3 kometen
- 1. KOMETEN GRIEZELSKOMETEN GRIEZELS OF WATERBRENGERS ?OF WATERBRENGERS ? C. de JagerC. de Jager
- 2. KOMETEN GRIEZELSKOMETEN GRIEZELS OF WATERBRENGERS?OF WATERBRENGERS? Of geen van beide ??Of geen van beide ??
- 3. MIDDELEEUWSE VERSCHIJNSELEN AAN DE HEMELMIDDELEEUWSE VERSCHIJNSELEN AAN DE HEMEL GriezelsGriezels
- 4. Kometen - onheilsprofeten!Kometen - onheilsprofeten! De grote komeet van 1531 voorspelde onheilDe grote komeet van 1531 voorspelde onheil
- 5. Komeet van 1066 bracht ongeluk aan de koning vanKomeet van 1066 bracht ongeluk aan de koning van Engeland maar succes voor Willem de VeroveraarEngeland maar succes voor Willem de Veroveraar
- 6. Komeet van 1304 inspireerdeKomeet van 1304 inspireerde de schilder Giottode schilder Giotto
- 7. Twee doorbraken:1577 en 1705Twee doorbraken:1577 en 1705 AristotelesAristoteles: komeet is atmosferisch storing (maar: komeet is atmosferisch storing (maar Seneca (eerste eeuw na Chr.) postuleerde al dat eenSeneca (eerste eeuw na Chr.) postuleerde al dat een komeet een regelmatig terugkerend verschijnsel iskomeet een regelmatig terugkerend verschijnsel is 1577:1577: Tycho BraheTycho Brahe: probeerde afstand te meten en: probeerde afstand te meten en vond dat de komeet ver boven de atmosfeer ligtvond dat de komeet ver boven de atmosfeer ligt 1705:1705: HalleyHalley: De kometen van 1531, 1607 en 1682 (en: De kometen van 1531, 1607 en 1682 (en ook die van 1304 en 1066) verschenen met tussenposenook die van 1304 en 1066) verschenen met tussenposen van 76 jaar. Dezelfde komeet?van 76 jaar. Dezelfde komeet? Maar dan moest hij in 1758 weerkeren!Maar dan moest hij in 1758 weerkeren! DAT KLOPTE!DAT KLOPTE!
- 8. Baan in zonnestelsel Baan in zonnestelsel omloopstijd 75 76 jaaromloopstijd 75 76 jaar
- 9. Zit nu bijna op verste punt van de baanZit nu bijna op verste punt van de baan
- 10. Tweemaal snijdt de baan vanTweemaal snijdt de baan van de komeet die van de aardede komeet die van de aarde
- 11. Twee maal per jaar ontmoetingTwee maal per jaar ontmoeting met afval van Halleymet afval van Halley Omstreeks 5 6 mei passeert de aarde de baan van deOmstreeks 5 6 mei passeert de aarde de baan van de komeet van Halleykomeet van Halley Dan zijn er veel meteoren (vallende sterren) te zien:Dan zijn er veel meteoren (vallende sterren) te zien: gruis dat over de baan van de komeet verspreid isgruis dat over de baan van de komeet verspreid is geraakt en waarvan een klein deel de aardatmosfeergeraakt en waarvan een klein deel de aardatmosfeer binnendringt.binnendringt. Uitstralingspunt (radiant) nabij de ster Eta Aquarius; : deUitstralingspunt (radiant) nabij de ster Eta Aquarius; : de Eta AquaridenEta Aquariden Om 21 oktober idem; met radiant in Orion: deOm 21 oktober idem; met radiant in Orion: de Orioniden.Orioniden.
- 12. Zoek de komeet van 1806!Zoek de komeet van 1806! (Chr. Andriessen)(Chr. Andriessen) N.B.: staart is altijd van zon af gerichtN.B.: staart is altijd van zon af gericht
- 13. DE ONDERDELENDE ONDERDELEN WAT IS EEN KOMEETWAT IS EEN KOMEET??
- 14. De vier onderdelenDe vier onderdelen
- 15. Plasmastaart en stof staart; komeet Hale Bopp.Plasmastaart en stof staart; komeet Hale Bopp. Ori谷ntering t.o.v. richting naar zonOri谷ntering t.o.v. richting naar zon (opname Urania(opname Urania sterrenwacht, Belgi谷)sterrenwacht, Belgi谷)
- 16. Een 5Een 5ee bestanddeel: anti-staartbestanddeel: anti-staart Komeet Arend-RolandKomeet Arend-Roland Antistaart was enkele dagenAntistaart was enkele dagen zichtbaar, nl. toen de aardezichtbaar, nl. toen de aarde de baan de komeet kruistede baan de komeet kruiste verklaring: stofdeeltjes inverklaring: stofdeeltjes in de baande baan Als die stofdeeltjes in deAls die stofdeeltjes in de aardatmosfeer inslaan zienaardatmosfeer inslaan zien we meteorenwe meteoren
- 18. SamenstellingSamenstelling Uit wat voor stoffen bestaan deUit wat voor stoffen bestaan de coma en de staart?coma en de staart?
- 19. Samenstelling gascoma en staartSamenstelling gascoma en staart Dicht bij de coma: gecompliceerde moleculen: CHDicht bij de coma: gecompliceerde moleculen: CH33CN,CN, HH22COCO Verder in de staart: voornamelijk eenvoudigeVerder in de staart: voornamelijk eenvoudige tweeatomige moleculen, zoals CH, CN, COtweeatomige moleculen, zoals CH, CN, CO Hoe verder in de staart, des te eenvoudiger deHoe verder in de staart, des te eenvoudiger de moleculenmoleculen Hoe dat gaat? Door UV zonlicht worden moleculenHoe dat gaat? Door UV zonlicht worden moleculen tijdens de vlucht afgebroken en zo ontstaan eenvoudigertijdens de vlucht afgebroken en zo ontstaan eenvoudiger moleculen verder in de staartmoleculen verder in de staart
- 20. Doorbraak 1950: Een vuile sneeuwbal (Whipple, 1950)Doorbraak 1950: Een vuile sneeuwbal (Whipple, 1950) De kern bestaat uit bevroren gassen met veelDe kern bestaat uit bevroren gassen met veel ingevroren gruis en stenen:ingevroren gruis en stenen: vuile sneeuwbalvuile sneeuwbal Waterijs, koolzuurijs, methaanijs, enz.Waterijs, koolzuurijs, methaanijs, enz. De ijzen sublimeren bij nadering tot de zon,De ijzen sublimeren bij nadering tot de zon, onder invloed van zonnewarmteonder invloed van zonnewarmte Gas wordt door zonnewind meegesleurdGas wordt door zonnewind meegesleurd Moleculen vallen onderweg uiteenMoleculen vallen onderweg uiteen Kometen hebben dus slechts een staart in hetKometen hebben dus slechts een staart in het binnendeel van het planetenstelselbinnendeel van het planetenstelsel
- 21. Herkomst van kometenHerkomst van kometen Waar komen ze vandaanWaar komen ze vandaan
- 22. Periodieke en eenmalige kometenPeriodieke en eenmalige kometen Veel kometen komen periodiek terugVeel kometen komen periodiek terug Deze hebben omloopstijden van enkele totDeze hebben omloopstijden van enkele tot tientallen jaren. Bijv. Halley: 76 jaar; Encke: 3tientallen jaren. Bijv. Halley: 76 jaar; Encke: 3 jaarjaar Er zijn ook langperiodieke met omloopstijden totEr zijn ook langperiodieke met omloopstijden tot vele honderden jarenvele honderden jaren En nog andere met omloopstijden tot tientallenEn nog andere met omloopstijden tot tientallen miljoenen jaren; deze zijn dus in historischemiljoenen jaren; deze zijn dus in historische tijden (nog) niet teruggekeerdtijden (nog) niet teruggekeerd
- 23. Nog extremer: kometen die vanNog extremer: kometen die van buiten het planetenstelsel komenbuiten het planetenstelsel komen Een voorbeeld: Arend-RolandEen voorbeeld: Arend-Roland Had eenHad een hyperbolischehyperbolische baanbaan Keert dus na passage langs de zon terugKeert dus na passage langs de zon terug naar de ruimte buiten het planetenstelsel;naar de ruimte buiten het planetenstelsel; we zien hemwe zien hem nooit meernooit meer Waar is hij dan wel ontstaan?? Stellig nietWaar is hij dan wel ontstaan?? Stellig niet in het planetenstelsel, maar in de ruimtein het planetenstelsel, maar in de ruimte tussen de sterren !tussen de sterren !
- 24. De wolk van OortDe wolk van Oort De eenmalige kometen blijken banen te hebbenDe eenmalige kometen blijken banen te hebben waarvan het verste punt (hetwaarvan het verste punt (het apheliumaphelium) op) op afstanden liggen van 50.000 tot 150.000afstanden liggen van 50.000 tot 150.000 Astronomische eenheden (een AE = afstandAstronomische eenheden (een AE = afstand aarde zon = 150 miljoen km). Een omloop vanaarde zon = 150 miljoen km). Een omloop van zon komeet duurt tientallen miljoenen jarenzon komeet duurt tientallen miljoenen jaren Oort stelde (1949) dat zich daar dus een groteOort stelde (1949) dat zich daar dus een grote wolk moet bevinden van komeetkernen zeerwolk moet bevinden van komeetkernen zeer koude ijsklompenkoude ijsklompen Dat aantal zal ca. een biljoen bedragenDat aantal zal ca. een biljoen bedragen
- 25. Hoe komen die kometen dan in onze buurt?Hoe komen die kometen dan in onze buurt? We zien de kometen niet op die grote afstandenWe zien de kometen niet op die grote afstanden Door eenDoor een storingstoring van een passerende ster en doorvan een passerende ster en door getijdenwerkinggetijdenwerking van het melkwegstelsel worden devan het melkwegstelsel worden de loopbanen van kometen verstoord: als een steenloopbanen van kometen verstoord: als een steen geworpen in een kippenhokgeworpen in een kippenhok Sommige banen (h辿辿l enkelen; ca. 辿辿n op miljard)Sommige banen (h辿辿l enkelen; ca. 辿辿n op miljard) worden zo gestoord dat de komeet in de buurt van zonworden zo gestoord dat de komeet in de buurt van zon en tot dicht bij de aarde komt: door zonneverwarmingen tot dicht bij de aarde komt: door zonneverwarming ontstaat de staart; zo wordt de komeet zichtbaarontstaat de staart; zo wordt de komeet zichtbaar De reistijd vanaf de buitenwolk tot bij ons is van de ordeDe reistijd vanaf de buitenwolk tot bij ons is van de orde van 30 miljoen jaarvan 30 miljoen jaar
- 26. Zo schatten we het aantalZo schatten we het aantal kometen in de Oortwolkkometen in de Oortwolk Zaak van statistiek: we weten hoeveel nieuweZaak van statistiek: we weten hoeveel nieuwe kometen ons jaarlijks bezoekenkometen ons jaarlijks bezoeken Die worden uit de Oortwolk hierheen gestuurdDie worden uit de Oortwolk hierheen gestuurd door storingen van langs vliegende sterrendoor storingen van langs vliegende sterren Het merendeel van de gestoorde ijsklompen zalHet merendeel van de gestoorde ijsklompen zal met een wijde boog (voor ons onzichtbaar) langsmet een wijde boog (voor ons onzichtbaar) langs ons heen vliegen; slechts minder dan 辿辿n opons heen vliegen; slechts minder dan 辿辿n op miljard is voor ons zichtbaarmiljard is voor ons zichtbaar En dan is het een zaak van zorgvuldig rekenenEn dan is het een zaak van zorgvuldig rekenen
- 27. Wat betekenen dezeWat betekenen deze berekeningen?berekeningen? Verder dan ~ 150.000 AE komen ze onderVerder dan ~ 150.000 AE komen ze onder invloed van andere sterren: dit geeft eeninvloed van andere sterren: dit geeft een natuurlijke grens aan de Oortwolknatuurlijke grens aan de Oortwolk Maar dan komt de kernvraagMaar dan komt de kernvraag: kunnen ze wel zijn: kunnen ze wel zijn ontstaanontstaan op die grote afstand tot de zon?op die grote afstand tot de zon? Was daar, bij het ontstaan van hetWas daar, bij het ontstaan van het planetenstelsel, wel materie genoeg ?planetenstelsel, wel materie genoeg ? Antwoord: vast niet!Antwoord: vast niet!
- 28. B竪ta Pictoris; Een groeiend planetenstelselB竪ta Pictoris; Een groeiend planetenstelsel 100 000 AE = 2500 maal de afstand van Pluto; daar kan100 000 AE = 2500 maal de afstand van Pluto; daar kan toch geen materie zijn geweest voor een biljoen kometentoch geen materie zijn geweest voor een biljoen kometen
- 29. De Kuiper gordel (1951)De Kuiper gordel (1951) Kuiper (vriend van Oort) onderstelde dat er een gordelKuiper (vriend van Oort) onderstelde dat er een gordel van ijsdwergen moet (hebben) bestaan aan de rand vanvan ijsdwergen moet (hebben) bestaan aan de rand van het huidige planetenstelselhet huidige planetenstelsel Dus bij en voorbij de baan van NeptunusDus bij en voorbij de baan van Neptunus Die ijsklompen zouden dan de kernen zijn vanDie ijsklompen zouden dan de kernen zijn van toekomstige kometentoekomstige kometen Storingen van de verste planeten en getijdewerkingenStoringen van de verste planeten en getijdewerkingen van het melkwegstelsel zouden een deel van die kernenvan het melkwegstelsel zouden een deel van die kernen gebracht hebben in de Oortwolkgebracht hebben in de Oortwolk
- 30. Schets van Kuiper gordelSchets van Kuiper gordel
- 31. Kuiper gordel en Oort wolk Kuiper gordel en Oort wolk niet op schaal!niet op schaal!
- 32. Samengevat: van Kuiper naar OortSamengevat: van Kuiper naar Oort De onderstelling: bij het ontstaan van de planetenDe onderstelling: bij het ontstaan van de planeten ontstonden veel kleinere ijsklompenontstonden veel kleinere ijsklompen Ze hadden banen tussen die van de planetenZe hadden banen tussen die van de planeten De storingen stuurden ze alle richtingen opDe storingen stuurden ze alle richtingen op Sommigen gestuurd naar de buitenkant van hetSommigen gestuurd naar de buitenkant van het planetenstelsel; zo ontstond de Oortwolkplanetenstelsel; zo ontstond de Oortwolk Andere ijsklompen stortten op de zon of hielden hunAndere ijsklompen stortten op de zon of hielden hun banen in het planetenstelselbanen in het planetenstelsel Nog weer andere verdwenen de ruimte inNog weer andere verdwenen de ruimte in
- 33. Kometen van de JupiterfamilieKometen van de Jupiterfamilie Deze familie bestaat uit kometen die in deDeze familie bestaat uit kometen die in de Kuiper gordel ontstonden, en daarna zijnKuiper gordel ontstonden, en daarna zijn ingevangeningevangen En wel door de planeet Jupiter, getuige deEn wel door de planeet Jupiter, getuige de aphelia in de buurt van Jupiters baanaphelia in de buurt van Jupiters baan Bijzonder geval; komeet Encke metBijzonder geval; komeet Encke met periode van 3,3 jaar; verliest daaromperiode van 3,3 jaar; verliest daarom sneller massa dan andere kometensneller massa dan andere kometen
- 34. Dus: waar komen ze vandaan?Dus: waar komen ze vandaan? Lang werd ondersteld dat de kometen van de OortwolkLang werd ondersteld dat de kometen van de Oortwolk ontstonden aan de binnenkant van de Kuipergordelontstonden aan de binnenkant van de Kuipergordel Ze zouden naar de Oortwolk gestuurd zijn door storingenZe zouden naar de Oortwolk gestuurd zijn door storingen van planeten, vooral Jupiter, Saturnus, Uranus envan planeten, vooral Jupiter, Saturnus, Uranus en NeptunusNeptunus Maar komt twijfel aan: aantallen kloppen nietMaar komt twijfel aan: aantallen kloppen niet Nieuwe hypotheseNieuwe hypothese: kan het zijn dat de kometen van uit: kan het zijn dat de kometen van uit de interstellaire ruimte komen en zijn ingevangen in hetde interstellaire ruimte komen en zijn ingevangen in het zwaartekrachtsveld van de zon?zwaartekrachtsveld van de zon? Dit is een open recente onderstelling!Dit is een open recente onderstelling!
- 35. We bekijkenWe bekijken individuele komeetkernenindividuele komeetkernen Hoe groot zijn die kernen enHoe groot zijn die kernen en waaruit bestaan ze?waaruit bestaan ze?
- 36. Kernen van meeste kortperiodieken < 12Kernen van meeste kortperiodieken < 12 km; gemiddeld ca. 6 km doorsnee.km; gemiddeld ca. 6 km doorsnee. Zie alsZie als voorbeeld Halleys komeetvoorbeeld Halleys komeet
- 37. Neem die straal van 5,5 km niet te letterlijk! Halley (1986) meet ca. 5Neem die straal van 5,5 km niet te letterlijk! Halley (1986) meet ca. 5 bij 18 km.bij 18 km. Gasstralen uit slechts enkele bronnen die waarbij het ijs nog tot dichtGasstralen uit slechts enkele bronnen die waarbij het ijs nog tot dicht onder het oppervlak voorkomtonder het oppervlak voorkomt
- 38. Kernen van langperiodieken zijn groter want ze passerenKernen van langperiodieken zijn groter want ze passeren de zon minder frequent ; worden dus minder snelde zon minder frequent ; worden dus minder snel afgebroken(extreem geval: Hale-Bopp)afgebroken(extreem geval: Hale-Bopp)
- 39. Kometen: broze structurenKometen: broze structuren De komeet van Biela (omloopstijd 6 jaar) kwam eindDe komeet van Biela (omloopstijd 6 jaar) kwam eind 1845 terug en viel voor de ogen van de waarnemers1845 terug en viel voor de ogen van de waarnemers (december 1845) uiteen in twee kometen.(december 1845) uiteen in twee kometen. Daarna is ze nooit meer gezien, maar op een van deDaarna is ze nooit meer gezien, maar op een van de dagen van haar voorspelde terugkeer, 27 nov. 1872, vieldagen van haar voorspelde terugkeer, 27 nov. 1872, viel een intense regen van meteoren op aarde; eeneen intense regen van meteoren op aarde; een waarnemer telde 13 000 vallende sterren.waarnemer telde 13 000 vallende sterren. Besluit: oorzaak is de broze structuur gepaard aanBesluit: oorzaak is de broze structuur gepaard aan verwarming door de zonverwarming door de zon
- 40. Broze struktuur? Ja, ze zijn breekbaar en vallen makkelijkBroze struktuur? Ja, ze zijn breekbaar en vallen makkelijk uiteen. De komeet 67P: twee samengeklonterde delen?uiteen. De komeet 67P: twee samengeklonterde delen?
- 41. Stardust bezocht komeet Wild-2 (2-01-2004)Stardust bezocht komeet Wild-2 (2-01-2004)
- 42. Stof uit coma (2004) perStof uit coma (2004) per parachute naar aarde (2006)parachute naar aarde (2006) Kristallijn materiaal dat voor een deel slechts bijKristallijn materiaal dat voor een deel slechts bij hoge temperatuur gevormd kan wordenhoge temperatuur gevormd kan worden Hypothese: die kristallen ontstonden dichter bijHypothese: die kristallen ontstonden dichter bij de zon; UV zonnestralingde zon; UV zonnestraling Naast materiaal dat in koude omgeving gevormdNaast materiaal dat in koude omgeving gevormd wordt Kuiper gordelwordt Kuiper gordel En organisch materiaal (vb. glycine metEn organisch materiaal (vb. glycine met interplanetair C12/C13), dat mogelijk gevormd isinterplanetair C12/C13), dat mogelijk gevormd is in de oerwolk waarin de planeten ontstondenin de oerwolk waarin de planeten ontstonden
- 43. Inslag in komeet Tempel-1Inslag in komeet Tempel-1 (4 juli 2005)(4 juli 2005) Vlaktes (zie: a, b) enVlaktes (zie: a, b) en inslagkratersinslagkraters Pijl aPijl a: hier sloeg: hier sloeg object in: inslagobject in: inslag gezien door degezien door de moeder-sonde, die inmoeder-sonde, die in de buurt vloogde buurt vloog Object van 372 kg,Object van 372 kg, inslag met 10,3 km/sinslag met 10,3 km/s
- 44. Voornaamste resultatenVoornaamste resultaten Een zwakke lichtflits (< 0,12 seconde) bij inslagEen zwakke lichtflits (< 0,12 seconde) bij inslag Iets langere lichtflits daarna, veroorzaakt doorIets langere lichtflits daarna, veroorzaakt door vrijkomen en inslag van opgeworpen materie opvrijkomen en inslag van opgeworpen materie op de komeet.de komeet. Opgeworpen materiaal: ca. 1 tot 5 ton; duidt opOpgeworpen materiaal: ca. 1 tot 5 ton; duidt op droge korstdroge korst Krater zal straal hebben gehad van ca. 30 meterKrater zal straal hebben gehad van ca. 30 meter
- 45. Resultaten, vervolgResultaten, vervolg Nog iets later na de inslag kwam veel waterijs vrij; ookNog iets later na de inslag kwam veel waterijs vrij; ook OH en HOH en H Geschat 4000 tot 9000 ton waterijs nodig om zoveel gasGeschat 4000 tot 9000 ton waterijs nodig om zoveel gas te producerente produceren Afkomstig van lagen dieper dan een meter onderAfkomstig van lagen dieper dan een meter onder oppervlakoppervlak Verder ontdekt: CO, COVerder ontdekt: CO, CO22, ethaan (C, ethaan (C22HH66), ook carbonaten,), ook carbonaten, silicaten, en magnesiumhoudende kristallensilicaten, en magnesiumhoudende kristallen Totaal ca. 10 tot 20 kiloton stof ontsnapt: dit toont deTotaal ca. 10 tot 20 kiloton stof ontsnapt: dit toont de zwakke structuur van de komeetkernzwakke structuur van de komeetkern
- 46. Dus: Opbouw komeetkernDus: Opbouw komeetkern Harde droge korst van poreus materiaalHarde droge korst van poreus materiaal Daaronder ijs-houdend materiaalDaaronder ijs-houdend materiaal Waar korst zwak of gebroken is komenWaar korst zwak of gebroken is komen stralen gas vrijstralen gas vrij Dit is de bron van de comaDit is de bron van de coma Bedenk ook: veel kernen zijn breekbaarBedenk ook: veel kernen zijn breekbaar Voorbeeld: de Rosetta missieVoorbeeld: de Rosetta missie
- 47. De Rosetta missie: 2004 De Rosetta missie: 2004 2014; drie maal langs de aarde2014; drie maal langs de aarde
- 48. Eerste ontmoeting met Churyumov-Eerste ontmoeting met Churyumov- Gerasimenko: 4 augustus 2014; vanGerasimenko: 4 augustus 2014; van 100 km: wat een vreemd lichaam!100 km: wat een vreemd lichaam!
- 49. Opname vanaf 30 kmOpname vanaf 30 km
- 50. Kleur-opname: homogeen grijsKleur-opname: homogeen grijs
- 51. Recente opname toont de ruige structuurRecente opname toont de ruige structuur
- 52. Beide delen gelaagd maar niet parallelBeide delen gelaagd maar niet parallel Beide delen zijn gelaagd maar de lagen zijn niet parallelBeide delen zijn gelaagd maar de lagen zijn niet parallel in de twee delenin de twee delen Dit zijn aanwijzingen dat de twee delen apart ontstondenDit zijn aanwijzingen dat de twee delen apart ontstonden en zich pas later samenvoegdenen zich pas later samenvoegden
- 53. Einde van Rosetta daalde 30-09-2016Einde van Rosetta daalde 30-09-2016 te 10:39:34 UT neer op de komeette 10:39:34 UT neer op de komeet
- 54. Laatste opname voor de inslag: Osiris nogLaatste opname voor de inslag: Osiris nog op 20 meter afstand. Foto: 94x94 cmop 20 meter afstand. Foto: 94x94 cm
- 55. Samenstelling onderzocht aanSamenstelling onderzocht aan P67 de Rosetta missieP67 de Rosetta missie Soortelijk gewicht = 0.53 . Duidt opSoortelijk gewicht = 0.53 . Duidt op poreuze struktuurporeuze struktuur Het materiaal bestaat voor 2/3 uit stof enHet materiaal bestaat voor 2/3 uit stof en de rest is vuil ijsde rest is vuil ijs IJs bestaat uit waterijs, CO, CO2, zuurstof,IJs bestaat uit waterijs, CO, CO2, zuurstof, stikstof, ammoniumzout en nog veel meerstikstof, ammoniumzout en nog veel meer
- 56. Enkele bespiegelingenEnkele bespiegelingen Levenbrengers?Levenbrengers? Waterbrengers?Waterbrengers?
- 57. Ontstond aards leven in kometen?Ontstond aards leven in kometen? In de coma van Tempel-1 werd naastIn de coma van Tempel-1 werd naast carbonaten ook organisch materiaal encarbonaten ook organisch materiaal en kleideeltjes gevondenkleideeltjes gevonden Klei kan als katalysator uit eenvoudigeKlei kan als katalysator uit eenvoudige organische moleculen ingewikkelder moleculenorganische moleculen ingewikkelder moleculen doen ontstaandoen ontstaan Stel dat ijs vloeibaar wordt door radioactieveStel dat ijs vloeibaar wordt door radioactieve verwarming zou dan zo leven kunnenverwarming zou dan zo leven kunnen ontstaan?ontstaan? Een onbevestigde, omstreden, maar steedsEen onbevestigde, omstreden, maar steeds terugkerende hypothese!terugkerende hypothese!
- 58. Brachten kometen water naar de aarde enBrachten kometen water naar de aarde en andere binnenplaneten?andere binnenplaneten? Aarde was bij ontstaan te warm om water teAarde was bij ontstaan te warm om water te blijven bevatten; hoe is het water hier tochblijven bevatten; hoe is het water hier toch gekomen?gekomen? Dan moeten er, ca. 200 tot 500 miljoen jaar naDan moeten er, ca. 200 tot 500 miljoen jaar na het ontstaan van de aarde, ongeveer een tot tienhet ontstaan van de aarde, ongeveer een tot tien miljoen kometen op aarde zijn gestort !miljoen kometen op aarde zijn gestort ! Dit lijkt onmogelijk veel, maar tussen 4,1 en 3,8Dit lijkt onmogelijk veel, maar tussen 4,1 en 3,8 miljard jaar geleden trad hetmiljard jaar geleden trad het late heavylate heavy bombardmentbombardment op. Dus: wie weet ! ?op. Dus: wie weet ! ?
- 59. Late heavy bombardmentLate heavy bombardment Aanwijzingen daarvoor ook gevonden bijAanwijzingen daarvoor ook gevonden bij andere sterren dan de zon:andere sterren dan de zon: Tot dusver drie sterren gevonden waarbijTot dusver drie sterren gevonden waarbij kometen lijken voor te komen .kometen lijken voor te komen . Deze zijn alle jonger dan 40 miljoen jaarDeze zijn alle jonger dan 40 miljoen jaar
- 60. Een voorbeeld: B竪ta Pictoris: honderden reuzen-Een voorbeeld: B竪ta Pictoris: honderden reuzen- kometen tijdens de vroege planeetvormingkometen tijdens de vroege planeetvorming
- 61. Vroeg stadium? Jawel: planetenVroeg stadium? Jawel: planeten waren nog in vormingsstadiumwaren nog in vormingsstadium
- 62. Bij de jonge ster HD172555 (jonger dan 40 miljoen jaar; op 95Bij de jonge ster HD172555 (jonger dan 40 miljoen jaar; op 95 lichtjaren afstand) komen kometen voor door Jupiter-achtige planeetlichtjaren afstand) komen kometen voor door Jupiter-achtige planeet in de ster geslingerd. Komeet-gas ontdekt in spectrum ster.in de ster geslingerd. Komeet-gas ontdekt in spectrum ster.
- 63. Andere benadering: De verhouding vanAndere benadering: De verhouding van atoomkernen deuterium tegen waterstofatoomkernen deuterium tegen waterstof
- 64. Wat vinden we ?Wat vinden we ? Aardse samenstelling = planeto誰den (asteroids) en deAardse samenstelling = planeto誰den (asteroids) en de Jupiter familie komeet 103P/Hartley 2.Jupiter familie komeet 103P/Hartley 2. Maar:Maar: 67P/Churyumov-Gerasimenko (Rosetta) heeft 367P/Churyumov-Gerasimenko (Rosetta) heeft 3 maal hoger D gehalte !maal hoger D gehalte ! Terwijl :Terwijl : Planeto誰den zelfde D/H samenstelling hebbenPlaneto誰den zelfde D/H samenstelling hebben als aardeals aarde Dus: Komen onze oceanen misschien wel uit deDus: Komen onze oceanen misschien wel uit de planeto誰den?? Hoe dan?planeto誰den?? Hoe dan? En: Hebben planeto誰den en Jupiterfamilie kometenEn: Hebben planeto誰den en Jupiterfamilie kometen dezelfde oorsprong? Maar ze hebben niet alle zelfdedezelfde oorsprong? Maar ze hebben niet alle zelfde D/H ratio ?D/H ratio ?
- 65. BESLUITBESLUIT Geen griezelsGeen griezels Geen waterbrengersGeen waterbrengers Maar mogelijk boodschappers uitMaar mogelijk boodschappers uit de onmetelijke diepten van hetde onmetelijke diepten van het heelalheelal
- 66. Heel wat problemen.Heel wat problemen. Onderzoek is in volle gang!Onderzoek is in volle gang! Deze presentatie is na te lezen opDeze presentatie is na te lezen op www.cdejager.com/presentatieswww.cdejager.com/presentaties Ga naar kometenGa naar kometen