�ݺ�ߣ

Editor's Notes

• #2: Mijnheer de minister, Dames en Heren Burgemeester en Schepenen, Beste bibliotheekteam, Dames en Heren,   Ik ben een beetje zenuwachtig, want ik ga vandaag voor u, voor de eerste keer in mijn leven, een Pecha Kucha presentatie geven. 20 slide van telkens 20 seconden. Een kleine 7 minuten in het totaal. Deze vorm dwingt de spreker creatief, beknopt en to the point te zijn.
• #3: Pecha Kucha is een concept, afkomstig uit de wereld van design, architectuur en kunst, bedacht in 2003 door Astrid Klein en Mark Dytham, twee architecten uit Tokio. Het leek me wel toepasselijk om deze kleine kennis met u te delen op de babyborrel van dit prachtige nieuwe huis van kennis en informatie. Maar een bibliotheek is ook een plek van het onbekende ontdekken, van verrassingen en inspiratie. Ook daarom leek deze voor mij (en u misschien ook) onbekende presentatievorm mij geschikt voor deze gelegenheid.   Dat de naam Pecha Kucha afstamt van het Japanse woord voor ‘prietpraat’, is dan weer wat minder toepasselijk. Hoop ik.
• #4: Zo’n dertig jaar geleden begon het succesverhaal voor de Vlaamse bibliotheken. In 1978 werd de openbare bibliotheek een wettelijke voorziening, verplicht in te richten door elk lokaal bestuur. Dit zorgde voor een omwenteling in het bibliotheeklandschap en resulteerde in een fijnmazig netwerk van bibliotheken, stevig lokaal verankerd én verspreid over heel Vlaanderen (en Brussel). Ongetwijfeld een succesverhaal. En toch...
• #5: Toch wordt er vandaag getwijfeld aan de levensvatbaarheid van bibliotheken. Er zijn er die de bibliotheek al klinisch dood hebben verklaard. En dan heb ik het voor alle duidelijkheid niet over het schrikbeeld dat sommigen zien nu ook onze sector door besparingen wordt getroffen.
• #6: Nee, het gaat over een doemscenario dat al enkele jaren her en der wordt uitgesproken. Dalende uitleencijfers. Muziek vindt men online, gratis op PirateBay, of goedkoop via iTunes. En voor boeken geldt hetzelfde. Voor informatie ga je toch naar Google, niet naar de bib. Wie heeft nu nog interesse in de bibliotheek als Google je toegang biedt tot een astronomische hoeveelheid kennis en informatie? Je hoeft er zelfs je zetel niet voor te verlaten. De bibliotheek is ten dode opgeschreven.
• #7: Met een tablet heb je 24u op 24, 7 dagen op 7, overal waar je internetverbinding hebt, toegang tot prachtige cultuurproducten: e-boeken, digitale strips, digitale tijdschriften en kranten, muziek enzovoort. Allemaal alternatieven voor datgene waar de bibliotheek traditioneel sterk in is. Ik pendel bijna iedere dag met de trein van Antwerpen naar Brussel, en het is verbazingwekkend hoeveel mensen met tablets je dan ziet. In nauwelijks enkele jaren tijd is dit breed ingeburgerd. Meer dan de helft van de Vlamingen bezit al een tablet. Waarom dan nog nood aan een gebouw met boeken?
• #8: Tijden veranderen, dat is duidelijk. De bibliotheek zoals we ze nu kennen, is eigenlijk pas ontstaan in de 19de en 20ste eeuw. Het volksontwikkelingsideaal van de 19de eeuw lag aan de basis van de ontwikkeling van lokale openbare bibliotheken in hun huidige vorm. Of zoals ‘De kleine gids van den bibliothekaris’, geschreven in de jaren ’20, het formuleert: ‘den dag dat de burger de gewoonte zal hebben opgevat zich dagelijks een uur of twee naar de leeszaal der bibliotheek te begeven, zal er spoedig een merkelijke stijging van het verstandelijk en zedelijk hoogtepeil der bevolking waar te nemen vallen’. Volksontwikkeling dus.
• #9: De bibliotheek ontstond in een periode van schaarste. Ze was bedoeld om te voorzien in een behoefte aan kennis en cultuur in een tijd dat dit nauwelijks voor het grote publiek bestond en/of toegankelijk was. Wie iets wilde weten, moest zijn toevlucht nemen tot boeken, en alleen in de bibliotheek was die kennis toegankelijk en betaalbaar. Eerst als leeszaal, later ook met een prominente plaats voor de uitleenfunctie.
• #10: En nu moet een bibliotheek zich staande houden in een wereld van overdaad: te veel informatie, te veel boeken, te veel media, te veel trends, te veel meningen, te veel te doen, … overal, altijd en onmiddellijk. Die verschuiving van schaarste naar overvloed raakt de bibliotheek in haar hart. Want de werkprocessen, methodes en wetmatigheden werden destijds ontworpen om een oplossing te bieden voor het tekort van toen. Het klassieke ‘businessmodel’ van de bibliotheek staat onder druk. Hebben de onheilsprofeten dan toch gelijk? Is de bibliotheek ten dode opgeschreven?
• #11: Laat ons even inzoomen op een voorbeeld uit de digitale samenleving. In 2010 schreef Peter Hinssen het boek ‘Digitaal is het nieuwe normaal’, een boek over de digitale wereld (een gratis aankoopsuggestie, want niet aanwezig in de collectie van deze bib). Mijn dochter van zes bevestigt de titel. Toen ik haar onlangs vroeg of ze ons digitaal fototoestel had zien liggen, vroeg ze me wat ‘digitaal’ betekent. Ik spreek nog over een digitaal fototoestel, voor mijn kinderen is dat gewoon een fototoestel.
• #12: En toch is het niet vanzelfsprekend, digitaal is nog niet normaal. Het internet zorgt voor een explosie aan informatie, en die informatie verwerken is niet bepaald gemakkelijk. Je moet zappen, keuzes maken, inschatten welke informatie op een bepaald moment relevant is. Internet is een paradijs voor diegenen die over de vaardigheden beschikken om hiermee om te gaan. Maar voor wie die kennis en vaardigheden mist, is zoeken op het internet als drinken van een brandslang als je dorst hebt: de kans is groot dat je vooral nat wordt en dorstig achterblijft.
• #13: De digitale kloof wordt misschien wel smaller maar ook steeds dieper: de groep die achterblijft, ligt steeds verder achterop. Eén op zeven Vlamingen heeft niet voldoende vaardigheden om die stortvloed aan informatie te verwerken. Meer dan 30% Vlamingen loopt het risico niet meer mee te kunnen in de sterk evoluerende kennis- en informatiemaatschappij. Er is dus duidelijk nog steeds ruimte voor een laagdrempelige en neutrale instelling die mensen faciliteert, helpt en ondersteunt om zich te ontplooien en ontwikkelen op basis van toegankelijke kennis en informatie, ook in de digitale samenleving. Dit voorbeeld even als pars pro toto.
• #14: De rol van de bibliotheek in de samenleving is volgens mij verre van uitgespeeld. Integendeel, de oude missie van volksontwikkeling blijft overeind, maar de vorm waarin dit moet gebeuren, moet wel anders. Vergelijk het met een rups die in een vlinder verandert: een wezenlijk andere vorm maar het DNA blijft wel hetzelfde.
• #15: Hoe kan die volksverheffing dan vandaag ingevuld worden? Het gaat om herkenbare en actuele zaken: mensen en gemeenschappen sterker maken. Empowerment, om het met een modern Neder-engels woord te zeggen. Mensen in een ongedwongen sfeer versterken door het aanreiken van kennis, vaardigheden, cultuur, en andere mensen, zodat ze greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving, zodat ze kritisch en genuanceerd in het leven staan. Toch essentiële zaken in een democratie? Zeker als de samenleving alsmaar complexer en sneller wordt, lijkt me.
• #16: Om die doelstelling ook nu nog waar te kunnen maken, is het louter bieden van toegang tot informatie, kennis en cultuur, het selecteren, ontsluiten en uitlenen van een brede en toegankelijke collectie nog steeds noodzakelijk, maar niet meer voldoende. In tijden van overvloed zijn mensen vooral op zoek naar toegevoegde waarde, relevantie, betekenis, context. Daarmee worden ze sterker.
• #17: Dat is volgens mij een gat in de markt waar bibliotheken zouden moeten inspringen om het oude ‘Volksverheffingsideaal’ op een hedendaagse manier gestalte te blijven geven. Op bepaalde punten kunnen bibliotheken niet winnen van Google en de andere internetreuzen (en dat moeten ze ook niet nastreven). Maar er zijn vele zaken die Google en co niet kunnen, en bibliotheken wel: verbanden leggen (voor de hand liggende en meer verrassende), mensen inspireren door hen toe te leiden naar het onbekende, context toevoegen, kennis en verbeelding aanreiken, ideeën en verhalen, mensen helpen zich te ontwikkelen en vormen, mensen in contact brengen met kennis en wijsheid, door hen ideeën en het gedachtengoed van anderen te laten ontdekken, hen te ondersteunen bij het aanscherpen van digitale en andere vaardigheden, een aangename plek zijn voor ontmoeting en leesplezier, fysiek én digitaal.
• #18: En dat allemaal met een warme human touch van goede bibliotheekprofessionals (lees over die human touch zeker eens het interessante boek ‘When digital becomes human’ van Steven van Belleghem; tweede gratis aankoopsuggestie). Empowerment dus in tijden van informatie- en andere overvloed.
• #19: En dit allemaal met twee voeten stevig in de lokale grond. Opnieuw iets dat Google en co nooit kunnen bieden. De bibliotheek staat midden in de lokale gemeenschap en werkt samen met tal van andere spelers en actoren, van onderwijs tot socio-culturele verenigingen. Klein, lokaal en persoonlijk is één van de nieuwe trends in de samenleving. En wat zijn bibliotheken? Juist…klein (relatief), lokaal en persoonlijk. Geef toe, daar kunnen de grote digitale mastodonten à la Google en Amazon toch niet tegenop?
• #20: Bibliotheken hebben volgens mij dus zeker nog een relevante toekomst, ook in tijden van tablets en ander digitaal geweld. In een context van digitale revolutie zijn ze misschien meer dan ooit nodig. Ze zijn en blijven zinvolle oorden van ontwikkeling en ontplooiing, die mensen kunnen versterken in een uiterst complexe tijd. De vorm zal verder evolueren: van een instituut dat informatie en cultuur toegankelijk maakt, naar een organisatie die daarnaast ook context biedt, betekenissen genereert en mensen faciliteert in kennisvorming en -deling. Dit vraagt een gezonde dosis ondernemerschap en creativiteit. Van bibliotheekteam en bestuur. Ik ben zeer verheugd dat ook het bestuur van Heusden-Zolder de maatschappelijke waarde van het bibliotheekwerk naar waarde weet te schatten en investeert in deze mooie nieuwe bibliotheek. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze plek mee kan pionieren in het verder actualiseren van de bibliotheekopdracht.
• #21: ‘Ik heb bibliotheken altijd aangenaam krankzinnige instituten gevonden’. Het zijn woorden van de Argentijnse essayist Alberto Manguel (aanwezig in de collectie van de bib). Om de bibliotheken steeds opnieuw te blijven heruitvinden op het ritme van de maatschappelijke evoluties en tendensen, zal een beetje van deze krankzinnigheid nodig zijn. Stoutmoedig durven morrelen aan klassieke concepten en bestaande vormen. Ik geef alvast het goede voorbeeld door deze Pecha Kucha presentatie – weet u nog: 20 slides van telkens 20 seconden – af te ronden met een 21ste slide.
• #22: Een dikke proficiat met deze prachtige nieuwe bibliotheek!