золоо хичээл 2
- 2. Хугацаа 40 минут Ñýäýâ: Ìîíãîë íóòàãò îðøèí òîãòíîæ áàéñàí ýðòíèé óëñóóä
- 3. Òóëãóóð îéëãîëò: Õ¿íí¿, Ñÿíüáè /Ñ¿ìáý/, Íèðóí, Ìîþí, Òîáà âýé, Ò¿ðýã, Óéãàð, Êèðãèñ, Êèäàí /Õÿòàí/ óëñûí ãàçàð íóòàã, òºðèéí áàéãóóëàëò, àæ àõóé,
- 4. Сурагчдын áèå äààí ¿çýõ ñýäýâ: Ýðòíèé óëñóóäûí ñî¸ë,îíöëîã ÿëãàà,
- 6. Ìݪ 209 îíä Ìîíãîë íóòàã äýýð àíõíû òºðò óëñ áîëîõ Õ¿íí¿ óëñ áàéãóóëàãäñàíààñ õîéø Ñÿíüáè, Íèðóí, Ìîþí, Òîáà Âýé, Ò¿ðýã, Óéãàð, Êèðãèñ, Êèäàí óëñóóä áàéãóóëàãäàí ººðèéí ãýñýí ºâºðìºö ñî¸ë, ò¿¿õèéã á¿òýýæ áàéæýý.
- 7. Õ¿íí¿. Ìîíãîë íóòàãäýýð áàéãóóëàãäñàí àíõíû òºðò óëñ áºãººä ºìíº ç¿ã Õÿòàäûí öàãààí õýðýì, óìàð ç¿ã Áàéãàëü íóóð, Ç¿¿í ç¿ã Ñîëîíãîñûí õîéã, Áàðóóí ç¿ã Òàðâàãàòàéí íóðóó ãýñýí ºðãºí óóäàì íóòãèéã ýçëýí îðøäîã ìîíãîë óãñààíû óëñ áàéâ. Óëñûí õààíûã øàíüþé ãýõ áºãººä óëñàà áàðóóí, ç¿¿í, òºâèéí ãýñýí ãóðâàí õýñýã áîëãîí ººðºº òºâèéã íü çàõèðäàã áàéâ.
- 10. Ñÿíüáè /Ñ¿ìáý/. ÌÝ I-III çóíû õîîðîíä îðøèí òîãòíîæ áàéñàí Ñÿíüáèéí íýãýí àéìãèéí óäèðäàã÷ Òàíüøèõóàãèéí óäèðäëàãààð Õ¿íí¿ã ýçëýí /Ñÿíüáèä ýçëýãäýýã¿é íü áàðóóí ç¿ã í¿¿äýëëýí ÿâñàí/ àâñàí. Àëòàé íóðóó îð÷ìîîð òºâëºí íóòàãëàäàã óëñ áàéâ. ªºðñäèéí äîòîîäûí çºð÷èë òýìöýëýýñ øàëòãààëàí 250 îíû îð÷ìîîð ìºõñºí.
- 12. Ìîþí. Òîáà âýé. Ñÿíüáèã ìºõñºíèé äàðàà í¿¿äýë÷èí îâîã àéìãóóä îëîí æèæèã õýñýã áîëîí õóâààãäñàí. ¯¿íýýñ õàìãèéí õ¿÷èðõýã áàéñàí íü Ìîþí, Òîáà Âýé. Ìîþí íü ìîíãîëûí ç¿¿í ãîâèîð íóòàãëàäàã í¿¿äýë÷èí àéìàã. Ìîþí õîéãèéí ¿åä õ¿÷èðõýã áîëæ òýðýýð 318 îíä óëñ áàéãóóëàí ººðèé㺺 øàíüþé õýìýýí íýðëýæ áàéâ. 410 îíä ìºõñºí. Òîáà Âýé íü ÌÝ I çóóíû ¿åýñ Äàëàé íóóðààñ óðàãø íóòàãëàæ áàéñàí àéìàã þì. Òîáà ÿéãèéí ¿åä õ¿÷èðõýã áîëñîí. 535 îíä áàðóóí, ç¿¿í áîëîí ñàëæ 581 îíä ìºõñºí.
- 14. Íèðóí /Æóæàí/. ÌÝ 402 îíû ¿åä áàéãóóëàãäñàí. Ìîíãîë óãñààíû àéìàã. Øýë¿íü õààíû ¿åä èõýýõýí õ¿÷èðõýã áàéâ. Õàíãàé íóðóóíû îð÷ìîîð õààíû îðä ºð㺺 íü òºâëºð÷ áàéñàí.
- 15. VI çóóíû äóíä ¿åýñ Íèðóíûã ýñýðã¿¿öñýí òýìöýë õºäºë㺺í õ¿÷òýé áîëñíû äîòîð Ò¿ðýã àéìãóóäûí òýìöýë èõ áàéâ. 555 îí ãýõýä Íèðóí óëñ áèå äààí îðøèí òîãòíîõîî áîëüæýý.
- 18. Ò¿ðýã. Íèðóíû õàðúÿàíä áàéñàí. 552 îíä Áóìàí ãýäýã õ¿íèé óäèðäñàí áîñëîãî íü àìæèëòòàé áîëæ Íèðóíû ¿íäñýí õ¿÷èéã áóò öîõèñîí. 630 îíä Õÿòàäûí Òàí óëñûí ìýäýëä îðñîí. 690-ýýä îíû ¿åä òóñãààð òîãòíîëîî îëæ Êóòóëóãèéã õààíä ºðãºìæëºí Ýëüòåðåñ áóþó óëñûã õóðààã÷ õýìýýõ öîë îëãîâ. Óéãàðûí áîñëîãî, õààí øèðýýíèé òýìöýë çýðãýýñ áîëæ 745 îí ãýõýä áèå äààí îðøèí òîãòíîõîî áîëüæýý.
- 19. Êèðãèñ¿¿ä. 840-901 îíû ¿åä îðøèí òîãòíîëæ áàéâ. Åíèñåéí îð÷ìîîð òºâëºí íóòàãëàäàã. Í¿¿äýë÷èí àéìàã. Ìàø íàðèéí õàòóó õóóëü ä¿ðýìòýé.
- 20. Êèäàí /Õÿòàí/. Ìîíãîë ãàðàëòàé ãýäýã. ÌÝ 388 îíû ¿åýñ Õÿòàäûí ò¿¿õ ñóäàðò òýìäýãëýãäýõ áîëîâ. VII çóóíû ¿åýñ õ¿÷èðõýã áîëîí 901 îíä Àìáàãÿí ººðèé㺺 õààíä ºðãºìæëºâ. 924 îíîîñ òýðýýð ãàçàð íóòãàà óëàì ºðãºòãºñºí. 1118-1125 îíä Àëòàí óëñ, Õÿòàäûí Ñ¿í óëñ 2 õ¿÷ õàâñðàí äîâòîëæ Êèäàí ã¿ðíèéã ìºõººñºí.
