2.-Mga-Isyu-at-Hamong-Pangkasarian_FINAL.ppt
- 1. Mga Isyu at Hamong Pangkasarian Naomi Fontanos Executive Director Gender and Development Advocates (GANDA) Filipinas www.facebook.com/gandafilipinas www.twitter.com/gandafilipinas www.facebook.com/NaomiFontanosPage www.twitter.com/NaomiFontanos 1
- 2. Layunin Natatalaky ang mga uri ng kasarian(gender) at sex at gender roles sa ibat ibang bahagi ng daigdig Tiyak na Layunin: *Natutukoy ang pagkakaiba ng sex at gender *Naipapaliwanag ang oryentasyong sekswal 2
- 3. #chechen100 Mahigit 100 pinaghihinalaang gay Chechen ang inaresto at ikinulong sa mga concentration camp; marami ay biktima ng EJK Sila ay binubugbog at sumasailalim sa electric shock torture Pinipilit silang umamin bilang gay at isumbong ang iba pang kakilala nilang gay o may kaibigang gay Masasabing nag-uugat ito sa pananaw na may kinalaman sa sex, kasarian, at gender roles
- 4. SEX GENDER ROLES KASARIAN 4 ARALIN 1: KASARIAN SA LIPUNAN Tumutukoy sa biyolohikal o pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng pagkakaiba ng babae sa lalaki (WHO) Tumutukoy sa panlipunanng gampanin, kilos, at gawain na itinatakda ng lipunan para sa mga babae at lalaki (WHO) Tumutukoy sa pamantayang panlipunan (norms) na nagtatakda sa mga kilos o gawaing mainam, katanggap-tanggap at kanais-nais para sa isang tao batay sa kanyang sex
- 5. Pag-iba ng kahulugan ng sex at kasarian Dati ay walang pinagkaiba ang kahulugan ng sex at kasarian Nagsimula noong 1950s sa mga sikolohista sa Estados Unidos at Inglatera Sex ay tumutukoy sa katangiang pisikal; kasarian sa katangiang sikolohikal o pagkilos Sex ay biyolohiya; ang kasarian ay impluwensya ng kultura
- 6. Sex Kasarian May bayag ang lalaki Mas malaki ang buto ng lalaki Sa Vietnam, mas maraming lalaki ang naninigarilyo Sa maraming bansa, ang gawaing bahay ay ginagawa ng babae Ang babae ay may buwanang regla Sa Estados Unidos, mas mababa ang kita ng babae kaysa lalaki Ang babae ay may suso at ang suso nila ay may gatas Sa Saudi Arabia, hindi maaaring magmaneho ang babae
- 7. Sex Kasarian Panlahat (universal) Medyo hindi nababago Kategorya - babae o lalaki Katangiang pantay na pinahahalagahan Kultural/nakatali sa kultura Nababago Kategorya - feminine o masculine Katangiang may tatak ng inekwalidad o di- pagkakapantay-pantay Biyo-pisyolohikal Sosyo-sikolohikal
- 8. PEMENISMO -- ang organisadong pagkilos upang itaguyod ang pagkakapantay pantay ng mga babae at lalaki sa pulitikal, ekonomik, at kultural na larangan -- layunin ng pemenismo ay ang pantay na karapatang pantao ng lahat at proteksyon sa ilalim ng batas para sa mga kababaihan -- ito ay batay sa paniniwalang ang pang-aapi sa kababaihan sa lipunan ay dulot ng patriyarka. Layunin ng peminismo na wakasan ang patriyarka upang palayain ang mga kababaihan, kalalakihan, at mga minorya (LGBT, PWD, IPs, etc.)
- 9. PATRIYARKA Isang hirarkikal na panlipunang sistema ng pag-iisip kung saan ang dominasyon o pangingibabaw ng kalalakihan sa kababaihan sa lipunan ay nagdudulot ng lantarang di pagkakapantay-pantay sa pulitikal, ekonomik, at kultural na aspeto ng buhay. Nasa kamay ng mga kalalakihan ang kapangyarihan sa lahat ng mahahalagang institusyong panlipunan at mahirap itong makamtan ng mga kababihan. Hindi ibig sabihin nito na ang mga kababaihan ay lubos na walang kapangyarihan, o lubos na walang karapatan, impluwensya o pagkukunang yaman.
- 10. MGA LINALABANAN NG PEMENISMO -- tutol sa biological determinism o ang kaisipang ang gawi o kilos ng tao ay likas at ipinapasiya ng kanyang genes, sukat at laki ng utak, o iba pang katangiang biyolohikal -- Geddes at Thompson (1889) ang mga babae ay nagiimbak ng enerhiya (anabolic) habang ang mga lalaki ay gumagamit ng enerhiya (katabolic) kayat mas angkop sa pulitika at pagtugon sa isyung panlipunan -- 1970s, dahil sa buwanang regla, nagiging emosyonal ang mga babae; hindi sila maaring maging piloto -- dahil sa mas malaki ang corpus callosum ng babae, mas mahina siya sa gawaing visual-spatial katulad ng pagbasa ng mapa
- 11. SABI NG PEMENISTA Simone de Beauvoir, Pranses na intelektwal, pilosopo, at manunulat. May akda ng librong The Second Sex na nalimbag noong 1949. One is not born a woman, but becomes one. 11
- 12. PEMENISMO SA IBAT IBANG PANAHON Uri ng Peminismo Panahon Adhikain First Wave huling bahagi ng ika-19 siglo at simula ng ika-20 siglo; industriyalismo pantay na kontrata; karapatan sa ari- arian; paglaban sa pag-aari sa babae bilang asawa; karapatan sa pagboto o Womens Suffrage Movement Second Wave 1960s 1990s kalayaan ng kababaihan o Womens Liberation; pagwakas sa diskriminasyon at sexismo; pagtaguyod ng karapatang sibil at pulitikal ng kababaihan; CEDAW; karapatang reproduktibo Third Wave Gitnang bahagi ng 1990s postmodern o kritikal at interseksyunal na pagtingin sa kasarian at sekswalidad at ang kaugnayan nito sa lahi, uri, sexual orientation, etc. Fourth Wave Huling bahagi ng 1990s pataas pagwakas sa karahasang sekswal, di- pantay na sahod, ibat-ibang uri ng opresyong panlipunan, etc.
- 13. GENDER ROLES SA PILIPINAS Panahon Lalaki Babae Pre-kolonyal (Boxer Codex) Maraming asawa; maaaring makipag hiwalay Pagmamayari ng lalaki; maaaring patayin pag sumama sa ibang lalaki; maaaring makipag hiwalay Espanyol Mas malawak ang mga karapatan Limitado ang mga karapatan; maaaring sumama sa pag-aalsa Amerikano Pareho sa itaas Hindi lang para sa bahay at simbahan; karapatang bumoto (plebesito noong Abril 30, 1937) Hapones Pareho sa itaas Bahagi ng pag-aalsa Kasalukuyan Pareho sa itaas Maybahay o may karera; mas malawak ang mga karapatan
- 14. GENDER ROLES SA IBANG PARTE NG MUNDO Rehiyon Bansa Babae Kanlurang Asya Lebanon (1952) Syria (1949, 1953) Yemen (1967) Iraq (1980) Oman (1994) Kuwait (1985, 2005) Nito lamang ikalawang bahagi ng ika-20 siglo nang payagang makaboto Saudi Arabia Walang karapatang bumoto; hindi maaaring magmaneho, magbanko, makipagkita sa mga lalaking di kapamilya, at lumabas ng di takip ang buong katawan maliban sa matat kamay Afrika Egypt (1956) Tunisia (1959) Mauritania (1961) Algeria (1962) Morocco (1963) Libya (1964) Sudan (1964) Nito lamang ikalawang bahagi ng ika-20 siglo nang payagang makaboto; maraming nabibiktima ng female genital mutilation o ang pagbabgo sa ari ng babae na walang benepisyong medikal
- 15. SEX, KASARIAN AT PEMENISMO -- sex ay ang biyolohikal na batayan (nature) ng gender roles (nurture/culture); hindi nababago ang sex pero maaring magbago ang gender roles (Gender is socially constructed.) -- ang sex (chromosomes, ari, hormones, katawan ng babae o lalaki) ay ang pinagmumulan ng kultura sa pagbuo ng gampanin, kilos, gawain, at mithiin ng tao na pinalalaganap sa pamamagitan ng edukasyon, sosyalisasyon, media, at iba pa -- ang kasarian ay pagkakakilanlan (identity), o grupo ng katangian o gawain na tinataglay ng isang tao dahil sa kalikasan o kasanayan o pagkatuto na pinagmumulan ng di-pagkakapantay-pantay (inekwalidad), diskriminasyon, o panlipunang opresyon o pang-aapi.
- 16. Bidyo Tungkol Sa Pagiging LGBT Bawal Ang Pasaway 16
- 17. b) gay d) transgender a) lesbian/lebyana c) bisexual MGA TAONG LGBT SA LIPUNAN
- 18. ALPABETO NA SOPAS LGBT/LGBTIQA Inisyalismo para sa Lesbian Gay Bisexual at Transgender (LGBT) or Lesbian Gay Bisexual Transgender Intersex Questioning/Queer at Allies
- 19. LESBIAN O LESBYANA Isang babae na may emosyonal at pisikal na atraksyon sa kapwa babae at kinikilala ang sarili bilang lesbian; Jane Lynch, Amerikanang artista sa Glee, isang palabas sa telebisyon
- 20. GAY Isang lalaki na may emosyonal at pisikal na atraksyon para sa kapwa lalaki at kinikilala ang sarili bilang gay. Ginagamit din ang salitang ito para sa mga lesbyana sa labas ng Pilipinas. John Amaechi, retiradong manlalaro ng NBA
- 21. BISEXUAL Isang tao na may emosyonal at pisikal na atraksyon para sa lalaki o babae at kinikilala ang sarili bilang bisexual. Lady Gaga
- 22. TRANSGENDER Salitang naglalarawan sa mga taong ang gender identity o gender expression ay hindi tradisyunal na kaugnay ng kanilang sex assignment noong sila ay pinanganak at kinikilala ang sarili bilang transgender; Sila ay maaaring transsexual, cross-dresser, o genderqueer Justine Ferrer, ang unang babaeng transgender sa palabas na Survivor Philippines
- 23. MGA TAONG TRANSGENDER Cross Dressers o CDmga taong nagbibihis gamit ang damit ng kabilang kasarian. Hindi nila binabago ang kanilang katawan. Hal.Victoria Prince, isang aktibistang CD sa Amerika. Genderqueersmga taong itinatakwil ang gender binary o ang konsepto na dalawa lang ang kasarian. Minsathoseere are only two genders. Naniniwala ang ibang genderqueer na sila ay walang kasarian (agender) o kombinasyon ng kasarin (intergender). Hal. Riki Wilchins, isang manunulat.
- 24. Transsexualsmga taong ang gender identity ay direktang salungat sa kanilang sex assignment noong sila ay pinanganak. Marami pero hindi lahat ng mga taong transsexual ay binabago ang kanilang gender expression at katawan sa pamamagitan ng hormone replacement therapy (HRT) ay ibat ibang operasyong na parte ng prosesong tinatawag na transition. Hal. BB Gandanghari, artista at Balian Buschbaum, atletang Aleman. MGA TAONG TRANSGENDER
- 25. SA PILIPINAS Marami nang mga Pilipino ang tumatawag sa kanilang sarili bilang Lesbian/Gay/Bisexual/Transgender Mayroong mga katutubong salita para sa sexual orientation at gender identity katulad ng bakla, bayot, bantut, tomboy, lesbyana, tibo, vakler beki, bekimon, atbp. Mahalagang respetuhin ang pagtawag sa sarili
- 26. MAHALAGANG TANDAAN: Gender identity (pagkakakilanlang pangkasarian): malalim na damdamin at personal na karanasang pangkasarian ng isang tao, na maaaring nakatugma o hindi nakatugma sa kanyang sex nang siyay ipanganak, kabilang ang personal na pagtuturing niya sa sariling katawan (na maaaring mauwi, kung malayang pinipili, sa pagbabago ng anyo o kung ano ang gagawin sa katawan sa pamamagitan ng pagpapaopera, gamot, o iba pang paraan) at iba pang ekspresyon ng kasarian, kasama na ang pananamit, pagsasalita, at pagkilos (Ang Mga Prinsipyo Ng Yogyakarta) Sexual orientation (oryentasyong sekswal): kakayahan ng isang tao na makaranas ng malalim na atraksiyong apeksyonal, emosyonal, sekswal; at ng malalim na pakikipagrelasyon sa taong ang kasarian ay maaaring katulad ng sa kanya (homosexual), iba sa kanya (heterosexual), o kasariang higit sa isa (bisexual) (Ang Mga Prinsipyo ng Yogyakarta)
- 27. TRADISYUNAL NA PAGTINGIN Sex Assignment Lalaki Babae Gender Identity Lalaki Babae Gender Expression Masculine Feminine Sexual Orientation Sa babae lamang Sa lalaki lamang Sexismopagtinging ang isang kasarian ay nangingibabaw sa iba Heterosexismoang pagakalang lahat ng tao ay heterosekswal at pagtalaga dito na likas at normal na sekswalidad ng lahat Homophobia/biphobia transphobiapagturing o pagtingin sa mga taong LGBT ng masama
- 28. Awit Tungkol Sa Pagiging Babae Babae Awit ng Inang Laya Kayo ba ang mga Maria Clara Mga Hule at mga Sisa Na di marunong na lumaban? Kaapihay bakit iniluluha? Mga babae, kayo bay sadyang mahina? Kayo ba ang mga Cinderella Na lalake, ang tanging pag-asa? Kayo nga ba ang mga Nena Na katawan ay ibinebenta? Mga babae, kayo bay sadyang pangkama? Ang ating isip ay buksan At lipunay pag-aralan, Ang nahubog ninyong isipan At tanggaping kayoy mga libangan Mga babae, ito nga bay kapalaran? Bakit ba mayroong mga Gabriela Mga Teresa at Tandang Sora Na di umasa sa luhat awa? Silay nagsipaghawak ng sandata Nakilaban, ang mithiin ay lumaya. Bakit ba mayrong mga Lisa Mga Liliosa at mga Lorena Na di natakot makibaka At ngayoy marami nang kasama? Mga babae, ang mithiin ay lumaya! 28
- 29. ARALIN 2: MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN Diskriminasyon - ang anumang pag-uuri, eksklusyon, o restriksyon batay sa kasarian na naglalayon o nagiging sanhi ng hindi pagkilala, paggalang, at pagtamasa ng mga karapatan o kalayaan Karahasan karahasang nangyayari dahil sa di- pantay na relasyong kapangyarihan at batayang inaasahan base sa kasarian; mga gawaing nagdudulot ng pisikal, mental, o sekswal na sakit kasama ang pagbabanta, pamimilit, at pagsikil kalayaan. Ito ay paglabag sa karapatang pantao at isang uri ng diskriminasyon. 29
- 30. Ayon sa GABRIELA (General Assembly Binding Women for Reforms, Integrity, Equality, Leadership, and Action), ito ang Seven Deadly Sins Against Women: Pambubugbog/pananakit Panggagahasa Incest at iba pang sekswal na pang-aabuso Sexual harassment Sexual discrimination at exploitation Limitadong access sa reproductive health Sex trafficking at prostitusyon MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN
- 31. Istadistika nga karahasan sa kababaihan: Isa sa bawat limang babae na nasa edad 15-49 ang nakaranas ng pananakit na pisikal simula edad 15, anim na porsyento ang nakaranas ng pananakit na pisikal. 6% ng mga babaeng 15-49 ang nakaranas ng pananakit na seksuwal Isa sa apat na mga babaeng kasal na may edad 15-49 ang nakaranas ng emosyonal, pisikal at/o pananakit na sekswal mula sa kanilang mga asawa. Mula sa mga babaeng may asawa at kasal na nakaranas ng pisikal/seksuwal na pang-aabuso sa loob ng 12 buwan bago ang sarbey, 65% ang nagsabing sila ay nakaranas ng pananakit. MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN
- 32. MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN -- kalayaang makapag-aral (Hal. Malala Yousafzai) -- oportunidad sa trabaho, bias sa serbisyong medikal, pabahay at maging sa edukasyon -- panggagahasa laban sa mga lesbian; pagpatay sa mga taong LGBT -- domestic violence o karahasan sa loob ng tahanan
- 33. ARALIN 3: TUGON SA MGA ISYU SA KASARIAN AT LIPUNAN Ang Mga Prinsipyo ng Yogyakarta ay ang aplikasyon ng mga batayang karapatang pantao sa sexual orientation at gender identity. Binuo ang 29 na karapatang pantao ng mga eksperto noong Nobyembre 2006 sa Yogyakarta, Indonesia. Ito ay batay sa kaisipang LGBT rights are human rights. (Ban Ki-Moon, dating Secretary General ng United Nations) 33
- 34. Ang Mga Prinsipyo ng Yogyakarta Prinsipyo 1 ANG KARAPATAN SA UNIBERSAL NA PAGTATAMASA NG MGA KARAPATANG PANTAO Lahat ng tao ay isinilang na malaya at pantay sa dignidad at mga karapatan. Bawat isa, anuman ang oryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian ay nararapat na ganap na magtamasa ng lahat ng karapatang pantao. Prinsipyo 2 ANG MGA KARAPATAN SA PAGKAKAPANTAY-PANTAY AT KALAYAAN SA DISKRIMINASYON Bawat isa ay may karapatang magtamasa ng lahat ng karapatang pantao nang walang diskriminasiyong nag-uugat sa oryentasyong seksuwal o pagkakakilanlang pangkasarian. Dapat kilalanin na ang lahat ay pantay-pantay sa batas at sa proteksiyon nito, nang walang anumang diskriminasiyon, kahit may nasasangkot na iba pang karapatang pantao. Ipagbabawal sa batas ang ganoong diskriminasiyon at titiyakin, para sa lahat. 34
- 35. Hunyo 2011 nagkaroon ang UN Human Rights Council (UNHRC) ng resolusyon para sa isang pag- aaral ng mga paglabag sa karapatang pantao base sa sexual orientation at gender identity 2013 inilunsad ang kampanyang UN Free and Equal 2014 nagkaroon ang UNHRC ng resolusyong suportahana ang pagkaka-pantay pantay ng mga taong LGBT June 2015 nagdesisyon ang US Supreme Court para sa marriage equality 2016 Nagtakda ang UN na isang independent expert sa sexual orientation at gender identity
- 36. CONVENTION ON THE ELIMINATION OF ALL FORMS OF DISCRIMINATION AGAINST WOMEN (CEDAW) International Bill for Women Inaprubahan ng United Nations noon Disyembre 18, 1979, niratipika noong Agosto 5, 1981 at ipinatupad noong Setyembre 3, 1981 Internasyunal na kasunduan na tumatalakay sa karapatang pantao ng mga kababaihan sa aspetong sibil, political, kultural, pang-ekonomiya, panlipunan, at pampamilya. 36
- 37. RESPONSIBILDAD NG PILIPINAS BILANG STATE PARTY 1.ipawalang-bisa ang lahat ng batas at mga nakagawiang nagdidiskrimina; 2.ipatupad ang lahat ng patakaran para wakasan ang diskriminasyon at maglagay ng mga epektibong mekanismo at sistema kung saan maaring humingi ng hustisya ang babae sa paglabag ng kanilan karapatan; 3.itaguyod ang pagkakapantay-pantay sa pamamagitan ng ibat ibang hakbang kondisyon at karampatang aksiyon; at 4.gumawa ng pambansang ulat kada apat (4) na taon tungkol sa mga isinagawang hakbang para matupad ang mga tungkulin sa kasunduan. 37
- 38. TUGON NG PILIPINAS SA ISYU NG KARAHASAN AT DISKRIMINASYON Ang Anti-Violence Against Women and Their Children Act ay isang batas na nagsasaad ng mga karahasan laban sa kababaihan at kanilang mga anak, nagbibigay ng lunas at proteksiyon sa mga biktima nito, at nagtatalaga ng mga kaukulang parusa sa mga lumalabag dito Ang Magna Carta of Women ay isinabatas noong Hulyo 8, 2008 upang alisin ang lahat ng uri ng diskriminasiyon laban sa kababaihan at sa halip ay itaguyod ang pagkakapantay-pantay ng mga babae at lalaki sa lahat ng bagay, alinsunod sa mga batas ng Pilipinas at mga pandaigdigang instrumento, lalo na ang Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women o CEDAW. 38
- 39. TUGON NG PILIPINAS SA ISYU NG KARAHASAN AT DISKRIMINASYON 39 Nobyembre kada taon ay isinasagawa ang 16 Days of Activism to End Violence Against Women habang kada Marso ay ipinagdiriwang ang National Womens Month Celebration. Sa ibat ibang lugar naman ay may mga Anti- Discrimination Ordinance o mga lokal na batas na pinagbabawal ang diskriminasyon base sa sexual orientation at gender identity.
- 41. Pagpasa Ng Anti-Discriminatin Bill 1999 Unang paghain ng panukalang batas (18 taon) Inihain muli sa ika-17 Kongreso Maraming mambabatas na sumusuporta nito sa Kongreso habang ito ay ihinain sa Senado ni Sen. Risa
- 42. Bidyo Para Sa Anti-Discrimination Bill #LoveEquality #PassADB 42
- 43. Huling mungkahi Aralin ang mga isyung pang-kasarian; maaaring mag- imbita ng eksperto at gumamit ng ibat ibang kagamitang panturo tulad ng bidyo, awit, balita, etc. Buksan ang isip at puso sa mga isyung pang-kasarian dahil may kinalaman ang kasarian sa lahat ng aspeto ng buhay Ang pag-aaral sa mga isyung pang-kasarian ay parte ng hakbang tungo sa mapagpalayang batayang edukasyon!
- 44. SLMBs 10-point agenda enrich curricular reforms on anti-illegal drugs, reproductive health, and disaster preparedness. I invite everyone to work with us at the Department of Education towards realizing our shared vision of quality, accessible, relevant and liberating education for all. 44
Editor's Notes
- #1: Greetings. Tell this story in 4 parts
- #6: A
- #8: Discuss the 3 waves of feminism briefly
- #10: Discuss the 3 waves of feminism briefly
- #11: Hindi likas ang pagiging babae. Bagkus ito ay bunga ng paghuhugis sa kaniya bilang iba na siyang pinagmumulan ng kanyang kaapihan sa lipunan.
- #12: Discuss the 3 waves of feminism briefly Second Wave of Feminism The personal is the political. Simone de Ba
- #13: Discuss the 3 waves of feminism briefly Second Wave of Feminism The personal is the political. Simone de Ba
- #14: Discuss the 3 waves of feminism briefly Second Wave of Feminism The personal is the political. Simone de Ba
- #15: Discuss the 3 waves of feminism briefly
- #17: Fifth Pagotan C Aiza Seguerra D Charice Pempengco A Boy Abunda - Gay