More Related Content
Similar to 2.ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑ ΑΧΑΪΑΣ.docx (20)
Recently uploaded (20)
2.ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑ ΑΧΑΪΑΣ.docx
- 1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑ Όλη η Πελοπόννησος (και κυρίως η Κορινθία) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σταφίδα, παρότι η καλλιέργειά της ήταν σχετικά περιορισμένη μέχρι την απελευθέρωση του 1830. Από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, η καλλιέργεια της σταφίδας άρχισε να παίρνει εντυπωσιακές διαστάσεις, λόγω της εξωτερικής ζήτησης του προϊόντος στην ευρωπαϊκή αγορά και κυρίως την αγγλική. Μέχρι το 1860 οι εκτάσεις των σταφιδάμπελων έφταναν τις 150.000 στρέμματα περίπου, παράλληλα ο όγκος της παραγωγής δεκαπλασιάστηκε ακολουθώντας τις αυξανόμενες εξαγωγές. Έφευγαν τα πλοία γεμάτα σταφίδα από τα λιμάνια της Πελοποννήσου, με προορισμό τις μεγάλες αγορές του εξωτερικού και κυρίως την Αγγλία. Τα έλεγαν «πριμαρόλια» και ήταν τα πρώτα φορτία που έφευγαν για τους δρόμους της σταφίδας (ΙΕΕ. Τ. ΙΔ, Σ.ΚΟ.Σ). Τα έξοδα για την καλλιέργεια της σταφίδας ανάγκαζαν τους μικροκαλλιεργητές σε δανεισμό με τόκο από 18% έως 24% από σταφιδεμπόρους. Δεν είχαν ιδρυθεί ακόμη τράπεζες, αλλά και όταν ιδρύθηκε στην Πάτρα υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας τα δάνειά του κάλυπταν τους σταφιδέμπορους, οι οποίοι εξακολούθησαν να δανείζουν με τοκογλυφικούς όρους τους παραγωγούς. Στη δεκαετία 1830-1840 η εμπορική κίνηση του λιμανιού παρουσιάζει ανοδική πορεία. Εξάγεται σταφίδα αξίας 230.000 αγγλικών λιρών και εισάγονται εμπορεύματα αξίας μόλις 39.000 λιρών. Παράλληλα εμφανίζεται και επιβατηγός κίνηση του λιμανιού από επτανησιακές, αγγλικές και αυστριακές ναυτιλιακές εταιρείες. Τα δρομολόγια συνδέουν αφενός την Πάτρα με την Κέρκυρα, την Τεργέστη, την Ανκόνα και την Αγγλία μέσω Ζακύνθου, που την εποχή αυτή έχει αυξημένη επικοινωνία με τη Δύση, και αφετέρου την Πάτρα με το Αίγιο και το Λουτράκι (Στρατούλια, 2021). Για τα επόμενα 20 χρόνια περίπου η σταφίδα γίνεται το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν του Ελληνικού Βασιλείου, ενώ παράλληλα διαμορφώνεται μια νέα κοινωνική αστική τάξη, γνωστή και ως «κοινωνία της σταφίδας». Στα μεγάλα αστικά κέντρα, και κυρίως στα λιμάνια που οργανώνουν και ελέγχουν τις εξαγωγές, π.χ. η Πάτρα, αλλά και άλλες πόλεις, όπως η Κόρινθος, ο Πύργος ή η Καλαμάτα, ή κωμοπόλεις, όπως το Ξυλόκαστρο, τα Λεχαινά, οι Γαργαλιάνοι, τα Φιλιατρά, διαμορφώνονται νέα επαγγέλματα και μάλιστα αρκετά προσοδοφόρα, δηλαδή σταφιδοπαραγωγοί, σταφιδεμπόροι, τραπεζίτες, μεσίτες, παραγγελιο-δόχοι, ασφαλιστές, δικηγόροι αλλά και φορτωτές, μαουνιέρηδες, εργάτες κατασκευής κιβωτίων που ζουν, ευημερούν και πλουτίζουν χάρη στο χρυσάφι της γης, τη σταφίδα. Κατασκευάζονται καινούργια κτήρια, νεοκλασικά μέγαρα, σχολικά κτήρια, αναπτύσσονται πολιτιστικοί σύλλογοι και λέσχες, φτιάχνονται όμορφα εμπορικά καταστήματα, πρότυπα καφενεία και τόσα άλλα. Ο τρόπος ζωής των κατοίκων, κυρίως των κατοίκων των κωμοπόλεων και των χωριών, προσαρμόζεται εύκολα στις νέες αλλαγές που επιφέρει η ευημερία της σταφίδας, παρακολουθούν θεατρικές παραστάσεις, εισάγουν πολλά και πολυέξοδα αντικείμενα για τον πλούσιο βίο τους. Η σταφίδα πλέον καθορίζει την καθημερινότητα των εξαρτώμενων πόλεων, π.χ. τα δικαστήρια, ακόμα και σήμερα, έκλειναν από τον Ιούλιο (αρχή του τρύγου) έως τον Σεπτέμβριο, ενώ το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο δεν τελούνταν γάμοι, λόγω έλλειψης χρόνου για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα. Γύρω από την παραγωγή και το εμπόριο της σταφίδας πλέχτηκε σιγά-σιγά ένα δίκτυο δραστηριοτήτων που σχημάτισε μια ιεραρχική πυραμίδα. Από τον μικροκαλλιεργητή, τον μικρέμπορο του χωριού ως τον έμπορο της ενδιάμεσης πόλης και τον μεγαλέμπορο. Αυτή η στροφή προς την καλλιέργεια ενός εξαγώγιμου προϊόντος που εξαρτιόταν από τη διεθνή εμπορική συγκυρία, την οργάνωση της παραγωγής και της διακίνησής του αλλά και οι μετέπειτα κρίσεις
- 2. του εμπορίου , καθόρισαν την τοπική εμπορική και βιομηχανική κίνηση αλλά και την κινητικότητα των κεφαλαίων και του πληθυσμού για πολλές δεκαετίες. Η σταφίδα απαιτούσε ένα ολόκληρο φάσμα απασχολήσεων: η καλλιέργεια της απαιτούσε εργαλεία, ο καθαρισμός της απαιτούσε μάκινες, η ξήρανση της πανιά και αργότερα ξηραντήρια, η συσκευασία της ξύλινα κιβώτια, η μεταφορά της από τα αλώνια στις αποθήκες του σταφιδεμπόρου και στα λιμάνια απαιτούσε την κατασκευή κάρων. Ωστόσο αυτή η άνθηση της περιοχής χάρη στην παραγωγή και το εμπόριο της σταφίδας σκιάστηκε συχνά. Τα πρώτα σύννεφα εκδηλώθηκαν κατά την δεκαετία του 1850 εξ αιτίας της επιδημίας φυλλοξήρας που έπληξε τα ελληνικά αμπέλια και είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια μέρους του εισοδήματος του πληθυσμού και τη χρεοκοπία πολλών σταφιδεμπόρων. Το 1877, τα σύννεφα επανεμφανίζονται με την ύφεση της αγγλικής αγοράς. Την κατάρρευση των τιμών απέτρεψε το μεγάλο άνοιγμα των γαλλικών αγορών τον Οκτώβριο του 1879, το οποίο οφειλόταν στην πτώση της γαλλικής οινοπαραγωγής λόγω της φυλλοξήρας που έπληξε τα γαλλικά αμπέλια. Η σταφίδα έγινε περιζήτητη και η αγροτική παραγωγή προσαρμόσθηκε σ’ αυτή την ευνοϊκή συγκυρία. Σ’ αυτή την περίοδο ευφορίας είναι ωστόσο χαρακτηριστική η ανυπαρξία επενδύσεων σε άλλους παραγωγικούς τομείς Ένα σημαντικό μέρος του διαθέσιμου κεφαλαίου των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων διοχετεύθηκε στην ανέγερση και την πολυτελή επίπλωση κατοικιών, απόδειξη της επιθυμίας ενός δυτικόμορφου επιδεικτικού αστισμού. Αυτό αποδεικνύεται από τα καλλιμάρμαρα εντυπωσιακά νεοκλασικά κτίρια που κτίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι σε πολλά μέρη της Πελοποννήσου. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αιγιάλεια, όπου χτίζονται όμορφα νεοκλασικά κτήρια, αλλά και μεγάλες αποθήκες σταφίδας λίγο αργότερα κοντά στο λιμάνι από τον Α.Σ.Ο, τον Αυτόνομο Σταφιδικό Οργανισμό, κάποια από τα οποία υπάρχουν ακόμη και σήμερα, είτε σε χρήση από τον Δήμο της Αιγιάλειας είτε σε μορφή ερειπίων (Ελληνική Βικιπαιδεία, ΙΕΕ Τ. ΙΔ, Σ.ΚΟ.Σ) Έτσι η σταφίδα έγινε πάλι περιζήτητη, επαναφέροντας για όλη την κοινωνία την ευμάρεια και την αισιοδοξία. Στις 3 Φεβρουαρίου 1883 λειτουργεί η πρώτη γραμμή σιδηροδρόμου στην Ελλάδα, η γραμμή Πύργος – Κατάκολο. Αμέσως μετά ακολουθεί η γραμμή Πειραιάς - Καλαμάτα, η οποία και συνέδεε όλες τις σημαντικότερες εμποροσταφιδοπαραγωγικές πόλεις. Ένα από τα μεγαλύτερα έργα, που η δημιουργία του οφείλεται στη σταφίδα, είναι η διώρυγα της Κορίνθου. Όμως, οι νέοι γαλλικοί αμπελώνες που είχαν εν τω μεταξύ φυτευθεί, καρποφόρησαν, η γαλλική αγορά έκλεισε και άρχισε η περίφημη σταφιδική κρίση που υπήρξε καταλυτική για την τοπική οικονομία και κοινωνία, σημάδεψε για πολλά χρόνια την περιοχή σε όλα τα επίπεδα και ήταν ένα από τα σημαντικότερα, αν όχι το σημαντικότερο οικονομικό γεγονός στην Ελλάδα από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Από την χρυσή εποχή δεν έμειναν παρά μόνο συντρίμμια, η τοκογλυφία άνθησε, η μετανάστευση – μοναδική διέξοδος για όσους δεν μπορούσαν να απορροφηθούν στην τοπική αγορά εργασίας – άρχισε και ήταν μαζική, το σταφιδικό κίνημα έκανε την εμφάνιση του και δόνησε την Αιγιάλεια και τις άλλες σταφιδοπαραγωγικές περιοχές. Η πληγές της κοινωνίας είναι ανεπανόρθωτες Τότε πολλοί άνθρωποι αναζήτησαν την τύχη τους σε ξένες χώρες και κυρίως στην Αμερική. Η κατάρρευση του σταφιδεμπορίου ήταν πλέον γεγονός, είχε πλήξει ανεπανόρθωτα την τοπική οικονομία και την κοινωνία και είχε σπείρει τον πανικό στους κατοίκους της Αιγιάλειας.
- 3. Κύρια αιτία της σταφιδικής κρίσης του 1890 ήταν η ανυπαρξία σταφιδικής πολιτικής. Η κυβέρνηση προσπάθησε να αντιμετωπίσει την κρίση παίρνοντας διάφορα μέτρα μεταξύ των οποίων ήταν η προστασία της παραγωγής με την πολιτική ¨της παρακράτησης¨ ( διαχωρισμός των ποιοτήτων, εξαγωγή των καλυτέρων και αποθήκευση και προώθηση των κατωτέρων στην οινοποιία και την οινοπνευματοποιία ), όμως οι συνέπειες της κρίσης ήταν πλέον ανεπανόρθωτες. Η ανάγκη διάθεσης του προϊόντος ήταν ωστόσο επιτακτική και μόνη διέξοδος ήταν πλέον η εσωτερική αγορά (Βεντούρα, 2008, Νομ. Αυτοδ. Ηλείας, ΙΕΕ, Τ. ΙΔ., Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ’ Λυκείου) Καθώς, τα χρόνια αυτά επήλθε αυτή η άσχημη εξέλιξη για την οικονομία της Ελλάδας, ο Χαρίλαος Τρικούπης αναφώνησε: «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», στοιχείο που επηρέασε τη ζωή όλων των ανθρώπων. Βασική αιτία της χρεωκοπίας της Ελλάδας ήταν η πτώση του εμπορίου της σταφίδας. Οι έντονες διακυμάνσεις του εμπορίου προκάλεσαν εθνική οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση πληρωμής των εξωτερικών χρεών της χώρας μας. Όμως η πλήρης ανυπαρξία σταφιδικής πολιτικής φέρνει τη μεγάλη σταφιδική κρίση το 1890, όπου καταρρέει όλο το σταφιδικό κράτος, με τους κατοίκους υπό πανικό και πλήρη σύγχυση. Η ευημερία δίνει αποκλειστικά χώρο στην τοκογλυφία και τη μετανάστευση.. Μια νέα τάξη πραγμάτων εμφανίζεται, αυτή της βιομηχανοποίησης με τη δημιουργία πολλών οινοποιείων και ποτοποιείων. Τον Αύγουστο του 1925 ιδρύεται ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός (Α.Σ.Ο.), Νομικό Πρόσωπο εποπτευόμενο από το Ελληνικό Δημόσιο για την προστασία της καλλιέργειας και εμπορίας της Κορινθιακής Σταφίδας, ο οποίος μέχρι και το Δεκέμβριο του 1997, οπότε με νόμο αποφασίσθηκε η διάλυσή του, έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στη σταφίδα. Ο ΑΣΟ ίδρυσε σταφιδεργοστάσια, οινοποιεία, κατασκεύασε αποθήκες, που εξακολουθούν μέχρι σήμερα να σημαδεύουν το τοπίο και να θυμίζουν τα χρόνια της σταφίδας, που σφράγισαν την ιστορία της περιοχής και των ανθρώπων της για πάνω από εκατό χρόνια, καθορίζοντας καταλυτικά μέχρι σήμερα την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Το 1998 ιδρύθηκε η Σ.ΚΟ.Σ.- Α.Σ.Ε. με μετόχους τις Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών των περιοχών που παράγεται η σταφίδα, η οποία και είναι ο καθολικός διάδοχος του Α.Σ.Ο. και στην οποία μεταβιβάσθηκε το 80% της περιουσίας του. Τα καλλιεργούμενα στρέμματα αυτή τη στιγμή ανέρχονται σε περίπου 160.000. Η παραγόμενη αποξηραμένη σταφίδα ανέρχεται σε περίπου 42.000 τόνους, από τους οποίους οι 34.000 διατίθεται για κατανάλωση, κυρίως στο εξωτερικό, και 8.000 τόνοι περίπου (ποιοτικό και βιομηχανικό παρακράτημα) για άλλες βιομηχανικές χρήσεις, κυρίως για ξύδι το 95%, ενώ το υπόλοιπο 5% για σταφιδίνη και οινόπνευμα. Ήδη η Σ.ΚΟ.Σ με αποφάσεις των Διοικητικών Οργάνων της έχει δρομολογήσει αρκετές δράσεις για την επίτευξη των σκοπών της, που άμεσα θα αρχίσουν να υλοποιούνται. Σήμερα η Ευρώπη, κάτω από διαφορετικές βέβαια συνθήκες, επιστρέφει στην ελληνική σταφίδα. Αρκετές ποσότητες εξάγονται ποσότητες που -σίγουρα- μπορούμε να αυξήσουμε σημαντικά (Σ.ΚΟ.Σ). Χρειάζεται μεθοδική δουλειά, σύγχρονες μέθοδοι καλλιέργειας και προώθησης και κυρίως πίστη και μεράκι. Ιστορία ανεξάντλητη αυτή της σταφίδας. Στις μέρες μας επίκαιρη σε όλους τους τομείς: στην πολιτική αναλγησία, στο κοινωνικό στάτους, στον τρόπο σκέψης ενός ολόκληρου λαού που μεγάλωσε και μεγαλώνει με τη σταφίδα. Στον πόλεμο με τους Ιταλούς έδιναν σταφίδα στους φαντάρους για να αντέξουν την πείνα και το κρύο... και άντεξαν! Σήμερα η θέση της σταφίδας είναι υψηλή και όλοι έχουν καταλάβει τη διατροφική της αξία, γι’ αυτό και την έχουν κατατάξει στην λίστα των λεγόμενων super foods. Όλοι οι φορείς της Αιγιαλείας, όπως και ο καθένας από εμάς, αξίζει να στηρίξουμε την καλλιέργειά της, ώστε να στηρίζεται η παραγωγή της, η οικονομική άνθιση που επιφέρει και ο τόπος μας να προοδεύει. Γιατί η σταφίδα είναι για τον τόπο μας: «ο μαύρος χρυσός»! Βιβλιογραφικές Πηγές: (ΙΕΕ, Τ.ΙΔ) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Νεώτερος Ελληνισμός από το 1881 ως το 1913, Τόμος ΙΔ, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. Υ.ΠΑΙ.Θ. Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ’ Γενικού Λυκείου Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών. Εκδόσεις: Ι.Τ.Υ.Ε. « Διόφαντος» Ηλεκτρονικές πηγές: Ελληνική Βικιπαιδεία, λήμμα Σταφίδα https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%B1%CF %86%CE%AF%CE%B4%CE%B1
- 4. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηλείας https://www.pde.org.gr/ilia/index.php? option=com_content&view=article&id=68&Itemid=69 Συνεταιριστική Κορινθιακής Σταφίδας (Σ.ΚΟ.Σ.) www.skos.gr Βεντούρτα Λίνα. (2008). Οι δρόμοι της μεγάλης φυγής των Ελλήνων. Εφημερίδα Το Βήμα. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/oi-dromoi-tis-megalis-fygis-twn-ellinwn/ Στρατούλια Μαρία-Αναστασία (2021). Η ιστορία της σταφίδας και το εξαγωγικό εμπόριο Εφημερίδα Το Βήμα. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα:https://www.tovima.gr/printed_post/i-istoria-tis-stafidas-kai-to- eksagogiko-emporio /