϭ х ΔК Даромаднинг қўшимча ўсиши капитал қўшимча ўсишига тенг. Агар капитал қўшимча ўсишини инвестициялар сифатида қарасак, яъни ΔК=I, унда ифода қуйидаги кўринишга эга бўлади: ΔY= ϭ х I иқтисодиётда жамғариш меъёри (Sy) доимий миқдор ҳисобланади, жамғармалар эса инвестицияларга тенг деб фараз қилсак, унда S= I= Sy хY • I= ΔY/ ϭ бўлгани учун ΔY/ =ϭ Sy хY бўлади. Сўнгги тенгламада ϭ ни ўнг томонга ўтказиб, иккала томонни Y га бўлиш орқали Харрод- Домар моделининг якуний формуласини оламиз. ΔY/Y= ϭ х Sy ΔY/Y нисбат капиталнинг тўлиқ бандлигидаги даромад қўшимча ўсишини ўзида акс эттиради.
  • 33. “Табиий” ўсиш суръати деганда • Харрод фаол аҳолининг ўсиши ва техника тараққиёти имкон берадиган максимал ўсиши капитал ва миллий даромаднинг шундай ўсиш суръатини таъминлайдики, унда капитал ва меҳнатнинг тўла бандлигига эришилади. Бироқ, ушбу моделда техника тараққиёти қуйидаги нисбатларни, яъни K/Y ва ΔК/ ΔY ўзгартирмайди.
  • 34. Давлат сиёсати иқтисодий ўсишнинг қуйидаги муаммоларини ал этишга йўналтирилганҳ : • истеъмол даражаси юқори бўлган, иқтисодиётнинг барқарор ҳолатини таъминлашга қаратилган омонат жамғариш меъёрларини танлаш; • аҳоли ўсишини тартибга солиш; • фан-техника тараққиётининг экологик жиҳатдан хавфсиз ютуқларини жорий этиш ва меҳнат унумдорлигини ошириш.
  • 35. 2013 йилда Ўзбекистонда ялпи ички ма сулот (ЯИМ)ҳ ишлаб чи ариш ажмиқ ҳ 8,0 фоизга ўсди. Юқори иқтисодий ўсиш суръатлари иқтисодиётнинг барча тармоқларида тизимли ва ислоҳотларнинг изчил амалга оширилиши ҳисобига эришилмоқда. Хусусан, • – ташқи ва ички бозор талаблари асосида иқтисодиётни чуқур таркибий ўзгартириш ва диверсификациялаш жараёнларининг изчил амалга оширилаётганлиги; • – ишлаб чиқаришни модернизациялаш, техник ва технологик жиҳатдан янгилашни жадаллаштириш, йўл-транспорт ва коммуникация инфратузилмасини жадал ривожлантириш ҳисобига иқтисодиётнинг рақобатдошлигини ошириш; • – бозор ислоҳотларини чуқурлаштириш ва иқтисодиётни эркинлаштириш, ишбилармонлик муҳитини яхшилаш, рақобатни кучайтириш, ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ҳамда иш ўринларини ташкил этиш ва аҳоли бандлигини таъминлашга қаратилган дастурий вазифаларнинг ўз вақтида бажарилаётганлиги; • – ички талабни аҳоли бандлиги ва реал даромадларининг ошишини таъминлаш ҳисобига рағбатлантириш ва маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш бўйича чора-тадбирларнинг амалга оширилиши; • – қишлоқ хўжалигини ислоҳ этиш бўйича чора-тадбирларнинг амалга оширилиши, қишлоқда бозор муносабатларини жорий этиш ва хусусий мулкчилик шаклларини ривожлантириш, фермерлик ҳаракатини қўллаб- қувватлаш учун ҳуқуқий, ташкилий ҳамда молиявий шарт-шароитларнинг яратиб берилиши, қишлоқ хўжалигида илғор ишлаб чиқариш технологияларини жорий қилиш кўламининг кенгайтирилиши; • – республика молия-банк тизимини янада ривожлантириш ва молиявий барқарорлигини мустаҳкамлаш, унинг фаолиятини замонавий талаблар асосида такомиллаштириш борасида кенг кўламли чора-тадбирларнинг амалга оширилиши иқтисодиётнинг юқори суръатларда ўсишига замин яратмоқда.
  • 36. Даромад фоизи Аҳоли фоизи Лоренц эгри чизиғи Мутлоқ тенглик чизиғи
  • 37. 2013-йилда • халқимизнинг реал даромадлари 16 фоизга ошди • ўртача ойлик иш ҳақи, пенсия, ижтимоий нафақа ва стипендиялар 20,8 фоизга кўпайди. • Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда пенсияларнинг ўртача миқдори ўртача иш ҳақига нисбатан 37,5 фоизни ташкил этмоқда. Бу кўрсаткич Россияда 25,7 фоиздан, Марказий Осиё мамлакатларида эса 23-28 фоиздан иборатдир. • Жорий 2014-йилда мамлакатимизда бу кўрсаткични 41 фоизга етказиш кўзда тутилмоқда. • Оилалар даромадлари таркиби ўзгармоқда – тадбиркорликдан олинаётган даромадлар аҳоли ялпи даромадларининг ярмидан зиёдини ташкил этмоқда. Ҳолбуки, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги мамлакатларида бу кўрсаткич ўртача 20-25 фоиздан ошмайди.