6лекц
- 2. Õ¿í õàðèëöààíààñ àíãèä áàéõ áîëîìæã¿é.
Õ¿í òºðºëõººñ õàðèëöàã áîëîí çàÿàäàã.
Õàðèëöàà áîë öîãö ¿éë ÿâö ìºí.
Õàðèëöàà íü îëîí ò¿âøèíò ¿éë ÿâö ìºí.
- 4. Ãýð á¿ë íü ñàéí äóðûí ãýðëýëò äýýð ¿íäýñëýæ, íèéãýì,
ýäèéí çàñàã, ñýòãýëç¿éí õàðèëöàà ¿¿ñãýí íýãíèéõýý áîëîí
íèéãìèéí ºìíº ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéí íýãäýë þì.
Ãýð á¿ë íü õ¿¿õäèéã áèå õ¿í áîëãîæ òºëºâø¿¿ëýõ,
íèéãýìø¿¿ëýõ ãîë ñóáüåêò áîëäîã. Òóõàéëáàë ìàíàé
Ìîíãîë óóäûí óëàìæëàë, çàíøèë ¸ñîîð áîë õ¿¿õäèéí óõàìñàð,
íèéãìèéí õàðèëöààíû òºëºâøèë íü ýöýã ýõ, ãýð á¿ëýýñ øóóä
õàìààðàëòàé áàéäàã.
- 5. Õ¿íèé ñýòãýöèéí õºãæèë íü õàðèëöààíû îíöëîãîîñ
õàìààðäàã.
Õ¿¿õäèéí ñýòãýöèéí õºãæèëä õàìãèéí
øèéäâýðëýõ ¿¿ðýãòýé õ¿ èí ç¿éë íü òýä íÿðàé
áàë èð ¿åýñýý íàñàíä õ¿ðýã èäòýé íÿãò
õàðèëöàà õîëáîîòîé àìüäàð , õàëàìæ ýíõðèéëýë,
á¿õèé ñýòãýë ç¿éí á¿ðýí õàìãààëàëòàíä áàéõ
ÿâäàë ìºí.
- 6. Харилцааны үр дүн
Õ¿¿õýä áàãà íàñàíäàà õ¿íëýã çàí àíàð, ñýòãýö,
çàí ¿éëèéí îëîí òºðëèéí øèíæ îíöëîãèéã çºâõºí
õàðèëöààãààð äàìæóóëàí îëæ àâàõ áîëîìæòîé
áàéäàã.
Õ¿íèé õàðèëöààíû õºãæëèéí ¿éë ÿâö áàãà íàñàíä
ìàø ýðчèìòýé îëîí чèãëýëòýé ºðíºíº. Åð íü àëèâàà
õ¿¿õäèéí õàðèëöààíû áîëîìæ íàñíû îíöëîãòîé íü
óÿëäàí õýð àìæèëòòàé õºãæèõººñ òýäíèé ñýòãýö,
çàí ¿éë, òàíèí ìýäýõ¿éí ¿éë ÿâö íèéòäýý
øàëòãààëíà.
- 7. Хүүхэд бүр өөр өөрийн онцлогтой байдаг нь дараах хүчин зүйлсээс шалтгаалан нөхцөлäºж
байдаг.
Биологийн хүчин зүйлс
- Удам угсаа
- Физиологи
Байгаль
- Байгаль, уур амьсгал
- Газарзүйн онцлог
Нийгэм
- Өрх /гэр/ бүлийн орчин, хүмүүжил
- Нийгмийн орчин үйлчилгээ
- Эрхлэх аж ахуй
- Уламжлал, ёс çàíøèë, соёл
- 8. Элэгсэг харилцааны илрэл
Шууд илэрхийлэх
Хүүхдийг тэвэрч үнсэх
Толгойг нь илэх духан дээр нь үнсэх
Дал мөрөөр нь тэврэх, гар барих
Гараас нь хөтлөх, үүрэх, өндөрт өргөх ба өвдөг хөл
дээрээ суулгаж, тоглох
- 9. Дам илэрхийлэх
Зөөлөн дуу хоолойгоор ярилцах
Энхрийлсэн дохио зангаа хэрэглэх
Нүүр царайгаараа хайраа илэрхийлэх
Харцаараа энхрийлэх
Хүүхдийн эд юмсыг эрхэмлэн дээдлэх г.м
- 10. Багадаа дотно харилцааны дутагдалд орсон хүүхдийн
онцлог
Биеийн хөгжил, сул дорой
Сэтгэцийн хөгжил удашрал сааталтай
Уур уцаартай, түгшүүртэй,
- 11. Õ¿¿õýä òºðºõººñ ýõëýí 2-3 ñàðòàé áîëîõ ¿å.
Õ¿¿õäèéí õàðèëöààíû àãóóëãà íü ¿íäñýíäýý, í¿¿ð
òóëñàí, îéð äîòíî áàéäëûã ýðõýìëýõ õàíäëàãàòàé áàéíà.
Õ¿¿õäèéí õàðèëöààíû ¿íäñýí õýðýãë¿¿ð íü ìàø
á¿ä¿¿ëýã, ýíãèéí äîõèî çàíãàà, õÿëáàð õºäºë㺺í áîëæ
áàéäàã.
Сэрүүн байх хугацаа уртасч, орчин тойрондоо болж
байгаа үйл явдалд сонор соргог байна.Гараа
оролдоно, толгой биеэ сайн хөдөлгөнө.
- 12. Харах, сонсох мэдрэх амандаа үмхэхэд зориулсан
аюулгүй тоглоом өгөх
Хариу инээмсэглэх
Хүүхдээ тэврэхдээ дуу аялах
Сэрүүн байхад нь анхаарал тавь
Ярилцаж бай
Тод өнгөтэй тоглоом өлгөх
Байрыг сольж байх
- 13. Õ¿¿õýä òºðñíèé äàðààõ 2-3 ñàðààñ ýõëýí 8-10 ñàð
õ¿ðòëýõ ¿å.
Õ¿¿õäèéí õàðèëöààíû òàíèí ìýäýõ¿éí ýõíèé ¿å
øàò õýðýãæèæ, øèíý ñýòãýãäýë òºðºõ,
ìýäðýõ¿éí ýðõòí¿¿äèéíõýý áîëîìæèéã àøèãëàõ,
¿íäñýí ìýäðýõ¿éãýý õºãæ¿¿ëýõ õýðýãöýý ìàø
òîä õ¿ òýé èëðýíý.
Хүүхэд чөлөөтэй хөдөлж орчин тойрныхо
зүйлийг өөрөө үзэж харж судалж эхэлснээр
тоглоомоо илүү сонирхоно.Шажигнадаг
- 14. Хөгжлийг дэмжих
• Үеүдийг хэлнэ.
• Орчин, тоглоом
• Танихгүй хүнийг таньдаг болно.
• Зарим үг хэллэгийг ойлгоно
• Зурагтай ном үзүүл
• Бүүвэйл
• Хамт тогло
- 15. Õ¿¿õýä òºðñíèé äàðààõ 8-10 ñàðààñ 1,5 íàñ õ¿ðòëýõ ¿å.
Õ¿¿õäèéí òàíèí ìýäýõ¿é, îþóíû õýðýãöýýã õàíãàõàä
чèãëýãäñýí àìàí áà àìàí áóñ õýëáýðèéí çîõèöóóëàëòòàé
õàðèëöàà ¿¿ñ õºãæèíº. Õýë ÿðèà õàðèëöààíû õýðýãñýë
áîëæ ýõýëíý.
Орчноо Бие даан судална.
Өөрийнхөө хийж чаддаг болсон зүйлийнхээ тухай
сонирхоно.
Үг хэллэгийг ойлгоно.
Сонирхолтой тоглоомоор ханга
Сониуч хөдөлгөөн ихтэй
Дэмжих үе
- 16. Õ¿¿õäèéí õàðèëöààíû õºãæëèéí 1,5-3 íàñ õ¿ðòëýõ
¿å. Àæèë õýðãèéí áîëîí òîãëîîìûí õàðèëöààíû óÿëäàà õîëáîî
ñàéæèðч, ýä þìñòàé õèéõ ¿éëäýë, òîãëîîìûí ¿éë
àæèëëàãàà èäýâõæèíý. Õ¿¿õýä ýíý ¿åýñ õóâèéí áîëîí
àæèë õýðãèéí õàðèëöààã ººð õîîðîíä íü ÿëãàí ñàëãàæ
ýõýëíý.
Өөрийн гэсэн бодол санаатай бие дааж эхэлнэ.
Үг хэллэгийн ачаар өөрийгөө илэрхийлнэ.
Юмыг түргэн сурдаг.
Олн тоглоом зэргэ сонирхоно.
2-3 өгүүлбэрээр ярина
- 17. 3 насны хүүхдийн сэтгэл
зүйн онцлог
Голлох
үйл ажиллагаа нь эд юмстай
харилцах үйл ажиллагаа.
Хүүхэд эд юмсын зориулалт, хэрэглэх аргыг
таньж мэднэ.
Хүүхдийн үндсэн хөдөлгөөн /явах, гүйх гэх
мэт/ эрчимтэй хөгжинө.
Хараа, сонор, хүрэлцэх үйл ажиллагаа
боловсронгуй болно.
Хүүхдийн бие даах чадвар хөгжинө.
Бодит үйлдлийн сэтгэхүй хөгжинө.
Тоглох, дүрслэх, өрж эвлүүлэх зэрэг бусад
төрлийн үйл ажиллагаа хөгжих урьдчилсан
нөхцөл бүрдэнэ.
- 18. Хэл яриа эрчимтэй хөгжинө. Төрөлх хэлний
хэл зүйн бүтцийг эзэмшинэ.
Насанд хүрэгчдийн үнэлгээнд баримжаална.
Гурван насанд хүүхэд “Би”, “Би өөрөө” хэмээн
өөрийгөө бусдаас онцолж, бие даасан хувь
хүн гэдгээ ухаарна.
Гурван нас хүрэх үед хүүхэд өөрийгөө бусад
хүмүүсээс онцолж, өөрийн өсөн нэмэгдэж буй
боломжийг ухамсарлаж, “надад өөрийн гэсэн
сонирхол, хүсэл тэмүүлэл, хэрэгцээ, үзэл
бодол бий шүү” гэдгээ мэдэрч, бие даасан
хараат бус байдалд тэмүүлнэ.
- 19. Хүүхэд өөрийн “Би”-г хамгаалахыг эрмэлзэж бүх зүйлийг бие
даан хийхийг тэмүүлнэ. Энэ үе нь гурван насны хямралын үе
юм.
Энэ үед өөрийг нь асарч, халамжилж байсан эцэг, эхийн өмнөх
хандлага хүүхдэд хангалтгүй болж, шинэ хандлага харилцаа
шаардлагатай болно.
Гурван насны хямрал бол хүүхэд ба насанд хүрэгчдийн
хоорондын нийгмийн харилцаанаас үүсэх бөгөөд энэ нь
хүүхдийн өөрийнхөө “Би”-г онцлох, сорих, бусдад үзүүлэх гэсэн
хүсэл эрмэлзэл байдаг.
Хэрвээ хүүхэд удаа дараа бүтэлгүйтвэл үүнийх нь төлөө түүнийг
“салан, тэнэг, юу ч чаддаггүй” гэх зэргээр зэмлэж шийтгэдэг бол
хүүхэд өөрөөсөө ичиж, хүч чадалдаа эргэлзэх сэтгэл төрдөг.
- 20. 4-6 насны хүүхдийн сэтгэл
зүйн онцлог
үйл ажиллагаа нь тоглох үйл
ажиллагаа.
Хүүхэд тоглоомондоо насанд хүрэгчдийн
үйл ажиллагаа, хоорондын харилцааг
тусгадаг.
Бусад хүүхдүүдтэй хамтарч тоглоно.
Голлох
- 21. Тоглох үйл ажиллагааны гол сэдэл нь насанд
хүрэгчидтэй адил байх, тэдний амьдрал хөдөлмөрийг дуурайх,
таньж мэдэх, хүмүүсийн харилцааны ертөнцийг “нээх” гэсэн
хүсэл тэмүүлэл юм.
Тоглоом нь хүүхдийн өөрийн хувийн санаачилгаас үүдэн
гардаг чөлөөтэй, бие даасан үйл ажиллагаа юм.
Тоглох явцдаа хүүхэд янз бүрийн санаа бодлыг
харьцуулах, өөрийгөө бусдын байр сууринд тавих чадвартай
болох зэргээр ѐс суртахууны хэм хэмжээг эзэмшиж байдаг.
Мөн хүүхдийн хэл яриа, сэтгэхүй, зохион бодохуй зэрэг
танин мэдэх үйлүүд хөгжинө.
- 23. Насанд хүрэгчид болон үе чацуутантайгаа харилцах харилцааны
арга туршлагыг эзэмшинэ.
Зурах будах, дуулж бүжиглэх, сурах үйл ажиллагааны суурь
тавигдана.
Анхаарал, ой тогтоолт, зоригийн чанарууд хөгжинө.
Сониуч ертөнцийг танин мэдэх гэсэн хүсэл тэмүүлэлтэй, “Яагаад?”
гэсэн асуулт тавьдаг үе.
Сэтгэхүй сэргээн хуулбарлах хэлбэрээс бүтээлч хэлбэрт шилжинэ.
Хэл яриа нь харилцааны болон сэтгэхүйн хэрэглүүр болж хөгжинө.
Санаачлага, зорилго чиглэл, идэвхи, бие даах чанар хөгжинө.
Сэтгэл хөдлөл ихтэй.
Сургуульд суралцах, сурагч болох гэсэн хүсэл тэмүүлэл төлөвшинө.
- 25. Оюун ухааны хөгжил:
Оюуны үйл ажиллагаа нь бие даасан шинжтэй байх
/бие дааж танин мэдэх зорилт тавих, төлөвлөх гэх
мэт/,
Хүүхдийн хэл яриа хөгжсөн байх /санаа бодлоо
чөлөөтэй утга төгөлдөр илэрхийлэх/,
Сурах үйл ажиллагааны дадал чадварт суралцсан
байх,
Багшийн заавар, даалгаварыг биелүүлэх
- 26. Сэтгэл хөдлөл, зоригийн хөгжил:
Хүүхдийн зан байдал бие даасан хараат бус
шинжтэй байх,
Нөхцөл байдалд тохирсон сэтгэл хөдлөлийн
хариу үйлдэл үзүүлэх чадвартай байх,
Зааварчилга эсвэл өгөгдсөн жишгийн дагуу
оюуны үйлийг гүйцэтгэх чадвартай байх,
Нөхцөл байдалд тохируулсан биеэ авч явах
чадвартай байх,
Эхэлсэн ажлаа төгсгөлд нь хүртэл хийх
чадвартай байх.
- 27. Сэдэл, харилцааны хөгжил:
Сургуульд суралцах, сурагч болох гэсэн хүсэл
тэмүүлэл төлөвшсөн байх,
Эерэг үнэлгээ авах гэсэн хүсэл тэмүүлэлтэй байх,
Үе чацуутантайгаа хамтарч ажиллах чадвартай
байх,
Насанд хүрэгчидтэй харилцаа холбоо тогтоох
чадвартай байх.
- 28. Хүүхдийг сургуульд бэлтгэхэд эцэг, эхчүүд дараах
зүйлийг анхаарах хэрэгтэй.
Хүүхэд эрүүл байх,
Оюун ухааны ерөнхий хөгжил зохих түвшинд
хүрсэн байх,
Сурах үйл ажиллагааны энгийн дадал, чадвар
эзэмшсэн байх,
Сургуульд суралцах хүсэл тэмүүлэлтэй байх,
Тулгарсан бэрхшээлийг даван туулах зоригийн
чанарыг эзэмшсэн байх,
Сургуулийн шинэ орчин, хамт олны дунд биеэ
авч явах хэм хэмжээг эзэмшсэн байх.
- 30. Үе
шат
Нялх
нас
Балчи
р нас
СӨН
Хөгжлийн үечлэлийн шалгуур
Нас
Хөгжлийн нийгмийн
нөхцөл
0-1
Голлох үйл
ажиллагаа
Эцэг эх
Хүүхэд
/Насанд хүрэгчид/
Сэтгэл
хөдлөлийн
харилцаа
Шинэ бүрдэл
- Харилцааны
хэрэгцээ
- Сэтгэл хөдлөлийн
харилцаа
1-3
- Хэл ярианы хөгжил
Эд юмстай
Эцэг
эх
/насанд
- Бодит үйлдлийн
харилцах үйл
хүрэгчид/ = Хүүхэд
сэтгэхүй
ажиллагаа
- “Би өөрөө” мэдрэмж
3-6
- Нийгмийн ач
холбогдол бүхий үйл
ажиллагаанд оролцох
гэсэн хэрэгцээ.
Хүүхэд
Эцэг эх
/насанд хүрэгчид/
Сэдэвт
тоглоом