3.2 karar verme ve problem çözme becerileri 2
- 1. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP)
- 2. 3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 2
- 3. İnsanların yaşamları boyunca pek çok konuda karar vermesi ve önlerine çıkan problemlerin, sorunların üstesinden gelmeleri beklenmektedir. Zihinsel yetersizliği olan bireylerin anne- babaları, diğer insanlara göre biraz daha farklı bir hayat sürerler. Çözmeleri gereken daha çok problem ile karşılaşırlar, bazen de önemli kararlar almaları gerekir. 3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 3
- 4. Verilmesi gereken kararlar bazen doğrudan çocukları ile ilgilidir, bazen de özel gereksinimli çocuk sahibi olmanın getirdiği durumların bir sonucudur. Bazı durumlarda aileler karşılaştıkları duruma ilişkin verecekleri kararlarda zorluk yaşayabilirler, ne yapmaları gerektiğini bilemezler. Bu bölümde karar verme konusuna değinilecek ve anne babaların önemli konularda kullanabilecekleri pratik uygulamalardan bahsedilecektir. 3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 4
- 5. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 5
- 6. Toplumsal yaşamdaki değişim insanların verdikleri kararları etkilemektedir. Karar verme konusunda becerileri sınırlı olan bireyler kaygı ve çatışma duyguları yaşayabilmektedir. Uzmanlar karar vermenin insan zihninde nasıl gerçekleştiğine dair teoriler geliştirmekte ve doğru kararların nasıl verileceğine dair çalışmalar yürütmektedirler. Karar verme, insanın akılındaki zihinsel işlevler sonucunda gerçekleşmektedir. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 6
- 7. Karar verme bütün seçeneklerin ve olası sonuçların objektif olarak değerlendirilmesini içeren bir süreçtir. Pek çok durumda insanların karar verme sürecinde genelde bütün seçenekleri değerlendiremediği ve kendilerini tatmin eden ilk seçeneğe yöneldikleri görülmüştür. Güncel değerlendirmeler karar vermenin bilgi arama, bilgi toplama, problem çözme, yargılama, öğrenme ve hafıza gibi zihinsel süreçleri içerdiğini ortaya koymaktadır. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 7
- 8. Bir konuda doğru karar vermek genelde konu üzerine etraflıca düşünmeyi ve seçenekleri değerlendirmeyi gerektirir. Bazen karar verme süreçleri sezgisel bir şekilde işlemektedir. Sezgisel karar verme herhangi bir konuda deneyimli olan insanların daha çok uyguladığı bir yöntemdir. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 8
- 9. Plan neticesinde ortaya çıkan durumun istendik bir durum olmayacağı anlaşılırsa, plan tekrar gözden geçirilmekte ve yeniden uygulamaya konmaktadır. Bu değerlendirme neticesinde ise zihinsel bir hareket planı hazırlanmakta ve uygulamaya geçmektedirler. Belirli bir alanda deneyimi olan kişiler, ilk defa karşılaştıkları olaylarda; seçenekler oluşturup bunları değerlendirmek yerine, olay ile ilgili ipuçlarını toplamakta ve bunları eski tecrübeleri ile karşılaştırarak benzerlikleri değerlendirmektedir. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 9
- 10. 3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 10 Karar “ Bir iş veya sorun hakkında düşünülerek verilen kesin yargı” Etkili karar verme “Düşünmeyi” ve başka basamakları gerçekleştirmeyi gerektirir.
- 11. 3.2.2 Karar Verme Koşulları 11
- 12. 3.2.2 Karar Verme Koşulları 12
- 13. Karar verme bazen oldukça stresli durumları içerir. Stres ortaya çıkaran durumlar ise; birden fazla birbiriyle çelişen bilgi kaynakları, koşulların sürekli değişmesi, çevreden gelen iyi bir karar verme baskısı, zamanın sınırlı olması, şeklinde belirtilmektedir. Uzmanlar kendinizi kaygılı veya stresli hissettiğinizde önemli kararlar vermemenizi söylemektedir. 3.2.2 Karar Verme Koşulları 13
- 14. 3.2.3. Karar Verme Süreci 14
- 15. 3.2.3. Karar Verme Süreci 15
- 16. 3.2.3. Karar Verme Süreci 16
- 17. 3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 17
- 18. 3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 18
- 19. 3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 19
- 20. Verilecek bazı kararlar bazı durumlarda bütün aileyi ilgilendirmektedir. Karar alma sürecine aile bireylerinin katılması önemlidir. Öncelikle yapılması gereken aile bireylerinin ele alınacak durumu nasıl gördüğünü anlamak olmalıdır. 3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 20
- 21. Ailedeki herkes konuyu aynı şekilde mi görüyor? Konu herkes tarafından anlaşılmış mı? Aile bireyleri konu hakkındaki fikirlerini ve beklentilerini birbirleriyle paylaşmış mı? Hangi alanlarda fikir birliği ayrılığı mevcut? Ailenin hangi kültürel değerleri konuda önem arz ediyor? 3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 21
- 22. 3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 22
- 23. 3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 23
- 24. Farklı kaynaklardan bilgi toplarken; Mantıklı bir karar vermek için hangi bilgilere ihtiyaç duyacağınızı belirleyin. Muhtemel bilgi kaynaklarınızı belirleyin. Karar vermek için gerekli olan bilgileri toplayın. 3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 24
- 25. 3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 25
- 26. Topladığınız bilgiyi alt alta yazın. Seçeneklerinizi belirleyin ve yazın. Her bir seçeneğin artılarını ve eksilerini yazın. 3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 26
- 27. Tabloyu oluşturduktan sonra; İlgili konuyla ilgili değerlerinizi, amaçlarınızı, ilgilerinizi, ihtiyaçlarınızı ve isteklerinizi açıklığa kavuşturun. Her bir seçeneğin artı ve eksilerinin ağırlığını hesaplayın. Bunu yaparken artı ve eksilerin sayısının yanı sıra, bunların ağırlıklarını da değerlendirmeniz gerekir. 3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 27
- 28. 3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 28
- 29. Kesin bir doğrunun pek az durumda olacağını bilin. Kararınızı verin. Kararınızı verdikten sonra rahatlayın ve daha fazla üzerinde düşünmeyin. Hata yapmak için kendinize izin verin. Yaptıklarınız işe yaramaz ise süreç hakkında değerlendirmeler yapın. 3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 29
- 30. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 30
- 31. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 31
- 32. Mantıklı karar verme • Kişi vereceği kararla ilgili gerçekçi seçenekler oluşturur ve bunları düzenler. İçtepisel karar verme •Duygulara ve dürtülere dayanmaktadır. •İçtepi; Bireyi, doğrudan doğruya eyleme geçmeye zorlayan güçlü dürtü olarak tanımlanmaktadır. Bağımlı karar verme • Süreci genelde başkalarının inisiyatifine bırakma şeklinde olur. Kararsızlık Verilen kararlardan memnun kalmama, verdiği kararı değiştirme ile devam eden bir süreçtir. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 32
- 33. Otokratik tarzı karar alma Demokratik karar alma Fikir birliği karar alma 3.2.4 Karar Verme Stilleri 33
- 34. Otokratik tip karar alma süreci Ailenin karşısına çıkan durumda, sadece bir kişinin verdiği karar uygulanmaktadır. Bu kişi genelde evdeki baba olmaktadır. İnsanların kendilerini ilgilendiren durumlarda görüş bildirmesi daha uygundur, bu durumda bu katkıların olabileceği göz ardı edilmektedir. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 34
- 35. Demokratik karar alma Bu süreçte aile bireyleri karşılaşılan durumda beraber çalışmaktadır. Seçenekler belirlenmekte ve herkes kişisel değerlendirmesine göre bir seçeneğe oy vermektedir. En çok oyu alan seçenek uygulanmaktadır. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 35
- 36. Fikir birliğine varma Bu süreç doğrudan iletişim, problem çözme ve müzakereyi içermektedir. Konu masaya yatırılmakta üzerinde beraberce çalışılmakta ve mümkün olduğunca ortak bir karara varmak amaçlanmaktadır. Fikir birliği tarzı karar verme aile içerisinde en sağlıklı karar verme süreci olarak değerlendirilmektedir. 3.2.4 Karar Verme Stilleri 36