1. 5.4 Pentadbiran dan Pengurusan Sekolah: Pejabat, Kurikulum & Kokurikulum
dan Kewangan Sekolah
5.4.1 Definisi Pentadbiran dan Pengurusan Sekolah
1. Dalam sesebuah organisasi termasuk organisasi pendidikan,pentadbiran atau
pengurusan adalah tersangat penting.Tanpa pengurusan yang cekap proses
pengeluaran tidak dapat berjalan dengan baik dan juga tidak dapat
menyempurnakan kehidupan manusia.Dalam proses pentadbiran,ia berlaku
sama ada di dalam sesebuah organisai yang besar mahupun kecil serta
organisasi formal dan juga yang tidak formal.Untuk mengurus sesuatu
organisasi,seseorang pentadbir atau pemimpin seharusnya memahami terlebih
dahulu apakah yang dimaksudkan dengan pentadbiran.
2. Griffiths(1959), dalam buku bertajuk Administration Theory,menyatakan
pentadbiran adalah satu corak tingkahlaku yang didapati dalam semua
organisasi manusia.Ia adalah proses yang mengatur dan mengawal sesuatu
organisasi sosial itu.Drucker(1945) dalam bukunya The Practice of
Management menjelaskan pentadbiran itu ialah sumber asas dan sumber yang
paling berharga.Stoner(1984) mengatakan pengurusan aialah satu proses
merancang,mengelola,memimpin,mengawal daya usaha ahli-ahli organisasi
dan menggunakan sumber-sumber lain untuk mencapai matlamat yang
ditentukan.Campbell pula,menjelaskan proses pentadabiran sebagai satu cara
anggota-anggota sebuah organisasi membuat keputusan dan mengambil
tindakan untuk
mencapai matlamat.
3. Dalam konteks pentadbiran,pentadbiran yang baik amat dihargai oleh sesuatu
masyarakat.Jabatan Pendidikan dan sekolah tidak terlepas daripada
mewujudkan pentadbiran yang sihat.Kita seharusnya mengetahui cara-cara
untuk mewujudkan konsep tersebut.Sebagaimana yang kita fahami,pendidkan
sebagai agen sosialisasi dan penyampai warisan budaya dapat memberi
faedah-faedah ekonomi dan membolehkan
individu-individu menikmati kehidupan yang baik.
4. Mengikut Knezevich (1974) dalam bukunya yang bertajuk Administration of
Public Education,pentadbiran sekolah ialah satu proses sosial yang bersangkut
paut dengan mengenal pasti,menyelenggarakan,merangsanag,mengawal,dan
menyatukan secara formal mahupun tidak formal kuasa-kuasa yang bercorak
manusia dan material kedalam satu sistem yang kukuh dengan tujuan
memenuhi objektif yang ditetapkan.
5. Sementara itu Campbell, Bridges dan Nystrand (1977) dalam buku yang
bertajuk Introduction to Educational Administration berpendapat bahawa
pentadbiran pendidikan ialah satu proses untuk menyelaras usaha dikalangan
berbagai-bagai anggota bagi memenuhi matlamat yang berkaitan dengan
pengajaran dan pembelajaran
2. 6. Definisi lain ialah:
Pentadbiran pendidikan ialah bidang amalan seperti institusi-institusi
lain.
Pentadbiran pendidkan merupakan juga sebahagian kajian
penyelidikan oleh para pensyarah terutama Universiti
Stanford,Universiti Ohio,Universiti Chicago dan lain-lain.
7. Pentadbiran sekolah sebagai bidang gunaan seperti kejuruteraan dan
perubatan. Ia dibina berdasarkan disiplin psikologi, sosiologi, sains, politik
dan ekonomi. Kesemua bidang ini berkaitan dengan pentadbiran pendidikan.
8. Jadi secara ringkasnya matlamat akhir yang dikehendaki dalam pentadbiran
sekolah atau institusi ialah untuk meningkatkan taraf pengajaran dan
pembelajaran. Ia meliputi peranan yang dimainkan oleh sekolah,jabatan
pendidikan,maktab perguruan dan juga universiti.Pentadbiran sekolah tidak
boleh dibezakan dengan bidang
lain.Pada asasnya ia adalah segala usaha yang dijalnkan oleh sesuatu organisai
untuk memenuhi matlamat dan ujuan tertentu di samping menyelenggarakan
dan mengekalkan struktur organisasi.
9. Dalam organisasi konsep pentadbiran dan pengurusan sekolah selalu
digunakan dan saling bertukar ganti.Definisi pengurusan lebih kurang sama
denganpentadbiran ,iaitu proses mengarah, mengawal sesuatu institusi yang
melibatkanperancangan.Di Malaysia istilah pentadbiran lebih kerap digunakan
kerana ia lebih memberatkan kepada perkhidmatan dan bukan kepada
keuntungan.Walaubagaimanpun ramai bersetuju pentadbiran dan pengurusan
tiada bezanya.
10. Perkara yang penting dalam aspek definisi pentadbiran pendidikan ialah :
Pengendalian
Matlamat
Kualiti/mutu
Keberkesanan
Merujuk kepada sumber fizikal dan manusia
5.4.2. Tugas Pentadbiran Sekolah
1. Proses Pentadbiran Sekolah
1.1.Proses pentadbiran ini bermula dengan merancang kemudian membuat
keputusan serta memberitahu keputusan yang telah diambil, mengadakan
proses kawalan untuk mencapai keputusan yang telah ditentukan dan
menilai kembali aktiviti-aktiviti .Pusingan ini dapat membantu pengetua
menjalankan fungsi pentadbiran sekolahnya.
Merancang
3. Membuat keputusan
Komunikasi
Mengawal
Menilai
1.2. Pengetua juga hendaklah melaksanakan tugas-tugas berikut:
Menentukan keperluan dan mengenal pasti masalah.
Mencari maklumat , menentukan sumber , dan menyediakan
khidmat bimbingan.
Mencadangkan polisi-polisi , tindakan dan memberi cadangan
cadangan alternatif.
Merancang dan melaksanakan perancangan.
Menilai kemakmuran.
1.3. Secara amnya memang telah terdapat pernjelasan fungsi-fungsi
pentadbir pendidikan, iaitu membuat keputusan tentang apa yang
hendak dilaksanakan, membentuk perancangan menurut matlamat
yang telah ditentukan , mengurus peruntukan sumber manusia dan
kewangan, mengadakan faktor-faktor motivasi yang boleh mendorong
kakitangan, mengadakan kerja berkumpulan untuk meningkatkan
semangat dan membuat penilaian antara prestasi sebenar dengan
prestasi yang diharapkan supaya kelemahan dan penyelewangan dapat
diatasi.
5.4.3 Tugas Pengurusan Sekolah
1. Peranan Guru Besar
Di antara peranan dan tanggungjawab guru besar sebagai pengurus sesebuah
organisasi pendidikan ialah:
memahami dan mengetahui secara mendalam tentang Falsafah Pendidikan
Negara yang terjelma dalam falsafah pendidikan sekolahnya, termasuk
matlamat KBSR.
membimbing, menyedar dan menyelia guru-guru di bawahnya ketika
melaksanakan tugas mereka untuk memastikan segala program dan kegiatan
yang dijalankan itu sesuai, selaras dan secocok dengan falsafah dan matlamat
pendidikan tersebut.
memainkan peranan yang positif dan serius untuk menjamin staf
profesionalnya bukan sahaja setakat memahami bahkan juga bertindak untuk
mencapai matlamat pendidikan yang ditetapkan, sama ada secara tersurat atau
tersirat.
mempunyai peranan dan tanggungjawab ke atas kejayaan pencapaian hasrat,
cita-cita dan kehendak falsafah dan matlamat pendidikan sesebuah sekolah.
4. membimbing dan mendorong serta meransang guru untuk bekerja dengan
semangat dedikasi dan komitmen yang tinggi dengan menggunakan kemahiran
berkomunikasi.
menjadikan sekolahnya sebagai lambang kepada segala nilai, kepercayaan,
cita-cita dan hasrat yang diperjuangkan oleh sekolahnya serta berkeupayaan
untuk menjelaskan tujuan dan rasional di sebalik pelaksanaan kurikulum dan
kokurikulum sekolah kepada semua pihak yang berkenaan.
2. Peranan Guru
Guru mempunyai peranan yang sangat besar dalam mendidik murid-murid
sejajar dengan Falsafah Pendidikan Negara. Kemahiran dan pengalaman
mengajar bukan sahaja didapati di bilik-bilik kuliah, tetapi dari penglibatan
yang menyeluruh dan bersepadu melalui pelbagai aktiviti gerak kerja luar.
Profesion perguruan berkehendakkan guru-guru melengkapkan diri mereka
dengan pelbagai pengetahuan dan kemahiran.
Sebagai pendidik, guru-guru seharusnya menguasai pelbagai kemahiran
iaitu:
Kemahiran belajar ke arah mempertingkatkan lagi potensi pelajar-
pelajar dalam proses pembelajaran.
Kemahiran berfikir ke arah mewujudkan pemikiran yang lateral iaitu
yang bersikap positif, kreatif dan inovatif.
Kemahiran merancang ke arah mewujudkan sistem penyampaian yang
berkesan serta bersistematik.
Kemahiran menyediakan bahan pengajaran/pembelajaran ke arah
mewujudkan pendekatan yang lebih bersifat resource base dalam
proses pengajaran.
Kemahiran mengajar iaitu dapat menggabungkan aspek-aspek teori-
teori, pedagogi dan teknologi pendidikan untuk diintegrasikan dalam
pengajaran.
Kemahiran menilai supaya dapat membuat analisis dan diognisis
terhadap pencapaian pelajar dan hubungkaitnya dengan objektif
pembelajaran.
Kemahiran membuat kajian pendidikan ke arah membudayakan
masyarakat yang peka terhadap perkembangan penyelidikan dalam
menentukan kualiti pendidikan.
Kemahiran berkomunikasi secara lisan dan tulisan ke arah melahirkan
masyarakat penyayang, mempunyai nilai-nilai murni, bersefahaman
serta semangat bekerjasama dalam satu pasukan.
Kemahiran mengurus dan menjalankan aktiviti luar ke arah melahirkan
generasi yang mempunyai nilai kepimpinan yang tinggi, sihat,
berpengalaman, dinamik dan peka terhadap persekitaran luaran.
Kemahiran menangani masalah dan cabaran ke arah membentuk jiwa
yang rasional berkeupayaan mengawal emosi dan bertanggungjawab
dalam menjalankan tugas.
5. Kemahiran berusaha ke arah perkembangan kendiri ke arah memupuk
imej kendiri (self-image), kesedaran diri (self-awareness) sebagai salah
satu aspek motivasi diri.
Kemahiran-kemahiran di atas bukan sahaja dapat diperolehi di bilik-
bilik kuliah atau di pusat-pusat sumber, tetapi melalui penglibatan yang
aktif dalam kelab atau persatuan dan juga aktiviti-aktiviti sosial.
5.4.4. Kurikulum Sekolah
1. Kurikulum boleh ditakrifkan sebagai pengalaman yang diberikan kepada
murid-murid secara terancang di bawah bimbingan dan panduan sekolah.
Dari segi prinsip utamanya, kurikulum sekolah rendah memberi
pendidikan yang bercorak pendidikan asas dengan penegasan kepada
pendidikan di bidang 3M iaitu membaca, menulis dan mengira. Kurikulum
juga menegaskan perkembangan individu secara menyeluruh dan
seimbang dari segi intelek, rohani, jasmani dan perkembangan bakat
murid-murid.
2. Dari segi pelaksanaannya, kurikulum sekolah rendah menegaskan
pemerolehan pengetahuan dan kemahiran melalui pengalaman secara
langsung, yakni penglibatan setiap murid secara aktif melalui aktiviti-
aktiviti yang menarik dalam proses pengajaran dan pembelajaran.
3. Kurikulum merangkumi perkara-perkara seperti kursus pengajian, sukatan
pelajaran, penjadualan waktu pembelajaran, pengajaran dan pembelajaran
di dalam kelas, aktiviti-aktiviti di luar bilik darjah (kokurikulum) yang
dilaksanakan secara terancang dan bahan-
bahan sokongan yang dicadangkan, dihasil dan dibekalkan untuk
pelaksanaan kurikulum di peringkat sekolah.
4. Terdapat dua jenis kurikulum sekolah iaitu kurikulum tersurat dan
kurikulum tersirat.
5. Kurikulum tersurat ditujukan kepada aspek-aspek kurikulum yang telah
ditetapkan dan dinyatakan secara jelas dan terang kepada pelaksana-
pelaksana kurikulum. Perkara-perkara yang tersurat seperti mata pelajaran,
sukatan pelajaran, peruntukan masa, bahan-bahan pengajaran, kaedah-
kaedah pengajaran, pengurusan pengajaran. Segala yang tersurat ini mudah
dinilai dan dikawal berpandukan peraturan-peraturan, arahan-arahan
dan cara-cara penilaian yang telah ditetapkan.
6. Kurikulum tersirat pula adalah unsur-unsur yang tidak dirancang tetapi
mempunyai pengaruh dan memainkan peranan yang berkesan terhadap
proses kurikulum yang sudah tersurat tadi. Contohnya iklim sekolah,
budaya kerja, budaya sosial sekolah dan persekitaran juga mendatangkan
kesan dalam membentuk sikap, minat, akhlak, aspirasi dan kepercayaan
seseorang murid.
7. Panitia Mata Pelajaran
Di antara tujuan panitia mata pelajaran (PMP) ialah merancang dan
menyelaraskan pengurusan mata pelajaran masing-masing, memperbaiki
dan meningkatan mutu dan kekesanan pengajaran dan pembelajaran di
6. samping berusaha memperbaiki dan mendapatkan strategi-strategi
mengajar yang inovatif mengikut perkembangan pendidikan semasa yang
boleh mendorong mewujudkan perkembangan intelek dan rohani murid-
murid sejajar dengan Falsafah Pendidikan Negara. Selain itu PMP juga
mempunyai objektif memperbaiki prestasi murid-murid di dalam
peperiksaan sekolah ataupun peperiksaan awam dalam mata pelajaran
berkenaan. Ini dibuat berpandukan kepada prestasi atau sasaran yang
ditunjukkan dalam rancangan akademik sekolah. PMP juga boleh
mewujudkan semangat bekerjasama di antara panitia mata pelajaran dan
persatuan akademik yang ditubuhkan di sekolah.
5.4.5. Kokurikulum
1. Kepentingan gerakerja kokurikulum adalah berasakan bahawa semua
murid harus ada perseimbangan antara perkembangan mental dan
perkembangan sosial, jasmani dan rohani. Dengan itu murid-murid boleh
dididik dan boleh pula mendidik diri sendiri dan juga rakan-rakan mereka
ke arah memperkembangkan bakat semulajadi. Sekolah juga
bertanggungjawab menyediakan murid-murid untuk keperluan masyarakat
yang mana masyarakat juga mempunyai tanggungjawab yang sama
mendidik murid-murid itu.
2. Matlamat gerakerja kokurikulum yang hendak dicapai adalah untuk:
menyemaikan kesedaran agama dan kepercayaan kepada Tuhan di
kalangan murid-murid.
memperseimbangkan antara perkembangan mental dan fizikal murid-
murid.
mengukuhkan perhubungan dan pergaulan di kalangan murid-murid
dalam sekolah dan di antara sekolah-sekolah.
membina dan meningkatkan disiplin murid-murid.
membina dan meningkatkan lagi suasana sekolah supaya lebih menarik
dan menggembirakan.
membina dan meningkatkan kerjasama dan sumbangan dua hala antara
sekolah dengan ibu bapa dan masyarakat setempat.
5.4.6. Kewangan Sekolah
Tanggungjawab tentang penggunaan kewangan sekolah diletakkan di bahu
guru besar. Perbelanjaan kewangan ini mestilah mengikut peraturan-peraturan
yang telah ditetapkan oleh Peraturan Kewangan Sekolah Kementerian
Pendidikan Malaysia. Semua peraturan ini termasuk juga tentang pemungutan
wang, pengawalan perbelanjaan, penyimpanan dan penyelenggaraan cek, resit
dan sebagainya. Segala kerja hendaklah dilaksanakan secara betul dan
bersistem supaya dapat memastikan kelancaran dan kelicinan perjalanan
sekolah.
7. Kemantapan kewangan sesebuah sekolah bergantung kepada kebijaksanaan
guru besar untuk merancang lebih awal sebelum sesuatu perbelanjaan
dilakukan supaya dapat menentukan bahawa wang peruntukan yang diberi
kepada sekolah dan lain-lain wang
sekolah dapat dibelanjakan dengan berfaedah kepada murid-murid khususnya
dan kepada sekolah amnya.
5.4.7 Pejabat sekolah
Pejabat sekolah adalah pusat di mana semua urusan luar dan dalaman
dilakukan. Di sini letaknya pengurusan yang menjadi asas organisasi
pendidikan itu. Di sini tenaga perkeranian memainkan peranan utama.
Hubungan sekolah dengan pihak atasan yang berkaitan dengan pendidikan
seperti Kementerian Pendidikan, Jabatan Pendidikan Negeri, Pejabat
Pendidikan Daerah dan juga hubungan dengan institusi-institusi lain dan
masyarakat sekitar banyak berlaku di sini. Kepakaran guru besar, penolong-
penolong kanan dan juga pembantu tadbir menyelesaikan masalah-
masalahyang dihadapi oleh guru dan murid membolehkah pengurusan
pendidikan itu berjalan lancar.
Menggalakkan pihak sekolah mewujudkan persekitaran sekolah yang
selamat, bersih dan indah.
Mewujudkan persekitaran sekolah yang kondusif kepada pengajaran
dan pembelajaran.
Menanamkan sikap sayang dan cinta kepada sekolah dan seterusnya
mengurangkan perlakuan merosakkan harta benda sekolah.
Menggalakkan hubungan baik dan kerjasama antara pihak sekolah
danmasyarakat setempat serta agensi-agensi lain dalam usaha-usaha
keselamatan, kebersihan dan keindahan.
Menyemai unsur-unsur keselamatan, kebersihan dan keindahan di
sekolah-sekolah
Proses keceriaan sekolah boleh berlaku dengan sendirinya apabila semua
pihak sedar tanggungjawab masing-masing. Pengurusan sekolah boleh
memberi kebebasan kepada guru dan kakitangan untuk mengekspresikan
ilham serta kebolehan masing-masing. Semua guru, murid, kakitangan serta
kawasan yang ada merupakan aset yang penting dalam program keceriaan
sesebuah sekolah. Keceriaan sekolah juga menjadi pemangkin kepada
peningkatan akademik sekolah. Guru-guru dan kakitangan yang mempunyai
kemahiran seni landskap, kreatif dan inovatif, dapat mengindahkan kawasan
lapang serta sudut-sudut sekolah dengan taman-taman yang bermotifkan
pembelajaran.
Binaan-binaan seperti biorama mempunyai ciri-ciri pembelajaran alam sekitar
yang cukup kuat yang menggabungkan alam hutan dan alam akuatik. Sudut
biorama yang dihiasi dengan pemandangan yang menceritakan perlunya alam
sekitar dipelihara dalam keadaan asalnya dan tidak dimusnahkan. Program
8. stesen alam sekitar, yang dilekatkan
dengan soalan-soalan bermotifkan pengajaran alam sekitar. Selain itu boleh
dibina Taman Matematik, dengan kepelbagaian bentuk susunan bata,
disesuaikan dengan kurikulum matematik. Semasa merancang pembinaan
taman-taman di sekeliling sekolah, nilai-nilai kecantikan berimejkan sekolah
serta mempunyai motif pembelajaran haruslah
diutamakan.
Dalam usaha menceriakan kawasan sekolah, kerjasama daripada Persatuan Ibu
Bapa dan Guru (PIBG) dan pihak-pihak lain termasuk Pejabat Pendidikan
Daerah (PPD) juga diperlukan. Selain itu sekolah juga boleh memupuk budaya
penyayang antara waris, guru, para pentadbir dan murid-murid dengan
menubuhkan Tabung Penyayang untuk membantu murid-murid yang tidak
berkemampuan.
5.4.8 Prinsip-prinsip Pentadbiran dan Pengurusan Sekolah
Pendekatan pengurusan saintifik menumpukan kepada pekerja atau peringkat
bawah.Pendekatan yang dikenali juga sebagai analisis tugas ini diasaskan oleh
Frederick Taylor(1856-1915) dalam bukunya The Principal of Scientific
Management(1911). Penyumbang-penyumbang lain ilaha Henry L Gantt dan
Frank Gilberth.
Pendekatan ini timbul disebabkan oleh masalah dalam revolusi industri pada
tahun 1900.Tujuan utama kajiannya ialah menilai prestasi pekerja dan
meningkat profesionalisme dalam pengurusan. Dengan kejayaan pendekatan
tersebut beliau digelar sebagai bapa pengurusan SAINTIFIK.Beliau yang
berasala dari Amerika Syarikat mempunyai banyak pengalaman bekerja di
kilang besi waja iaitu di Midvale Steel Company.Bermula dari buruh sehingga
menjadi seorang jurutera.
Prinsip Taylor dalam pendekatan pengurusan saintifik ini ialah:
1. Produktiviti boleh ditingkatkan melalui kerja yang berkesan
2. Memilih pekerja paling sesuai sebab ada yang layak dan tidak.
3. Gaji seimbang dengan kerja
4. Perlu memotivasikan pekerja.
5. Masa yang standard bagi semua pekerja.
6. Tugas perancangan harus dipisah denagan pengeluaran.
7. Pengurus menentukan cara-cara bekerja bagi pekerja.
8. Pengurus dilatih prinsip-prinsip pengurusan dan kawalan.
9. Pengurus harus mengambil alih tugas merancang daripada pekerja.
Prinsip-prinsip am untuk menguruskan sekolah secara berkesan adalah dengan
amalan demokrasi yang merupakan pertimbangan penting bagi pentadbir
sekolah untuk mengurus guru secara individu dan kolektif.Masalah manusia
yang dianggap kecil selalunya memerlukan perhatian dan pertimbangan yang
luas.Pentadbir sekolah bertanggungjawab untuk memudahkana interaksi
9. antara kakitangan dan perlu mengamalkan kepipmpinan ciri-ciri kepimpinan
demokratik. Semua individu yang terlibat dalam sebarang keputusan
hendaklah diberikan kesempatan untuk menentukan corak tindakan yang perlu
dilaksanakan.
RUJUKAN
a. Omardin Ashaari (1999), Pengurusan Sekolah (Satu panduan lengkap),Utusan
Publication & Distributors Sdn.Bhd
b. Mohd Salleh Lebar (2000), Pentadbiran Pendidikan dan Pendidikan di Malaysia,
Penerbit Addison Wesley Longman Malaysia Sdn.Bhd.
c. Jaafar Muhamad (1992), Asas Pengurusan, Penerbit Fajar Bakti Sdn Bhd.
d. Ahmad Kilani Mohamed (2003), Pengurusan Pendidikan di Sekolah, UTM Skudai.
e. Jaafar Muhamad (1993), Asas Pengurusan Perniagaan ,Penerbit Fajar Bakti Sdn Bhd
