More Related Content
What's hot (20)
Similar to 1-3 настай хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлогийг ойлгох нь.pptx (20)
1-3 настай хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлогийг ойлгох нь.pptx
- 1. 1-3 настай хүүхдийн сэтгэл зүйн онцлогийг ойлгох нь Бэлтгэсэн: Н. Болортунгалаг Б. Будалцолмон Д. Мөнхжаргал
- 2. АГУУЛГА 02 Мэдрэлийн тогтолцоо 03 Ёс суртахууны хөгжил 01 Тархины хөгжил 04 3 насны хямрал
- 4. Бага насны хүүхдийн хөгжлийн хамгийн чухал зүйл бол тархи, мэдрэлийн системийн тасралтгүй хөгжил юм. Бага насны хүүхдийн тархи хамгийн уян байдаг бөгөөд энэ нь хүүхдийн бие бялдар, оюуны хөгжил, насан туршдаа суралцах, дасан зохицох чадварын сэтгэл зүйн үндэс нь болдог. Орчноос, ялангуяа эцэг эх, асран хамгаалагчаас ирэх өдөөлтөд хариу өгөх, эсвэл өөрийн хүсэлд ирэх хариу үйлдлийг хүлээн авах зэрэгт хүүхдийн тархинд шинэ шинэ холбоос үүсч байдаг. Хүний тархины энэ хурдтай хөгжил нь хэдэн мянган жилийн туршид бүрэлдэн бий болсон генетикийн загвар дээр үндэслэгддэг.
- 5. Энэ нь хүүхэд өөрийн шулганаа, нүүрний хувирал, дохио зангаагаараа насанд хүрэгчдийн анхаарлыг өөртөө хандуулж чаддаг ба насанд хүрэгчид түүний хариуд уян зөөлнөөр дуудах, инээмсэглэх, хүссэн үйлдлийг нь хийх өгөх явдал юм. Энэ чухал харилцааг мэдрээгүй, эсвэл зохисгүй, хүсээгүй хариуг мэдэрсэн хүүхдэд хожим зан төлөвийн хувьд өөртөө болон бусдад итгэлгүй, айдастай, суралцахуйн хувьд бусдыг даган дуурайсан, өөртөө итгэлгүй зэрэг ялгаатай байдал илэрдэг. Хүүхдийн оролцож буй үйлүүд, ялангуяа харилцаа, тоглох үйл, түүний давтагдах байдал чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тархины хөгжлийн үндсэн жор нь “өдөөлт ба хариу үйлдэл” болохыг эрдэмтэд тогтоосон бөгөөд
- 6. Тархи хөгжихийн хэрээр хүүхдийн сэтгэлийн хөдөлгөөн хүчтэй илэрдэг. Аливаа зүйлийг хийж, авч чадахгүй үедээ сэтгэлээр унаж, танихгүй хүн, шинэ орчин, харанхуйгаас айна. Аливаа үйлдлийнхээ хариуд шоолсон, загнуулж, шийтгүүлсэн, гадуурхагдсан мэдрэмжийг авсан хүүхэд ичимхий, өөрийн сэтгэл хөдлөлөө зохистой илэрхийлэх чадваргүй болох ч тохиолдол бий. Хүүхдийн хүчтэй сэтгэлийн хөдөлгөөнд анхаарал тавьсан, сэтгэл гаргасан хариу үйлдэл үзүүлэх нь түүний баяр хөөртэй, хамгаалагдсан, өөртөө болон орчиндоо итгэлтэй бие хүн болон өсдөг.
- 7. Хэл яриа 2 настай хүүхдийн тархины үйл ажиллагаа нарийсч танин мэдэх үйл ажиллагаа нь сайжирч том хүний хэл яриаг ойлгохдоо маш сайн болно. 2 насанд 200 орчим үгийн нөөцтэй болж өөрийн эрхтэнүүдээ зааж чаддаг болно. 3 насанд үгийн нөөц 1000 хүртэл өсч, өөрийн нэр, нас, хүйсийг хэлж чаддаг болно. 3 настай хүүхэд олон зүйлийг бие даан хийж чаддаг болж ариун цэврийн дадалыг эзэмших боломжтой болдог. Энэ үед нь бие даах чадварыг нь зөв төлөвшүүлэхгүй бол хүүхэд гөжүүд зөрүүд болдог.
- 8. Attention! 1 наснаас гарыг нь угаалгаж сурах, насанд нь тохирсон сойзоор усанд норгож амыг нь угаалгах, хувцсаа эвхэх, өмсөх дадалд сургах, нусаа нийлгэж сургах нь чухал байдаг. Энэ насны хүүхдийн хөдөлгөөнөө хянах чадвар дутмаг байдаг учир ахуйн гэмтэлд өртөх магадлал өндөртэйг анхаарах хэрэгтэй.
- 10. Тархины зарим дотоод өөрчлөлтүүд нь мэдрэлийн эсүүд өөхний эсийн давхаргаар хучигдсан, тусгаарлагдсан байдаг дендрит холболт болон миелинжилтийг нэмэгдүүлдэг. Миелинжилт нь мэдрэлийн системээр дамжих мэдээллийн хурд, үр ашгийг нэмэгдүүлэх нөлөөтэй. Миелинжилт нь хүүхдийн олон чадварыг хөгжүүлэх чухал үүрэгтэй. Жишээлбэл, гар-нүдний зохицуулалтт холбоотой тархины хэсгүүдэд миелинжилт 4 нас хүрт үргэлжилдэг. Дөрвөн жил хүртэлх хугацаанд иж хүүхдүүдийн тархины шинжилгээг олон удаа авсна хүүхдийн тархи хурдан бөгөөд тодорхой өсөлти мэдэрдэг болохыг эрдэмтэд тогтоожээ. Зарим хэсэгт тархины материалын хэмжээ нэг жилийн дотор бараг хоёр дахин нэмэгдэж, дараа нь хэрэгцээгүй эсүүд цэвэрлэгдэж, тархи дахин өөрчлөгдсөөр эд эс эрс алддаг. Эрдэмтэд тархины нийт хэмжээ 3-аас 15 насныханд огцом өсдөггүй болохыг тогтоожээ. Гэсэн хэдий ч, эрс өөрчлөгддөг зүйл бол тархины доторх орон нутгийн хэв маяг юм.
- 12. Ёс суртахууны хөгжил гэдэг нь хүмүүс бусад хүмүүстэй харилцахдаа юу хийх ёстой талаарх дүрэм журам, конвенцийн талаархи бодол санаа, мэдрэмж, зан үйлийг хөгжүүлэх явдал юм. Фрейдийн психоаналитик онолд санаа зовних, гэмших мэдрэмжүүд нь ёс суртахууны хөгжилд чухал ач холбогдолтой. Фрейдийн үзэж байгаагаар сэтгэлийн түгшүүрийг бууруулах, шийтгэлээс зайлсхийх, эцэг эхийн хайрыг хадгалахын тулд хүүхдүүд өөрсдийгөө эцэг эхтэйгээ адилтгаж, зөв буруугийн жишгийг өөртөө шингээж өгдөг.
- 13. Бусдын сэтгэл хөдлөлийн янз бүрийн төлөв байдлыг хэрхэн тодорхойлох, ямар төрлийн үйлдэл хүний сэтгэл хөдлөлийн байдлыг сайжруулах талаар урьдчилан таамаглах нь хүүхдийн ёс суртахууны хөгжилд чухал хувь нэмэр оруулдаг.
- 15. Хүүхэд 3 нас хүрлээ. Тэр өмнөхөө бодвол их зөрүүд, уцаартай болж эхэлнэ. Шалан дээр тэрийж хэвтэх, хөлөө дэвслэх, гараа элгэндээ тэвэрч, хөмсгөө зангидаж суух зэрэг нь энэ насны хүүхэдтэй эцэг эхчүүдэд танил болсон байх. Аав, ээж нар хүүхдийн энэ өөрчлөгдөж буй зан байдалд их санаа зовж, бас нөгөө талаар бухимдаж байдаг.
- 16. Балчир наснаас хүүхэд насны дараачийн үед шилжих шилжилтийн энэ зааг дээр хүүхэд тархинд явагдаж буй хөгжилтэй холбоотойгоор бие даасан, танин мэдэхүйн сонирхолтой, ялангуяа өөрийгөө бусдаас ялгаж, өөрийн “БИ”- г мэдэрч эхэлдэг. Үүний зэрэгцээ хүүхэд өөрөө ч сайн ойлголгүйгээр зан байдал нь эрс өөрчлөгдөж ирдэг. Энэхүү өөрчлөлт нь 7 шинж тэмдгээр илрэх ба сэтгэлзүйчид үүнийг “7 гайхамшиг” гэж нэрлэсэн нь бий. Эдгээрийг товч дурдъя.
- 17. 7 Гайхамшиг 1. Хүүхдүүд эрс шийдэмгийгээр эцэг эхийн хүсэлтэнд “тийм”, эсвэл “үгүй” гэж хэлдэг. Үүнээс гадна “би хоол идмээргүй байна”, “би одоо унтмааргүй байна” г.м.-ээр эсэргүүцэл илэрхийлэх нь олширдог. Үүнийг эсрэгшлийн шинж гэх ба энэ зан байдал нь яваандаа бусадтай харилцахдаа өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлж сурах эх үндэс нь юм. 3. Хэдэрлэж, зарим үед эцэг эхийнхээ өөдөөс сөргөөцөлддөг. Өмнө нь зүгээр л хийдэг байсан зүйлүүдээсээ гэнэт татгалзаж эхэлдэг. Усанд орох дуртай байснаа дургүй болох, “би яагаад заавал усанд орох ёстой юм” г.м. зан ажиглагддаг. Энэ зан байдал нь хүүхэд бие даасан болж байгаагийн эхлэл. 2. Эцэг эхийн хэлснээс зориуд зөрүүдэлдэг. Жишээ нь, хоёулаа гадаа гаръя гэхэд үгүй, гарахгүй гэнэ. Тэгвэл гэртээ тоглох уу гэхэд гэртээ ч байхгүй г.м. Зөрүүдэлж буй энэ үйлдлийн цаад шалтгаан нь санаачлагыг өөрөө биш, том хүн гаргаж байгаад оршдог. Энэ нь дургүйцэхээр зүйл биш, хүүхэд өөрийн “Би”-г бүтээж байгаагийн илрэл.
- 18. 7 Гайхамшиг 4. Хүүхэд их зоргоороо, өөрийн дураар аливааг хийх гэдэг. Энэ насыг “би өөрөө” нас гэж судлаачид нэрлэсэн байдаг. Учир нь өөрөө хийж чадах ч бай, чадахгүй ч бай, бүх л зүйлийг өөрөө хийх гэж оролддог. Мөн үүний зэрэгцээ бардам байдал ажиглагддаг. Тэд өөрсдөө хийж чадахгүй, бас томчуулыг гуймааргүй байдаг… Энэ байдал нь хүүхэд аливаад суралцах, санаачлагатай байх үндэс нь юм. 6. Бүхнийг захирах гэнэ. Үүний цаад шалтгаан нь “би энд гол хүн нь” гэсэн бодол. 5. Хүүхэд бусадтай зөрчилдөж, үймээн самуун дэгдээдэг. Хэрвээ доороо дүүтэй бол бүр ч сахилгагүйтдэг. Таны хайр халамж шаардлагатай байна гэсэн үг. 7. Гэр бүлд тогтсон журам, биеэ авч явах хэм хэмжээ зэргийг үгүйсгэдэг. Тоглоомоо эвдэх, хаях гээд л. Дээр дурдсан зан байдалд та санаа зовох хэрэггүй. Зарим эцэг эхчүүд хүүхдээ буруу хүмүүжилтэй болж байна гэж бухимддаг. Харин ч эсрэгээрээ энэ бол таны хүүхдийн хөгжил хэвийн явагдаж байна гэсэн үг.
- 19. Энэ насанд хүүхэдтэйгээ хэрхэн харилцах вэ? Харилцах арга барилаа өөрчил. Түүний үзэл бодол, бие даах гэсэн хүслийг хүндэтгэ. Хүүхэд аажмаар өөрийн бодлыг зөв илэрхийлдэг болно. Шаардалгүйгээр, тусламж гуйж бай. Жишээ нь, зам хөндлөн гарахдаа миний гараас хөтлөөч, тэгэхгүй бол ээж нь айгаад байна г.м. Сонголт санал болгож бай. Хоеулаа шатаар буух уу? Эсвэл лифтээр буух уу? Гэх мэтээр бие даан шийдвэр гаргах боломж олгож байх нь зүйтэй. Болохгүй гэсэн шаардлага аль болох цөөн байх нь зөв. Үүнийг эелдгээр хэлэх, мөн эцэг эх 2 хоорондоо санал нэг байх нь хүүхдэд илүү нөлөөлдөг.
- 20. Хүүхдийн нарийн булчин хөгжүүлэх дасгалууд( fine motor skills)
- 21. Хүүхдийн бүдүүн булчин хөгжүүлэд тоглоомууд (gross motor skills)
- 22. Эх сурвалж ● John W.Santrock (2006). Life-Span Development. NY ● ХССХ, Жижигхэн хүмүүсийн том ертөнц 0-1 нас. УБ 2021 ● Мягмар О Хүний хөгжлийн сэтгэл зүйн лекцүүд. УБ., 2012 ● https://www.yourtherapysource.com/blog1/2016/ 01/20/gross-motor-skills-and-handwriting-3/ ● https://www.unicef.org/mongolia/media/1511/file /Holistic%20Approach%20on%20Early%20Childho od%20Development.pdf