2. Τι ήταν η εξέγερση του Κιλελέρ;
Η εξέγερση του Κιλελέρ αποτελείται από αιματηρά επεισόδια, που ξέσπασαν στις
6 Μαρτίου 1910 στη Θεσσαλία και αποτέλεσαν την κορυφαία εξέγερση της
ελληνικής αγροτιάς ενάντια στην εκμετάλλευση των τσιφλικάδων.
3. Στις αρχές του 1910, κύριο αίτημα των κολίγων ήταν η
απαλλοτρίωση της γης και η διανομή των τσιφλικιών στους
καλλιεργητές της, πάνω στη βάση της μικρής οικογενειακής
ιδιοκτησίας. Η χώρα βρισκόταν υπό τον αστερισμό του
Στρατιωτικού Συνδέσμου και πρωθυπουργός ήταν ο
«υπηρεσιακός» Στέφανος Δραγούμης.
Οι κολίγοι είχαν προγραμματίσει το Σάββατο 6 Μαρτίου
πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα, με αφορμή τη
συζήτηση του αγροτικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Από
νωρίς το πρωί άρχισαν να συρρέουν στην πόλη διαδηλωτές
από τα γύρω χωριά. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του
Κιλελέρ, κάπου 200 χωρικοί θέλησαν να επιβιβασθούν σε
τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Ο διευθυντής των
Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, Πολίτης, που επέβαινε στο
τρένο, τους το αρνήθηκε. Οι χωρικοί οργίστηκαν κι άρχισαν
να λιθοβολούν το συρμό, σπάζοντας τα τζάμια των
βαγονιών.
4. Το τρένο απομακρύνθηκε, αλλά σε απόσταση ενός
χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από
ομάδα 800 χωρικών. Οι άνδρες της στρατιωτικής
δύναμης που ευρίσκοντο εντός του τρένου και
μετέβαιναν στη Λάρισα για το συλλαλητήριο,
διατάχθηκαν από τον επικεφαλής τους να
πυροβολήσουν στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί
εξαγριώνονται και τους επιτίθενται με πέτρες και ξύλα.
Οι στρατιώτες ξαναπυροβολούν, με αποτέλεσμα να
σκοτωθούν δύο ή κατ' άλλους τέσσερις χωρικοί και να
τραυματισθούν πολλοί. Οι δυο πρώτοι αγρότες –
ο Νταφούλης και ο Μπόκας – πέφτουν νεκροί κι ένας
ακόμη πληγώνεται βαριά. Το τρένο συνεχίζει την
πορεία του και φτάνει στο σταθμό του Τσουλάρ (η
σημερινή Μελία), όπου είναι μαζεμένοι πολλοί κολίγοι.
Σταματάει αλλά και εκεί το πετροβολούν. Οι
στρατιώτες ξαναρίχνουν στο ψαχνό. Σκοτώνεται
ο Ακριβούλης, ο Μπατάλας τραυματίζεται βαριά κι
άλλοι δεκαπέντε κολίγοι ελαφρύτερα.
5. Όταν έγιναν γνωστές, στη Λάρισα, οι δολοφονικές επιθέσεις του στρατού κατά
των κολίγων, αρχίζουν οι έντονες διαμαρτυρίες των συγκεντρωμένων. Οι
δυνάμεις καταστολής απαιτούν τη διάλυση της συγκέντρωσης. Οι αγρότες δεν
υποχωρούν. Με φωνές και συνθήματα: «κάτω οι τσιφλικάδες» κινούνται προς
την πλατεία της πόλης.
Ο υπίλαρχος Χρύσης και ο ανθυπίλαρχος Σκανδάλης διατάζουν πυρ και ο
αγρότης Μπάνταρης πέφτει νεκρός. Τραυματίζονται ακόμα ο Γκολέμας και
ο Καραμπέρης. Τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα αν κάποιοι
υπαξιωματικοί από το Βόλο και τον Πειραιά, που είχαν προοδευτικές ιδέες, δε
ζητούσαν από τους φαντάρους να μη «χτυπάνε στο ψαχνό». Παρά το χτύπημα
με τα όπλα, οι αγρότες φτάνουν στην πλατεία, μπροστά στο ξενοδοχείο
«Πανελλήνιον», όπου πραγματοποιείται μεγάλη συγκέντρωση στην οποία
εγκρίθηκε ψήφισμα που ζητούσε την απαλλοτρίωση και διανομή των τσιφλικιών,
την ενίσχυση του Γεωργικού Ταμείου, ενώ καταδίκασε το χτύπημα των κολίγων
από το στρατό και τις δολοφονίες κολίγων.
6. Στο ψήφισμα που εγκρίθηκε και
στάλθηκε τηλεγραφικώς στην
κυβέρνηση και στη Βουλή
αναφέρεται:
7. «Απας ο γεωργικός λαός Λαρίσης συνελθών πανοικεί σήμερον Λάρισαν ίνα
εκφράση βαθύν πόνον και πικρόν παράπονον διά την υποβολήν και επιψήφισιν
του νόμου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και προικοδοτήσεως γενναιοτέρας
του Γεωργικού Ταμείου.
Απαιτεί:
α) Την άμεσον επιψήφισιν του νομοσχεδίου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων
και διανομήν των Ζαππείων κτημάτων.
β) Την γενναιοτέραν προικοδότησιν του Γεωργικού Ταμείου διά της διαθέσεως του
όλου φόρου των αροτριώντων κτηνών και παντός ό,τι νομίζει η κυβέρνησις
καλύτερον.
γ) Εκφράζει την βαθείαν λύπην και οδύνην του διά την εκ μέρους των αρχών της
πολιτείας άδικον επίθεσιν κατά του φιλησύχου και νομοταγούς λαού, ου θύματα
υπήρξαν άοπλοι και λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας».
8. Για τις ταραχές στο Κιλελέρ, στο Τσουλάρ και τη Λάρισα, πολλά άτομα
συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν. Αρκετοί αγρότες αθωώθηκαν στη
συνέχεια με βουλεύματα, ενώ συνολικά 62 διαδηλωτές παραπέμφθηκαν σε
δίκη. Αθωώθηκαν όλοι στις 23 Ιουνίου 1910, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της
κατάστασης.
Η εξέγερση του Κιλελέρ ξεσήκωσε κύμα συμπάθειας σε όλη τη χώρα, ενώ
αυξήθηκε η κοινωνική πίεση για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος. Η
πολιτική εξουσία δεν μπορούσε άλλο να κλείνει τα μάτια. Το πρώτο δειλό βήμα
για τη λύση του προβλήματος έγινε το 1911 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που
διαδέχθηκε τον Στέφανο Δραγούμη στην πρωθυπουργία. Πάρθηκαν ορισμένα
νομοθετικά μέτρα υπέρ των κολίγων, αλλά απαλλοτριώσεις δεν έγιναν κι ένας
λόγος ήταν οι πόλεμοι που ακολούθησαν. Μόνο μετά το 1923, όταν το
πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων από την Μικρά Ασία έλαβε
εκρηκτικές διαστάσεις, άρχισαν οι απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μεγάλη
κλίμακα.