More Related Content
Featured (20)
5434 avtodsdsdsds
- 1. ISPITNA PROGRAMA AVTOMATIKA SREDNO STRU^NO OBRAZOVANIE Skopje 2005
- 2. MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO SEKTOR ZA ISPITI ISPITNA PROGRAMA AVTOMATIKA DR@AVNA MATURA I ZAVR[EN ISPIT Ispitnata programa po avtomatika za dr`avna matura i za zavr{en ispit e donesena so re{enie na ministerot za obrazovanie i nauka br. 11-136/1 od 11.01.2006 godina.
- 3. 1. VOVED So programata za reforma na srednoto stru~no obrazovanie i obuka vo Republika Makedonija (koja po~na da se realizira od u~ebnata 1999/2000 godina) i noviot nastaven plan i programi za gimnaziskoto obrazovanie (koj zapo~na vo u~ebnata 2001/2002 godina) vovedeni se novini koi rezultiraa so promeni vo na~inot na sledewe i ocenuvawe na postigawata na u~enicite i definirawe Koncepcija za matura i za zavr{en ispit vo javnoto sredno obrazovanie. Spored Koncepcijata, osnovnata cel na ovie ispiti e: - podigawe na kvalitetot na srednoto obrazovanie; - sledewe i kontrola na realizacijata na nastavnite programi (zasnovani na obrazovnite standardi na dr`avno nivo); - steknuvawe diploma za zavr{eno sredno obrazovanie (zaokru`uvawe na obrazovanieto so ispit); - selekcija za univerzitetskoto obrazovanie; - informirawe na u~enicite, roditelite i obrazovnite institucii za postigawata na u~enicite dobieni preku validni i verodostojni vrednuvawa. Spored celite i sodr`inite, ispitnata programa za dr`avna matura i za zavr{en ispit po predmetot avtomatika se bazira vrz nastavnite programi za II i III godina po predmetot avtomatika koj se izu~uva vo elektrotehni~kata struka za obrazovniot profil elektrotehni~ar za kompjuterska tehnika i avtomatika vo srednoto stru~no obrazovanie. Predmetot avtomatika spa|a vo izborniot del od maturskiot ispit i e vo listata na nastavni predmeti za tretiot predmet od izborniot del na dr`avnata matura i listata na nastavni predmeti za polagawe na izborniot del od zavr{niot ispit vo stru~noto obrazovanie {to se realizira spored novi nastavni planovi i programi. Ispitnata programa gi sodr`i slednite komponenti: Op{ta cel na ispitot Sodr`ina na ispitot Specifikacija na podra~jata i sposobnostite Konkretizacija na celite Specifikaciska mre`a na ispitot Opis na ispitot Na~in na ocenuvawe. 1
- 4. 2. OP[TA CEL NA ISPITOT Celta na maturskiot ispitot po avtomatika e da se proveri: dali u~enikot gi prepoznava osnovnite poimi, predmetot i zada~ata na avtomatikata i regulacijata; dali steknal osnovni soznanija za avtomatskoto upravuvawe i regulacioniot krug; kolku gi zapoznal karakteristikite i presmetkite na Sistemite za avtomatsko upravuvawe i regulacija (SAUR); kolku e osposoben da go procenuva kvalitetot na SAUR; dali steknal osnovni soznanija za strukturata i karakteristikite na SAUR vo industrijata; kolku gi zabele`uva osnovnite mehani~ki i elektri~ni elementi vo avtomatikata; dali ja objasnuva pnevmatikata i hidroulikata vo avtomatikata; dali gi objasnuva asinhronite i sinhronite motori vo avtomatikata; kolku gi prepoznava elektronskite regulatori i pretvoruva~i; kolku ja opi{uva potrebata od signalizacija i za{tita pri rabota; dali u~enikot mo`e da ja objasni rabotata na detektorite na gre{ka. Za uspe{no polagawe na maturskiot ispit po avtomatika, u~enikot treba: - da poznava, razbira, primenuva stru~na terminologija i poimi od avtomatika i regulacija; - da poznava, razbira, primenuva stru~na terminologija i poimi od avtomatskoto upravuvawe i regulacioniot krug; - da ima izgradeno sposobnosti za pravilno procenuvawe i odreduvawe karakteristiki i kvalitet na SAUR; - da poznava, razbira, primenuva stru~na terminologija i poimi od SAUR vo industrijata; - da poznava, razbira i identifikuva mehani~ki i elektri~ni elementi koi se koristat vo avtomatika; - da poznava, razbira, primenuva stru~na terminologija i poimi za pnevmatika i hidraulika; - da poznava, razbira i identifikuva asinhroni i sinhroni motori vo avtomatika; - da poznava, razbira i identifikuva regulatori, pretvoruva~i i detektori na gre{ka; - da umee samostojno da ~ita i razbira tabeli so podatoci, blok-{emi, grafikoni, izvedbi na razli~ni regulatori, pretvoruva~i i detektori na gre{ka . 2
- 5. 3. SODR@INA NA ISPITOT 3.1. Specifikacija na podra~jata (sodr`inite) i sposobnostite Vo ispitnata programa se opfateni podra~jata: Osnovni poimi za SAUR Blok {emi i karakteristiki na regulaciski krug Stabilnost i ocenka na kvalitetot na rabotata na SAUR Karakteristiki na elementi na regulacisko-upravuva~ka kontura Slo`eni postapki na regulacija i primeri Avtomatizacija Informaciski organi, regulatori i izvr{ni organi Signalizacija i za{tita Podolu grupirano se dadeni sposobnostite koi u~enikot treba da gi poseduva za uspe{no re{avawe na ispitnite zada~i: S1- prepoznavawe i razbirawe (identifikuvawe, imenuvawe, naveduvawe, zaokru`uvawe, povrzuvawe, podvlekuvawe, registrirawe, nabrojuvawe); S2- primena (razlikuvawe, povrzuvawe, opi{uvawe, objasnuvawe, naveduvawe primeri, dopolnuvawe, konstruirawe); S3- re{avawe zada~i (klasificirawe, kategorizirawe, razvivawe, revidirawe, organizirawe, podreduvawe, sporeduvawe). 3
- 6. 3.2. Konkretizacija na celite (znaewata i sposobnostite) po podra~ja PODRA^JE 1: OSNOVNI POIMI ZA SAUR Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Osnovni poimi U~enikot trebada prepoznava, identifikuva i razbira: Kibernetika - kibernetika; Avtomatika - avtomatika; Avtomatsko upravuvawe - avtomatsko upravuvawe; - upravuva~ki sistem; Teorija na sistemi za avtomatsko upravuvawe da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Sistem i negova struktura - vlezno-izlezni golemini; Podelba na sistemi - upravuva~ka i upravuvana veli~ina; Vlezno-izlezni golemini - SAU; - modeli na sistemi; Upravuvawe i regulacija na objekt na upravuvawe Upravuva~ki sistem da kategorizira, sporeduva i podreduva: Upravuva~ka i upravuvana veli~ina - blokovski dijagrami. Sistem na avtomatsko upravuvawe (SAU) Blokovski dijagrami Modelirawe na sistem Podelba na sistemi 4
- 7. PODRA^JE 2: BLOK [EMI I KARAKTERISTIKI NA REGULACISKI KRUG Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Osnovni strukturi na SAUR U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i Blok {emi razbira: Serisko i paralelno povrzuvawe - blokovi na {emi; Povrzuvawe so povratna vrska - serisko i paralelno povrzuvawe; - povrzuvawe so povratna vrska; Algebra na blok {emite - osnovnite blokovi i elementi na SAUR; Osnovni blokovi - preodna i impulsna karakteristika; Elementi na SAUR da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Pravila za uprostuvawe na slo`enite blok {emi - linearni i nelinearni stati~ki karakteristiki; - namerni i nesakani nelinearnosti; Karakteristiki na elementite na regulacionata kontura - preodna i impulsna karakteristika; - amplitudno frekventna i fazno-frekventna Grafi~ki prikaz na aperiodi~no povedenie na sistem karakteristika; Grafi~ki prikaz na oscilatorno povedenie na sistem Grafi~ki prikaz na P zakon za upravuvawe da kategorizira, sporeduva i podreduva: Grafi~ki prikaz na PI zakon za upravuvawe - pravila za uprostuvawe na slo`eni blok {emi; Grafi~ki prikaz na PID zakon za upravuvawe - P, PI i PID zakoni za upravuvawe; - aperiodi~no i oscilatorno povedenie na sistem. Stati~ki karakteristiki Linearni Nelinearni Namerni i nesakani nelinearnosti Preodna i impulsna karakteristika Frekventni karakteristiki Amplitudna Fazna 5
- 8. PODRA^JE 3: STABILNOST I OCENKA NA KVALITETOT NA RABOTATA NA SAUR Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Stabilnost na SAUR spored: U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i Preodna karakteristika razbira: Impulsna karakteristika - stabilnost na SAUR; Kvalitet na regulacija da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Preku najmalo otstapuvawe - kvalitet na regulacija; Preku minimalen broj na pridu{eni oscilacii da kategorizira, sporeduva i podreduva: Kvalitet na SAUR - kvalitet na SAUR. Preku primeri vo industrijata 6
- 9. PODRA^JE 4: KARAKTERISTIKI NA ELEMENTI NA REGULACISKO - UPRAVUVA^KA KONTURA Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Tehni~ki specifikacii na regulacionite kola U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i razbira: Merno regulacioni organi i nivnoto vlijanie vrz: - tehni~ki specifikacii; Linearnost - odliki na merno regulaciski organi; To~nost Brzina na odziv da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Sigurnost vo rabotata - mernoregulaciski organi; - izvr{ni elementi; Izvr{ni elementi - detektori; Podelba Karakteristiki da kategorizira, sporeduva i podreduva: - vlijanie na izvr{en element vrz regulacija. Detektori Karakteristiki Vlijanie vrz regulacijata Detektor za temperatura Detektor za pritisok Detektor za protok Izvr{en element i negovoto vlijanie vrz regulacijata (zaklopka i proto~na karakteristika) 7
- 10. PODRA^JE 5: SLO@ENI POSTAPKI NA REGULACIJA I PRIMERI Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Slo`eni postapki U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i Pomo{na regulirana golemina razbira: Kaskadna regulacija - potreba od slo`eni postapki; Pove}ekratna regulacija - potreba od pomo{na regulirana golemina pri Na~ini na merewe na pritisok regulacija; Na~in na merewe na protok na te~nosti i gasovi - kaskadna regulacija; Na~ini na merewe na nivo - pove}ekratna regulacija; Na~ini na merewe na temperatura - merewe na pritisok; Na~in na merewe na PH - faktor - merewe na protok na te~nost i gas; Na~in na merewe na RC generator - merewe na nivo; - merewe na temperatura; - merewe na PH - faktor; - merewe na RC generator. 8
- 11. PODRA^JE 6: AVTOMATIZACIJA Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Zna~ewe na avtomatizacijata U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i razbira: Celi na avtomatizacijata - arhitektura na regulaciono - upravuva~ka kontura; - ulogata na pnevmatskata i hidrauli~nata tehnika; Zada~i na avtomatizacijata da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Upotreba na sredstva za avtomatizacija vo SAUR - avtomatizacija i upotreba na sredstva za avtomatizacija; Uloga i arhitektura na regulaciono - upravuva~ka - dobivawe i svojstva na tehni~ko maslo; kontura da kategorizira, sporeduva i podreduva: Namena i uloga na pnevmatska i hidrauli~na tehnika - prenos i razvod na komprimiran vozduh; - dizajni na integrirani upravuva~ki sistemi. Dobivawe i svojstva na tehni~ko maslo Prenos i razvod na komprimiran vozduh Sad pod pritisok i rezervoari Vodovi za komprimiran vozduh Dizajnirawe na integrirani upravuva~ki sistemi 9
- 12. PODRA^JE 7: INFORMACISKI ORGANI, REGULATORI I IZVR[NI ORGANI Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Klasifikacija na informacioni organi spored veli~inata U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i {to se meri razbira: - merno podra~je, meren opseg, stati~ka i dinami~ka Zna~ewe na poimite detektor, sensor, transduser i gre{ka; transmiter - detektor, senzor, transduser i transmiter; Princip na rabota na detektori - otporni~ki i induktivni pretvoruva~i; Princip na rabota na senzori - fotoelektri~ni, piezoelektri~ni i tahometarski Princip na rabota na merno pretvoruva~ki uredi dava~i; (transduseri) od pnevmatski tip - funkcija na pretvoruva~i na pritisok; - karakteristiki na zasiluva~i; Princip na rabota na merno pretvoruva~kite uredi - karakteristiki na zasiluva~i so povratna vrska; (transduseri) od hidrauli~en tip - karakteristiki na operacioni zasiluva~i; - volumenska regulacija; Otporni~ki pretvoruva~i - regulacija so pridu{uvawe; Induktivni pretvoruva~i Fotoelektri~ni dava~i - rabota na sinhroni motori; Piezoelektri~ni dava~i - rabota na asinhroni motori; Tahometarski dava~i - karakteristiki na pumpi; Potenciometarski dava~i Digitalni pretvoruva~i da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Pretvoruva~ na pritisok - princip na rabota na detektor, senzori i merno - Naponski diskriminatori pretvoruva~ki uredi od pnevmatski tip; Strujni diskriminatori - princip na rabota na detektor, senzori i merno - Potenciometarski diskriminatori pretvoruva~ki uredi od hidrauli~en tip; Induktiven detektor - potenciometarski dava~i; Kapacitiven detektor - funkcionirawe na naponski, strujni i Detektor na razlika potenciometarski diskriminatori; Karakteristiki na: zasiluva~i, zasiluva~i so povratna - funkcionirawe na induktiven, kapacitiven i vrska, operaciski zasiluva~i detektor na razlika; - prost regulator; Funkcionirawe na: prost regulator, slo`en regulator, - slo`en regulator; regulator so povratna vrska, elektronski regulator - regulator so povratna vrska; 10
- 13. Regulator na pritisok: razvodnici, ventili za naso~uvawe - elektronski regulator; ventili za pritisok - regulator na pritisok; Volumenska regulacija - sinhroni i asinhroni motori; Regulacija so pridu{uvawe - karakteristiki na sinhroni i asinhroni motori; - karakteristiki na hidrauli~ni kola; Grafi~ki prikazi na: - karakteristiki na cilindri; P regulacija - karakteristiki na kompresori; I regulacija - razni vidovi pumpi; D regulacija PI regulacija da kategorizira, sporeduva i podreduva: PD regulacija - podatoci za digitalni pretvoruva~i; PID regulacija - P regulacija; Analiza na: - I regulacija; elektromehani~ki relei - D regulacija; eremenski relei - PI regulacija; Na~in na rabota na realni relejni {emi - PD regulacija; Rabota na: - PID regulacija; sinhroni motori - elektromehani~ki relei asinhroni motori - vremenski relei; Razlika me|u sinhroni i asinhroni motori - realni relejni {emi; Karakteristiki na: - funkcionirawe na pnevmatski motori; sinhroni motori asinhroni motori - funkcionirawe na cilindri; - funkcionirawe na kompresori. Osnovni karakteristiki na: hidrauli~ni motori hidrauli~ni kola cilindri kompresori pumpi Vidovi pumpi Funkcionirawe na pnevmatski upravuva~ki edinici Funkcionirawe na pnevmatski motori Funkcionirawe na cilindri Funkcionirawe na kompresori 11
- 14. PODRA^JE 8: SIGNALIZACIJA I ZA[TITA Sodr`ina Znaewa i sposobnosti Ulogata i zna~eweto na signalizacijata i za{tita pri U~enikot treba da prepoznava, identifikuva i razbira: tehnolo{ki procesi - signalizacija i za{tita; - vidovi za{tita; Razli~ni na~ini na signalizacija da razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva: Razli~ni vidovi na za{tita - na~ini na signalizacija. 12
- 15. 4. SPECIFIKACISKA MRE@A NA ISPITOT Vo slednava {ema e dadena procentualnata zastapenost na podra~jata i sposobnostite vo testot po avtomatika. Brojot na ispitnite zada~i od sekoe podra~je, koi vklu~uvaat i odredena grupa sposobnosti, }e bide soodveten na nivnata procentualna zastapenost vo odnos na vkupniot broj ispitni zada~i koi }e gi sodr`i testot. ZASTAPENOST SPOSOBNOSTI PODRA^JA (%) P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 S1 45%-55% S2 25%-35% S3 do 15% ZASTAPENOST 5-10% 10-15% 5-10% 5-10% 5-10% 5-10% 40-50% 5-10% 100% (%) S1 - prepoznava, identifikuva i razbira S2 - razlikuva, povrzuva, opi{uva i objasnuva S3 - kategorizira, sporeduva i podreduva P1 - Osnovni poimi za SAUR P2 - Blok {emi i karakteristiki na regulacioniot krug P3 - Stabilnost i ocenka na kvalitetot na rabotata na SAUR P4 - Karakteristiki na elementi na regulacisko-upravuva~ka kontura P5 - Slo`eni postapki na regulacija i primeri P6 - Avtomatizacija, P7 - Informaciski organi, regulatori i izvr{ni organi P8 - Signalizacija i za{tita 13
- 16. 5. OPIS NA ISPITOT Ispitot po predmetot avtomatika e pismen. Ispitot se sostoi vo re{avawe test. Vremetraeweto na ispitot po avtomatika e 120 minuti i se sproveduva bez pauza. Testot sodr`i okolu 45 ispitni zada~i. Vo testot se zastapeni ispitni zada~i od slednite vidovi: - zada~i vo koi u~enikot treba da izbere eden to~en od pove}e ponudeni odgovori; - otvoreni zada~i - zada~i vo koi treba na ozna~enoto mesto da zapi{e odgovor; - zada~i vo koi u~enikot treba da ja poka`e celata postapka na re{avawe. Za vreme na ispitot u~enikot e mo`e da koristi kalkulator i osnoven pribor za crtawe i pi{uvawe: penkalo, moliv, guma, linijar, triagolnik, {estar. 14
- 17. 6. NA^IN NA OCENUVAWE Vkupniot broj bodovi {to mo`at da se osvojat na ispitot e okolu 100. To~niot odgovor na zada~ite so pove}e~len izbor (vo koi se bara u~enikot da izbere eden od odgovorite {to se ponudeni) se ocenuva so 1 bod. Dokolku to~no gi re{i site zada~i od ovoj tip, u~enikot mo`e da osvoi okolu 15 boda. To~niot odgovor vo zada~ite na koi se bara direkten odgovor (so eden ili nekolku zborovi), se ocenuva so 1 - 3 boda. So to~noto re{avawe na vakvite zada~i u~enikot mo`e da osvoi okolu 50 boda. Zada~ite na koi se bara da se poka`e kako se re{ava nekoja zada~a (problemska situacija), da se diskutira, obrazlo`i ili vrednuva nekoe re{enie ili stav, se ocenuvaat taka {to oddelno se ocenuva to~noto re{avawe vo sekoja faza od odgovaraweto na barawata na zada~ata. Zavisno od brojot na barawata ovie zada~i se ocenuvaat so pove}e od 3 boda. Na vakvite zada~i, ako to~no gi re{i, u~enikot mo`e da osvoi okolu 35 boda. Ocenuvaweto }e se vr{i interno, od strana na u~ili{nata predmetna komisija, a vrz osnova na odnapred izgotveno upatstvo i kriteriumi. 15