5 gaia(blogerako) copy
- 1. Az . nukleikoak •Biomolekula organikoak (C, N, H, O, P). Nukleotidoz osatuta daude •Nukleotidoak: 5C-ko azukre bat, az. fosforikoa, base nitrogenodun bat •ADN •Helize tankerako makromolekula. Nukleoan dago • Nuklotidoen bi kate du. Kanpoaldean azukrea (desoxirribosa) eta az. fosforikoa eta erdian base nitrogenodunak (zitosina–C, guanina-G, adenina-A, timina-T) •A eta T / G eta C hidrogeno loturen bidez •Funtzioak •ARN Genetikako kontzeptuak •Informazio genetikoa bildu •Zelulen jarduera osoa zuzendu. Proteinen sintesia (transkripzioa) •Informazioa transmititu (bikoizketa) •Nukleotido kate bat. Azukrea erribosa da. Base nitrog.: zitosina–Z, guanina-G, adeninaA, uraziloa-U •Proteinen sintesian bitartekariak dira •ARN mezularia, ARN transferentziazkoa, ARN erribosomikoa •Kromatina: ADNa trinkotzeko era. ADNz eta proteina histonaz osatuta. Alez egindako lepoko baten tankera du. Zelula zatitzen hastean, kromosomak eratzen ditu •Kromosoma: zatitzen ari den nukleoan dauden egitura trinkoak. Bastoi forma: kromatida ahizpak eta zentromeroa. Giza zel. somatikoak: 23 kromosoma bikote (46). Giza ugaltze zel.: 23 kromosoma. Diplodeak 2n, haploideak n. Kromosoma multzo ordenatua: kariotipoa •ADNaren atal bat. Karaktere bat zehaztuko duen proteina bat ekoizteko informazioa biltzen du •Giza genoma: gene guztien multzoa Kromosomak Geneak •Severo Ochoak deszifratu zuen kode genetikoa: nukleotidoen eta aminoazidoen arteko balokidetasunak •Bikoizketa •ADNaren kate bakoitza banandu eta nukleotido osagarriak elkartuz ADN bi molekula berdin lortzen prozesua dira .Informazio genetikoa erreplikatu. ADN molekularen kopiak egin Kode genetikoa •Transkripzio prozesua •Itzulpen prozesua Mutazioak •ADNko informazio genetikoa ARNra pasatu. •ADN kate bikoitza zabaldu, eta horietako bat moldea da ARN osatzeko nukleotido osagarriak elkartuz •ARNaren mezua erabili proteinak eratzeko •ARNm nukleotik zitoplasmara irten eta erribosometan proteinak eratu •Zitoplasman dauden aminoazidoak (proteinen osagaiak) ARNt-k garraiatuko ditu, nukleotidoak eta aminoazidoak erlazionatu (3 nukleotido-aminoazido bat) eta aminoazidoak elkartuz proteinak eratuko dira •Zelulen informazio genetikoaren asaldurak dira. Ondorio negatiboak, neutralak edo onuragarriak •Genikoak: ADNaren nukleotidoen sekuentziari (geneei) eragin (base bat aldatu, gehitu edo desagertu). Bikoizketan gertatu •Kromosomikoak: kromosomen kopuruari edo egiturari eragiten diote (ezabatzea, bikoizketa, alderantzikatzea, translokazioa)
- 2. •Bioteknologia: izaki bizidunak edo horietatik eratorritako substantziak erabiliz pertsonentzako edo ingurumenarentzako produktu onuragarriak lortzeko teknikak edo prozesuak •Genoma eraldatzeko teknika, gene batzuk aldatuz, ezabatuz edo erantsiz. •Ingeniaritza genetikoa •Entzima murriztaileek ADN molekula hautsi, geneak bereizi eta lotu •Teknikak Bioteknologia •Intereseko ADN zati bat bakteria edo birus baten ADNan (bektore) txertatu ondoren sortutako ADNa. Aukeratutako •ADN birkonbinatzailea geneen kopiak ugaldu. •Klonazio genetikoa edo transgenikoak lor daitezke •Entitate biologiko batetik abiatuta genetikoki horren berdina izango den beste bat sortzea •Klonazioa •Klonazio molekularra: intereseko ADNa isolatu, beste ADN batean txertatu eta organismo batean sartu. Intsulina lor daiteke •Zelulen klonazioa: umekiaren zelulak erabiliz ehunak edo zelula bereziak eratzeko •Organismoen klonazioa: •Transferentzia nuklearra: eme obulu batetik material genetikoa atera; klonatu nahi den organismotik zelula somatikoa hartu; obulua eta zelula elkartu; enbrioa garatu; jatorrizkoaren banako berdina sortu •Dolly ardia •Polimerasaren •ADN zati baten kantitate handiak lortzeko teknika in vitro. kate erreakzioa •Termoziklagailua, ADN zatia, abiarazleak, entzima polimerasa (ADN erreplikatzeko ahalmena), desoxirribonukleotidoak. Tenperatura altuko eta baxuko zikloak tartekatu •Auzategi frogak egiteko, pertsonak identifikatzeko, aitatasuna frogatzeko… erabiltzen da •Arrasto genetikoa Giza genomaren proiektua •Arrasto genetikoa ADN bereizgarriari esker pertsonak identifikatzeko eta bereiztko teknika •Markatzale genetikoetan oinarritu: era berezi eta jakin batean errepikatzen diren nukleotidoen sekuentzia •Auzitegi eta aitatasun frogak argitzeko erabiltzen da •1990. urtean James Watson burua izanik abian jarri zen •Helburua: giza genoma osatzen duten 30000 geneak identifikatzea eta nukleotidoen posizoa zehaztea, geneen alterazioengatik sortutako gaixotasunak prebrenitzeko eta egoki tratatzeko •Giza Eskubideei buruzko Adierazpenak gizarte, lege eta ingurumen alderdiak aztertzen ditu Ingeniaritza genetikoaren aplikazioak nekazaritzan •Landare transgenikoen abantailak •Toxinak ekoiztu →erresistenteagoak→pestizidarik ez •Fruituak mantso ondu •Farmaziarako gai interesgarraik •Transgenikoen erabileraren ondorioengatik eztabaida handia dago. Espainain arto lur eremu handiak daude
- 3. •Geneak obulu hartzaile ernatuan txertatu eta animalia guztiek izango dute gene hori Ingeniaritza genetikoaren aplikazioak abeltzaintzan •Abantailak •Animalia ekoizpena hobetu: masa handiagoa, gantz gutxiago, gihartsuagoak, erresistenteagoak •Giza proteinak dituen esnea ematen duten behiak lortu •Gaixotasun genetikoak: materiak genetikoan alterazioak daudenean sortzen dira •1. mailakoa: Aholku genetikoa, ernalketaren aurretik, Ingeniaritza genetikoaren aplikazioak osasunean •Prebentzioa •Ernalketaren ondoren •2. mailakoa •Amniozentesia: emakume haurdunaren barrunbe amniozentikoko zelulak atera eta material genetikoa aztertu •Ezarpenaren aurretiko diagnostiko genetikoa: in vitro ernalketaren zigotoen zelulak aztertu eta egokienak aukeratu ezartzeko •Terapia genikoa: gaixotasunak eragiten dituzten gene akast gene osasuntsuz ordezkatu •Aplikazioak ugalketa medikuntzan •Zelula amak •Intseminazio artifiziala: emakumearen ugalketa aparatuan espermatozoideak txertatu •In vitro ernalketa: emakumearen obuluak atera, laboratorioan ernaldu, enbrioiak bihurtuta, umetokian ezarri •Gametoen transferentzia intratubarikoa: obuluak eta espermatozoideak emakumearen Falopioren tronpa batean ezarri zuzenean •Era mugagabean ugaldu ahal diren eta zelula mota desberdinak sortu ahal diren zelula bereizgabeak dira. •Enbrioiko zelula amak (umekitik), zelula ama helduak ( ehun helduetatik) •Balizko aplikazioak: ehunak edo organoak sortzeko, zelulen bereizketa eta espezializazioa ezagutzeko, sendagai berriak saiatzeko, eritasunak sendatzeko •Kezka etikoak sortu dira •Sendagaien ekoizpena: antigorputz monoklonalak (zenbait eritasun detektatzeko proteinak), hormonak (intsulina), txertoak (B hepatitisaren, errabiaren, koleraren eta elgorriaren kontrakoak)