ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ κλίσης αρχαία

•Download as DOC, PDF•
•
Α
Α Χ
1 of 8
Downloaded 101 times
Συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης Ημιφωνόληκτα Τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικὰ ως προς τον χαρακτήρα είναι: Α) ενρινόληκτα (με χαρακτήρα ν) Β) υγρόληκτα (με χαρακτήρα λ, ρ) Γ) σιγμόληκτα (με χαρακτήρα σ) Α. Ενρινό ληκτα (χαρακτ. ν) Μονόθεμα: καταληκτικὰ σε -ις (γεν. -ῖνος) και ακατάληκτα σε –αν (γεν. -ᾶνος), -ην (γεν. –ηνος) και –ων (γεν. –ωνος) Θέμα: ἀκτινΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ἡ ἀκτίς Γενική τῆς ἀκτῖν-ος Δοτική τῇ ἀκτίν-ι Αίτιατική τὴν ἀκτῖν-α Κλητική ὦ ἀκτίς Πληθυντικὸς αριθμός αἱ ἀκτῖν-ες τῶν ἀκτίν-ων ταῖς ἀκτῖ-σι(ν) τὰς ἀκτῖν-ας ὦ ἀκτῖν-ες Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Τιτὰν Γενική τοῦ Τιτάν-ος Δοτική τῷ Τιτᾶν-ι Αίτιατική τὸν Τιτᾶν-α Κλητική ὦ Τιτὰν Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Τιτᾶν-ες τῶν Τιτάν-ων τοῖς Τιτᾶ-σι(ν) τοὺς Τιτᾶν-ας ὦ Τιτᾶν-ες Θέμα: Τιταν- Θέμα: Ἑλλην- 1
Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Ἕλλην οἱ Ἕλλην-ες Γενική τοῦ Ἕλλην-ος τῶν Ἑλλήν-ων Δοτική τῷ Ἕλλην-ι τοῖς Ἕλλη-σι(ν) Αίτιατική τὸν Ἕλλην-α τοὺς Ἕλλην-ας Κλητική ὦ Ἕλλην ὦ Ἕλλην-ες Θέμα: χειμωνΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ χειμών οἱ χειμῶν-ες Γενική τοῦ χειμῶν-ος τῶν χειμών-ων Δοτική τῷ χειμῶν-ι τοῖς χειμῶ-σι(ν) Αίτιατική τὸν χειμῶν-α τοὺς χειμῶν-ας Κλητική ὦ χειμών ὦ χειμῶν-ες Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε –ην (γεν. –ενος) και –ων (γεν. –ονος) Θέμα: ποιμην-, ποιμενΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ποιμήν οἱ ποιμέν-ες Γενική τοῦ ποιμέν-ος τῶν ποιμέν-ων Δοτική τῷ πομέν-ι τοῖς ποιμέ-σι(ν) Αίτιατική τὸν ποιμέν-α τοὺς ποιμέν-ας Κλητική ὦ ποιμήν ὦ ποιμέν-ες Θέμα: γειτων-, γειτονΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός 2
Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική ὁ γείτων τοῦ γείτον-ος τῷ γείτον-ι τὸν γείτον-α ὦ γεῖτον οἱ γείτον-ες τῶν γειτόν-ων τοῖς γείτο-σι(ν) τοὺς γείτον-ας ὦ γείτον-ες Β. Υγρό ληκτα (χαρακτ. λ, ρ) Μονόθεμα: ακατάληκτα σε –ηρ (γεν. –ηρος), -ωρ (γεν. –ωρος) και ουδέτερα σε -αρ (γεν. –αρος) Θέμα: κλητηρΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ κλητήρ Γενική τοῦ κλητῆρ-ος Δοτική τῷ κλητῆρ-ι Αίτιατική τὸν κλητῆρ-α Κλητική ὦ κλητήρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ κλητῆρ-ες τῶν κλητήρ-ων τοῖς κλητῆρ-σι(ν) τοὺς κλητῆρ-ας ὦ κλητῆρ-ες Θέμα: ἰχωρ- (ὁ ίχώρ=το αίμα που ρέει στις φλέβες των θεών· ορὸς αίματος) Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ἰχώρ Γενική τοῦ ἰχῶρ-ος Δοτική τῷ ἰχῶρ-ι Αίτιατική τὸν ἰχῶρ-α Κλητική ὦ ἰχώρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ἰχῶρ-ες τῶν ἰχώρ-ων τοῖς ἰχῶρ-σι(ν) τοὺς ἰχῶρ-ας ὦ ἰχῶρ-ες Θέμα: νεκταρ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ νέκταρ τοῦ νέκταρ-ος τῷ νέκταρ-ι τὸ νέκταρ ὦ νέκταρ 3
Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε -ήρ (γεν. -έρος) και -ωρ (γεν. –ορος) Θέμα: ἀθηρ-, ἀθερ- (= η λεπτότατη άκρη στα στάχυα, αθέρας) Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ἀθήρ Γενική τοῦ ἀθέρ-ος Δοτική τῷ ἀθέρ-ι Αίτιατική τὸν ἀθέρ-α Κλητική ὦ ἀθήρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ἀθέρ-ες τῶν ἀθέρ-ων τοῖς ἀθέρ-σι(ν) τοὺς ἀθέρ-ας ὦ ἀθέρ-ες Θέμα: ῥητωρ-, ῥητορ Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ῥήτωρ Γενική τοῦ ῥήτορ-ος Δοτική τῷ ῥήτορ-ι Αίτιατική τὸν ῥήτορ-α Κλητική ὦ ῥῆτορ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ῥήτορ-ες τῶν ῥητόρ-ων τοῖς ῥήτορ-σι(ν) τοὺς ῥήτορ-ας ὦ ῥήτορ-ες Παρατηρήσεις -Τα φωνήεντα ι και α εμπρὸς από τον χαρακτήρα ν των ονομάτων σε -ις (γεν. –ινος) και -αν (γεν. –ανος ) είναι μακρόχρονα: τῆς ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος΄ τοῦ πελεκᾶν-ος. -Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ’ κλίσης σχηματίζουν κανονικὰ την κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστικὴ του ενικού: ἡ ἀκτίς - ὦ ἀκτίς· ὁ Ἕλλην - ὦ Ἕλλην. -Αλλὰ τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. –ονος) και -ωρ (γεν. – ορος) σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα: ὁ γείτων - ὦ γεῖτον· ὁ δαίμων – ὦ δαῖμον. -Ο χαρακτήρας λ και ρ εμπρὸς απὸ το σίγμα της κατάληξης παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν εμπρὸς από αυτὸ αποβάλλεται: ὁ ἅλ-ς, τοῖς ἁλ-σί· ἀλλά: ἡ (ἀκτίν-ς) ἀκτίς, ταῖς (ἀκτῖν-σι) ἀκτῖσι. Συγκοπτόμενα διπλόθεμα: ακατάληκτα σὲ -ηρ (γεν. –ρος) 4
Απὸ τα υγρόληκτα της γ’ κλίσης τα διπλόθεμα ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ, ἡ γαστήρ (=κοιλιά), ἡ Δημήτηρ καὶ ὁ ἀνήρ συγκόπτουν (δηλ. αποβάλλουν) σε ορισμένες πτώσεις το ε του αδύνατου θέματος και γι’αυτὸ λέγονται συγκοπτόμενα. Θέμα: παρηρ-, πατερΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ πατήρ Γενική τοῦ πατρ-ός Δοτική τῷ πατρ-ί Αίτιατική τὸν πατέρ-α Κλητική ὦ πάτερ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ πατέρ-ες τῶν πατέρ-ων τοῖς πατρ-ά-σι(ν) τοὺς πατέρ-ας ὦ πατέρ-ες Θέμα: Δημητηρ-, Δημητερ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς ἀριθμός ἡ Δημήτηρ τῆς Δήμητρ-ος τῇ Δήμητρ-ι τὴν Δήμητρ-α ὦ Δήμητερ Παρατηρήσεις -Τα συγκοπτόμενα ονόματα σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ’ αυτὴν επάνω στην αρχικὴ συλλαβή: ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ. Μόνο τὸ όνομα γαστὴρ σχηματίζει τὴν κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστήρ. -Στη δοτικὴ του πληθυντικού ανάμεσα απὸ το συγκομμένο θέμα και την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν), ἀνδρ-ά-σι(ν). Γ. Σιγμό ληκτα (χαρακτ. σ) αρσενικὰ ακατάληκτα σε -ης (γεν. –ους) ή –κλῆς (γεν. –κλέους) Θέμα: ΣωκρατεσΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Σωκράτ-ης Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Σωκράται 5
Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική τοῦ Σωκράτ-ους τῷ Σωκράτ-ει τὸν Σωκράτ-η ὦ Σώκρατες τῶν Σωκρατῶν τοῖς Σωκράταις τοὺς Σωκράτας ὦ Σωκράται Θέμα: Περικλεεσ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός ὁ Περικλ-ῆς τοῦ Περικλ-έους τῷ Περικλ-εῖ τὸν Περικλέα ὦ Περίκλ-εις Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Περικλεῖς τῶν Περικλέων -------------------------τοὺς Περικλεῖς ὦ Περικλεῖς Παρατηρήσεις Τα αρσενικὰ σιγμόληκτα σε -ης (γεν. –ους) και -κλῆς (γεν. –κλέους) είναι όλα κύρια ονόματα και: -Έχουν θέμα σε -εσ: Σωκρατεσ-, Περικλεεσ-Στην ονομαστικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και εκτείνουν το βραχύχρονο φωνήεν ε του θέματος σε η : Σωκράτης, Περικλέης, και με συναίρεση Περικλῆς -Στις πλάγιες πτώσεις του ενικού αποβάλλουν τον χαρακτήρα σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ φωνήεντα: τοῦ Σωκράτεσ-ος, Σωκράτε-ος, Σωκράτους - Τῷ Σωκράτεσ-ι, Σωκράτε-ι, Σωκράτει τῷ Περικλέεσ-ι, Περικλέε-ι, Περικλέει (και με δεύτερη συναίρεση=) Περικλεῖ. -Στην κλητικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον τόνο: ὦ Σώκρατες, ὦ Περίκλεις (με συναίρεση απὸ το Περίκλεες) -Όσα λήγουν σε -κλῆς συναιρούν το ε της συλλαβής κλε-, όταν ύστερα απὸ αυτὸ ακολουθεί η ή ε ή ει: (Περικλέης) Περικλῆς, (Περίκλεες) Περίκλεις. -Κανονικὰ έχουν μόνο ενικὸ αριθμό. Όταν όμως χρησιμοποιούνται στον πληθυντικὸ σχηματίζονται τα σε -ης (γεν. – ους) κατὰ την α’ κλίση και τα σε -κλῆ (γεν. – κλέους) κατὰ την γ’ κλίση. Θηλυκὰ ακατάληκτα σε -ώς (γεν. –οῦς) Θέμα: αἰδωσ-, αἰδοσΟνομαστική Γενική Δοτική Ενικὸς αριθμός ἡ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς τῆς (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ος, αἰδό-ος) αἰδοῦς τῇ (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ι, αἰδό-ϊ) αἰδοῖ 6
Αίτιατική Κλητική τὴν (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-α, αἰδό-α) αἰδῶ ὦ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος (γεν. –ους) Θέμα: ἐδαφοσ-, ἐδαφεσ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ ἔδαφ-ος τοῦ ἐδάφ-ους τῷ ἐδάφ-ει τὸ ἔδαφ-ος ὦ ἔδαφος Πληθυντικὸς αριθμός τὰ εδάφ-η τῶν ἐδαφ-ῶν τοῖς ἐδάφε-σι(ν) τὰ ἐδάφ-η ὦ ἐδάφη Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας (γεν. –ως ή -ατος) Θέμα: κρεασ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ κρέ-ας τοῦ κρέ-ως τῷ κρέ-ᾳ τὸ κρέ-ας ὦ κρέας Πληθυντικὸς αριθμός τὰ κρέ-α τῶν κρε-ῶν τοῖς κρέα-σι(ν) τὰ κρέ-α ὦ κρέα Θέμα: περασ-, περατ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ πέρ-ας τοῦ πέρατ-ος τῷ πέρατ-ι τὸ πέρ-ας ὦ πέρας Πληθυντικὸς αριθμός τὰ πέρατ-α τῶν περάτ-ων τοῖς πέρα-σι(ν) τὰ πέρατ-α ὦ πέρατα Παρατηρήσεις Σιγμόληκτα ουδέτερα σε -ας είναι έξι: κρέας, γέρας (=βραβεῖο), γῆρας, πέρας, τέρας, κέρας. Απὸ αυτά: 7
-Μόνο τα ονόματα κρέας, γέρας, γῆρας έχουν θέμα παντού καθαρὰ σιγμόληκτο σε -ασ· αυτὰ αποβάλλουν το σ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ φωνήεντα: τοῦ (κρέασ-ος, κρέα-ος) κρέως΄ τῷ (κρέασ-ι, κρέα-ϊ) κρέᾳ. -Το όνομα πέρας σχηματίζει την ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ του ενικού απὸ σιγμόληκτο θέμα σε -ας, χωρὶς κατάληξη, και τις άλλες πτώσεις απὸ θέμα σε -ατ, ως οδοντικόληκτο: τοῦ πέρατ-ος, τῷ πέρατ-ι, τὰ πέρατ-α, τῶν περάτ-ων (ὅπως τὸ σῶμα, τοῦ σώματ-ος). -Το όνομα τέρας σχηματίζει τον ενικὸ κατὰ το πέρας. -Το όνομα κέρας σε όλους τους αριθμοὺς και το όνομα τέρας στον πληθυντικὸ σχηματίζονται και κατὰ τους δύο τρόπους, δηλ. και ως σιγμόληκτα (κατὰ το κρέας) και ως οδοντικόληκτα (κατὰ το πέρας): τὸ κέρας, τοῦ κέρως καὶ κέρατος, τῷ κέρᾳ καὶ κέρατι -Το όνομα γῆρας εχει μόνο ενικὸ αριθμό. Παρατηρήσεις στις καταλήξεις των ονομάτων της γ’ κλίσης Το ι και το α στη λήγουσα των ονομάτων είναι βραχύχρονα: ἡ γνῶσις, τὴν γνῶσιν, τῷ ἀγῶνι, τοῖς ἀγῶσι – τὸν ἀγῶνα, τοὺς ἀγῶνας, τὸ γῆρας. Ο τονισμὸς των ονομάτων της γ’ κλίσης Παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα, αν και δεν προκύπτουν απὸ συναίρεση: οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής που έχουν χαρακτήρα ι, υ (ου, αυ): ὁ κῖς, τὸν κῖν - ἡ δρῦς - ὁ βοῦς - ἡ γραῦς η αιτιατικὴ πληθυντικού των ονομάτων σε -ύς (γεν. -ύος), αν τονίζεται στη λήγουσα: τοὺς ἰχθῦς η ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ του ενικού των ουδέτερων πῦρ και οὖς (= το αυτί) η ονομαστικὴ και κλητικὴ του ενικού του θηλυκού γλαῦξ (=κουκουβάγια) η κλητικὴ του ενικού των ονομάτων σε -εύς: ὦ βασιλεῦ Τα μονοσύλλαβα ονόματα της γ’ κλίσης στη γενικὴ και δοτικὴ όλων των αριθμών τονίζονται στη λήγουσα : ἡ φλόξ, τῆς φλογός, τῇ φλογί - τῶν φλογῶν, ταῖς φλοξί. Εξαιρούνται τα μονοσύλλαβα ἡ δᾴς (=λαμπάδα), ὁ θώς (=τσακάλι), τὸ οὖς, ὁ παῖς, ὁ Τρώς καὶ τὸ φῶς που τονίζονται στη γενικὴ πληθυντικού στην παραλήγουσα: τῶν δᾴδων, τῶν θώων, τῶν ὤτων, τῶν παίδων, τῶν Τρώων, τῶν φώτων. 8

More Related Content

συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ κλίσης αρχαία

  • 1. Συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης Ημιφωνόληκτα Τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικὰ ως προς τον χαρακτήρα είναι: Α) ενρινόληκτα (με χαρακτήρα ν) Β) υγρόληκτα (με χαρακτήρα λ, ρ) Γ) σιγμόληκτα (με χαρακτήρα σ) Α. Ενρινό ληκτα (χαρακτ. ν) Μονόθεμα: καταληκτικὰ σε -ις (γεν. -ῖνος) και ακατάληκτα σε –αν (γεν. -ᾶνος), -ην (γεν. –ηνος) και –ων (γεν. –ωνος) Θέμα: ἀκτινΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ἡ ἀκτίς Γενική τῆς ἀκτῖν-ος Δοτική τῇ ἀκτίν-ι Αίτιατική τὴν ἀκτῖν-α Κλητική ὦ ἀκτίς Πληθυντικὸς αριθμός αἱ ἀκτῖν-ες τῶν ἀκτίν-ων ταῖς ἀκτῖ-σι(ν) τὰς ἀκτῖν-ας ὦ ἀκτῖν-ες Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Τιτὰν Γενική τοῦ Τιτάν-ος Δοτική τῷ Τιτᾶν-ι Αίτιατική τὸν Τιτᾶν-α Κλητική ὦ Τιτὰν Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Τιτᾶν-ες τῶν Τιτάν-ων τοῖς Τιτᾶ-σι(ν) τοὺς Τιτᾶν-ας ὦ Τιτᾶν-ες Θέμα: Τιταν- Θέμα: Ἑλλην- 1
  • 2. Ενικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Ἕλλην οἱ Ἕλλην-ες Γενική τοῦ Ἕλλην-ος τῶν Ἑλλήν-ων Δοτική τῷ Ἕλλην-ι τοῖς Ἕλλη-σι(ν) Αίτιατική τὸν Ἕλλην-α τοὺς Ἕλλην-ας Κλητική ὦ Ἕλλην ὦ Ἕλλην-ες Θέμα: χειμωνΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ χειμών οἱ χειμῶν-ες Γενική τοῦ χειμῶν-ος τῶν χειμών-ων Δοτική τῷ χειμῶν-ι τοῖς χειμῶ-σι(ν) Αίτιατική τὸν χειμῶν-α τοὺς χειμῶν-ας Κλητική ὦ χειμών ὦ χειμῶν-ες Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε –ην (γεν. –ενος) και –ων (γεν. –ονος) Θέμα: ποιμην-, ποιμενΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ποιμήν οἱ ποιμέν-ες Γενική τοῦ ποιμέν-ος τῶν ποιμέν-ων Δοτική τῷ πομέν-ι τοῖς ποιμέ-σι(ν) Αίτιατική τὸν ποιμέν-α τοὺς ποιμέν-ας Κλητική ὦ ποιμήν ὦ ποιμέν-ες Θέμα: γειτων-, γειτονΕνικὸς αριθμός Πληθυντικὸς αριθμός 2
  • 3. Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική ὁ γείτων τοῦ γείτον-ος τῷ γείτον-ι τὸν γείτον-α ὦ γεῖτον οἱ γείτον-ες τῶν γειτόν-ων τοῖς γείτο-σι(ν) τοὺς γείτον-ας ὦ γείτον-ες Β. Υγρό ληκτα (χαρακτ. λ, ρ) Μονόθεμα: ακατάληκτα σε –ηρ (γεν. –ηρος), -ωρ (γεν. –ωρος) και ουδέτερα σε -αρ (γεν. –αρος) Θέμα: κλητηρΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ κλητήρ Γενική τοῦ κλητῆρ-ος Δοτική τῷ κλητῆρ-ι Αίτιατική τὸν κλητῆρ-α Κλητική ὦ κλητήρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ κλητῆρ-ες τῶν κλητήρ-ων τοῖς κλητῆρ-σι(ν) τοὺς κλητῆρ-ας ὦ κλητῆρ-ες Θέμα: ἰχωρ- (ὁ ίχώρ=το αίμα που ρέει στις φλέβες των θεών· ορὸς αίματος) Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ἰχώρ Γενική τοῦ ἰχῶρ-ος Δοτική τῷ ἰχῶρ-ι Αίτιατική τὸν ἰχῶρ-α Κλητική ὦ ἰχώρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ἰχῶρ-ες τῶν ἰχώρ-ων τοῖς ἰχῶρ-σι(ν) τοὺς ἰχῶρ-ας ὦ ἰχῶρ-ες Θέμα: νεκταρ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ νέκταρ τοῦ νέκταρ-ος τῷ νέκταρ-ι τὸ νέκταρ ὦ νέκταρ 3
  • 4. Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε -ήρ (γεν. -έρος) και -ωρ (γεν. –ορος) Θέμα: ἀθηρ-, ἀθερ- (= η λεπτότατη άκρη στα στάχυα, αθέρας) Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ἀθήρ Γενική τοῦ ἀθέρ-ος Δοτική τῷ ἀθέρ-ι Αίτιατική τὸν ἀθέρ-α Κλητική ὦ ἀθήρ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ἀθέρ-ες τῶν ἀθέρ-ων τοῖς ἀθέρ-σι(ν) τοὺς ἀθέρ-ας ὦ ἀθέρ-ες Θέμα: ῥητωρ-, ῥητορ Ενικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ ῥήτωρ Γενική τοῦ ῥήτορ-ος Δοτική τῷ ῥήτορ-ι Αίτιατική τὸν ῥήτορ-α Κλητική ὦ ῥῆτορ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ ῥήτορ-ες τῶν ῥητόρ-ων τοῖς ῥήτορ-σι(ν) τοὺς ῥήτορ-ας ὦ ῥήτορ-ες Παρατηρήσεις -Τα φωνήεντα ι και α εμπρὸς από τον χαρακτήρα ν των ονομάτων σε -ις (γεν. –ινος) και -αν (γεν. –ανος ) είναι μακρόχρονα: τῆς ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος΄ τοῦ πελεκᾶν-ος. -Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ’ κλίσης σχηματίζουν κανονικὰ την κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστικὴ του ενικού: ἡ ἀκτίς - ὦ ἀκτίς· ὁ Ἕλλην - ὦ Ἕλλην. -Αλλὰ τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. –ονος) και -ωρ (γεν. – ορος) σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα: ὁ γείτων - ὦ γεῖτον· ὁ δαίμων – ὦ δαῖμον. -Ο χαρακτήρας λ και ρ εμπρὸς απὸ το σίγμα της κατάληξης παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν εμπρὸς από αυτὸ αποβάλλεται: ὁ ἅλ-ς, τοῖς ἁλ-σί· ἀλλά: ἡ (ἀκτίν-ς) ἀκτίς, ταῖς (ἀκτῖν-σι) ἀκτῖσι. Συγκοπτόμενα διπλόθεμα: ακατάληκτα σὲ -ηρ (γεν. –ρος) 4
  • 5. Απὸ τα υγρόληκτα της γ’ κλίσης τα διπλόθεμα ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ, ἡ γαστήρ (=κοιλιά), ἡ Δημήτηρ καὶ ὁ ἀνήρ συγκόπτουν (δηλ. αποβάλλουν) σε ορισμένες πτώσεις το ε του αδύνατου θέματος και γι’αυτὸ λέγονται συγκοπτόμενα. Θέμα: παρηρ-, πατερΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ πατήρ Γενική τοῦ πατρ-ός Δοτική τῷ πατρ-ί Αίτιατική τὸν πατέρ-α Κλητική ὦ πάτερ Πληθυντικὸς αριθμός οἱ πατέρ-ες τῶν πατέρ-ων τοῖς πατρ-ά-σι(ν) τοὺς πατέρ-ας ὦ πατέρ-ες Θέμα: Δημητηρ-, Δημητερ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς ἀριθμός ἡ Δημήτηρ τῆς Δήμητρ-ος τῇ Δήμητρ-ι τὴν Δήμητρ-α ὦ Δήμητερ Παρατηρήσεις -Τα συγκοπτόμενα ονόματα σχηματίζουν την κλητικὴ του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ’ αυτὴν επάνω στην αρχικὴ συλλαβή: ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ. Μόνο τὸ όνομα γαστὴρ σχηματίζει τὴν κλητικὴ του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστήρ. -Στη δοτικὴ του πληθυντικού ανάμεσα απὸ το συγκομμένο θέμα και την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν), ἀνδρ-ά-σι(ν). Γ. Σιγμό ληκτα (χαρακτ. σ) αρσενικὰ ακατάληκτα σε -ης (γεν. –ους) ή –κλῆς (γεν. –κλέους) Θέμα: ΣωκρατεσΕνικὸς αριθμός Ονομαστική ὁ Σωκράτ-ης Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Σωκράται 5
  • 6. Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική τοῦ Σωκράτ-ους τῷ Σωκράτ-ει τὸν Σωκράτ-η ὦ Σώκρατες τῶν Σωκρατῶν τοῖς Σωκράταις τοὺς Σωκράτας ὦ Σωκράται Θέμα: Περικλεεσ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός ὁ Περικλ-ῆς τοῦ Περικλ-έους τῷ Περικλ-εῖ τὸν Περικλέα ὦ Περίκλ-εις Πληθυντικὸς αριθμός οἱ Περικλεῖς τῶν Περικλέων -------------------------τοὺς Περικλεῖς ὦ Περικλεῖς Παρατηρήσεις Τα αρσενικὰ σιγμόληκτα σε -ης (γεν. –ους) και -κλῆς (γεν. –κλέους) είναι όλα κύρια ονόματα και: -Έχουν θέμα σε -εσ: Σωκρατεσ-, Περικλεεσ-Στην ονομαστικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και εκτείνουν το βραχύχρονο φωνήεν ε του θέματος σε η : Σωκράτης, Περικλέης, και με συναίρεση Περικλῆς -Στις πλάγιες πτώσεις του ενικού αποβάλλουν τον χαρακτήρα σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ φωνήεντα: τοῦ Σωκράτεσ-ος, Σωκράτε-ος, Σωκράτους - Τῷ Σωκράτεσ-ι, Σωκράτε-ι, Σωκράτει τῷ Περικλέεσ-ι, Περικλέε-ι, Περικλέει (και με δεύτερη συναίρεση=) Περικλεῖ. -Στην κλητικὴ του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον τόνο: ὦ Σώκρατες, ὦ Περίκλεις (με συναίρεση απὸ το Περίκλεες) -Όσα λήγουν σε -κλῆς συναιρούν το ε της συλλαβής κλε-, όταν ύστερα απὸ αυτὸ ακολουθεί η ή ε ή ει: (Περικλέης) Περικλῆς, (Περίκλεες) Περίκλεις. -Κανονικὰ έχουν μόνο ενικὸ αριθμό. Όταν όμως χρησιμοποιούνται στον πληθυντικὸ σχηματίζονται τα σε -ης (γεν. – ους) κατὰ την α’ κλίση και τα σε -κλῆ (γεν. – κλέους) κατὰ την γ’ κλίση. Θηλυκὰ ακατάληκτα σε -ώς (γεν. –οῦς) Θέμα: αἰδωσ-, αἰδοσΟνομαστική Γενική Δοτική Ενικὸς αριθμός ἡ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς τῆς (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ος, αἰδό-ος) αἰδοῦς τῇ (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-ι, αἰδό-ϊ) αἰδοῖ 6
  • 7. Αίτιατική Κλητική τὴν (ἀδύνατο θ. αἰδόσ-α, αἰδό-α) αἰδῶ ὦ (ἰσχυρὸ θ. αἰδωσ-) αἰδώς Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος (γεν. –ους) Θέμα: ἐδαφοσ-, ἐδαφεσ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ ἔδαφ-ος τοῦ ἐδάφ-ους τῷ ἐδάφ-ει τὸ ἔδαφ-ος ὦ ἔδαφος Πληθυντικὸς αριθμός τὰ εδάφ-η τῶν ἐδαφ-ῶν τοῖς ἐδάφε-σι(ν) τὰ ἐδάφ-η ὦ ἐδάφη Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας (γεν. –ως ή -ατος) Θέμα: κρεασ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ κρέ-ας τοῦ κρέ-ως τῷ κρέ-ᾳ τὸ κρέ-ας ὦ κρέας Πληθυντικὸς αριθμός τὰ κρέ-α τῶν κρε-ῶν τοῖς κρέα-σι(ν) τὰ κρέ-α ὦ κρέα Θέμα: περασ-, περατ- Ονομαστική Γενική Δοτική Αίτιατική Κλητική Ενικὸς αριθμός τὸ πέρ-ας τοῦ πέρατ-ος τῷ πέρατ-ι τὸ πέρ-ας ὦ πέρας Πληθυντικὸς αριθμός τὰ πέρατ-α τῶν περάτ-ων τοῖς πέρα-σι(ν) τὰ πέρατ-α ὦ πέρατα Παρατηρήσεις Σιγμόληκτα ουδέτερα σε -ας είναι έξι: κρέας, γέρας (=βραβεῖο), γῆρας, πέρας, τέρας, κέρας. Απὸ αυτά: 7
  • 8. -Μόνο τα ονόματα κρέας, γέρας, γῆρας έχουν θέμα παντού καθαρὰ σιγμόληκτο σε -ασ· αυτὰ αποβάλλουν το σ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτὰ φωνήεντα: τοῦ (κρέασ-ος, κρέα-ος) κρέως΄ τῷ (κρέασ-ι, κρέα-ϊ) κρέᾳ. -Το όνομα πέρας σχηματίζει την ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ του ενικού απὸ σιγμόληκτο θέμα σε -ας, χωρὶς κατάληξη, και τις άλλες πτώσεις απὸ θέμα σε -ατ, ως οδοντικόληκτο: τοῦ πέρατ-ος, τῷ πέρατ-ι, τὰ πέρατ-α, τῶν περάτ-ων (ὅπως τὸ σῶμα, τοῦ σώματ-ος). -Το όνομα τέρας σχηματίζει τον ενικὸ κατὰ το πέρας. -Το όνομα κέρας σε όλους τους αριθμοὺς και το όνομα τέρας στον πληθυντικὸ σχηματίζονται και κατὰ τους δύο τρόπους, δηλ. και ως σιγμόληκτα (κατὰ το κρέας) και ως οδοντικόληκτα (κατὰ το πέρας): τὸ κέρας, τοῦ κέρως καὶ κέρατος, τῷ κέρᾳ καὶ κέρατι -Το όνομα γῆρας εχει μόνο ενικὸ αριθμό. Παρατηρήσεις στις καταλήξεις των ονομάτων της γ’ κλίσης Το ι και το α στη λήγουσα των ονομάτων είναι βραχύχρονα: ἡ γνῶσις, τὴν γνῶσιν, τῷ ἀγῶνι, τοῖς ἀγῶσι – τὸν ἀγῶνα, τοὺς ἀγῶνας, τὸ γῆρας. Ο τονισμὸς των ονομάτων της γ’ κλίσης Παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα, αν και δεν προκύπτουν απὸ συναίρεση: οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής που έχουν χαρακτήρα ι, υ (ου, αυ): ὁ κῖς, τὸν κῖν - ἡ δρῦς - ὁ βοῦς - ἡ γραῦς η αιτιατικὴ πληθυντικού των ονομάτων σε -ύς (γεν. -ύος), αν τονίζεται στη λήγουσα: τοὺς ἰχθῦς η ονομαστικὴ, αιτιατικὴ και κλητικὴ του ενικού των ουδέτερων πῦρ και οὖς (= το αυτί) η ονομαστικὴ και κλητικὴ του ενικού του θηλυκού γλαῦξ (=κουκουβάγια) η κλητικὴ του ενικού των ονομάτων σε -εύς: ὦ βασιλεῦ Τα μονοσύλλαβα ονόματα της γ’ κλίσης στη γενικὴ και δοτικὴ όλων των αριθμών τονίζονται στη λήγουσα : ἡ φλόξ, τῆς φλογός, τῇ φλογί - τῶν φλογῶν, ταῖς φλοξί. Εξαιρούνται τα μονοσύλλαβα ἡ δᾴς (=λαμπάδα), ὁ θώς (=τσακάλι), τὸ οὖς, ὁ παῖς, ὁ Τρώς καὶ τὸ φῶς που τονίζονται στη γενικὴ πληθυντικού στην παραλήγουσα: τῶν δᾴδων, τῶν θώων, τῶν ὤτων, τῶν παίδων, τῶν Τρώων, τῶν φώτων. 8