2 gaia(blogerako)
- 1. Biziaren eboluzioa Biziaren jatorria Antzinako pentsamenduak Berezko sorkuntza Berezko sorkuntzaren bastertzea Rediren esperimentua Pasteurren esperimentua Biziaren sorrera, Lurrean Noiz: lehenengo zelula bakunak duela 3.500 m.u. Erantzunak bilatzeko arazoak: hipotesi egiaztaezinak eta denbora luzeak (jabetzeko zailtasunak) Bi atal Jatorri prebiologikoa Materia bizigabetik organismo bizietara Jatorri estralurtarra (Panspermia) Lehenengi organismoak unibertsotik etorri meteoritoetan Arazoa: ez du azaltzen nola sortu ziren lehenengo organismoak Oparinen hipotesia •Jatorrizko atmosferako konposatuak (NH3, H2, H2O, CH4, N2) + eguzki izpiak + ekaitzen deskarga elektrikoak molekula organikoen sintesia • Molekula organikoak metatu elkarrekin arteko afinitatearen arabera • Autoerrepikatzeko gai ziren molekulak bizirik iraun lehenego zelulak Millerrek hipotesi hau enpirikoki egiaztatu zuen Jatorri biologikoa • Lehengo zelulen fosilak: duela 3.500 m.u. (bakterio primitiboak) • Lehenengo zelula nukleodunen fosilak: duela 2.000 m.u. • Aniztasunaren fosilak: duela 500 m.u. Teoria endosinbiotikoa (Margulis) • Hasieran espezie endosinbionteak (elkarren onerako bata bestearen barruan bizi) • Espezie endosinbionteak zelula hostalariarekin zelula eukariotoa sortu •Hasierako espezie endosinbionteak gaur egungo organuluak Fijismotik eboluzionismora Kreazionismoa: izaki bizidun guztiak izaki goren batek sortuak dira. Fijismoa (XIX): Jainkioak izaki guztiak diren modukoak sortu zituen, gerora aldaketarik ez. Katastrofismoa (Cuvier): Fosilak hondamendi baten ondorioz desagertutako espezien hondarrak dira. Espezie horiek Jainkoak sortutako beste batzuengatik ordezkatu. Eboluzioa: izaki bizidun guztiek jatorri komuna dute, batzuk besteetatik sortu dira, aldaketak egon dira.
- 2. Biziaren eboluzioa Eboluzioa Darwinen arabera Lamarckismoa: espezieak denborarekin aldatzen dira giroaren aldaketaren arabera. Organoak erabileraren arabera aldatu eta gurasoek ondorengoei aldaketa transmititu. Darwinismoa • Espezieak mantso aldatzen dira. • Espezie bereko banakoen artean aldakortasun handia: batzuk besteak baino hobeto egokitu. • Hautespen naturalaren bidez banakorik egokienak hautatzen dira Eboluzioaren frogak •Froga anatomikoak: animalien edo euren fosilen anatomia konparatuz erlazio ebolutiboak (organo homologoak eta organo analogoak) •Froga paleontologikoak: Iraganean bizi izandako espezieen fosilak badira. Gaur egungo espezieen fosil oso gutxi daude eboluzioa •Froga biokimikoak: organismoak osatzen dituzten konposatu kimikoen artean antzekotasun nabarmena prozesu ebolutiboa •Froga enbriologikoak: elkarren ezberdinak diren izakien enbrioien artean antzekotasunak jatorri komuna •Proba biogeografikoak: Elkarrengandik urrundutako lurraldeetan organismoek ezberdintasun handiak dituzte. Neodarwinismoa Mutazionismoa • Espezieak geneen mutazio onuragarri eta espontaneoei esker eboluzionatu. • Egiaztaezina: karaktere onuragarrienak gehien ugaltzen direnak dira. Gradualismoa • Ezaugarri berriak aurrez existitzen diren genez edo birkonbinazioz sortzen dira. • Mutazio berriak egonkortu edo desagertuko dira hautespen naturalaren arabera. Oreka puntua • Espezieek azkar eboluzionatzen dute, ondoren luzaroan daude ia aldatu gabe • Bat-batean aldaketak ematen dira berriro ere eta oreka lortu • Jauziz-jauzo oreka ebolutiboa gertatzen da horregatik ez dago transizio espezieen ia fosilik. Eboluzioaren jarduna Eboluzioaren etapak • Mutazio eta birkonbinazioa: gametoak eratzeko prozesuan eta elkartzean ezaugarri ezberdinak • Giroa; inguruneak hoberen egokituko diren banakoak aukeratuko ditu Hautespen motak • Normalizatzailea: Fenotiporik ohikoenak dira ugarienak, aldaketa gutxiko inguruetan ona. • Direkzionala: Karakterearen adierazpen bat piskat desagertzen da beste baten onean. • Dibertsifikatzailea: Giro heterogeneoetan bizi direnak bi fenotipo edo gehiago sustatu.
- 3. Biziaren eboluzioa Aniztasunaren jatorria • Espeziazioa: espezie berriak sortzeko prozesua • Espeziea: antzekoak diren, eboluzioan baterakorrak diren eta beste talde batzuen banakoekin ugalketa isolamendua duten banako taldea • Ugalketa isolamendua: espeziazio prozesuan ugalketarako arazoak sortzen dira banakoen artean ondorioz eboiluzio bereizia • Espaziazio geografiko edo alopatrida: espezie bereko bi populazio banatzen dira eta bakoitza bere inguruko baldintzetara egokitzen da, genetikoki urrunduz eboluzioa • Espeziazio kuantikoa edo sinpatrida: espezie bereko populazio bat gainerako populazioengatik genetikoki bereizten da, mutazio probokatuz eboluzioa Izaki bizidunen sailkapena • Taxoia: antzeko ezaugarriak dituzten izakien taldea • Taxonomia: izaki bizidunak sailkatzeaz arduratzen den zientzia • Sailkapen taxonomikoa: domeinua erreinua filuma klasea ordena familia generoa espezie (Adb: Eukarya animalia errein. kordatuen fil. ornodunen azpifil. hegaztien klasea zikoniformeen ordena zikonidoen familia ciconia generoa Ciconia ciconia espeziea) • Lineoren nomenklatura binomiala erabiltzen da espeziea adierazteko. Eukarioto. Zelulanitz. Heterotrofo Eukarioto. Zelulanitz. Pareta zel. Autotrofo Eukarioto. Zelulanitz. Pareta zel. Heterotrofo. Eukariotoak. Zelulabakar edo anitz Prokarioto ezberdinak Prokarioto tipiokoak AnimaliaPlantaeFungiProtistaArchaebacteriaEubacteria EukaryaArchaeaBacteria Eboluzioari buruzko zalantzak Soziobiologia • Portaera soziealen oinarri biologikoa ikertzen du • Wilson: gizakion portaerek (lurraldekoitzasuna, bikotekide aukeratzea, gizarte sistema, sistema juridikoa..) hautespen naturalarekin zerikusia dute Eugenesia •Zenbait egile: gizadiaren osaera genetikoa hondatzen ari da medikuntzaren aurrerapenen eta bizi kalitatearen hobekuntzagatik • Eugenesia: gizakiaren hornidura genetikoa hobetzeko xedea duen jarduera arazo etiko eta politiko larriak