際際滷

際際滷Share a Scribd company logo
?????? ??? ?????? ?12? 3?
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ??*
5)6)7)
???*
????? ??
???**
?????????
3D ????? ???? ?????, ???? ???? ??? ????, ??,?
?,?? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ????. ???? ???
3D ????? ?? TV, PC, ??? ? ??? ??? ?????. ???? ?? TV,
PC, ??? ? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ?? ? ??? ??? ?
??? ?? ???? ??? ???? ??????. ??? ???? ??? ?? ?
?? ??? ??? ??? ??? ????. ? ????? 3D ???? ??? ??
???? ??? ?? 3D ?????? ?? ????? ??? ???? ??? ??
? ????? ??. PC ??? ???? ???? ??? ??? ??? ?????
??? ?? ??? 3D ???? ?????? ??? ???? ???? ?? ?? ?
?? ??? ??? ??? ???? ?? ??? ????? ????, ?? ?? ??
? ???? ? ??? ? ? ?? ??? ??. 3D ???? ??? ?? ???? 2D
?? ??? ?? ???? ??, ?? ???? ??? ?? ?? ??? ?????,
??? ??? ??? ???? ????, ?? ?? ??? ??? ?????? ??
??.
????: 3D ????, ??? ??, ?? ??, ??, ????
* ? ??? ?????? ??? ???? ???????.
** cparkdba@cau.ac.kr.
*** mike0909kim@gmail.com.
112 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
1. ??
3D ????? ???? ?????, ???? ???? ??? ???
?, ??,??,?? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ???
?(???????,???????,?????,?????,???,???
????, 2010). 2009? ?? <???>? ?? ?? 3D ?? ??? ???
???? ???? ?? ??? 3D ?? ??? ???? ????? ???
?, 3D ??? ?? ??? ????. ?? ?? ??? 30% ??? ????
?? ???? 3D ?? ??? ??? 2008??? 2% ??????, 2009?
11%? ?? ??? ?, 2010??? 21%? ??? ?????(MPAA, 2011),
2011? ???? ?? ??? ??? ????. ????? 2009? 9??
???? 3D ??? ??? 2010??? 26??? ????(???????
??????, 2010), 2011?? ?????? ??? ?? 3D ??? 40?
??? ?????(???, 2011), 11??? `3D ???????¨? ???
????(???, 2011).
???? ??? 3D ????? ?? TV, PC, ??? ? ??? ???
?????. ???? ?? TV, PC, ??? ? ??? ?? ???? ???
??? ???? ?? ? ??? ??? ???? ?? ???? ??(indirect
network effect)? ???? ????(two-sided market)??. ??? ????
??? ?? ? ?? ??? ??? ??? ??? ????. ?? TV ???
??, ??? ????? ???? ???, ???, ?? ? ?? ???
?? ??? ?????, 3D ????? ??? ??? ??? ? ???
?? ? ?? ??? ??? ?????.
TV ???? 3D ????? ??? ????? ???? ?????,
????? ???? ??? ??? ???? ?????. ?? IPTV, ?
??? ?? TV ??? ??? ???,??? ??? ?????, ???
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 113
iTV, ??? ??? TV, MS? X?? ??? `????? TV¨ ? ???
??? TV ??? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ????
??? ????. ??? ??? ???? ?? ??(broadcasting)? ??
?? ??? ?? ??? ??? ?????(narrowcasting)? ?? ????
?(egocasting)?? ????. ??? ??? PC ?? ? ???? ????
??? ?? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ????.
???? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ??????
(path-dependent) ??? ?????? ??????(path-creative) ????
?????? ????? ????(Garud and Karnoe, 2000). ??????
??? ?????? ?? ?? ??? ??? ??? ??, ??????
???? ????? ??? ?? ??? ???? ?? ?????(弥梳
V崗, 2008). ?? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ????
?? ???, ?? ??? ?? ??? ??(foresight)?? ?? ??? ??
? ?? ???? ???. ??? ????? ?? ???? ??? ??
??? ??? ???? ????, ????? ???? ?? ?? ???
???? ?? ????(Courtney, 2001).
?????? ??? ??? ??? ?? ????? ????? ???
?. ??(Porter, 1985)? ????? ^??? ??? ? ???? ?? ???
?? ??? ???, ??(forecast)? ???, ??? ??? ??? ?? ̄?
????. ???? ??? ????? ??? ??? ?? ??? ???
???? ? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ????? ???
? ?? ??. ??? ?? ??? 3D ?? ??? ?? ????? ??
? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ????. ? ????? 3D ???
? ??? ?? ???? ??? ?? 3D ?????? ?? ?????
??? ???? ??? ??? ????? ??. PC ??? ???? ??
?? ??? ??? ??? ????? ??? ?? ??? 3D ????
114 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?????? ??? ???? ???? ?? ?? ? ?? ??? ???
??? ???? ??? ??? ????? ???, ?? ?? ??? ???
? ? ??? ? ? ?? ??? ??.
2. ?? ?? ??
3D ???? ??? ?? ????? ?? ??? ???? ?? ??
??? ?? ??? ??? ?? ??? ????. ?? ??? ??? ??
?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ???
?? ????. ??? ??? ????? ??? ??? ??? ?????
?? ???? ???? ?? ??? ????.
1) ?? ?? ?? ?? ??? ?? ??
?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? 2005? ?????? ??,
2006? ?? ??????? ????(Future Exploration Network)? ??,
2007?? ?????????(ETRI)? ?? ?? ??. ? ???? ??
????? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ????, ?? ??
? ??? ?? ????? ????? ?? ??? ??? ?? ?????
?? ??? ?? ??? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ???
? ?? ????.
?????(2005)? ????? ?? ??? ??? ?? ?? ????
?? ?? ??? ??? ??? ??? ? ??. ?? ??????? ??
??(Future Exploration Network, 2006)? ??? ?? ???(mainstream
media)? ?? ???(social media)? ? ? ???? ?? ??(symbiotic
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 115
relationship)? ??? ?? ????. ???????????? IT ?? ?
??? ??? ???? ??? ????? ??? ?? ?? ??? ???
?(???,???,???,???, 2007). ? ???? ??? ???? 2013
??? ??? 3D, ??, ??? ??? ?? ??? ?????? ???
??? ????.
?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ???? ???? 2006
? IDATE, 2006? ? 2007?? ????????, 2007? ABN AMRO ??,
2007? ?? ????? ????, 2008? ???????????? ??
?? ??. ??? ??????????? IDATE? ?????? TV ??
? ??? ????? ?? ??, ?? ? ???? ??? ??? ????
?? ??? ?? ??? ?? ????(Mayer, 2006). `??? ?????
TV¨, `????? ??? ??¨, `TV ??? ??¨? ? ?? ?????
2015??? ????? ???? ??? ?? ? ???, ???? ???
?????? ??? ? ???, ??? ??? ???? ??? ????
???, ????? ??? ??? ? ??? ????. IDATE? 2009?
?? ????? ??? 2020?? TV ?? ???? `My video Web¨,
`Broadcast as usual¨, `Community TV¨ ? 3?? ????? ?????, ??
? ????? ? ??? ??(IDAE, 2009).
????????? ?? ?? ??? ??? ?? ????? ???
? ??(???,???, 2006). ??? ??????? ???? ??? ??
?? ???? ?? VOD(video on demand) ??? ??? ??? ????.
??? ??????? ?? ??? ??? ?? ????? ?????
??? ??? ????. ???,???,???(2007)? ?? ??? ???
?? ????? ????. ??? ????? ????? ??? ???
??? ? ?? ??? ???? ??? ?? ??? ??? ?????
????? ????. ??? ????? ?? ??? ??? ?????
116 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
???? ???? ????, ??? ?? ??? ???? ??? ????
? ????. ???????????(2008)? ?? ??? ?? ??? ?
? ?????? ???? ????? ???? ??? TV? ?? ???
????? ????.
?? ????? ????? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??
? ? ?? ????? ??? ? ??(DCMS, 2007). ??(transformation)
????? VOD? ??, ??(consolidation) ??????? ?? ???
??? ?? ??, ???? ???(extreme fragmentation) ????? ???
??? ??, ??(stagnation) ??????? ?? ???? ??? ???
?. ABN AMRO ??? 2006?? ??? TV ??? ??? ? ???, 2007
??? ?? ???? ??? ???? ??? ?? ???? ????(Wal
and Kernkamp, 2007). ????? ????? ?? ??? ?? ?????
? ??? ?? ? ??? ?????.
??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ???? ??
?? ??? ??? ???? ???, 3D ??????? ??? ???
??? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ????.
3D ????? ??? ?? ???? ??? ?????(ZetaCast)? ??
(McCann, 2009)? 3D ????? ????? ?? ??? ??? ???
??? ?? ??? ??? ? ???, ?? ??? ?? ?????? ??
??? ??? ????? ????? ???. ?? ? ??? ??? ???
??? ??? ??? ???? ????? ????, ??? ?? ??
??? ????? ???? ???? ???.
2) ???? ?? ???? ?? ??
2000?? ??? ??? ?? ??? ?? ????? ???? ????
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 117
??? ??? ??? ???????, ???? ?? ??? ???? ??
??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ??? ???
??, ? ?? ?? ??? ??? ?????(Arsenault and Castells, 2008).
?? IP(Internet Protocol)? ???? ? ??? ??? ??? ??(disruptive
technology)? ?? ??? ??? ???, ???? ??? ???? ???
?? ??? ????? ????? ????(???, 2009). ??? ???
??? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ??
? ?? ??? ?? ??? ????, ?? ??? ?????? ???
??? ? ??? ???? ???, ??? ?? ??? ?? ?? ????
? ???? ?? ??? ???? ??? ?? ?? ?????(Bowman
and Willis, 2005). ??? ?? ??? ????(complements)??? ???
???? ???? ???? ????? ???? ???? ???? ??
? ?????? ????(Walled Garden) ???? ???? ???? ??
?? ???? ??? ?? ??? ???? ????. ?? ??? ???
??? ?? ?? ??? ??, ?? ???? ??, ?? ???? ???
??? ???? ??? ?? ???? ????? ???? ?????
????(???, 2010).
?? ???? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ???? ??
?? ??? ??? ??? ????(???,???, 2010). ??? ???
(Bowman and Willis, 2005)? ??? ??? ???? ?? ????? ??
??, ?????(Leonhard, 2009)? ??? ??? ??? ???? ???
?? ?? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ??? ?????
????. ???? ????(cluster)? ??????(value network)? ??
?? ???(complexity), ?????(self-organization), ??(emergence), ??
?(co-evolution), ??(adaptation)? ?? ?? ???? ????? ???
(Peltoniemi and Vuori, 2004). ???? ??? ???? ??? ??, ???
118 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
??? ?? ?? ????? ????? ???? ???? ??? ??
(feedback loop)? ?????? ??? ??? ? ?? ??? ?? ???
????? ?? ????. ? ??? ??? ??? ???? ???? ??
??? ?? ?? ???, ??? ???? ???? ?? ?? ? ????,
??? ???,???,??? ???? ?? ??? ?? ??? ???
??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ????.
WEF(World Economic Forum)? ??? ?????(digital ecosystem) ??
(WEF, 2007)?? ?? ?? ??? ?? ??(?? ??, ???? ??)?
???? ??(???, ???)? ? ??? ???? ????? ????.
???(2009)? WEF? ??? ???? ?? ??? ??? ???? ??
? ???? ????? ???? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ???
?? ???? ?? ???? ??? ???(Safe Haven) ????, ?? ??
?? ??? ???? ??? ??? ??? ???, ???? ?? ???
?? ???? ?? ??(Middle Kingdom) ????, ??? ???? ??
???? ?? ?? ??? ???? ??? ????? ?? ???? ??
??(Youniverse) ????? ????, ? ????? ??? ?? ?? ??
?? ???? ??? ?? ???? ??? ????.
???,???(2010)? ??? ??? ???? ???? ??? ?? ?
???? ????, ??? ?? ??? ??????? ???????
????, ???? ??? ??? ?? ??? ????? ????, ??
?? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ???
??? ??? ??? ????. ??? ???? ??? ????? ??,
??? ????, ??? ??? ??? ??? ??? ???? ????
? ?? ??? ?? ? ??? ????, ?? ??? ??? ??? ???
?? ??, ??,?? ??? ?? ???? ???? ???? ??, ??
??? ??? ??, ??? ???? ???? ??? ??? ????
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 119
?????, ??? ????? ????? ????, ?? ???? ??
???? ??? ?? ????.
???(2010)? ?? ??? ????? ?? ??? ??? ????
?? ???? ???, ??? ?? ?? ????? ?? ??? ???
?? ????? ???? ??? ??? ??, ?? TV? ???? ???
? ?? ?? ????, ? ????? ??? ??? ?? ?? ?? ??
?? ???? ?? ??? ??? ???? ???? ???? ? ????
? ???? ????.
???? ?? ???? ?????, 3D ????? ???? ?? ??
??? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ???, ?? ??? ??
????? ?? ??? ??? ????? ????? ???. ??? ?
????? 3D ???? ??? ?? ????? ????, ?? ????
?? ????? ??? ?? ??? ??????. ?? ?? ??? ???
? ??? ?? ????.
3. ?? ???
1) ???? ???? ?? ???
???? ??? ?2? ???? ? ? ??? ????? ??? ?,
?????(Royal Dutch Shell)? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ???
? ??. ?? ??, ?? ???? ??? ?? ??? ??????, ???
??? ???? ??(Schwartz, 1991)??? ??? ???? ??(Dator,
1998) ? ?? ???? ??(South Wind Design, 2001) ?? ?????.
?????? ???? ???? `??? ? ?? ?? ????(thinking
120 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
the unthinkable)¨? ? ??? ???, ?? ??? ??? ????? ??
??? ??? ??? ??? ??? ?? ?????? ????? ??
???? ????? ???? ?? ????. ??? ????? ???
?? ? ??? ?? ??, ??? ????? ?? ????? ?? ???
? ????. ??? ???? ??? ????? ?? ??? ????
?? ??? 4?? ????? ???? ? ????? ??? ??? ?
??? ???? ????. ? ???? ??? ?? ??? ??? ???
??? ?? ??? ??? ??? ??? ??. ???? ???? ???
????? ?? ?? ?? ? ?? ?? ????? ?? ???? ???
???, ??? ?? ??? ???? ????? ???? ?? ???
??? ?? ???? ????. ? ??? ??? ??? ???? ??
??? ????? ?? ??? ???? ? ??? ??? ?? ?????.
???(List, 2005)? ???? ??? ??? ??? ???? ?????
`???? ???? ??(scenario network mapping)¨? ????. ????
???? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ????, ???
????? ??? ?? ?? ??? ????. ?? ??? ???? ???
????? ?? ???? ??? ??? ??? ??? ???? ?? ??
??. ????? ???? ??(morphological paths)? ??? ???? ??
? ????? ????(backcasting)? ????. ?? ???? ????
??? ??? ????. ???? ??? ??? ??? ?? ?? ???
??? ???? ???,???,???(2008)? ?IPTV ??? ?? ?? ?
? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??: SNM? ?????,
???(2009)? ????????? ??? ?? ?????? ??? ??:
???????? ?????, ???,???(2010)? ??????? ???
?? ???? ?? ??? ???, ???,???(2010)? ???? ???
???? ????? ?? ??: ??? ?? ????? ????? ??
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 121
??? ??
(??? ???)
?
1: ???? ?? ?? ??
1.1. ?? ?? ?? ??
1.2. ???? ?? ?? ??
?
2. ????? ??
2.1. ??? ?? ??? ??
2.2. ??? ??? ??? ??? ??
2.3. ??? ???? ??
?
3. ??? ??? ??
3.1. ?? ? ?? ??? ?? ??
3.2. ?? ??? ?? ?? ? ??
<?? 1> ??? ???? ???
???? ?? ??? ????? ?? ??. ???? ???? ??? ??
??? ?? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ????, ?
??? ????? ????? ?? ??? ??. ?? ?? ??? ???
?? ??? ????. ??? ? ????? ??? ?? ???? ???
??? 3D ???? ??? ?? ????? ????. ? ???? ??
???? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ? ?? ????.
2) ??? ???? ???
??? ???? ???? <?? 1>? ?? 3??? ????. ??,
??? ????? ????? ??? ???? ??? ?? ?? ???
????, ??? ??? ??? ???? ??? ???? ?? ???
122 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
????. ?? ?? ??? ?? ??? ??, ??? ??? ??, ??
??? ?? ? ?? ??? ??? ??? ?, ??? ???(analytic hier-
archy process: AHP)?? ??? ???? ???, ???? ?? ??? ??
??. ??? ???? ?? ?? ?? ???? ? ??? ?? ? ????
? ??? ??? ?? ?????? ???? ??? ???? ????.
? ????? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ????
????? ???? ? ???? ????(???,???,???, 2008).
??, ????? ?? ??? ??? ?? ??? ??, ???,???,?
?? ??? ??, ???? ???? ????. ??? ?? ??? ???
?? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ????, ???,?
??,??? ??? ????? ?? ?? ??? ????. ?? ????
????? ?? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ????.
??, ???? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ?? ? ??
??? ?? ??, ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ??? ????.
??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?????? ???? ???
? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? ???
??? ????. ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ??? ?? ? ??
??? ?? ??? ???? ? ????? ??? ?? ??? ????.
4. ????? ??
1) ???? ?? ??? ??
??? ???? ???? ??, ? ??? 3D ????? ?? ????
? ?? ??? ???? ????. ??? ??? (?)????????,1)
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 123
?? ?? ??
???,??? ??
??? ??
?????, ????? ? ???? ?? ??? ?? ??
???? ??? ??? ??? ?? ??
???? ??? ?????? ?? ? ??? ?? ??
?????? ??? ??
???,???? ??
??? ??
???? ???, ???? ?? ??, 3D ???? ???
????? ?? ?? ??, 3D ??? ?? ??
??,?? ??
??? ??
????? ?? ?? ??
?3D ????? ??
<? 1> 3D ???? ??? ?? ??
Future UI ????2) ? NBIC ??3)? ??? ???? 10? ??? ??
???? ?? ?????. ?? 3D ???? ??? ?? ?? ? ??
?? ??? ????? ??? ????. ?? ?????? ??? ???,
???? ?? ??, 3D ???? ???, ???? ?? ?? ??, 3D
??? ?? ?? ?? ?????. <? 1>? ?? ?? ????? ???
???,???, ???,???? ? ??,??? ???? ?????, ?
?,?? ??? ??????? 3D ????? ??? ??? ? ?? ??
? ??? ? ??? ???.
?? ?? ????? ??? ??? ?? ??, ??? ? ???? ??
?? ???? ??? ?? ??, ??? ?? ?? ??, ??? ??, ???
1) (?)????????? ????????? ????? ????? ?? ???? ??
??? ??? ?? ??? ??? `??? ??? ????¨? ????? ??? ??
??? ???, ??? ??? ??????? ?? ????.
2) Future UI ????? SERI? DegiEco? ????? ????, ???? ??? UI(user
interface) ?? ????? ??? ? ????. ?? ?????? ?? ??? ?????
??? ???.
3) NBIC ??? ???????? ???? ?????? ?? ?? ????? ?????
??? ????. NBIC? ??(Nano), ???(Bio), ????(Information Tech), ????
(Cognitive science)? ??? ????? ??? ?? ??? ????.
124 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?? ?? ??
???,??? ??
??? ??
???? ??? ?? ??? ???? ??? ? ??
????? ???? ??
??????? ???? ??? ?? ??
????? ??? ??? 2D ?? ??? ???
???? ?? ? ??? ??? ??
???,???? ??
??? ??
???? ??? ?? ??
???? ? ???? ???? ???? ??? ?? ??
???? ?? ??? ??, ???? ??
?????? ??? ??? ??? ? ?? ?? ?? ??
??,?? ??
??? ??
??? ?? ??, ???? ?? ???
??? ?? ? ???? ???
??? ?? ? ?? ?? ???
<? 2> 3D ???? ??? ?? ?? ??
?? ??? ??? ??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?????(<?
2> ??). ?? ?? ??? ?? ????? ??,?? ??? ??? ??
?? ???? ??? ??? ? ??? ?? ? ??? ? ??? ???.
??? ??? ? ??? ?? ??? ??, ??? ??? ??, ??
??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ????
??? ????? ????. ?????? ???,???, ???,???
? ? ??,??? ???? ????, ? ??? 5?? ??? ???. ??
?? ???? ????? ???? ???? ??? ???? ????
?????. ?? ????? ???? ?? ?? ???, ????? ??
?? ?? ??? 3D ???? ??? ?? ?? ? ?? ??? ?? ???
? ?? ????? ?????(<? 3> ??). ?? ?? ? ??? ???
? ?? ?? ????? ???? ???(Expert Choice)? ??? ????,
???? ??? ??? 0.1? ????. ???? ?? ??? ??, ???
??? ??, ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ?? ????? ???
?? ???, ? ???? ??? ???? ???? ??? ??? ????
????.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 125
?? ?? ?? ? ??
???,???
1 ??? ???(??? ??? ??) ??
2 ??? ???(?????) ??
3
?? ??? ???(?????)
?? ??? ???(??)
4 ??? ???(??) ???(??)
5 ??? ???(?????) ??
???,????
6 ????? ??? ???
7 ????? ??? ???
8 ????? ?? ?? ???
9 ????? ????
10 ????? ?? ?? ???
??,??
11 3D ?? ???? ??
12 3D ???? ??? ???
13 3D ???? ?? ?? ???
14 3D ???? ?? ?? ????
15 3D ???? UI/UX ????? ???
<? 3> ?? ???
????? ?? ??? ????? ??? ??? 44.5%? ?? ???
??? ????. ?? ?? ??? ?? ??? ?? 21.3%, 19.9%? ???
??, ?? ??? ?? 14.2%? ??? ? ?? ?? ? ????? ??
?? ????. ???? ??(inconsistency index)? 0.02? ??? ???
??? ?? ??? 0.10?? ?? ??? ???? ?? ??? ???
????(<?? 2> ??).
?? ???? ?? ?? ???? ??? ???? ??? ??, ??
??? ??? ??? ???? ?? 32.2%, 30.5%? ?? ?????, ??
?? ???18.7%, ?? ??? 18.7%? ????(<?? 3> ??). ???
? ??? 0.00273?? ??? ??? ??? ?? ??? 0.10?? ??
??? ???? ?? ??? ??? ????.
126 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
<?? 2> 3D ???? ??? ?? ??
<?? 3> 3D ???? ??? ?? ?? ??
?????? ?? ????? ???, ???, ???? ? ??? ??
?? ??? ?? ??? ??? ?????. ?? ?? ?? ??? ???
??? ?? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ???
??? ??, ?? ? ??? ? ???? ?? ??? ??? ??? ??
? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ?????. ??? ?? ???
?? ?? ??? ? ?? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ???
?? ????(<? 4> ??).
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 127
?? ?? ?? (??? ??)
??? ?? ?? ??
?? ?? ??
(?? ??)
?? ?? ?? ???? 2 ???? 1
?? ?? ?? ???? 4 ???? 3
<? 4> 3D ???? ?? ????? ??
2) ????? ??
????? ?? ??? ??? 3D ???? ???? ?? ??? ??
?? ?????? ?? ??? ????. 3D ???? ???? ???
???? ??? ? ????, ??? ???? ??? ???(???, ??,
????? ?), ??(???, ?? ?), ???(??, ??, ?? ????
?)? ? ???? ???? ?? ?? ??? ?? ???? ???? ??
??.
3D ????? ??? ?? ??? ?? ???,???, ???,????,
??,??? ? ?? ?? ??? ??? ? ??? ?? ???? ???
?? ?????, ?? ?? ???? ???? ?? ?? ????(<?
5> ??). ???? ???? ??? ??? ???,??? ??? ???
?? ???? ?? ?? ??? ?? ?? 3D ????? ?? ????
??? ???? ??? ????.
????? ? ??? 3D ???? ???? ???? ?? ?? ???
??? ??? ??? ??? 5? ??? ????(<? 6> ??). ???,
?? ?? ????? ???? ?? ???, ?? ? ????? ?? ?
?? ??? ??? ??? ?? 3.86?? ?? ?? ??? ??, ?? ??
???? ??? ?? ??? ??? ??? 2.86?? ?? ????.
?? ???? 3D ????? ?? ? ??? ??? ??? ??? ??
?? ??? ???? ???? ??? ??? ? ??. ???, ??? ??
128 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
??
?? ??
???,??? ???,???? ??,??
??
??
??? 17.3% 37.0% 37.7%
?? 67.4% 54.0% 45.7%
??? 15.3% 9.0% 16.6%
???? ?? 0.040 0.004 0.030
<? 6> ??? ?? ?? ?? ?? ??
??
??? ??
??? ?? ???
??
?? ??
??? - 3.86 3.07
?? 3.07 - 2.86
??? 3.46 3.6 -
<? 5> ??? ?? ?? ??
?? ???? ???? ??? ??? ?? 3D ???? ???? ???
?? ????,4) ??? 3D ???? ???? ??? ?? ??? ????
??? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ?????.5)
(1) ???? 1
? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ??? ??? ??
4) 3D ????? 1970???? ????(amusement park)?? ??? ??? ?????
?? ?????. ? 3D ???? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ???? ???
??? ??? ?????. ??? ?? <???>? 3D ????? ???? ????.
?? ???? ?? <???>? ?? 2??? ??? ?? ?? ? ? ?? ???
?? ??? ?? 3D ????? ????? ???. ? 5? ??? ??? ???(???
????, 2010) ?? <???>? ?? ??? ??? ????? ????? ?? ??
?? ??? ????. ??? ??? ???? <???> ?? ?? ??? ??? ??
?? 3D ????? ??? ??.
5) ??????? ? ??? ?? ??? ??? ??? 5? ??? ????. 3?? ???
? ?? ??? ???? ? ?? ????.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 129
?? ??? ? ?? ??? ??? ??????. ???? ??? ???
??? ?? ???? ?????? ???? ??? ???? ??? ??
? ??? ????. ???? ???? ?? <????>? ?? ?? <?
?? ???>, <????>, <??, ??? ??>, <??? ??>, <?>
? ??? ??? ?? ????? ??? ???? ????. ?? ??
???? ???? ?????? 2010?? 10%? ???? ? ?? ???
????? ???? ?????. ??? ??? ????? ??? ???
???? ???? ??? ????? ??? ??? ??? ?? ???,
3D ?? ???? ??? ?? ??? ??? ???? ???? ???
???? ??? ????? ??? ??? ? ??. ??? ???????
??? ??? ?? ??.
??? ? ????? ???? ???? ?? ????? ? ??? ??.
??? 3D ???? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ???. ??
??? 3D ???? ???? ??? ?? ???? ?? ????, 3D
??? ??? ??? ??? ??? ??? ????. ??? ?? ??
??? ???? ??? ????, 3D ??? ?? ??? ???? ???
? ??? ?? ?? ????. ?? ???, ??? ???, ??? PC ??
? 3D ??? ??? ??? ??? ???? ????? 3D ?? ???
??? ??? ??? ?? ???? ????. ??? ??? ?? ???
????? ??? ??? ?? ??? ????, ?? ?? ?? ????
????? ????? ???? ? ??. ??? ???? ??? ????.
????? ???? ?? ???? ? ? ???? ?? ??? ?????,
3D ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????? ???
???? ?????? ???? ? ???? ?? ? ??. ?? ????
?? ??? ?? ??? ??? ?? ???, ??? ??? ??? ???
?? ??? ??? ? ? ??. <???? ???>, <???? ? ??
130 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
??? ??? ????
?? ??? ???
?
TV ??? ??? TV
? ?
??? ??
UCC PC, ????
<?? 4> ???? 1? ????
?>, <????K>, <??? ??> ?? ?? ????? ?? ????.
`???? ???¨? ??? ????. ?? ???? ?? ??? ????
?? ??? ??? ???? ?????? ??? 3D ??? ????
?????, ???? ??? ??? ???? ?? ???? ??????
???? ?? ????? ???? ?? ????. ?? ???? ????
???? ?? ??? ??? ??? ????. ??? ??????? ??
? ?? ??? ???? ?????(station identity)? ???? ??? ??
? ? ? ???, ??? ?? ??? ?? ??? ? ?? ? ????
??? ??. ?? ??? ??? ????? ??? ? ?? ?? ????
?, ?????? ??? ???? ??? ?? ? ??.
? ????? <?? 4>?? ??? ??? ???, ??? ???,
AC(associated content)? ?? ??? ??(content farm)? ??? ????
???? ????? ???? TV ???? ?? ?? ??? 3D ????
? ???? ?? ????. ???? ???? ??? ??? TV ????
??? ?? ???? MBC `?????¨? KBS `?????¨ ?? ????
??? ????.6) ????? ??? ??? ???, ??? ??? ???
6) 2011? 2? ????????? ??PD???? ???? ????????? ????
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 131
?????? ???.
??? ??? ??? ???? ???? ???? ????? ????
? ??? ??? ???? ????, ???? ??? ???? ?????
?????? ?????? ???? ???, ????? ??? ???
???? ??? ? ?? ????. ???? TV ???? ????? ??
? ?????? ??? ???? ???? 3D ???? ???? ??
??? ??? ?? ??,???? ??? ??? ?? ???? ????
???? ?? ??? ??? ? ??. ??? ??? ?????? ??
??? ???? ??? ????? ? ??? ??? ?????, ???
???, ??? ???, AC? ?? ??? ??? ??? ???? ???
??? ???? ??.
(2) ???? 2
? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ???? ???
??? ???? ??? ? ?? ??? ??? ????. 3D ?????
?????? ???? ???? ??, ??? ??? 3D ????? ?
??? ??? ? ??.
3D ??? ??? ???? ??? ?? ??? ????, ??? ??
???? ?? ???? ???? ??? ??? ????. ??? ???
???? 3D ??? ????? ????? ???, ??? ??? ???
??? ???? ??? ??? ???? 3D ??? ?? ??? ?? ??
????.7) ?? ???? ?? ??? ??????? ??? ?????
???????? ??? ??? `????? ??? ?? ??? ??? ??¨? ???
? ???? ????.
7) ?? ?? ???? ??? ??, ??? ??, ??? ?? ??? ???? ????.
?? ??? ????? ??????.
132 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?, 3D TV? 3D ???? ??? ??????, 3D ???? ??? ???
??? ???? ???? ??. ??? ?? 3D ?? ??? ???? ??
? ??? 3D? ??? ?? ?? ?????, ?? ? ?? ??? ????
??, ????? ??? ?? ??? ????? ???. ?? ????
???? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ? ?? ??? ???
?, ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ?? ??? ???
?? ??? ??? ??? ??? ????.
??? 3D ????? ??? ??? ??? ?? ???? ????
?????. ?? <???>? ????? ????? ?? ???? 3D
????? ?? ??? ???? ?? ?????, ? ???? ???
??? ??? ?? ??.8) ??? ??? ??? ???? 3D ?????
????? ????? ???? ???? ????, ?? 3D ?? ???
??? ?? ??? ?? ? ???? ??. ? ????? ???, TV ???
???? 2020?? 3D TV? ????? ?? TV?? ?? ???? ???
?? ? ? ??.
?? ???? ???? ?? 2004??? 3D ??? ???? ???
?? ?? ?? ??? ?????. ?? 3D ?? ??? ?? ??? ??
?? ??? ????? ?? ????? ?? ?? ???? ???? ??
? ????? ? ??? ?? ?? ? ??.9) ? ????? <?? 5>?
?? ??? ????? ???? ??? ?? ??? ?? ??? ????
8) ?? <???>? ???? ? 5,300? ???, 2009? ?? ?? ???? ? 3,187?
???(??????? 2010).
9) 3D ????? ?? <7??>? ??? ??? ??? ??? ?????? ?? ???
? ??? ?? ? ?????? 3D? ???? ?? ?????? ????. ???
??? ??????? 3D ?? ???, 2AM? ??? ???, 3D ?? ?? ???
???? <7??>? ?????? ?? ??? ????? ?? ?? ???? ????
???? ??? ??? ????? ???.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 133
??? ??? ????
???
?????
???
??? ???
??? ?? PC, ????
??? TV
<?? 5> ???? 2? ????
???. ?? ??????? ?????? ????? ?? ??? ???
??, ??? ??? ????? ????? ??? ?????, ??? ?
?? 3D ???? ???? ? ?? ???, ?? ?? 3D ???? ??
??? ?? ??? ???.
? ????? ??? ????? ???? ??? ?? ??? 3D ??
??? ???? ?? ????. 2003? ??? ??? ????? `???
???¨? 100? ?? ?? ??? ?????? ??? ????, ???
????? ??? ??? ??? ??? ???. `??? ???¨? ???
??? ??? ?? ??? ????, ??? ????? ???? ???
??? ??? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?? ???
?? ??.10)
(3) ???? 3
? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ?????, ??? ??? ??
10) ??? ??? ????? ????? ???? ??? PD(? ???????? ??)?
? ??? ? ? ?? 2005?? ?? ????? ????.
134 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?? ??? ? ?? ??? ???? ??? ????. ? ??? ????
??? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ????(Freemium: Free
+ Premium) ??? ??? ?????(Anderson, 2009). ???? ?? ??
??? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ???,
???? ?? ??? ???? ??? ??? ? ?? ???. 3D ?????
??????, ???? ??? ? ?? ???? ?? ??? ?????
??,??? ?? ??? ???? ???? ???? ??? ??? ?
??. ????? ??? ??? ????? ??? ??? ??. MP3???
?? ??? ???? ????? ??? ???? ?? ????? ??
??? ??? ?? ???.11) ? ?? ? ? ??? CD? ?? ????
??? ?? 500? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ??? ??
?????, ?? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ?? ???
??? ????. ??? ???? ? ?? ?????? ??? ? ??
??? ???, ??? ??? ??? ???? ?? ???? ????.
????? ????? DRM ? ??? ??? ??? ?? ? ?? ???
?? ?? ? ?? ?? ????, ??? ????? ?? ?? ? ??
?? ???? ?????, ??? ?? ?? ??? ???? ????.
3D ????? ??? ???? ??? ???, ????, ?? ???
????? ?? ???? ???? ??? ??? ?? ? ??. ???
???? ??? ??,???? ??? ?? ??,??? ???? ???
?? ?? ??. ??? ????? ???? ?????, ?? ? ?? ??
11) 2000? ?? ?? ??? ??? 4,104? ?????, 2005? 1,087? ??? ????,
2006??? 848? ??? ????(???????, 2008). ????? ??? 2001?
3? ?? ?? ?? ??? ???, 50? ? ?? ??? ??? 2001? 7? ?? ??
??? ??? 2004? ?? ??? ??? ?? ??? ????. 2007??? 20? ?
?? ??? ??? ?????, 10? ? ?? ??? ??? ?? 2006? 9? ????
2007? 3? ???? ?????(???????, 2009).
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 135
??? ??? ????
????? ?? ??? ?? ???
?? ??? ?? ??? ?? ???
???
PC, ????
<?? 6> ???? 3? ????
?? ? 2004? ?? ???? ????????? ??? `????¨?
2005? KOTRA? ?? ??? ????? ???? ??? ?? ???
`?? ??(Tree Robo)¨ ? ?? ??? ? B2B ?? ???? ??? ??
??? 3D ????? ???? ?? ????. ???? 3??? <??
6>?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ???? ????.
??? ??? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ??? ??
? ? ??, ??? ????? ?? ?? ??? ???? ??? ???
???? ??? ??? ??? ????. ??? 3D ???? ????
??? ?? ? ?? ?? ??? ??? ?? ???? ? ??. 3D TV?
3D ???? ???? ???? ? ?? ?????? ??? ??? ???
? ? ??. ??????? ??? TV? ?? ?? 3D ???? ??,??
?? ?????? ??? `???? 3D ??? ????¨, `3D ?? ???
??¨ ?? ????, ??? ??? ???? ??? 3D ??? ???
?????, ??? ??? ???? ??? ??? ? ??. ?? ???
IPTV? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ?? ??.
(4) ???? 4
? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ???, ??? ??
136 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
??? ??? ????
????? ?? ??? ???
?
UCC ??? ?? PC, ????
<?? 7> ???? 4? ????
? ???? ??? ? ?? ??? ???? ??? ????. ????
4??? ????? <?? 7>? ??. ????? ??? ????? ??
??? ????, ?????? ???? ?? UCC(User Created Content)?
??? ??? ?? ???? ???.
3D ???? ???? ??? ??? ???? ??? ? ?? ????
??? ??? ??? ??? ?? ????, ????? ?? ?? ???
??? ?? ???? ??? ??? ???? ?? ??? ????. ??
<???>? <????> ?? ?? ??? ??? ??? ?? ???
?? ?, ????? 3D ????? ??, ?? ?? ? ??? ??? ??
??. ?? ?? ???? ?? ??? ????? ?? ??? ????
??? ?????, 3D ?? ???? ?? ?? ????? ??? ???
?? ? ?? ????. ??? 3D ???? ? 3D ????? ??? ?
?? ??? ??? ??? ??, ?? ?? ? ??? ???? ?? ???
? ??. 3D ?? ???? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???
????? ???? ?? ??? 3D TV? ???? ?? ???? ???
?. 1990?? ?? PC?? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ??
? ??? 3D ????? ???? ?? ????.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 137
?? ???? 1 ???? 2 ???? 3 ???? 4
???? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ??
?? ? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ?? ???? ?? ????? ??
?? ??? ?? ??? ?? ??,?? ????,?? ???
<? 7> 3D ?? ????? ??? ??? ??
3) ??? ??? ??
??? ??? ? ?? ????? ???? ??? ?? ???, ??
? ?? ??? ??, ?? ??? ?? ?? ???? <? 7>? ??.
???? ???? ??????? ???? ???? ?? ????? ?
?? ??? ?? ??? ???? ?? ????? ??? ???? ???
??, ??? ?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ???
? ???? ?????. ?? ??? ??? ??? ?????? ??
??? ??? ?? ??? ?? ??? ????? ?????.
? ??? ???? ?? ?? ????, ??? ?? ??? ????
??????. ???? ? ?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??
???? ????, ??? ??? ? ???? ??? ??? ??????
???? ?????. ??? ??? ??? ???? ????? ???
??? ???? ???? ?? ??? ??(win-win)? ? ?? ??? `?
?¨ ????? ????. ????? ??? ????? ??? ??? ?
?? ?????? ???? ? ?? ??? ??? ????.
? ??? ???? ?? ?? ???? ???, ??? ?? ??? ??
?? ??????. ?????? ?? ?? ???? ?????? ???
???? ?????? `????? ??? ?? ????¨? ????. ?
?? ????? ?? ??? ???(viral marketing)? ?? ?? ???
? ????, ?? ? ?? ??? ????.
138 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
???
???
???? 3:
???? ??
???? 1:
??
???
???
???? 4:
???? ??
???? 2:
????? ??
??? ?? ??? ??
<?? 8> 3D ???? ???? ?????
? ??? ???? ?? ?? ????, ??? ?? ??? ????
??????. ?? ?? ? ?? ?? ??? ???? ??? ?????,
????? ????? DRM ? ??? ??? ??? ?? ? ?? ???
?? ?? ? ?? ?? ????, ??? ????? ?? ?? ? ??
?? ???? ?????, ??? ?? ?? ??? ???? ????
(Freemium) ??? ???? ?? `???? ??? ?? ????¨? ???
?. ??? ??? ???? ??? ???? ? ?? ????? ???
??? ?? ??? ??.
? ??? ???? ?? ?? ???? ???, ??? ?? ??? ??
?? ??????. ????? ??? ?? ????? ???? ???
??? ?? ???? ?? ???? ????, ???? ?? ??? ???
? ?? ????? ??? ???? ?? ??????, `???? ??¨?
????. ?? ???? ???? ???? ??????, ??? ?? ?
?? ??? ?? ??? ?? ???, ?? ?????? ??,??? ?
?? ???? ?? ??? ??. ? ? ????? ???? ??? ?
??? ?? ?? ???? <?? 8>? ??.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 139
(1) ?????? ?? ??? ???
3D TV? ??? 2010??? ????? ?????, ??????? ?
???? ?? ??? ??? ???, LG??? ????? ???? ??
??. ? ? ??? ?? ? ???? ?? ??? ????. 3D TV? ???
???? ???? ??? ?? ??? ???? ?? ????? TV ??
???? ???? `?? ??¨? ? ?? 100? ???? ????? ??
?, LG??? ??? TV? ?????? ???? ?? ?? ??? ???
?. ??? 2010? `Samsung Apps Contest 2010 for ??? TV¨? ????
1? ?(????, 2010)??? ?? ???? ?????? ???? ???
? ?? ??? ??? ????. ?? ?????? ?? ?? ????
???? ??? ???? ??? ?? ?? ?? ????. ?????
2007??? fb??? ???? ???, ???? ? ??? 2? ?? ???
? ????? ???, ??? ????(iFund)? 2? ??? ????(??
?, 2010). ?? ??? ??????? ????? 1? ?? ??? ???
??? ???? ??? ????(??? 2011).
??? 3D TV? ?? ???? ???? ??? ?? ???, MP3 ???
? ???? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ??. ?? ??
???? ???? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ??
? ??? ??????. ??? ?? ??????? ???? ????
???? ???? ???? ??? ????, iTV? ?? ????. 3D
???? ??? ??? ??? ??? ?? ???? ? iTV?? ???,
?? ???? ??? ???? ? ??? ??? ???? ????. ??
?????? ??, ?? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ????.
MP3??????? ?? 3D TV ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??
?? ?????. ?, PC ? ??? ????? ?? ?? ???? ???
??? ??? ??? ???? ??? ???? ??? ? ?? ???
140 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?? ??? ??? ?? ? ??, ?? ???? ??, ??? ????
??? ???? ??? ???? ?? ????, 3D ???? ????
???? ???? ?? ???? ??? ???? ?? ??? ????
????.
(2) ??? ???? ?? ??? ???
?? ??? ???? 3D ??? ?? ?? ? ??? ?? ??? ???
?? ??? ???? ??? ???? ???. ??? ??? ??????
3D ??? ??? ? ?? TV ? PC ?? ???? ?? ????? 3D
???? ?? ??? ?? ??? ?? ????. ??? ??? ????
????? TV? PC ?? ?? ??? 3D ???? ???? ??? ???
?? ???? ? ??. ?????(Christensen, 1997)? ????? ??
??? ?? ???? ??? ? ??? ?? ???? ??? ????
? ??. ??? ???? 1990?? ?? ??? ????? <?????>
? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?????? ??? <??
?>? ??? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? ??.
?? ??????? ????? ????? ??? VOD ??? ?? ??
??? ???? ??. ??? ??? ????? ?? 3D ???? ???
? ?? ??? ?? ??? ? ?? ??? ??? ?????, ?? ???
??? ?? ?? ??? ????. ?? 2D ????? ?? ??? ???
?? ?? ???? ?? CCL(creative commons license)? ???? ?? ?
?? ?? ????. ?? ???? ? ??? ??? ?? ?? ????
???? ? ?????, ? ????? ?? ??? ????? ?? ?
?? ??? ???? ????.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 141
(3) ??? ???? ?? ??? ???
??? ??? ?? ?????? 3D ???? ??? ??? ?? ??,
???? ?? ???? ??? ?? ?? ????? ???? ?? ???
?. ??? ?? ???? IPTV? ??? ??? ?? ??? 3D ????
???? ????? ?? ??? ??? ??? ???? ????. ???
?????(Christensen, 1997)? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ?
??? ? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ????. 2010? ??
? ??? ? ???? ???? ???? ??? TV ?? ??? ???
? ??. ??? ??? ? ????? ???? ? ??? ??? ????,
??? ?????? ??? ? ??? PC? ???? 3D ???? ???
??? ???? ??? ?? ??? TV ??? ???? ???? ???
?. ?? ?? ?? ??? ??? ? ??? ?? ??? ?????, ??
?? ?? ?? ??? ????. ?? 3D ????? ???? ??? ??
? ???? ????, ?? ??? ?? ??? ??? ???? ?????
??? ???? ????? ????? ???? ?? ?? ??? ???
???? ?? ??? ?? ???.
??? ?? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ???? ???
?? ?? ?? ?? ????12) ??(Multihoming cost), ??? ????
??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ??? ?????? ??
???? ????? ????? ???? ?? ????. ??? ????
??? ??? ?? ????? ?????? ??? ?? ???? ??
??? ?????, ??? ??? ??? ?? ?????? ??? ???
? ??? ???? ??? ???? ????? ????. ??? ??
12) ?????? ???? ??, ???, ???? ?? ?? IP ??? ??? ?? ??
?? ??? ???? ??? ???? ??? ???.
142 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
??? ?? ???(Multiple rival platforms)? ?? ???? ??? ???.
?? ???? ????? ?? ???? ??? ???? ??? ?? ??
? ?????? ?? ???? ?? ? ??? ???? ?????, ??
??? ???? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ???
????? ??? ??????? ????(Eisenmann, Parker, and Van
Alstyne, 2009).
3D ???? ??? ?? ???? 2D ?? ??? ?? ???? ??,
?? ???? ??? ?? ?? ??? ?????, ??? ??? ???
???? ????. ???? 2? ??? ???, ???? 4? ??? ??
? ??? ??? ??? ???? ????. ???? 1? ?? ????
??? ??? ??? ???, ???? 3??? ?? ???? ??? ??
?? ??? ??? ? ??? ????. ??? ?? ?????? ????
1? ???? ??, ???? 3? ?? ????? ?????, ??? ??
? ???? ?? ???? ???? ????. ?? ???? 2? 4? ??
?? ??? ?????? ???? ?? ????? ?????.
5. ??
? ??? 3D ????? ??? ?? ?? ???? ??? ?? ???
? ??? ???? ???? ??? ??? ????. ???? ???
??? ?? ???? ??? ??? ??? ???,??? ?? ???
????? ?? ????? ??? ????? ??? ??? ??? ??
? ???, ??? ???, ?? ?? ??? ??? ?? ???? ???
?? ? ??? ??? ??? ??? ???? ???? ???? ??.
?? ???? ??? ??? ??? ???? ????? ??????
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 143
??? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????? ???
?? ? ??? ????.
??? ? ?? ?? ????? ?? ??? ???? ??? ???
??? ???? ???? ????, ?? ????? ?? ??? ???
???? ????. ?? ?? ???? `??(assumption)¨?? ???? ?
??? ?? ?? ??? ????? ?? ???? ??? ??? ? ??
?, ?? ?? ??, ??? ??, ??? ??? ??, ??????? ???
??? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ? ??.
??? 4?? ????? ??? ???? ???. ??? `3D ?? ??
??¨ ? ? ?? ????? ??? ??? ?? ???, ? ??? ????
???? ??? ???? ?? ????? ??? ?? ??. ?? ????
?? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ? ??
?? ??? ??? ????? <??? ???>? ?? ?? ??? ??
? ???? ??? ?? ??,13) ?? ??? ??? ?? ??? ???
??? ?????? ??? 3D ?? ??? ??? ??? ???? ???
? ???? ??? ?? ??.14)
??? ??? 3D ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ???
?? ????. ? ?? ????? ????? ???? ??? ???
?? ?? ????, ?? ???? ?? ???? ?? ??? ??? ??
??? ??,15) ??? ? ??? ??? ????? ?? ? ? ??. ???
13) ? ??, ? ?? ????? ????.
14) ? ?? ????? ????.
15) ???? ?? ??? ?? ?? <????>? ????? ??? ???? <???>
? ?????. ??? ???????? ??? 3D ??? ??? ?? ??? ???
???. ????? ?? ??? TV??? ? ?? ????? PD?? 3D? ???
??? ??? ??? ???? ?? 3D ???? ??? ? ?? ??? ?????,
??? ?????? ? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ???
144 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
?? ??? ???? ?? ??? ?? ?????? ??? ??? ??
??? ??? ??16)? ????? ? ? ??? ?? ????? 3D ??
??? ?? ?? TV ?? ??? ??? ??? ?? ????.17) ???
MP3????? ????? ????? ????? ???????? ??
?? ???? ???. ??? 3D ???? ???? ????? ????
???? ????? ????? ?? ??? ?? ? ??? ??? ???
? ??? ??? ????. ???? ??? ???? 2? 3? ?? ???
?? ??? ?? ???? 1? ?? ???? ?????? ???? ??
? ????. ??? ??? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ??
? ???? ??? ??? ???? ??. ?? 3D ???? ??? ???
??? ?? ??? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????.
????? 3D ???? ???? ???? ??? ????? ??? ??
?? ? ??? ?? ???? ???, ??? ???? ??? ??? ??
? ?? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????. ?, ?? ???
??? ??? ??? ??? ???? ???? 2? ???? ??, ???
? 1? ????? ?? ?? ? ?? ??? ????.
?. ? ??? ??? ???? 3D ??? ???? ??? ???? ???? ????
??.
16) 3D ???? ???? ???? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ?
??? ?? ?? ? 3D ???? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ????
????. ???????? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? ??
?? ??? ????? ???? ??? ??? ???? ??.
17) ??? ???????? 3D ??? ???? ??? ??? ?? ???. TV ??
??? ?? 3D TV? ????? ?? ???? ?? ???, 3D ??? ??? ???
?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ?? ??? ???
???. ??? ?? ????? DirecTV? ???? 3D ?? ?? ?? `3?(3net)¨?
????, BBC ?? ?? ??? 3D ??? ???? ? 3D ??? ?? ??? ??
??? ??.
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 145
? ???? ??? ???? ??? ?? ??, ?? ??? ??? ??
??? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ? ??. ??? ??
? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ????.
??, ??? ?? ???? ??? ?????? ???? ??? ???
?? ???, ???? ??? ??? ??? ?? ??? ??(normative
judgment)? ??? ????? ???. ?? ???? ?? ???, ???
??? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ????
???, ? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ?? ??
????? ???, ??? ??? ?? ??? ??? ??? ????
??? ???. ??? ?? ?? ??? ?? ?? ???? ? ???.
??, ?? ???? ???? ?? ??? ??? ????? ?? ??
? ??? ????? ? ??? ??? ????. ?? ??? ????
??? ??, ??? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ???
? ?? ???? ??? ? ?? ?? ??? ????. ?????? ??
??? ???? ????, `???? ???¨? ???? ??? ????
???? ????? 3D ??? ??? ??? ???? ????. ??
3D ???? ?? ? ???? ?? ??? ? ???.
??, ? ??? 3D ?? ???? ???? ???? ???? ???
????. ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ???
??????, ? ??? ??? ???? ????? ? ????. ??
??????? ?? ? ?? ???? ???? ??? ??? ??? ??
?? ?? ???? ?? ?? ???? ??? ??? ??? ? ?? ??
??.18)
18) ????? ????, ???, ????? ??? ?? ?????? ?? ??? ???
?. ? ??? ? ? ?? 2009?? 3??? ???? ??? ?? ?????? ??
??? ??? ? ??.
146 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 147
148 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 149
150 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
????
???(2011). ???`3D?????¨ ????. ?????. 2011?5?24?.
???,???,???(2007). ?????????????. ????????.
???,???,???(2008). IPTV ??? ?? ?? ????? ?? ??? ???
????????: SNM?????. ???????.
???,???,???,???(2007). ETRI ?? 2020 ???? ??. ???????
???, ?23?4?.
???????(2008). ?2007 ???????. ?????.
???????(2009). ?2008 ???????. ?????.
???????(2010). ??? ?? ??,???? ?? ? ?? ??? ??. 2010?
11?22???????????????????.
???(2011). 3D ????, ?? 40? ??? 3D ???. ????? ???, 2011? 6
?1?.
???,???(2006). ???????????????. ????????.
?????(2005). ??????????????????.
???????,???????,?????,?????,???,???????(2010).
?3D ???????.
????(2010). ????????2010 ??. ????????2010?3?3?.
???(2010). ????? ??? ? ???????? ??: ?????(Platform
Envelopment) ??????. ?????????????, ?27?2?.
??????? ??????(2010). 2010? ?????? ??. ????????
???.
???(2011). ??, ??????1?????. ?????24 ?. 2011?6?4?.
???(2010). ????????????????. ??????. 2010?11?18?.
???(2009). ?????? ???? ??? ??? ????. ?Telecommunications
Review ?. ?19?1?.
???,???(2010). ??? ??? ???? ??? ??? ??? ????. ?Tele-
communications Review ?, ?20?1?.
???,???,???(2008). AHP ??? ??? u-City ?? ??? ????? ??
3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 151
??. ??????. ?56?.
???,???(2010). ??? ??? ???? ????? ?? ??: ??? ?? ?
???? ????? ?? ???? ?? ??? ????. ????????. ?
??73?.
???????????(2008). ???????????2012 ?.
???(2009). ???????? ??? ?? ?????? ??? ??: ?????
???????. ????????. ?9?3?.
???,???(2010). ?????? ??? ?? ???? ?? ??? ??. ?Tele
communications Review ?.
弥梳 V崗(2008). ?隆蹐鰉菻する `5つの隈t¨ ?. 高猟芙. ??? ?(2009). ???? ?
???5?????. ???.
Anderson C.(2009). Free: The Future of a Radical Price. N.Y.: Hyperion.
Arsenault, A. H. & Castells, M.(2008). ^The Structure and Dynamics of Global Multi-Media
Business Networks. ̄ International Journal of Communication, 2.
Bowman, S. & Willis, C.(2005). The Future is Here, But Do News Media Companies See It?
Nieman Reports, Winter 2005.
Courtney, H.(2001). 20/20 Foresight: Crafting Strategy in an Uncertain World. MA.: Harvard
Business Press.
Dator, J.(1998). ^The Future Lies Behind! Thirty Years of Teaching Futures Studies. ̄
American Behavioral Scientist, 42(3), pp. 296~319.
DCMS(2007). Future Broadcasting Regulation.
Eisenmann, T., Parker, G., & Van Alstyne, M. W.(2009). ^Platform Envelopment. ̄
Harvard Business School Entrepreneurial Management Unit # 07-104; MIT Sloan
Research Paper.
Future Exploration Network(2006). ^Future of Media. ̄ Available: http://www.futureexplor
ation.net/images/Future_of_Media_Report2006.pdf
IDATE(2009). Three scenarios for the TV market in 2020: Migration to the Web picking up speed.
Garud, R. & Karnoe, P.(2000). ^Path creation as a process of mindful deviation. ̄ In R.
Garud and P. Karnoe(eds.). Path Dependence and Creation. New Jersey: Lawrence
Erlbaum Associates.
152 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
Leonhard, G.(2009). ^The Future of Media in an Open, Networked and Always-on World. ̄
2009 Siemens Media Industry Summit.
List, D.(2005). ^Scenario Network Mapping: The Development of a Methodology for Social
Inquiry. ̄ PhD Thesis, Division of Business and Enterprise, University of South
Australia.
Mayer, L.(2006). Three Scenarios for TV in 2015, Communications & Strategies, 62, pp.
93~108.
McCann, Ken(2009). Beyond HDTV: Implications for Digital Delivery (An Independent Report
by ZetaCast Ltd. Commissioned by Ofcom). ZetaCast.
MPAA(2011). ^Theatrical Market Statistics 2010. ̄ Available: http://www.mpaa.org/Resour
ces/93bbeb16-0e4d-4b7e-b085-3f41c459f9ac.pdf
Peltoniemi, M. & Vuori, E.(2004). ^Business Ecosystem as the New Approach to Complex
Adaptive Business Environments. ̄ in Seppa, M., et al.(eds.). Frontiers of e-Business
Research.
Porter, M. E.(1985). Competitive Advantage. N.Y.: Free Press.
Schwartz, P.(1991). The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World.
N.Y.: Doubleday Currency.
South Wind Design(2001). ^Window on the Future: A Scenario Planning Primer. ̄
Available: http://hunscher.typepad.com/scenplan.pdf
Wal, J. & Kernkamp, H.(2007). ^Four Scenarios for 2015. ̄ Available: www.abnamro.nl/nl/
images/Generiek/.../Media_in_Beeld_Engels.pdf-
World Economic Forum(2007). Digital Ecosystem Convergence between IT, Telecoms, Media and
Entertainment: Scenarios to 2015. Available: http://www3.weforum.org/docs/WEF_
DigitalEcosystem_Scenario2015_ExecutiveSummary_2010.pdf
?? ???: 2011.03.16
?? ???: 2011.07.15
?? ???: 2011.07.22
Abstract
Scenario Development on 3D Visual Content:
Strategic Insights and Research Implication
Chanhi Park
Professor, Chung-Ang University
Joon Ho Kim
Director, Optimum Management Research Institute
3D visual contents is expected to bring dramatic ripple effect in economy, culture
and society like the change from mono to stereo sound or black to color movie.
3D visual contents started from movies has expanded to TV, PC, smart phone
and portable game machines. Unlike movies, TV, PC, smart phone are two-sided
market with indirect network effect. Therefore various strategic issues of allinace
and competition are very important. This study intends to investigate the
evolutionary changes in the 3D visual content eco-system. Based on the literature
review, this study proposes the future scenarios of the 3D visual content
eco-system. The nature of this discontinuous change is carefully investigated
through the scenario analysis. Relying on the stratified analysis using pair-wise
comparison, this study attempts to identify the significant decision variables. The
multi-dimensional scenario analysis is expected to help the researchers and the
industry insiders draw the strategic implication. The instrumental role of the
production capabilities and experience validates the significance of the govern-
ment policy support as well as the cooperative efforts among the firms
? Key words: 3D visual contents, ecological perspective, foresight, strategy,
scenario

More Related Content

2011 3 d ???? ?? ????? ?? ??? ?? ??

  • 1. ?????? ??? ?????? ?12? 3? 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ??* 5)6)7) ???* ????? ?? ???** ????????? 3D ????? ???? ?????, ???? ???? ??? ????, ??,? ?,?? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ????. ???? ??? 3D ????? ?? TV, PC, ??? ? ??? ??? ?????. ???? ?? TV, PC, ??? ? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ?? ? ??? ??? ? ??? ?? ???? ??? ???? ??????. ??? ???? ??? ?? ? ?? ??? ??? ??? ??? ????. ? ????? 3D ???? ??? ?? ???? ??? ?? 3D ?????? ?? ????? ??? ???? ??? ?? ? ????? ??. PC ??? ???? ???? ??? ??? ??? ????? ??? ?? ??? 3D ???? ?????? ??? ???? ???? ?? ?? ? ?? ??? ??? ??? ???? ?? ??? ????? ????, ?? ?? ?? ? ???? ? ??? ? ? ?? ??? ??. 3D ???? ??? ?? ???? 2D ?? ??? ?? ???? ??, ?? ???? ??? ?? ?? ??? ?????, ??? ??? ??? ???? ????, ?? ?? ??? ??? ?????? ?? ??. ????: 3D ????, ??? ??, ?? ??, ??, ???? * ? ??? ?????? ??? ???? ???????. ** cparkdba@cau.ac.kr. *** mike0909kim@gmail.com.
  • 2. 112 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? 1. ?? 3D ????? ???? ?????, ???? ???? ??? ??? ?, ??,??,?? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ??? ?(???????,???????,?????,?????,???,??? ????, 2010). 2009? ?? <???>? ?? ?? 3D ?? ??? ??? ???? ???? ?? ??? 3D ?? ??? ???? ????? ??? ?, 3D ??? ?? ??? ????. ?? ?? ??? 30% ??? ???? ?? ???? 3D ?? ??? ??? 2008??? 2% ??????, 2009? 11%? ?? ??? ?, 2010??? 21%? ??? ?????(MPAA, 2011), 2011? ???? ?? ??? ??? ????. ????? 2009? 9?? ???? 3D ??? ??? 2010??? 26??? ????(??????? ??????, 2010), 2011?? ?????? ??? ?? 3D ??? 40? ??? ?????(???, 2011), 11??? `3D ???????¨? ??? ????(???, 2011). ???? ??? 3D ????? ?? TV, PC, ??? ? ??? ??? ?????. ???? ?? TV, PC, ??? ? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ?? ? ??? ??? ???? ?? ???? ??(indirect network effect)? ???? ????(two-sided market)??. ??? ???? ??? ?? ? ?? ??? ??? ??? ??? ????. ?? TV ??? ??, ??? ????? ???? ???, ???, ?? ? ?? ??? ?? ??? ?????, 3D ????? ??? ??? ??? ? ??? ?? ? ?? ??? ??? ?????. TV ???? 3D ????? ??? ????? ???? ?????, ????? ???? ??? ??? ???? ?????. ?? IPTV, ? ??? ?? TV ??? ??? ???,??? ??? ?????, ???
  • 3. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 113 iTV, ??? ??? TV, MS? X?? ??? `????? TV¨ ? ??? ??? TV ??? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????. ??? ??? ???? ?? ??(broadcasting)? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?????(narrowcasting)? ?? ???? ?(egocasting)?? ????. ??? ??? PC ?? ? ???? ???? ??? ?? ?? ??? ????? ????? ??? ???? ????. ???? ??? ?? ???? ????? ??? ??? ?????? (path-dependent) ??? ?????? ??????(path-creative) ???? ?????? ????? ????(Garud and Karnoe, 2000). ?????? ??? ?????? ?? ?? ??? ??? ??? ??, ?????? ???? ????? ??? ?? ??? ???? ?? ?????(弥梳 V崗, 2008). ?? ???? ??? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ???, ?? ??? ?? ??? ??(foresight)?? ?? ??? ?? ? ?? ???? ???. ??? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ??? ???? ????, ????? ???? ?? ?? ??? ???? ?? ????(Courtney, 2001). ?????? ??? ??? ??? ?? ????? ????? ??? ?. ??(Porter, 1985)? ????? ^??? ??? ? ???? ?? ??? ?? ??? ???, ??(forecast)? ???, ??? ??? ??? ?? ̄? ????. ???? ??? ????? ??? ??? ?? ??? ??? ???? ? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ????? ??? ? ?? ??. ??? ?? ??? 3D ?? ??? ?? ????? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ????. ? ????? 3D ??? ? ??? ?? ???? ??? ?? 3D ?????? ?? ????? ??? ???? ??? ??? ????? ??. PC ??? ???? ?? ?? ??? ??? ??? ????? ??? ?? ??? 3D ????
  • 4. 114 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?????? ??? ???? ???? ?? ?? ? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ????? ???, ?? ?? ??? ??? ? ? ??? ? ? ?? ??? ??. 2. ?? ?? ?? 3D ???? ??? ?? ????? ?? ??? ???? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ??? ????. ?? ??? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ??? ?? ????. ??? ??? ????? ??? ??? ??? ????? ?? ???? ???? ?? ??? ????. 1) ?? ?? ?? ?? ??? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ???? 2005? ?????? ??, 2006? ?? ??????? ????(Future Exploration Network)? ??, 2007?? ?????????(ETRI)? ?? ?? ??. ? ???? ?? ????? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ????, ?? ?? ? ??? ?? ????? ????? ?? ??? ??? ?? ????? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ? ?? ????. ?????(2005)? ????? ?? ??? ??? ?? ?? ???? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ? ??. ?? ??????? ?? ??(Future Exploration Network, 2006)? ??? ?? ???(mainstream media)? ?? ???(social media)? ? ? ???? ?? ??(symbiotic
  • 5. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 115 relationship)? ??? ?? ????. ???????????? IT ?? ? ??? ??? ???? ??? ????? ??? ?? ?? ??? ??? ?(???,???,???,???, 2007). ? ???? ??? ???? 2013 ??? ??? 3D, ??, ??? ??? ?? ??? ?????? ??? ??? ????. ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ???? ???? 2006 ? IDATE, 2006? ? 2007?? ????????, 2007? ABN AMRO ??, 2007? ?? ????? ????, 2008? ???????????? ?? ?? ??. ??? ??????????? IDATE? ?????? TV ?? ? ??? ????? ?? ??, ?? ? ???? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ????(Mayer, 2006). `??? ????? TV¨, `????? ??? ??¨, `TV ??? ??¨? ? ?? ????? 2015??? ????? ???? ??? ?? ? ???, ???? ??? ?????? ??? ? ???, ??? ??? ???? ??? ???? ???, ????? ??? ??? ? ??? ????. IDATE? 2009? ?? ????? ??? 2020?? TV ?? ???? `My video Web¨, `Broadcast as usual¨, `Community TV¨ ? 3?? ????? ?????, ?? ? ????? ? ??? ??(IDAE, 2009). ????????? ?? ?? ??? ??? ?? ????? ??? ? ??(???,???, 2006). ??? ??????? ???? ??? ?? ?? ???? ?? VOD(video on demand) ??? ??? ??? ????. ??? ??????? ?? ??? ??? ?? ????? ????? ??? ??? ????. ???,???,???(2007)? ?? ??? ??? ?? ????? ????. ??? ????? ????? ??? ??? ??? ? ?? ??? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ????? ????. ??? ????? ?? ??? ??? ?????
  • 6. 116 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ???? ???? ????, ??? ?? ??? ???? ??? ???? ? ????. ???????????(2008)? ?? ??? ?? ??? ? ? ?????? ???? ????? ???? ??? TV? ?? ??? ????? ????. ?? ????? ????? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ?? ? ? ?? ????? ??? ? ??(DCMS, 2007). ??(transformation) ????? VOD? ??, ??(consolidation) ??????? ?? ??? ??? ?? ??, ???? ???(extreme fragmentation) ????? ??? ??? ??, ??(stagnation) ??????? ?? ???? ??? ??? ?. ABN AMRO ??? 2006?? ??? TV ??? ??? ? ???, 2007 ??? ?? ???? ??? ???? ??? ?? ???? ????(Wal and Kernkamp, 2007). ????? ????? ?? ??? ?? ????? ? ??? ?? ? ??? ?????. ??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ???? ?? ?? ??? ??? ???? ???, 3D ??????? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ????. 3D ????? ??? ?? ???? ??? ?????(ZetaCast)? ?? (McCann, 2009)? 3D ????? ????? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ? ???, ?? ??? ?? ?????? ?? ??? ??? ????? ????? ???. ?? ? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ???? ????? ????, ??? ?? ?? ??? ????? ???? ???? ???. 2) ???? ?? ???? ?? ?? 2000?? ??? ??? ?? ??? ?? ????? ???? ????
  • 7. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 117 ??? ??? ??? ???????, ???? ?? ??? ???? ?? ??? ???? ???? ???? ???? ??? ??? ??? ??? ??, ? ?? ?? ??? ??? ?????(Arsenault and Castells, 2008). ?? IP(Internet Protocol)? ???? ? ??? ??? ??? ??(disruptive technology)? ?? ??? ??? ???, ???? ??? ???? ??? ?? ??? ????? ????? ????(???, 2009). ??? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ?? ? ?? ??? ?? ??? ????, ?? ??? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ???, ??? ?? ??? ?? ?? ???? ? ???? ?? ??? ???? ??? ?? ?? ?????(Bowman and Willis, 2005). ??? ?? ??? ????(complements)??? ??? ???? ???? ???? ????? ???? ???? ???? ?? ? ?????? ????(Walled Garden) ???? ???? ???? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ???? ????. ?? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ??, ?? ???? ??, ?? ???? ??? ??? ???? ??? ?? ???? ????? ???? ????? ????(???, 2010). ?? ???? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ???? ?? ?? ??? ??? ??? ????(???,???, 2010). ??? ??? (Bowman and Willis, 2005)? ??? ??? ???? ?? ????? ?? ??, ?????(Leonhard, 2009)? ??? ??? ??? ???? ??? ?? ?? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ??? ????? ????. ???? ????(cluster)? ??????(value network)? ?? ?? ???(complexity), ?????(self-organization), ??(emergence), ?? ?(co-evolution), ??(adaptation)? ?? ?? ???? ????? ??? (Peltoniemi and Vuori, 2004). ???? ??? ???? ??? ??, ???
  • 8. 118 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ??? ?? ?? ????? ????? ???? ???? ??? ?? (feedback loop)? ?????? ??? ??? ? ?? ??? ?? ??? ????? ?? ????. ? ??? ??? ??? ???? ???? ?? ??? ?? ?? ???, ??? ???? ???? ?? ?? ? ????, ??? ???,???,??? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ? ??? ???? ??? ??? ???? ????. WEF(World Economic Forum)? ??? ?????(digital ecosystem) ?? (WEF, 2007)?? ?? ?? ??? ?? ??(?? ??, ???? ??)? ???? ??(???, ???)? ? ??? ???? ????? ????. ???(2009)? WEF? ??? ???? ?? ??? ??? ???? ?? ? ???? ????? ???? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ???? ?? ???? ??? ???(Safe Haven) ????, ?? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ???, ???? ?? ??? ?? ???? ?? ??(Middle Kingdom) ????, ??? ???? ?? ???? ?? ?? ??? ???? ??? ????? ?? ???? ?? ??(Youniverse) ????? ????, ? ????? ??? ?? ?? ?? ?? ???? ??? ?? ???? ??? ????. ???,???(2010)? ??? ??? ???? ???? ??? ?? ? ???? ????, ??? ?? ??? ??????? ??????? ????, ???? ??? ??? ?? ??? ????? ????, ?? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ????. ??? ???? ??? ????? ??, ??? ????, ??? ??? ??? ??? ??? ???? ???? ? ?? ??? ?? ? ??? ????, ?? ??? ??? ??? ??? ?? ??, ??,?? ??? ?? ???? ???? ???? ??, ?? ??? ??? ??, ??? ???? ???? ??? ??? ????
  • 9. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 119 ?????, ??? ????? ????? ????, ?? ???? ?? ???? ??? ?? ????. ???(2010)? ?? ??? ????? ?? ??? ??? ???? ?? ???? ???, ??? ?? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ??, ?? TV? ???? ??? ? ?? ?? ????, ? ????? ??? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ???? ?? ??? ??? ???? ???? ???? ? ???? ? ???? ????. ???? ?? ???? ?????, 3D ????? ???? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ???, ?? ??? ?? ????? ?? ??? ??? ????? ????? ???. ??? ? ????? 3D ???? ??? ?? ????? ????, ?? ???? ?? ????? ??? ?? ??? ??????. ?? ?? ??? ??? ? ??? ?? ????. 3. ?? ??? 1) ???? ???? ?? ??? ???? ??? ?2? ???? ? ? ??? ????? ??? ?, ?????(Royal Dutch Shell)? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ? ??. ?? ??, ?? ???? ??? ?? ??? ??????, ??? ??? ???? ??(Schwartz, 1991)??? ??? ???? ??(Dator, 1998) ? ?? ???? ??(South Wind Design, 2001) ?? ?????. ?????? ???? ???? `??? ? ?? ?? ????(thinking
  • 10. 120 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? the unthinkable)¨? ? ??? ???, ?? ??? ??? ????? ?? ??? ??? ??? ??? ??? ?? ?????? ????? ?? ???? ????? ???? ?? ????. ??? ????? ??? ?? ? ??? ?? ??, ??? ????? ?? ????? ?? ??? ? ????. ??? ???? ??? ????? ?? ??? ???? ?? ??? 4?? ????? ???? ? ????? ??? ??? ? ??? ???? ????. ? ???? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ??. ???? ???? ??? ????? ?? ?? ?? ? ?? ?? ????? ?? ???? ??? ???, ??? ?? ??? ???? ????? ???? ?? ??? ??? ?? ???? ????. ? ??? ??? ??? ???? ?? ??? ????? ?? ??? ???? ? ??? ??? ?? ?????. ???(List, 2005)? ???? ??? ??? ??? ???? ????? `???? ???? ??(scenario network mapping)¨? ????. ???? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ????, ??? ????? ??? ?? ?? ??? ????. ?? ??? ???? ??? ????? ?? ???? ??? ??? ??? ??? ???? ?? ?? ??. ????? ???? ??(morphological paths)? ??? ???? ?? ? ????? ????(backcasting)? ????. ?? ???? ???? ??? ??? ????. ???? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ???,???,???(2008)? ?IPTV ??? ?? ?? ? ? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??: SNM? ?????, ???(2009)? ????????? ??? ?? ?????? ??? ??: ???????? ?????, ???,???(2010)? ??????? ??? ?? ???? ?? ??? ???, ???,???(2010)? ???? ??? ???? ????? ?? ??: ??? ?? ????? ????? ??
  • 11. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 121 ??? ?? (??? ???) ? 1: ???? ?? ?? ?? 1.1. ?? ?? ?? ?? 1.2. ???? ?? ?? ?? ? 2. ????? ?? 2.1. ??? ?? ??? ?? 2.2. ??? ??? ??? ??? ?? 2.3. ??? ???? ?? ? 3. ??? ??? ?? 3.1. ?? ? ?? ??? ?? ?? 3.2. ?? ??? ?? ?? ? ?? <?? 1> ??? ???? ??? ???? ?? ??? ????? ?? ??. ???? ???? ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ????, ? ??? ????? ????? ?? ??? ??. ?? ?? ??? ??? ?? ??? ????. ??? ? ????? ??? ?? ???? ??? ??? 3D ???? ??? ?? ????? ????. ? ???? ?? ???? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ? ?? ????. 2) ??? ???? ??? ??? ???? ???? <?? 1>? ?? 3??? ????. ??, ??? ????? ????? ??? ???? ??? ?? ?? ??? ????, ??? ??? ??? ???? ??? ???? ?? ???
  • 12. 122 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ????. ?? ?? ??? ?? ??? ??, ??? ??? ??, ?? ??? ?? ? ?? ??? ??? ??? ?, ??? ???(analytic hier- archy process: AHP)?? ??? ???? ???, ???? ?? ??? ?? ??. ??? ???? ?? ?? ?? ???? ? ??? ?? ? ???? ? ??? ??? ?? ?????? ???? ??? ???? ????. ? ????? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ???? ????? ???? ? ???? ????(???,???,???, 2008). ??, ????? ?? ??? ??? ?? ??? ??, ???,???,? ?? ??? ??, ???? ???? ????. ??? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ????, ???,? ??,??? ??? ????? ?? ?? ??? ????. ?? ???? ????? ?? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ????. ??, ???? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ?? ? ?? ??? ?? ??, ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ??? ????. ??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?????? ???? ??? ? ??? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ???? ?? ? ?? ??? ??? ????. ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ???? ? ????? ??? ?? ??? ????. 4. ????? ?? 1) ???? ?? ??? ?? ??? ???? ???? ??, ? ??? 3D ????? ?? ???? ? ?? ??? ???? ????. ??? ??? (?)????????,1)
  • 13. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 123 ?? ?? ?? ???,??? ?? ??? ?? ?????, ????? ? ???? ?? ??? ?? ?? ???? ??? ??? ??? ?? ?? ???? ??? ?????? ?? ? ??? ?? ?? ?????? ??? ?? ???,???? ?? ??? ?? ???? ???, ???? ?? ??, 3D ???? ??? ????? ?? ?? ??, 3D ??? ?? ?? ??,?? ?? ??? ?? ????? ?? ?? ?? ?3D ????? ?? <? 1> 3D ???? ??? ?? ?? Future UI ????2) ? NBIC ??3)? ??? ???? 10? ??? ?? ???? ?? ?????. ?? 3D ???? ??? ?? ?? ? ?? ?? ??? ????? ??? ????. ?? ?????? ??? ???, ???? ?? ??, 3D ???? ???, ???? ?? ?? ??, 3D ??? ?? ?? ?? ?????. <? 1>? ?? ?? ????? ??? ???,???, ???,???? ? ??,??? ???? ?????, ? ?,?? ??? ??????? 3D ????? ??? ??? ? ?? ?? ? ??? ? ??? ???. ?? ?? ????? ??? ??? ?? ??, ??? ? ???? ?? ?? ???? ??? ?? ??, ??? ?? ?? ??, ??? ??, ??? 1) (?)????????? ????????? ????? ????? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ??? `??? ??? ????¨? ????? ??? ?? ??? ???, ??? ??? ??????? ?? ????. 2) Future UI ????? SERI? DegiEco? ????? ????, ???? ??? UI(user interface) ?? ????? ??? ? ????. ?? ?????? ?? ??? ????? ??? ???. 3) NBIC ??? ???????? ???? ?????? ?? ?? ????? ????? ??? ????. NBIC? ??(Nano), ???(Bio), ????(Information Tech), ???? (Cognitive science)? ??? ????? ??? ?? ??? ????.
  • 14. 124 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?? ?? ?? ???,??? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ???? ??? ? ?? ????? ???? ?? ??????? ???? ??? ?? ?? ????? ??? ??? 2D ?? ??? ??? ???? ?? ? ??? ??? ?? ???,???? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ???? ? ???? ???? ???? ??? ?? ?? ???? ?? ??? ??, ???? ?? ?????? ??? ??? ??? ? ?? ?? ?? ?? ??,?? ?? ??? ?? ??? ?? ??, ???? ?? ??? ??? ?? ? ???? ??? ??? ?? ? ?? ?? ??? <? 2> 3D ???? ??? ?? ?? ?? ?? ??? ??? ??? ? ?? ?? ?? ?? ?? ?????(<? 2> ??). ?? ?? ??? ?? ????? ??,?? ??? ??? ?? ?? ???? ??? ??? ? ??? ?? ? ??? ? ??? ???. ??? ??? ? ??? ?? ??? ??, ??? ??? ??, ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ???? ??? ????? ????. ?????? ???,???, ???,??? ? ? ??,??? ???? ????, ? ??? 5?? ??? ???. ?? ?? ???? ????? ???? ???? ??? ???? ???? ?????. ?? ????? ???? ?? ?? ???, ????? ?? ?? ?? ??? 3D ???? ??? ?? ?? ? ?? ??? ?? ??? ? ?? ????? ?????(<? 3> ??). ?? ?? ? ??? ??? ? ?? ?? ????? ???? ???(Expert Choice)? ??? ????, ???? ??? ??? 0.1? ????. ???? ?? ??? ??, ??? ??? ??, ?? ??? ?? ? ?? ??? ?? ?? ????? ??? ?? ???, ? ???? ??? ???? ???? ??? ??? ???? ????.
  • 15. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 125 ?? ?? ?? ? ?? ???,??? 1 ??? ???(??? ??? ??) ?? 2 ??? ???(?????) ?? 3 ?? ??? ???(?????) ?? ??? ???(??) 4 ??? ???(??) ???(??) 5 ??? ???(?????) ?? ???,???? 6 ????? ??? ??? 7 ????? ??? ??? 8 ????? ?? ?? ??? 9 ????? ???? 10 ????? ?? ?? ??? ??,?? 11 3D ?? ???? ?? 12 3D ???? ??? ??? 13 3D ???? ?? ?? ??? 14 3D ???? ?? ?? ???? 15 3D ???? UI/UX ????? ??? <? 3> ?? ??? ????? ?? ??? ????? ??? ??? 44.5%? ?? ??? ??? ????. ?? ?? ??? ?? ??? ?? 21.3%, 19.9%? ??? ??, ?? ??? ?? 14.2%? ??? ? ?? ?? ? ????? ?? ?? ????. ???? ??(inconsistency index)? 0.02? ??? ??? ??? ?? ??? 0.10?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????(<?? 2> ??). ?? ???? ?? ?? ???? ??? ???? ??? ??, ?? ??? ??? ??? ???? ?? 32.2%, 30.5%? ?? ?????, ?? ?? ???18.7%, ?? ??? 18.7%? ????(<?? 3> ??). ??? ? ??? 0.00273?? ??? ??? ??? ?? ??? 0.10?? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????.
  • 16. 126 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? <?? 2> 3D ???? ??? ?? ?? <?? 3> 3D ???? ??? ?? ?? ?? ?????? ?? ????? ???, ???, ???? ? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ?????. ?? ?? ?? ??? ??? ??? ?? ??? ???? ?? ???? ???? ?? ??? ??? ??? ??, ?? ? ??? ? ???? ?? ??? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ?????. ??? ?? ??? ?? ?? ??? ? ?? ??? ?? ? ???? ???? ? ?? ??? ?? ????(<? 4> ??).
  • 17. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 127 ?? ?? ?? (??? ??) ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? (?? ??) ?? ?? ?? ???? 2 ???? 1 ?? ?? ?? ???? 4 ???? 3 <? 4> 3D ???? ?? ????? ?? 2) ????? ?? ????? ?? ??? ??? 3D ???? ???? ?? ??? ?? ?? ?????? ?? ??? ????. 3D ???? ???? ??? ???? ??? ? ????, ??? ???? ??? ???(???, ??, ????? ?), ??(???, ?? ?), ???(??, ??, ?? ???? ?)? ? ???? ???? ?? ?? ??? ?? ???? ???? ?? ??. 3D ????? ??? ?? ??? ?? ???,???, ???,????, ??,??? ? ?? ?? ??? ??? ? ??? ?? ???? ??? ?? ?????, ?? ?? ???? ???? ?? ?? ????(<? 5> ??). ???? ???? ??? ??? ???,??? ??? ??? ?? ???? ?? ?? ??? ?? ?? 3D ????? ?? ???? ??? ???? ??? ????. ????? ? ??? 3D ???? ???? ???? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ??? 5? ??? ????(<? 6> ??). ???, ?? ?? ????? ???? ?? ???, ?? ? ????? ?? ? ?? ??? ??? ??? ?? 3.86?? ?? ?? ??? ??, ?? ?? ???? ??? ?? ??? ??? ??? 2.86?? ?? ????. ?? ???? 3D ????? ?? ? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ??? ? ??. ???, ??? ??
  • 18. 128 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?? ?? ?? ???,??? ???,???? ??,?? ?? ?? ??? 17.3% 37.0% 37.7% ?? 67.4% 54.0% 45.7% ??? 15.3% 9.0% 16.6% ???? ?? 0.040 0.004 0.030 <? 6> ??? ?? ?? ?? ?? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ??? - 3.86 3.07 ?? 3.07 - 2.86 ??? 3.46 3.6 - <? 5> ??? ?? ?? ?? ?? ???? ???? ??? ??? ?? 3D ???? ???? ??? ?? ????,4) ??? 3D ???? ???? ??? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ?????.5) (1) ???? 1 ? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ??? ??? ?? 4) 3D ????? 1970???? ????(amusement park)?? ??? ??? ????? ?? ?????. ? 3D ???? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ?????. ??? ?? <???>? 3D ????? ???? ????. ?? ???? ?? <???>? ?? 2??? ??? ?? ?? ? ? ?? ??? ?? ??? ?? 3D ????? ????? ???. ? 5? ??? ??? ???(??? ????, 2010) ?? <???>? ?? ??? ??? ????? ????? ?? ?? ?? ??? ????. ??? ??? ???? <???> ?? ?? ??? ??? ?? ?? 3D ????? ??? ??. 5) ??????? ? ??? ?? ??? ??? ??? 5? ??? ????. 3?? ??? ? ?? ??? ???? ? ?? ????.
  • 19. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 129 ?? ??? ? ?? ??? ??? ??????. ???? ??? ??? ??? ?? ???? ?????? ???? ??? ???? ??? ?? ? ??? ????. ???? ???? ?? <????>? ?? ?? <? ?? ???>, <????>, <??, ??? ??>, <??? ??>, <?> ? ??? ??? ?? ????? ??? ???? ????. ?? ?? ???? ???? ?????? 2010?? 10%? ???? ? ?? ??? ????? ???? ?????. ??? ??? ????? ??? ??? ???? ???? ??? ????? ??? ??? ??? ?? ???, 3D ?? ???? ??? ?? ??? ??? ???? ???? ??? ???? ??? ????? ??? ??? ? ??. ??? ??????? ??? ??? ?? ??. ??? ? ????? ???? ???? ?? ????? ? ??? ??. ??? 3D ???? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ???. ?? ??? 3D ???? ???? ??? ?? ???? ?? ????, 3D ??? ??? ??? ??? ??? ??? ????. ??? ?? ?? ??? ???? ??? ????, 3D ??? ?? ??? ???? ??? ? ??? ?? ?? ????. ?? ???, ??? ???, ??? PC ?? ? 3D ??? ??? ??? ??? ???? ????? 3D ?? ??? ??? ??? ??? ?? ???? ????. ??? ??? ?? ??? ????? ??? ??? ?? ??? ????, ?? ?? ?? ???? ????? ????? ???? ? ??. ??? ???? ??? ????. ????? ???? ?? ???? ? ? ???? ?? ??? ?????, 3D ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????? ??? ???? ?????? ???? ? ???? ?? ? ??. ?? ???? ?? ??? ?? ??? ??? ?? ???, ??? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ? ? ??. <???? ???>, <???? ? ??
  • 20. 130 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ??? ??? ???? ?? ??? ??? ? TV ??? ??? TV ? ? ??? ?? UCC PC, ???? <?? 4> ???? 1? ???? ?>, <????K>, <??? ??> ?? ?? ????? ?? ????. `???? ???¨? ??? ????. ?? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ???? ?????? ??? 3D ??? ???? ?????, ???? ??? ??? ???? ?? ???? ?????? ???? ?? ????? ???? ?? ????. ?? ???? ???? ???? ?? ??? ??? ??? ????. ??? ??????? ?? ? ?? ??? ???? ?????(station identity)? ???? ??? ?? ? ? ? ???, ??? ?? ??? ?? ??? ? ?? ? ???? ??? ??. ?? ??? ??? ????? ??? ? ?? ?? ???? ?, ?????? ??? ???? ??? ?? ? ??. ? ????? <?? 4>?? ??? ??? ???, ??? ???, AC(associated content)? ?? ??? ??(content farm)? ??? ???? ???? ????? ???? TV ???? ?? ?? ??? 3D ???? ? ???? ?? ????. ???? ???? ??? ??? TV ???? ??? ?? ???? MBC `?????¨? KBS `?????¨ ?? ???? ??? ????.6) ????? ??? ??? ???, ??? ??? ??? 6) 2011? 2? ????????? ??PD???? ???? ????????? ????
  • 21. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 131 ?????? ???. ??? ??? ??? ???? ???? ???? ????? ???? ? ??? ??? ???? ????, ???? ??? ???? ????? ?????? ?????? ???? ???, ????? ??? ??? ???? ??? ? ?? ????. ???? TV ???? ????? ?? ? ?????? ??? ???? ???? 3D ???? ???? ?? ??? ??? ?? ??,???? ??? ??? ?? ???? ???? ???? ?? ??? ??? ? ??. ??? ??? ?????? ?? ??? ???? ??? ????? ? ??? ??? ?????, ??? ???, ??? ???, AC? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ???? ??. (2) ???? 2 ? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ???? ??? ??? ???? ??? ? ?? ??? ??? ????. 3D ????? ?????? ???? ???? ??, ??? ??? 3D ????? ? ??? ??? ? ??. 3D ??? ??? ???? ??? ?? ??? ????, ??? ?? ???? ?? ???? ???? ??? ??? ????. ??? ??? ???? 3D ??? ????? ????? ???, ??? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ???? 3D ??? ?? ??? ?? ?? ????.7) ?? ???? ?? ??? ??????? ??? ????? ???????? ??? ??? `????? ??? ?? ??? ??? ??¨? ??? ? ???? ????. 7) ?? ?? ???? ??? ??, ??? ??, ??? ?? ??? ???? ????. ?? ??? ????? ??????.
  • 22. 132 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?, 3D TV? 3D ???? ??? ??????, 3D ???? ??? ??? ??? ???? ???? ??. ??? ?? 3D ?? ??? ???? ?? ? ??? 3D? ??? ?? ?? ?????, ?? ? ?? ??? ???? ??, ????? ??? ?? ??? ????? ???. ?? ???? ???? ?? ?? ???? ???? ??? ?? ? ?? ??? ??? ?, ??? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ????. ??? 3D ????? ??? ??? ??? ?? ???? ???? ?????. ?? <???>? ????? ????? ?? ???? 3D ????? ?? ??? ???? ?? ?????, ? ???? ??? ??? ??? ?? ??.8) ??? ??? ??? ???? 3D ????? ????? ????? ???? ???? ????, ?? 3D ?? ??? ??? ?? ??? ?? ? ???? ??. ? ????? ???, TV ??? ???? 2020?? 3D TV? ????? ?? TV?? ?? ???? ??? ?? ? ? ??. ?? ???? ???? ?? 2004??? 3D ??? ???? ??? ?? ?? ?? ??? ?????. ?? 3D ?? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ????? ?? ?? ???? ???? ?? ? ????? ? ??? ?? ?? ? ??.9) ? ????? <?? 5>? ?? ??? ????? ???? ??? ?? ??? ?? ??? ???? 8) ?? <???>? ???? ? 5,300? ???, 2009? ?? ?? ???? ? 3,187? ???(??????? 2010). 9) 3D ????? ?? <7??>? ??? ??? ??? ??? ?????? ?? ??? ? ??? ?? ? ?????? 3D? ???? ?? ?????? ????. ??? ??? ??????? 3D ?? ???, 2AM? ??? ???, 3D ?? ?? ??? ???? <7??>? ?????? ?? ??? ????? ?? ?? ???? ???? ???? ??? ??? ????? ???.
  • 23. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 133 ??? ??? ???? ??? ????? ??? ??? ??? ??? ?? PC, ???? ??? TV <?? 5> ???? 2? ???? ???. ?? ??????? ?????? ????? ?? ??? ??? ??, ??? ??? ????? ????? ??? ?????, ??? ? ?? 3D ???? ???? ? ?? ???, ?? ?? 3D ???? ?? ??? ?? ??? ???. ? ????? ??? ????? ???? ??? ?? ??? 3D ?? ??? ???? ?? ????. 2003? ??? ??? ????? `??? ???¨? 100? ?? ?? ??? ?????? ??? ????, ??? ????? ??? ??? ??? ??? ???. `??? ???¨? ??? ??? ??? ?? ??? ????, ??? ????? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ??.10) (3) ???? 3 ? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ?????, ??? ??? ?? 10) ??? ??? ????? ????? ???? ??? PD(? ???????? ??)? ? ??? ? ? ?? 2005?? ?? ????? ????.
  • 24. 134 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?? ??? ? ?? ??? ???? ??? ????. ? ??? ???? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ????(Freemium: Free + Premium) ??? ??? ?????(Anderson, 2009). ???? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ???, ???? ?? ??? ???? ??? ??? ? ?? ???. 3D ????? ??????, ???? ??? ? ?? ???? ?? ??? ????? ??,??? ?? ??? ???? ???? ???? ??? ??? ? ??. ????? ??? ??? ????? ??? ??? ??. MP3??? ?? ??? ???? ????? ??? ???? ?? ????? ?? ??? ??? ?? ???.11) ? ?? ? ? ??? CD? ?? ???? ??? ?? 500? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ??? ?? ?????, ?? ??? ??? ???? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ????. ??? ???? ? ?? ?????? ??? ? ?? ??? ???, ??? ??? ??? ???? ?? ???? ????. ????? ????? DRM ? ??? ??? ??? ?? ? ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ????, ??? ????? ?? ?? ? ?? ?? ???? ?????, ??? ?? ?? ??? ???? ????. 3D ????? ??? ???? ??? ???, ????, ?? ??? ????? ?? ???? ???? ??? ??? ?? ? ??. ??? ???? ??? ??,???? ??? ?? ??,??? ???? ??? ?? ?? ??. ??? ????? ???? ?????, ?? ? ?? ?? 11) 2000? ?? ?? ??? ??? 4,104? ?????, 2005? 1,087? ??? ????, 2006??? 848? ??? ????(???????, 2008). ????? ??? 2001? 3? ?? ?? ?? ??? ???, 50? ? ?? ??? ??? 2001? 7? ?? ?? ??? ??? 2004? ?? ??? ??? ?? ??? ????. 2007??? 20? ? ?? ??? ??? ?????, 10? ? ?? ??? ??? ?? 2006? 9? ???? 2007? 3? ???? ?????(???????, 2009).
  • 25. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 135 ??? ??? ???? ????? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ??? PC, ???? <?? 6> ???? 3? ???? ?? ? 2004? ?? ???? ????????? ??? `????¨? 2005? KOTRA? ?? ??? ????? ???? ??? ?? ??? `?? ??(Tree Robo)¨ ? ?? ??? ? B2B ?? ???? ??? ?? ??? 3D ????? ???? ?? ????. ???? 3??? <?? 6>?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ???? ????. ??? ??? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ??? ?? ? ? ??, ??? ????? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ????. ??? 3D ???? ???? ??? ?? ? ?? ?? ??? ??? ?? ???? ? ??. 3D TV? 3D ???? ???? ???? ? ?? ?????? ??? ??? ??? ? ? ??. ??????? ??? TV? ?? ?? 3D ???? ??,?? ?? ?????? ??? `???? 3D ??? ????¨, `3D ?? ??? ??¨ ?? ????, ??? ??? ???? ??? 3D ??? ??? ?????, ??? ??? ???? ??? ??? ? ??. ?? ??? IPTV? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ?? ?? ??. (4) ???? 4 ? ?? ????? C-P-N-T? ?? ?? ????? ???, ??? ??
  • 26. 136 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ??? ??? ???? ????? ?? ??? ??? ? UCC ??? ?? PC, ???? <?? 7> ???? 4? ???? ? ???? ??? ? ?? ??? ???? ??? ????. ???? 4??? ????? <?? 7>? ??. ????? ??? ????? ?? ??? ????, ?????? ???? ?? UCC(User Created Content)? ??? ??? ?? ???? ???. 3D ???? ???? ??? ??? ???? ??? ? ?? ???? ??? ??? ??? ??? ?? ????, ????? ?? ?? ??? ??? ?? ???? ??? ??? ???? ?? ??? ????. ?? <???>? <????> ?? ?? ??? ??? ??? ?? ??? ?? ?, ????? 3D ????? ??, ?? ?? ? ??? ??? ?? ??. ?? ?? ???? ?? ??? ????? ?? ??? ???? ??? ?????, 3D ?? ???? ?? ?? ????? ??? ??? ?? ? ?? ????. ??? 3D ???? ? 3D ????? ??? ? ?? ??? ??? ??? ??, ?? ?? ? ??? ???? ?? ??? ? ??. 3D ?? ???? ?? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ????? ???? ?? ??? 3D TV? ???? ?? ???? ??? ?. 1990?? ?? PC?? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ?? ? ??? 3D ????? ???? ?? ????.
  • 27. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 137 ?? ???? 1 ???? 2 ???? 3 ???? 4 ???? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ?? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?? ????? ?? ???? ?? ????? ?? ?? ??? ?? ??? ?? ??,?? ????,?? ??? <? 7> 3D ?? ????? ??? ??? ?? 3) ??? ??? ?? ??? ??? ? ?? ????? ???? ??? ?? ???, ?? ? ?? ??? ??, ?? ??? ?? ?? ???? <? 7>? ??. ???? ???? ??????? ???? ???? ?? ????? ? ?? ??? ?? ??? ???? ?? ????? ??? ???? ??? ??, ??? ?? ??? ????? ?? ???? ??? ?? ??? ? ???? ?????. ?? ??? ??? ??? ?????? ?? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ????? ?????. ? ??? ???? ?? ?? ????, ??? ?? ??? ???? ??????. ???? ? ?? ?? ?? ??? ??? ?? ? ?? ???? ????, ??? ??? ? ???? ??? ??? ?????? ???? ?????. ??? ??? ??? ???? ????? ??? ??? ???? ???? ?? ??? ??(win-win)? ? ?? ??? `? ?¨ ????? ????. ????? ??? ????? ??? ??? ? ?? ?????? ???? ? ?? ??? ??? ????. ? ??? ???? ?? ?? ???? ???, ??? ?? ??? ?? ?? ??????. ?????? ?? ?? ???? ?????? ??? ???? ?????? `????? ??? ?? ????¨? ????. ? ?? ????? ?? ??? ???(viral marketing)? ?? ?? ??? ? ????, ?? ? ?? ??? ????.
  • 28. 138 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ??? ??? ???? 3: ???? ?? ???? 1: ?? ??? ??? ???? 4: ???? ?? ???? 2: ????? ?? ??? ?? ??? ?? <?? 8> 3D ???? ???? ????? ? ??? ???? ?? ?? ????, ??? ?? ??? ???? ??????. ?? ?? ? ?? ?? ??? ???? ??? ?????, ????? ????? DRM ? ??? ??? ??? ?? ? ?? ??? ?? ?? ? ?? ?? ????, ??? ????? ?? ?? ? ?? ?? ???? ?????, ??? ?? ?? ??? ???? ???? (Freemium) ??? ???? ?? `???? ??? ?? ????¨? ??? ?. ??? ??? ???? ??? ???? ? ?? ????? ??? ??? ?? ??? ??. ? ??? ???? ?? ?? ???? ???, ??? ?? ??? ?? ?? ??????. ????? ??? ?? ????? ???? ??? ??? ?? ???? ?? ???? ????, ???? ?? ??? ??? ? ?? ????? ??? ???? ?? ??????, `???? ??¨? ????. ?? ???? ???? ???? ??????, ??? ?? ? ?? ??? ?? ??? ?? ???, ?? ?????? ??,??? ? ?? ???? ?? ??? ??. ? ? ????? ???? ??? ? ??? ?? ?? ???? <?? 8>? ??.
  • 29. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 139 (1) ?????? ?? ??? ??? 3D TV? ??? 2010??? ????? ?????, ??????? ? ???? ?? ??? ??? ???, LG??? ????? ???? ?? ??. ? ? ??? ?? ? ???? ?? ??? ????. 3D TV? ??? ???? ???? ??? ?? ??? ???? ?? ????? TV ?? ???? ???? `?? ??¨? ? ?? 100? ???? ????? ?? ?, LG??? ??? TV? ?????? ???? ?? ?? ??? ??? ?. ??? 2010? `Samsung Apps Contest 2010 for ??? TV¨? ???? 1? ?(????, 2010)??? ?? ???? ?????? ???? ??? ? ?? ??? ??? ????. ?? ?????? ?? ?? ???? ???? ??? ???? ??? ?? ?? ?? ????. ????? 2007??? fb??? ???? ???, ???? ? ??? 2? ?? ??? ? ????? ???, ??? ????(iFund)? 2? ??? ????(?? ?, 2010). ?? ??? ??????? ????? 1? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ????(??? 2011). ??? 3D TV? ?? ???? ???? ??? ?? ???, MP3 ??? ? ???? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ??. ?? ?? ???? ???? ???? ?? ???? ???? ???? ??? ?? ? ??? ??????. ??? ?? ??????? ???? ???? ???? ???? ???? ??? ????, iTV? ?? ????. 3D ???? ??? ??? ??? ??? ?? ???? ? iTV?? ???, ?? ???? ??? ???? ? ??? ??? ???? ????. ?? ?????? ??, ?? ?? ?? ??? ??? ??? ??? ????. MP3??????? ?? 3D TV ??? ?? ??? ?? ??? ?? ?? ?? ?????. ?, PC ? ??? ????? ?? ?? ???? ??? ??? ??? ??? ???? ??? ???? ??? ? ?? ???
  • 30. 140 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?? ??? ??? ?? ? ??, ?? ???? ??, ??? ???? ??? ???? ??? ???? ?? ????, 3D ???? ???? ???? ???? ?? ???? ??? ???? ?? ??? ???? ????. (2) ??? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ???? 3D ??? ?? ?? ? ??? ?? ??? ??? ?? ??? ???? ??? ???? ???. ??? ??? ?????? 3D ??? ??? ? ?? TV ? PC ?? ???? ?? ????? 3D ???? ?? ??? ?? ??? ?? ????. ??? ??? ???? ????? TV? PC ?? ?? ??? 3D ???? ???? ??? ??? ?? ???? ? ??. ?????(Christensen, 1997)? ????? ?? ??? ?? ???? ??? ? ??? ?? ???? ??? ???? ? ??. ??? ???? 1990?? ?? ??? ????? <?????> ? ???? ?? ?? ????? ?? ??? ?????? ??? <?? ?>? ??? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ?? ? ? ??. ?? ??????? ????? ????? ??? VOD ??? ?? ?? ??? ???? ??. ??? ??? ????? ?? 3D ???? ??? ? ?? ??? ?? ??? ? ?? ??? ??? ?????, ?? ??? ??? ?? ?? ??? ????. ?? 2D ????? ?? ??? ??? ?? ?? ???? ?? CCL(creative commons license)? ???? ?? ? ?? ?? ????. ?? ???? ? ??? ??? ?? ?? ???? ???? ? ?????, ? ????? ?? ??? ????? ?? ? ?? ??? ???? ????.
  • 31. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 141 (3) ??? ???? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ?????? 3D ???? ??? ??? ?? ??, ???? ?? ???? ??? ?? ?? ????? ???? ?? ??? ?. ??? ?? ???? IPTV? ??? ??? ?? ??? 3D ???? ???? ????? ?? ??? ??? ??? ???? ????. ??? ?????(Christensen, 1997)? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ? ??? ? ??? ?? ?? ??? ??? ???? ????. 2010? ?? ? ??? ? ???? ???? ???? ??? TV ?? ??? ??? ? ??. ??? ??? ? ????? ???? ? ??? ??? ????, ??? ?????? ??? ? ??? PC? ???? 3D ???? ??? ??? ???? ??? ?? ??? TV ??? ???? ???? ??? ?. ?? ?? ?? ??? ??? ? ??? ?? ??? ?????, ?? ?? ?? ?? ??? ????. ?? 3D ????? ???? ??? ?? ? ???? ????, ?? ??? ?? ??? ??? ???? ????? ??? ???? ????? ????? ???? ?? ?? ??? ??? ???? ?? ??? ?? ???. ??? ?? ???? ???? ?? ??? ??? ?? ???? ??? ?? ?? ?? ?? ????12) ??(Multihoming cost), ??? ???? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ??? ??? ?????? ?? ???? ????? ????? ???? ?? ????. ??? ???? ??? ??? ?? ????? ?????? ??? ?? ???? ?? ??? ?????, ??? ??? ??? ?? ?????? ??? ??? ? ??? ???? ??? ???? ????? ????. ??? ?? 12) ?????? ???? ??, ???, ???? ?? ?? IP ??? ??? ?? ?? ?? ??? ???? ??? ???? ??? ???.
  • 32. 142 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ??? ?? ???(Multiple rival platforms)? ?? ???? ??? ???. ?? ???? ????? ?? ???? ??? ???? ??? ?? ?? ? ?????? ?? ???? ?? ? ??? ???? ?????, ?? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ??? ????? ??? ??????? ????(Eisenmann, Parker, and Van Alstyne, 2009). 3D ???? ??? ?? ???? 2D ?? ??? ?? ???? ??, ?? ???? ??? ?? ?? ??? ?????, ??? ??? ??? ???? ????. ???? 2? ??? ???, ???? 4? ??? ?? ? ??? ??? ??? ???? ????. ???? 1? ?? ???? ??? ??? ??? ???, ???? 3??? ?? ???? ??? ?? ?? ??? ??? ? ??? ????. ??? ?? ?????? ???? 1? ???? ??, ???? 3? ?? ????? ?????, ??? ?? ? ???? ?? ???? ???? ????. ?? ???? 2? 4? ?? ?? ??? ?????? ???? ?? ????? ?????. 5. ?? ? ??? 3D ????? ??? ?? ?? ???? ??? ?? ??? ? ??? ???? ???? ??? ??? ????. ???? ??? ??? ?? ???? ??? ??? ??? ???,??? ?? ??? ????? ?? ????? ??? ????? ??? ??? ??? ?? ? ???, ??? ???, ?? ?? ??? ??? ?? ???? ??? ?? ? ??? ??? ??? ??? ???? ???? ???? ??. ?? ???? ??? ??? ??? ???? ????? ??????
  • 33. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 143 ??? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ????? ??? ?? ? ??? ????. ??? ? ?? ?? ????? ?? ??? ???? ??? ??? ??? ???? ???? ????, ?? ????? ?? ??? ??? ???? ????. ?? ?? ???? `??(assumption)¨?? ???? ? ??? ?? ?? ??? ????? ?? ???? ??? ??? ? ?? ?, ?? ?? ??, ??? ??, ??? ??? ??, ??????? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ??? ? ??. ??? 4?? ????? ??? ???? ???. ??? `3D ?? ?? ??¨ ? ? ?? ????? ??? ??? ?? ???, ? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ????? ??? ?? ??. ?? ???? ?? ??? ??? ??? ??? ?? ?? ??? ??? ??? ? ?? ?? ??? ??? ????? <??? ???>? ?? ?? ??? ?? ? ???? ??? ?? ??,13) ?? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ?????? ??? 3D ?? ??? ??? ??? ???? ??? ? ???? ??? ?? ??.14) ??? ??? 3D ?? ??? ?? ???? ??? ?? ??? ??? ?? ????. ? ?? ????? ????? ???? ??? ??? ?? ?? ????, ?? ???? ?? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ??,15) ??? ? ??? ??? ????? ?? ? ? ??. ??? 13) ? ??, ? ?? ????? ????. 14) ? ?? ????? ????. 15) ???? ?? ??? ?? ?? <????>? ????? ??? ???? <???> ? ?????. ??? ???????? ??? 3D ??? ??? ?? ??? ??? ???. ????? ?? ??? TV??? ? ?? ????? PD?? 3D? ??? ??? ??? ??? ???? ?? 3D ???? ??? ? ?? ??? ?????, ??? ?????? ? ??? ?? ??? ????? ?? ?? ??? ??? ???
  • 34. 144 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ?????? ??? ??? ?? ??? ??? ??16)? ????? ? ? ??? ?? ????? 3D ?? ??? ?? ?? TV ?? ??? ??? ??? ?? ????.17) ??? MP3????? ????? ????? ????? ???????? ?? ?? ???? ???. ??? 3D ???? ???? ????? ???? ???? ????? ????? ?? ??? ?? ? ??? ??? ??? ? ??? ??? ????. ???? ??? ???? 2? 3? ?? ??? ?? ??? ?? ???? 1? ?? ???? ?????? ???? ?? ? ????. ??? ??? ??? ?? ?? ??? ???? ??? ?? ? ???? ??? ??? ???? ??. ?? 3D ???? ??? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????. ????? 3D ???? ???? ???? ??? ????? ??? ?? ?? ? ??? ?? ???? ???, ??? ???? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ?? ? ?? ??? ??? ????. ?, ?? ??? ??? ??? ??? ??? ???? ???? 2? ???? ??, ??? ? 1? ????? ?? ?? ? ?? ??? ????. ?. ? ??? ??? ???? 3D ??? ???? ??? ???? ???? ???? ??. 16) 3D ???? ???? ???? ??? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ? ??? ?? ?? ? 3D ???? ??? ?? ??? ?? ?? ??? ?? ???? ????. ???????? ?? ?? ??? ???? ???? ??? ???? ?? ?? ??? ????? ???? ??? ??? ???? ??. 17) ??? ???????? 3D ??? ???? ??? ??? ?? ???. TV ?? ??? ?? 3D TV? ????? ?? ???? ?? ???, 3D ??? ??? ??? ?? ??? ???? ?? ??? ??? ????? ?? ??? ?? ??? ??? ???. ??? ?? ????? DirecTV? ???? 3D ?? ?? ?? `3?(3net)¨? ????, BBC ?? ?? ??? 3D ??? ???? ? 3D ??? ?? ??? ?? ??? ??.
  • 35. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 145 ? ???? ??? ???? ??? ?? ??, ?? ??? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ??? ? ??. ??? ?? ? ?? ??? ??? ?? ?? ??? ?? ??? ????. ??, ??? ?? ???? ??? ?????? ???? ??? ??? ?? ???, ???? ??? ??? ??? ?? ??? ??(normative judgment)? ??? ????? ???. ?? ???? ?? ???, ??? ??? ?? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ???? ???, ? ???? ?? ??? ??? ?? ??? ??? ?? ?? ????? ???, ??? ??? ?? ??? ??? ??? ???? ??? ???. ??? ?? ?? ??? ?? ?? ???? ? ???. ??, ?? ???? ???? ?? ??? ??? ????? ?? ?? ? ??? ????? ? ??? ??? ????. ?? ??? ???? ??? ??, ??? ???? ??? ??? ??? ???? ??? ??? ? ?? ???? ??? ? ?? ?? ??? ????. ?????? ?? ??? ???? ????, `???? ???¨? ???? ??? ???? ???? ????? 3D ??? ??? ??? ???? ????. ?? 3D ???? ?? ? ???? ?? ??? ? ???. ??, ? ??? 3D ?? ???? ???? ???? ???? ??? ????. ??? ?? ??? ??? ?? ???? ?? ??? ??? ??????, ? ??? ??? ???? ????? ? ????. ?? ??????? ?? ? ?? ???? ???? ??? ??? ??? ?? ?? ?? ???? ?? ?? ???? ??? ??? ??? ? ?? ?? ??.18) 18) ????? ????, ???, ????? ??? ?? ?????? ?? ??? ??? ?. ? ??? ? ? ?? 2009?? 3??? ???? ??? ?? ?????? ?? ??? ??? ? ??.
  • 36. 146 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
  • 37. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 147
  • 38. 148 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3?
  • 39. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 149
  • 40. 150 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? ???? ???(2011). ???`3D?????¨ ????. ?????. 2011?5?24?. ???,???,???(2007). ?????????????. ????????. ???,???,???(2008). IPTV ??? ?? ?? ????? ?? ??? ??? ????????: SNM?????. ???????. ???,???,???,???(2007). ETRI ?? 2020 ???? ??. ??????? ???, ?23?4?. ???????(2008). ?2007 ???????. ?????. ???????(2009). ?2008 ???????. ?????. ???????(2010). ??? ?? ??,???? ?? ? ?? ??? ??. 2010? 11?22???????????????????. ???(2011). 3D ????, ?? 40? ??? 3D ???. ????? ???, 2011? 6 ?1?. ???,???(2006). ???????????????. ????????. ?????(2005). ??????????????????. ???????,???????,?????,?????,???,???????(2010). ?3D ???????. ????(2010). ????????2010 ??. ????????2010?3?3?. ???(2010). ????? ??? ? ???????? ??: ?????(Platform Envelopment) ??????. ?????????????, ?27?2?. ??????? ??????(2010). 2010? ?????? ??. ???????? ???. ???(2011). ??, ??????1?????. ?????24 ?. 2011?6?4?. ???(2010). ????????????????. ??????. 2010?11?18?. ???(2009). ?????? ???? ??? ??? ????. ?Telecommunications Review ?. ?19?1?. ???,???(2010). ??? ??? ???? ??? ??? ??? ????. ?Tele- communications Review ?, ?20?1?. ???,???,???(2008). AHP ??? ??? u-City ?? ??? ????? ??
  • 41. 3D ???? ?? ????? ?? ??? ?? ?? _ 151 ??. ??????. ?56?. ???,???(2010). ??? ??? ???? ????? ?? ??: ??? ?? ? ???? ????? ?? ???? ?? ??? ????. ????????. ? ??73?. ???????????(2008). ???????????2012 ?. ???(2009). ???????? ??? ?? ?????? ??? ??: ????? ???????. ????????. ?9?3?. ???,???(2010). ?????? ??? ?? ???? ?? ??? ??. ?Tele communications Review ?. 弥梳 V崗(2008). ?隆蹐鰉菻する `5つの隈t¨ ?. 高猟芙. ??? ?(2009). ???? ? ???5?????. ???. Anderson C.(2009). Free: The Future of a Radical Price. N.Y.: Hyperion. Arsenault, A. H. & Castells, M.(2008). ^The Structure and Dynamics of Global Multi-Media Business Networks. ̄ International Journal of Communication, 2. Bowman, S. & Willis, C.(2005). The Future is Here, But Do News Media Companies See It? Nieman Reports, Winter 2005. Courtney, H.(2001). 20/20 Foresight: Crafting Strategy in an Uncertain World. MA.: Harvard Business Press. Dator, J.(1998). ^The Future Lies Behind! Thirty Years of Teaching Futures Studies. ̄ American Behavioral Scientist, 42(3), pp. 296~319. DCMS(2007). Future Broadcasting Regulation. Eisenmann, T., Parker, G., & Van Alstyne, M. W.(2009). ^Platform Envelopment. ̄ Harvard Business School Entrepreneurial Management Unit # 07-104; MIT Sloan Research Paper. Future Exploration Network(2006). ^Future of Media. ̄ Available: http://www.futureexplor ation.net/images/Future_of_Media_Report2006.pdf IDATE(2009). Three scenarios for the TV market in 2020: Migration to the Web picking up speed. Garud, R. & Karnoe, P.(2000). ^Path creation as a process of mindful deviation. ̄ In R. Garud and P. Karnoe(eds.). Path Dependence and Creation. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
  • 42. 152 _ ??? ?????? 2011? ?12? 3? Leonhard, G.(2009). ^The Future of Media in an Open, Networked and Always-on World. ̄ 2009 Siemens Media Industry Summit. List, D.(2005). ^Scenario Network Mapping: The Development of a Methodology for Social Inquiry. ̄ PhD Thesis, Division of Business and Enterprise, University of South Australia. Mayer, L.(2006). Three Scenarios for TV in 2015, Communications & Strategies, 62, pp. 93~108. McCann, Ken(2009). Beyond HDTV: Implications for Digital Delivery (An Independent Report by ZetaCast Ltd. Commissioned by Ofcom). ZetaCast. MPAA(2011). ^Theatrical Market Statistics 2010. ̄ Available: http://www.mpaa.org/Resour ces/93bbeb16-0e4d-4b7e-b085-3f41c459f9ac.pdf Peltoniemi, M. & Vuori, E.(2004). ^Business Ecosystem as the New Approach to Complex Adaptive Business Environments. ̄ in Seppa, M., et al.(eds.). Frontiers of e-Business Research. Porter, M. E.(1985). Competitive Advantage. N.Y.: Free Press. Schwartz, P.(1991). The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World. N.Y.: Doubleday Currency. South Wind Design(2001). ^Window on the Future: A Scenario Planning Primer. ̄ Available: http://hunscher.typepad.com/scenplan.pdf Wal, J. & Kernkamp, H.(2007). ^Four Scenarios for 2015. ̄ Available: www.abnamro.nl/nl/ images/Generiek/.../Media_in_Beeld_Engels.pdf- World Economic Forum(2007). Digital Ecosystem Convergence between IT, Telecoms, Media and Entertainment: Scenarios to 2015. Available: http://www3.weforum.org/docs/WEF_ DigitalEcosystem_Scenario2015_ExecutiveSummary_2010.pdf ?? ???: 2011.03.16 ?? ???: 2011.07.15 ?? ???: 2011.07.22
  • 43. Abstract Scenario Development on 3D Visual Content: Strategic Insights and Research Implication Chanhi Park Professor, Chung-Ang University Joon Ho Kim Director, Optimum Management Research Institute 3D visual contents is expected to bring dramatic ripple effect in economy, culture and society like the change from mono to stereo sound or black to color movie. 3D visual contents started from movies has expanded to TV, PC, smart phone and portable game machines. Unlike movies, TV, PC, smart phone are two-sided market with indirect network effect. Therefore various strategic issues of allinace and competition are very important. This study intends to investigate the evolutionary changes in the 3D visual content eco-system. Based on the literature review, this study proposes the future scenarios of the 3D visual content eco-system. The nature of this discontinuous change is carefully investigated through the scenario analysis. Relying on the stratified analysis using pair-wise comparison, this study attempts to identify the significant decision variables. The multi-dimensional scenario analysis is expected to help the researchers and the industry insiders draw the strategic implication. The instrumental role of the production capabilities and experience validates the significance of the govern- ment policy support as well as the cooperative efforts among the firms ? Key words: 3D visual contents, ecological perspective, foresight, strategy, scenario