5. GAIA Hidrosfera baliabidek eta inpaktuak
- 4.  Herrialde aberatsetan 300 litro ur gastatzen dugu pertsonako egunero …  Herrialde txiroetan berriz 25 litro eguneko…  OMS-ek 80 litro ur gomendatzen ditu oinarrizko premiak ase eta higiene pertsonal egoki bat izateko Zenbat ur litro kontsumitzen dituzu eguneko?
- 7.  Dutxa bakar batean 150 litro ur kontsumitzera hel gaitezke !  10 minutuko dutxa batean 200 litro xahutzen dugu…OMS-ak % 150 gutxiago xahutzea  Bizar egitean (5 minutu) 60 litro ur xahutzen dira.  Bainera bat osorik betez 150tik 250 litrora gastatzen da. Zenbat minutuko dutxak hartzen dituzu?
- 8.  Zenbat ur behar da produktu bat lortzeko?  Kotoi kg bat lortzeko 10.000 litro ur behar dira.  Arroz kilo batentzat 4000 litro ur.  Xerra kilo batentzat 9800 litro ur. Ur kontsumo birtuala
- 11.  1. ERABILERA KONTSUNTIBOAK  Ura kontsumitu  Kalitate galera bat gertatzen da  Zuzenean ezin da berrerabili  Non ematen da uraren erabilera kontsuntiboak?  NEKAZARITZA/ABELTZAINTZA  HIRIETAKO UR KONTSUMOA  INDUSTRIA 2. URAREN ERABILERA
- 12. Nabarmen aldatzen da toki batzuetatik besteetara, arrazoi nagusiak izanik klima, lurzoru eta labore motak. Bizi jarduerari eusteko bizpairu litro besterik ez ditugu behar. Baina gero badago URAREN KONTSUMO KULTURALA (norberaren gorputza garbitzeko, komunerako eta arropa eta platerak garbitzeko).  HIRIETAKO UR KONTSUMOA asko igo da. Milioika pertsona pilatzen dira hiri erraldoietan eta ondorioz ur hornikuntza eta hondakin uren arazoak haunditu dira.  INDUSTRIA: Ura urrunetik ekarri behar baldin bada, kostuak gora egiten du. Ura indutrian erabiltzen da hozteko sistemetan. Besteetan disolbatzaile gisa eta lehengai gisa erabiltzen da ura. Erabilera kontsuntiboak uraren kalitate galera
- 14.  Ura ez da kontsumitzeko erabiltzen kasu honetan  Berrerabiltzeko aukera dago.  Emari ekologikoa: Ezin da ur emaririk gabe utzi erreka bat, ibai bat… fauna eta florak horiengan dependitzen dutelako.  Paisaiak eta akuiferoak mantendu behar dira  Nabigazioan eta aisialdian ura kontsumitzen ez bada ere, ura kutsa daiteke. Erabilera ez kontsuntiboak
- 15.  Lurralde garatuetan ura kontrolik gabe erabiltzen da.  Ura xahutzeak eta planifikazio txar batek eragin du: ur erreserbak ≤ ur eskaria  Planifikazio batek konponbideak planteatu behar ditu, uraren erabilera antolatzeaz eta eraginkortasuna handitzeaz aparte.  Konponbideak orokorrak, teknikoak eta politikoak izango dira. 3. Uraren kudeaketa: planifikazio hidrologikoa
- 16.  Konponbideak:  Neurri orokorrak: Nekazaritzaren kontsumoa murriztea, ureztatze sistema aldatuz. tanta bidezko ureztatzea ihinztatze bidezkoa  Neurri teknikoak: Urtegiak, isuri aldaketak eta itsaso ura gezatzea (desaladorak)  Neurri politikoak: Uraren erabilera arautzeko legeak betearazi Planifikazio on batez arazoa konpondu
- 17. Konponbide teknikoak Urtegiak egitea: Ur soberakin haundia dauden lekuetan urtegiak egiten dira, ur hori bildu eta nekazaritzarako edo Gizakion kontsumorako. Urtegien alde txarrak dira ingurune inpaktu haundia eragiten duela eta urtegiak jarri behar badira biodibertsitate altuko leku batean, orduan eta haundiagoa. https://www.youtube.com/watch ?v=A02UItL78kw
- 18.  Orain arte trasbaseak egin izan dira, baina duela 12 urte Plan Hidrologikoa bertan behera utzi zueten eta ur gezatzea (desaladorak eraikitzea) alternatiba gisa aurkeztu zen.  Inpaktuak ezberdinak dira, baina ekonomikoki Askoz merkeagoak dira. https://www.youtube.com/watch?v=- AWXcbMFUXU Zer da eraginkorragoa (eta ekologikoagoa) desaladora bat ala ura eramateko alde batetik bestera?
- 20.  Parametro fisikoak: tenperatura, gardentasuna, ezaugarri organoleptikoak (kolorea, zaporea, usaina), disolbatutako gatzen eta esekiduraren dauden solidoen kantitatea.  Parametro kimikoak:  Disolbatutako oxigenoa: Uraren Kalitatearen parametro garrantzitsua  pH-a:  Gogortasuna: zenbat kare edo kaltzio karbonato daukan ur batek. Uraren kalitatea
- 21. DISOLBATUTAKO OXIGENOA (DO): Zeren menpe egonen da DO uretan? Uretan dagoen materia organiko kantitatearen menpe. Oxigenoa erabiliko dute bakterioek eta algek materia organikoa degradatzeko. Beraz, zenbat eta materia organiko gehiago isuri uretara, hainbat eta txikiagoa izango da disolbatutako oxigeno konzentrazioa. OEB (OXIGENO ESKAERA BIOKIMIKOA): Uretan dagoen MO disolbatzeko mikroorganismoek kontsumitu luketen oxigeno disolbatuaren kopurua. OEK (OXIGENO ESKAERA KIMIKOA): MO ingurune azidoan eta eragile kimikoen bidez oxidatzeko zenbat oxigeno disolbatu kontsumitzen den.
- 22. KUTSA DURA Indi ze trofi koa k Materia organikoa Oxigenoa C02 eta H2S Biodiber- tsitatea UR EUTROFIKOAK Handia Kotsumitz aile eta deskonpo satzaile Ugaria Gutxi Asko Bakterio heteromorfo. Espezie gutxi. UR MESOTROFIKOAK Ertaina Bitar teko a Bitartekoa Bitartekoa Bitarte koa Algak agertzen dira UR OLIGOTROFIKOAK Txikia Foto sinte tikoa k Eskasa Haundia Eskasa Flora eta fauna barietatea
- 24.  Uraren kalitatearen parametro biologikoak:  Bakterio koliformeak: koliforme totalak eta streptokoko fekalak neurtzen dira  Espezie batzuen agerketa eta beste batzuen desagerketa ematen da ura kutsatzen denean: Eristalis larba: ur kalitate eskasa Efemenoptera edo efimera larba ur kalitate haundia
- 26. Zer esaten digu horrek Ebro ibaiaren egoerari buruz?
- 27. Uraren kutsatzaileak Kutsadura motak (kutsatzaileen jatorriaren arabera): • Kutsadura hedatua: kutsatzailearen jatorria ez dagoenean zehaztua. Adibidez ongarri eta pestiziden isuriek sortzen dutena. • Kutsadura zehatza: Isurien jatorria zehaztua dago. Adibidez hondakin-uren isuriek eragina. Ekosistema urtarretako kutsatzaile nagusiak ongarriak, materia organikoa, bakterioak, xaboiak, olioak eta azido eta base gogorrak.
- 28. Kutsatzaileak hiru taldetan sailkatu: • Kutsatzaile kimikoak (organikoak eta inorganikoak). Ongarri organiko (simaurrak) eta inorganikoak (ongarri inorganikoak, NPK dutenak). Hirietan, detergenteak, koipeak, intsektizidak, fungizidak, latak, pilak, etab. botatzen dira uretara. • Kutsatzaile fisikoak: Beroa da aipagarriena. • Kutsatzaile biologikoak. mikroorganismoen bidezko kutsadura. Infekzioak hedatzen dira uraren eraginez. Adibidez: Malaria (paludismoa) kutsatzen duen Anopheles intsektuaren larba uretan bizi da. Urdaileko eta hesteetako gaixotasunak Kutsadura fekala duten urak.
- 30. Uraren kutsaduraren ondorio orokorrak • 1. Eutrofizazioa • 2. Akuiferoen kutsadura • 3. Itsasoaren kutsadura
- 31. • Ura landareen nutrienteez edo mantenugaiez aberastearen ondorioz sortzen diren aldaketak ( fisiko, kimiko eta biologikoak). • Aintzira batean mantenugai gutxi badaude (eta beraz ekoizpen eskasa), aintzira oligotrofikoa deitzen zaio. • Aintzira oligotrofiko batean urak • gardenak dira (ez dago nutrienterik • eta beraz ez dago planctonik). • Ez daude bizidun asko eta beraz oxigeno kopuru haundiko urak izaten dira. Mendietako aintzirak holakoak izaten dira. 1. EUTROFIZAZIOA
- 32. • Baina ur oligotrofikoak eutrofiko bihurtzen dira mantenugaiak botatzen badira (prozesu antropikoen eraginez). • Eutrofiko (gr. Ongi elikatua) esan nahi du. • Mantenugaien artean N (nitratoak, amonioa, etab) eta P (fosforoa, fosfatoak) dira eutrofizazioaren eragile nagusiak: • N: Nekazaritza ongarri kimikoak • P: Nekazaritzako ongarriak, abere hondakinak, hirietako detergente fosfatodunak.
- 34. • Eutrofizazio faseak: Ur azaleko alga plantonikoak gehiegi ugaltzea. Urak kolore berdea. Materia organiko piloa metatzen da hondoan, algak hiltzen direnean. • Materia organiko honen oxidazioa eta uraren oxigeno gutxitzea. • Oxidazioa edo deskonposizioa hau hondoko bakterio deskonposatzaileek egiten dute eta hortarako oxigeno guztia xahutzen dute.
- 35. Oxigeno eskasiarengatik, animalia sentikorrak hil egiten dira Oxigenorik ez dagoenez, bakterio anaerobioak ugaltzen dira, eta materia organikoaren hartzidura edo fermentazioa gertatzen da. Fermentazioak usain txarrak (NH3, H2S) eta konposatu arriskutsuak (nitrosaminak) sortzen ditu.
- 37. 2. Akuiferoen kutsadura • Akuiferoa: lurpeko urak, sortuko dituztenak iturburuak, iturriak batzutan. Bestetan urpeko ura bezala geratuko da. • Akuiferoetako ura kalitate onekoa da erabilera guztietarako. • Gehiegizko ustiapena da akuiferoetako arazoa(ura gastatzen denean gehiegi, akuiferoen maila freatikoa behera joaten da eta arazoak daude ur erreserbak berreskuratzeko). • Akuiferoen kutsadura ongarriengatik gertatzen da (nitratoek kutsatutako urak).
- 38. 3. Itsasoen kutsadura • Marea beltzak: itsasora isuritako petroleoa. Uraren gainekaldean geruza bat zabaltzen da, azkar zabaltzeko joera du. Zabaltzeko joera hori olatu eta haizeek errazten dute, itsas korronteek ia ez daukate zerikusirik.
- 39. https://www.youtube.com/watch?v=ofJqBBIAQyQ Prestige 2002 • Ur azalean petrolioa zabaltzean: Geruza opako eta iragazkaitza sortzen du, argia oztopatu egiten du. Planktona eta hegaztiei kalte zuzena. • Hegaztiek arazoak hegan egiteko. Pozoitu egiten dira petrolioa irensten eta gasak arnasten. • Itsas hondora jalkitzen da eta tanta txikitan sakabanatzen du ur azaletik. Hondoko arrain eta floran ere bere eragin kaltegarrai dauka.
- 41. Plastiko metaketak https://www.youtube.com/watch?v=Yd5RNwmLQ8w • Ozeano barean dago munduko plastiko metaketarik haundiena. • Amerikako Estatu Batuak halako bi du azaleraz. • Mende erdia duten plastikoak topatu dituzte. • Kutsadurak milioi bat hegazti eta ehun mila itsas ugaztun hiltzen ditu urtean.