ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

6. üni̇te

•Download as PPTX, PDF•
•
Müge Erkan
Müge Erkan
1 of 64
Downloaded 244 times
徱ö İbrahim H. Diken ÜNİTE 6 ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER Yrd. Doç. Dr. İlknur Çiftçi Tekinarslan Hazırlayan: Gizem Yıldız
TIP Biyolojik tıbbi ölçümler Farklı disiplinler FARKLI TANIMLAR PSİKOLOJİ EĞİTİM
AAMR (Amerikan Zeka Geriliği Birliği) 1959 yılında bu tanım karışıklıklarına son vermek, yeni bir tanım oluşturabilmek amacıyla bir komite oluşturmuştur (Eripek, 2003). Grossman’ın yapmış olduğu tanımda zihinsel yetersizlik durumu üç ölçüt göz önüne alınarak tartışılmıştır: 1. Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altında olma, 2. Uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme, 3. Gelişim dönemi içerisinde ortaya çıkma. AAMR (2002) tanımında zihinsel yetersizlik; zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir.
Zihinsel yetersizlik Bir tür gelişimsel gerilik İşlevde bulunma düzeyinde sınırlılıklar Zihinsel gelişmede gecikme Çevreye uygun olmayan tepki Akademik, psikolojik, fiziksel, sosyal, dil alanlarında ortalamanın altında performans Okulda ders başarısı ve sosyal etkinliklere katılma, sosyal ilişkiler kurmada akranlarından geride olma
AAMR (2002) tanımın uygulanmasıyla ilgili beş varsayım öne sürmüştür: toplumsal koşullar güçlü yönler kültürel ve dil farklılıkları gereksinim duyulan bireyselleştirilmiş yardımların profili yardımlar
AAMR’ nin 1992 ve 2002 tanımlarında üç temel nokta üzerinde durulmaktadır: Zihinsel Uyumsal Destek İşlevler Davranışlar Sistemleri
AAMR’ nin 2002 tanımına göre zihinsel yetersizlik: zihinsel işlevlerde önemli derecede normalin altında olma olarak tanımlanmaktadır. Bu kanıya varmak için zeka testleri kullanılmaktadır. Eğer zeka testinde ortalama zeka bölümü 100 kabul edildiğinde, bu testten ortalama grubun iki standart sapma (70 puan) aşağısında yer alan grup zihinsel yetersizliği olan bireyleri tanımlamaktadır.
Grafikte -2 standart sapmanın altı yani %2.15 + %0.13 =%2.28’lik kısım zihinsel yetersizlik gösteren bireyleri tanımlamaktadır.
AAMR (2002) tanımına göre uyumsal davranışlar; insanların günlük yaşamlarında işlevde bulunmak için öğrendikleri kavramsal, sosyal ve pratik becerilerin bütünüdür. Uyumsal Davranışlar Okuma-yazma Mesleki beceriler Günlük yaşam Para kavramı Öz yönetim kavramsal becerileri Güvenlik Dil Sosyal Öz-bakım Pratik Kişiler arası iletişim Aldatmadan kaçınma Yasalara uyma Özgüven Kurallara uyma Sorumluluk
Zihinsel yetersizliği olan bireyler her zaman desteğe ihtiyaç duyabilirler. Ağır ve orta derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler tüm alanlarda desteğe ihtiyaç duyarken, hafif derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler ise tek bir alanda desteğe ihtiyaç duyabilirler. Zihinsel yetersizliği olan bireylere 4 alanda destekte bulunulabilir:
• İş yerindeki arkadaşların ya da Doğal Destek okuldaki arkadaşların desteğidir. • Düzenlenen bir eğlenceye katılma, bir Rastlantısal yemeğe davet edilme şeklinde yapılan Destek destektir. • Herkese yönelik verilen hizmetler Genel Destek (toplu taşımadan yararlanma vb.) aracılığıyla yapılan destektir. • Erken özel eğitim ve mesleki Özel Destek rehabilitasyon gibi sunulan hizmetleri içerir.
Nedenlerine göre sınıflandırma Ağırlık derecesine göre sınıflandırma Destek ihtiyaçlarına göre sınıflandırma
İç Kaynaklı (Kalıtım) Nedenlerine göre sınıflandırma Dış Kaynaklı (Beyinde Meydana Gelen İncinme)
Üܷ Zekâ Bölümü Puanları Hafif düzey zihinsel yetersizlik 50-55’den yaklaşık 70’e Orta düzey zihinsel yetersizlik 35-40’dan 50-55’e Ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den 35-40’a Çok ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den aşağıya
Aralıklı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Sınırlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Kapsamlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Yaygın desteğe ihtiyaç duyan bireyler
Aralıklı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin her zaman yardıma gereksinimi yoktur. Sadece geçiş dönemlerinde kısa süreli yardımlar alırlar. Sınırlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin belli zamanlar içerisinde tutarlı yardım ihtiyaçları bulunur. Örneğin meslek hayatına geçiş döneminde destek almak. Kapsamlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin uzun süreli ve belirli ortamlarda yardıma ihtiyaçları vardır. örneğin; okul ya da evde düzenli destek almak. Yaygın Desteğe İhtiyaç Duyan bireyler yaşam boyu desteğe ihtiyaç duyarlar. Farklı ortamlarda yoğun yardımlar gerektiğinden fazla personele ihtiyaç vardır.
AAMR’nin (1992) önermiş olduğu 3 aşamalı tanılama süreci bu adımda kullanılabilir. 1. Zihinsel işlevler, uyumsal beceriler ölçülür. Kliniklerde psikolog ve psikiyatristler Zeka testleri tarafından Uyumsal beceri ölçekleri RAM ‘larda psikolojik danışmanlar tarafından 2. Bireyin güçlü ve zayıf yönleri belirlenerek destek ihtiyaçları belirlenir. 3. Özel eğitim ve destek hizmetlerin yoğunluğuna karar verilir.
6. üni̇te
Yalnızca zeka testlerinden alınan sonuçlar ölçüt alındığında genel nüfusun % 2.27 ‘ si Bir takım faktörlerin etkisiyle genel nüfusun % 3’ ü zihinsel yetersizliği olan bireylerden oluşmaktadır.
Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer
Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer
AAMR’nin (2002) yapmış olduğu, zihinsel yetersizliğin nedenlerinin sınıflandırılması şöyledir:
Kromozomal Bozukluklar Çevresel Etkiler Metabolizma Beyin Gelişimiyle Sorunları İlgili Sorunlar
 Genler bütün canlılarda bulunur ve canlıların bütün özelliklerini belirler.  Genler insan vücudundaki bütün hücrelerde bulunur.  Genler hücrenin ne yapması gerektiği konusunda kılavuzluk ederler.
Down sendromunda kromozom sayısı 46 yerine 47’dir. Nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber annenin yaşı ilerledikçe Down sendromu olasılığı da artmaktadır. Belirgin yüz siması ve gözler, el ayasında tek çizgi, kasların yumuşak olması, sarkık dil ve kısa boy dikkat çeker. Bazı durumlarda kalp yetmezliği, mide sorunları, tiroit bozuklukları gösterebilirler.
Genelde hafif ve orta derece zihinsel yetersizlik gösterirler. Anne karnındaki taramalarda genelde belirlenebilir. Okulda ve sonraki yaşamlarında insanlarla kurdukları ilişkilerde desteklenirler ise başarılı olurlar.
Zihinsel yetersizliğin genetik olarak en yaygın geçme sebebidir. Bozukluğa X kromozomunun kırılgan yapısı nedeniyle bu isim verilmektedir. Çocuklarda zihinsel yetersizliğin yanı sıra aşırı hareketlilik, zayıf göz teması, yinelen konuşmalar gibi özellikler görülür .
Yedinci çift kromozomun önemli derecede yokluğunda kaynaklanır. Zekaları 50-60 civarı olmasına rağmen sözcük hazineleri geniştir. Kurdukları cümleler son derece karmaşık ve düzgündür.
Bu sendrom babadan gelen 15. kromozomda var olan bir genetikte ilgilidir. İki evresi vardır. ilk evre uyku, solunum problemi, cinsel organların az gelişmiş olması, aşırı iştah, ince ses tonu olarak görülmektedir. İkinci evrede hafif ya da orta derecede zihinsel gerilik, motor becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma olarak görülmektedir.
Doğuştan zihinsel yetersizliğe neden olabilen bir metabolizma bozukluğudur. Vücut proteindeki fenilalalin maddesini ayrıştıramaz. PKU, doğumdan hemen sonra topuktan alınan bir damla kanın tahlil edilmesiyle belirlenebilmektedir. Fenilalalin maddesi içermeyen besinlerin bulunduğu bir diyet programı sağlanırsa çocuk normal gelişimini sürdürebilmektedir
Kafanın normalden belirgin ölçüde küçük olmasıdır. Çeşitli kromozom bozuklukları veya anne karnındaki enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanmaktadır. Mikrosefalinin herhangi bir tedavisi yoktur.
Kafatasının aşırı büyümesidir. Genelde şu üç nedenden dolayı gerçekleşir: a) Beyin omurilik sıvısının dolaşım yolundaki tıkanma nedeniyle belirli bölgelerde normalin üstünde yoğunlaşması, b) Beyin omurilik sıvısının aşırı üretimi, c) Beyin-omurilik sıvısının emiliminin düşük olması.
Annenin hamilelik sürecinde içki içmesi bu hastalığa yol açmaktadır. Bu çocuklarda küçük göz kapakları, içeri göçük burun köprüsü, ince üst dudak, kalkık burun, küçük dişler ve yavaş fiziksel büyüme görülür. Çoğunlukla büyüme bozukluğu olarak ortaya çıkmaktadır.
6. üni̇te
Çeşitli zehirlenmeler Psikososyal etmenler Yaşanan travmalar Kazalar, kafa çarpmaları
Ensafalit beyin Menenjit beyin zarının iltihabıdır iltihaplanmasıdır. Yüksek ateşe neden olan bir Çeşitli virüsler veya bakteriler durumdur. menenjite neden olabilir. Küçük yaşlarda görülen menenjit Çocukluk döneminde zihinsel zihinsel yetersizliğe neden yetersizliğe neden olabilir. olabilir
Zihinsel yetersizlik ve başka bozuklukları önlemeye yönelik üç farklı yöntem; Birincil önleme: zihinsel yetersizliğe neden olabilecek durumun ortadan kaldırılmasıdır. İkincil önleme: Zihinsel yetersizliğe neden olan durumun ortadan kaldırılmasıdır. Üçüncül önleme: Zihinsel yetersizliğin etkilerini en aza indirmektir.
zihinsel ve sosyal, davranışsal dil gelişimi fiziksel sağlık öğrenme ve duygusal özellikleri özellikleri özellikleri özellikleri
Zihinsel Gelişim Hem kısa Dikkat sınırlılığı Dikkat sınırlılığı Dikkat sınırlılığı yetersizliği gösteren sureli bellek olan akranlarına hem de uzun çocukların göre daha geç süreli bellek dikkat süreleri ve yavaş görevlerini kısa ve öğrenirler. yerine dağınıktır. getirmede zorluk yaşarlar.
Zihinsel Zihinsel Zihinsel özellikleri Soyut işlemler Soyut işlemler Soyut işlemler yetersizliği olan yetersizliği olan nedeniyle olayları çocuklar soyut çocukların çoğu ayırt etme, çözüm kavramları çok zaman soyut üretme gibi geç ve güç işlemler evresine becerileri öğrenirler. ulaşamadığı öğrenmede belirtilmektedir. yetersizlik göstermektedirler.
Zihinsel Öğrenme Geçmişteki Motivasyon düzeyleri Motivasyon düzeyleri Motivasyon düzeyleri yetersizliği olan ortamlarında başarısızlıkları ve çocukların önemli kaygılar kaygıları bir öğrenme yaşamaktadırlar. amaca ulaşmak ortamlarındaki için daha az çaba motivasyonları göstermelerine düşüktür. neden olmakta, motivasy onlarını azaltmaktadır.
Zihinsel Edindikleri bilgi Edindikleri Genelleme becerileri Genelleme becerileri Genelleme becerileri yetersizliği olan ve becerileri becerileri çocuklar öğretim sona korumak ve edindikleri bilgi erdikten sonra genellemek için ve becerileri hatırlamakta öğretim ve korumada ve güçlük desteğe ihtiyaç genellemede çekebilirler. duyarlar. güçlük çekerler.
Zihinsel yetersizliği olan çocukların onların yeni bilgi ve becerileri destek almadan doğru tepkide Öğrenme özellikleri Öğrenme özellikleri Öğrenme özellikleri dikkat, bellek, motivasyon, genelleme kazanmasında normal gelişim bulunabilmek için daha fazla ve uzun gibi alanlardaki özellikleri, gösteren akranlarına göre zorluk süre öğretime ihtiyaç duymalarına yaşamalarına neden olmaktadır.
Zihinsel Kavram, okuma- Kavram ve beceri Akademik beceriler Akademik beceriler Akademik beceriler yetersizliği olan yazma ve öğretiminde çocuklar matematik gibi normal gelişim kavram, okuma- akademik gösteren akranları yazma ve becerileri edinme için kullanılan matematik gibi düzeyi zihinsel yöntem ve akademik yetersizliğin ortamlardan farklı becerileri de geç düzeyi ve sağlanan özellikte yöntem ve güç öğrenirler. desteklerle ve ortamlardan ilişkilidir. yararlanması gerekmektedir.
Sosyal beceriler Sosyal beceriler Zihinsel yetersizliği • Bireyin çevresiyle • Etkileşim, işbirliği, olan çocukların etkileşimini kendine güven ve sosyal özellikleri kolaylaştıran ve kişisel uyumla ilgili • ٲış ve çevreden onay becerileri kapsar. zihinsel yönden almasını sağlayan sınırlılıkları nedeniyle becerilerdir. sosyal becerilerde yetersizlik gösterirler.
ٲış ٲış ٲış özellikleri özellikleri özellikleri • çevresel, genetik ve • normal gelişim • Bu davranış organik nedenlere gösteren problemlerinin bağlıdır. akranlarına göre nedenleri ve daha fazla işlevleri onların problem davranış davranışsal sergilerler. özelliklerinin temelini oluşturur.
ٲış ٲış ٲış özellikleri özellikleri özellikleri • Kendi duygu ve • istenen bir sonuca • Bu davranış düşüncelerini ifade ulaşma ya da problemleri arasında etme gibi iletişim istenmeyen bir basmakalıp becerilerinde sonuçtan kaçma davranışlar ve sınırlılık göstermeleri amacıyla davranış kendini yaralama ve günlük etkinliklere problemleri davranışları en sık katılmada güçlük sergiledikleri rastlanılanlardır. yaşamaları nedeniyle görülmektedir.
Duygusal Özellikler Depsresyon, yalnızlık hissi Sosyal beceriler açısından sıkıntı çekme, problemlere odaklanma
Kelimeleri doğru söylemede başkaları ile ilişki Kendilerine özgü Dil gelişimi Dil gelişimi Dil gelişimi problem yaşadıkları ve kurmada, anlaşmada, okuma yetersiz sözcük dağarcığına ve yazmayı bir dil sahip oldukları için öğrenmede, duygu ve düşüncelerini ifade etmede geliştirebilirler. de sıkıntı yaşayabilirler.
Zihinsel yetersizliği olan çocuklar motor gelişimde sınırlılıklar göstermektedir. Dayanıklılık, kuvvet, sürat, denge, hareketlilik, el becerileri ve el-göz koordinasyonu gibi motor özelliklerde normal gelişim gösteren akranlarına göre çok daha zayıftır. Zihinsel yetersizliği olan çocuklar uygulanan programlar ile bu becerileri edinebilir ve sergileyebilirler.
Zihinsel yetersizliği olan çocuklarda görülebilen sağlık sorunları;  epilepsi (sara hastalığı),  serebral palsi (SP),  görme ve/veya işitme bozuklukları,  kulak sorunları,  akciğer ve solunum yolu rahatsızlıkları,  kalp rahatsızlıkları,  obezite (aşırı kilolu olma hali),  tiroid bozuklukları (guatr),  beslenme ve yutma sorunları,  mide ve bağırsak problemleri,  diş problemleri,  kemik ve eklem problemleri,  psikolojik problemler,  konuşma ve dil problemleri
Zihinsel yetersizliği olan bireyler için, eğitim programlarının temel hedefi, bu bireyleri toplumsal yaşama hazırlamak, bağımsız ya da en az bağımlı olarak yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamak için gerekli olan becerileri onlara kazandırmaktır. Bağımsız yaşamı sağlayacak beceriler, farklı biçimlerde gruplandırılmaktadır. Dever, toplumsal yaşam becerilerini beş başlık altında toplamıştır: 1. Kişisel bakım ve gelişim 2. Ev ve toplum yaşamı 3. İş ve meslek 4. Boş zamanları değerlendirme 5. Seyahat becerileri
İki ayrı anlamı ifade etmektedir. İlki öğretilecek akademik becerilerin bireyin toplumda bağımsız bir birey olarak yaşayabilmesi için gerekli olan beceriler olmalıdır. İşlevsel beceri öğretiminin bir diğer anlamı, becerinin uygulama yapabilecekleri şekliyle öğretilmesidir. Örneğin; okuma çalışmaları sırasında yiyecek isimlerini öğretme, yazma becerilerinde iş başvurusu doldurma, matematik dersinde para kavramını öğretme, ilacını saatinde almasını öğretme, iletişimde selamlaşmayı öğretme gibi.
Zihinsel yetersizliği olan bireyler için iki temel özellikten söz edilebilir: 1. Akranları gibi öğrenebilirler. 2. Yetersizlik tüm gelişim alanlarında ortaya çıkmaktadır.  Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde 1960’lı yılların başında yöntemler araştırılmaya başlanmıştır. Gelinen noktada bugün, davranışçı yaklaşım ya da uygulamalı davranış analizi ön plana çıkmaktadır (Eripek, 1998).
Uygulamalı davranış analizi (UDA), edimsel koşullama kuramının öne sürdüğü davranış ilkelerini kullanarak, toplumsal açıdan önemli davranışları değiştirmeyi amaçlayan yaklaşımdır. Edimsel kuramın dayanakları şöyle sıralanabilir: Davranış değişikliği çevresel değişikliklere bağlıdır. Gözlenebilir davranışlar önemlidir. Olumsuz davranışlar da öğrenme sonucu ortaya çıkar. Bir davranışı izleyen ve davranışın ilerde gerçekleşme olasılığını artıran durum, pekiştirme olarak adlandırılır.
UDA’nın temelini altı temel süreç oluşturmaktadır: Öğretilecek yeni davranışın/becerinin açık bir şekilde tanımlanması Öğrenci performansının sık sık ölçülmesi Öğrencinin öğretime aktif katılımı Öğrenci performansına hemen ve sistematik geribildirim Uyaran kontrolünün sağlanması Öğretilen davranışın farklı ortamlara genellenmesi
Özel eğitim alan tüm öğrenciler için BEP hazırlanması gerekmektedir. BEP hazırlamada öğretmen “bu çocuk ne öğrenebilir?” sorusuna cevap aramalıdır. Zihinsel yetersizliği olan çocukların programlarında yaşa uygunluk çok önemlidir. Programda yer alan becerilerin işlevsel olması gerekmektedir. Öğretilmesi hedeflenen becerinin, beceri analizi yapılması öğretimi kolaylaştırır.
Beceri analizi, bir becerinin küçük parçalara ayrılmasıdır (Snell, 1993: Akt, Kaplani 1996). Günlük yaşamda yaptığımız tüm becerilerde beceri analizini kullanabiliriz. Beceri analizi yapma da iki yaklaşımdan söz edilebilir: İleri Zincirleme Geri Zincirleme
İLERİ ZİNCİRLEME GERİ ZİNCİRLEME • Çorabı eline alır. • Çorabı bileklerinden yukarı • Baş parmaklarını çorabın ucuna çeker. tutturur. • Çorabı topuktan geçirir. • Çorabın koncuğundan tutar. • Ayağının ortasına kadar çeker. • Ayağının ortasına kadar çeker. • Çorabın koncuğundan tutar. • Çorabı topuktan geçirir. • Baş parmaklarını çorabın ucuna • Çorabı bileklerinden yukarı tutturur. çeker. • Çorabı eline alır.
Fiziksel yardım Model olma İpucu Çeşitleri Sözel ipucu
Fiziksel yardım; Sözel İpucu; Öğrencinin beceri Model Olma; yapmasını sağlamak Öğrenciye yapılması Bir kişinin yaptığı amacıyla, öğretmenin istenen davranışı hareketi gözleyerek öğrenciyle birlikte sözel olarak ifade ve taklit ederek beceriyi yapması, elle etme. En az yardım yapma. yardım etme yoludur. etmesi, dokunarak yardım etmesi vb.
Uygun olmayan davranışların azaltılmasında, davranış değiştirme tekniklerinden yararlanılır. Bunların içinde ayrımlı pekiştirme, sönme, hoşa giden uyaranı çekme ve hoşa gitmeyen uyarana yer verme yer almaktadır (Kırcaali-İftar ve Tekin, 1997).
Bireylerin ortak bir amaç için çalışmalarını sağlayan yöntemdir. Bu yaklaşım, sadece akademik becerileri geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda öğrencilerin arkadaşlık ilişkilerini de geliştirmeyi destekler. Bu yöntemde olumlu karşılıklı dayanışma, ben duygusu yerine biz duygusunun kazanılmasına yardımcı olur.
En yaygın kullanılan işbirliğine dayalı öğrenme modelidir. Bir konuda daha başarılı olan bir öğrencinin, o konuda yardıma gereksinim duyan öğrenciyle birlikte çalışması akran öğretimidir. Öğrencinin akademik başarısının artmasının yanında, diğer akranlarıyla etkileşim kurmasını sağlar.

More Related Content

6. üni̇te

  • 1. 徱ö İbrahim H. Diken ÜNİTE 6 ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER Yrd. Doç. Dr. İlknur Çiftçi Tekinarslan Hazırlayan: Gizem Yıldız
  • 2. TIP Biyolojik tıbbi ölçümler Farklı disiplinler FARKLI TANIMLAR PSİKOLOJİ EĞİTİM
  • 3. AAMR (Amerikan Zeka Geriliği Birliği) 1959 yılında bu tanım karışıklıklarına son vermek, yeni bir tanım oluşturabilmek amacıyla bir komite oluşturmuştur (Eripek, 2003). Grossman’ın yapmış olduğu tanımda zihinsel yetersizlik durumu üç ölçüt göz önüne alınarak tartışılmıştır: 1. Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altında olma, 2. Uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme, 3. Gelişim dönemi içerisinde ortaya çıkma. AAMR (2002) tanımında zihinsel yetersizlik; zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir.
  • 4. Zihinsel yetersizlik Bir tür gelişimsel gerilik İşlevde bulunma düzeyinde sınırlılıklar Zihinsel gelişmede gecikme Çevreye uygun olmayan tepki Akademik, psikolojik, fiziksel, sosyal, dil alanlarında ortalamanın altında performans Okulda ders başarısı ve sosyal etkinliklere katılma, sosyal ilişkiler kurmada akranlarından geride olma
  • 5. AAMR (2002) tanımın uygulanmasıyla ilgili beş varsayım öne sürmüştür: toplumsal koşullar güçlü yönler kültürel ve dil farklılıkları gereksinim duyulan bireyselleştirilmiş yardımların profili yardımlar
  • 6. AAMR’ nin 1992 ve 2002 tanımlarında üç temel nokta üzerinde durulmaktadır: Zihinsel Uyumsal Destek İşlevler Davranışlar Sistemleri
  • 7. AAMR’ nin 2002 tanımına göre zihinsel yetersizlik: zihinsel işlevlerde önemli derecede normalin altında olma olarak tanımlanmaktadır. Bu kanıya varmak için zeka testleri kullanılmaktadır. Eğer zeka testinde ortalama zeka bölümü 100 kabul edildiğinde, bu testten ortalama grubun iki standart sapma (70 puan) aşağısında yer alan grup zihinsel yetersizliği olan bireyleri tanımlamaktadır.
  • 8. Grafikte -2 standart sapmanın altı yani %2.15 + %0.13 =%2.28’lik kısım zihinsel yetersizlik gösteren bireyleri tanımlamaktadır.
  • 9. AAMR (2002) tanımına göre uyumsal davranışlar; insanların günlük yaşamlarında işlevde bulunmak için öğrendikleri kavramsal, sosyal ve pratik becerilerin bütünüdür. Uyumsal Davranışlar Okuma-yazma Mesleki beceriler Günlük yaşam Para kavramı Öz yönetim kavramsal becerileri Güvenlik Dil Sosyal Öz-bakım Pratik Kişiler arası iletişim Aldatmadan kaçınma Yasalara uyma Özgüven Kurallara uyma Sorumluluk
  • 10. Zihinsel yetersizliği olan bireyler her zaman desteğe ihtiyaç duyabilirler. Ağır ve orta derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler tüm alanlarda desteğe ihtiyaç duyarken, hafif derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler ise tek bir alanda desteğe ihtiyaç duyabilirler. Zihinsel yetersizliği olan bireylere 4 alanda destekte bulunulabilir:
  • 11. • İş yerindeki arkadaşların ya da Doğal Destek okuldaki arkadaşların desteğidir. • Düzenlenen bir eğlenceye katılma, bir Rastlantısal yemeğe davet edilme şeklinde yapılan Destek destektir. • Herkese yönelik verilen hizmetler Genel Destek (toplu taşımadan yararlanma vb.) aracılığıyla yapılan destektir. • Erken özel eğitim ve mesleki Özel Destek rehabilitasyon gibi sunulan hizmetleri içerir.
  • 12. Nedenlerine göre sınıflandırma Ağırlık derecesine göre sınıflandırma Destek ihtiyaçlarına göre sınıflandırma
  • 13. İç Kaynaklı (Kalıtım) Nedenlerine göre sınıflandırma Dış Kaynaklı (Beyinde Meydana Gelen İncinme)
  • 14. Üܷ Zekâ Bölümü Puanları Hafif düzey zihinsel yetersizlik 50-55’den yaklaşık 70’e Orta düzey zihinsel yetersizlik 35-40’dan 50-55’e Ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den 35-40’a Çok ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den aşağıya
  • 15. Aralıklı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Sınırlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Kapsamlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Yaygın desteğe ihtiyaç duyan bireyler
  • 16. Aralıklı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin her zaman yardıma gereksinimi yoktur. Sadece geçiş dönemlerinde kısa süreli yardımlar alırlar. Sınırlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin belli zamanlar içerisinde tutarlı yardım ihtiyaçları bulunur. Örneğin meslek hayatına geçiş döneminde destek almak. Kapsamlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin uzun süreli ve belirli ortamlarda yardıma ihtiyaçları vardır. örneğin; okul ya da evde düzenli destek almak. Yaygın Desteğe İhtiyaç Duyan bireyler yaşam boyu desteğe ihtiyaç duyarlar. Farklı ortamlarda yoğun yardımlar gerektiğinden fazla personele ihtiyaç vardır.
  • 17. AAMR’nin (1992) önermiş olduğu 3 aşamalı tanılama süreci bu adımda kullanılabilir. 1. Zihinsel işlevler, uyumsal beceriler ölçülür. Kliniklerde psikolog ve psikiyatristler Zeka testleri tarafından Uyumsal beceri ölçekleri RAM ‘larda psikolojik danışmanlar tarafından 2. Bireyin güçlü ve zayıf yönleri belirlenerek destek ihtiyaçları belirlenir. 3. Özel eğitim ve destek hizmetlerin yoğunluğuna karar verilir.
  • 19. Yalnızca zeka testlerinden alınan sonuçlar ölçüt alındığında genel nüfusun % 2.27 ‘ si Bir takım faktörlerin etkisiyle genel nüfusun % 3’ ü zihinsel yetersizliği olan bireylerden oluşmaktadır.
  • 20. Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer
  • 21. Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer
  • 22. AAMR’nin (2002) yapmış olduğu, zihinsel yetersizliğin nedenlerinin sınıflandırılması şöyledir:
  • 23. Kromozomal Bozukluklar Çevresel Etkiler Metabolizma Beyin Gelişimiyle Sorunları İlgili Sorunlar
  • 24.  Genler bütün canlılarda bulunur ve canlıların bütün özelliklerini belirler.  Genler insan vücudundaki bütün hücrelerde bulunur.  Genler hücrenin ne yapması gerektiği konusunda kılavuzluk ederler.
  • 25. Down sendromunda kromozom sayısı 46 yerine 47’dir. Nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber annenin yaşı ilerledikçe Down sendromu olasılığı da artmaktadır. Belirgin yüz siması ve gözler, el ayasında tek çizgi, kasların yumuşak olması, sarkık dil ve kısa boy dikkat çeker. Bazı durumlarda kalp yetmezliği, mide sorunları, tiroit bozuklukları gösterebilirler.
  • 26. Genelde hafif ve orta derece zihinsel yetersizlik gösterirler. Anne karnındaki taramalarda genelde belirlenebilir. Okulda ve sonraki yaşamlarında insanlarla kurdukları ilişkilerde desteklenirler ise başarılı olurlar.
  • 27. Zihinsel yetersizliğin genetik olarak en yaygın geçme sebebidir. Bozukluğa X kromozomunun kırılgan yapısı nedeniyle bu isim verilmektedir. Çocuklarda zihinsel yetersizliğin yanı sıra aşırı hareketlilik, zayıf göz teması, yinelen konuşmalar gibi özellikler görülür .
  • 28. Yedinci çift kromozomun önemli derecede yokluğunda kaynaklanır. Zekaları 50-60 civarı olmasına rağmen sözcük hazineleri geniştir. Kurdukları cümleler son derece karmaşık ve düzgündür.
  • 29. Bu sendrom babadan gelen 15. kromozomda var olan bir genetikte ilgilidir. İki evresi vardır. ilk evre uyku, solunum problemi, cinsel organların az gelişmiş olması, aşırı iştah, ince ses tonu olarak görülmektedir. İkinci evrede hafif ya da orta derecede zihinsel gerilik, motor becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma olarak görülmektedir.
  • 30. Doğuştan zihinsel yetersizliğe neden olabilen bir metabolizma bozukluğudur. Vücut proteindeki fenilalalin maddesini ayrıştıramaz. PKU, doğumdan hemen sonra topuktan alınan bir damla kanın tahlil edilmesiyle belirlenebilmektedir. Fenilalalin maddesi içermeyen besinlerin bulunduğu bir diyet programı sağlanırsa çocuk normal gelişimini sürdürebilmektedir
  • 31. Kafanın normalden belirgin ölçüde küçük olmasıdır. Çeşitli kromozom bozuklukları veya anne karnındaki enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanmaktadır. Mikrosefalinin herhangi bir tedavisi yoktur.
  • 32. Kafatasının aşırı büyümesidir. Genelde şu üç nedenden dolayı gerçekleşir: a) Beyin omurilik sıvısının dolaşım yolundaki tıkanma nedeniyle belirli bölgelerde normalin üstünde yoğunlaşması, b) Beyin omurilik sıvısının aşırı üretimi, c) Beyin-omurilik sıvısının emiliminin düşük olması.
  • 33. Annenin hamilelik sürecinde içki içmesi bu hastalığa yol açmaktadır. Bu çocuklarda küçük göz kapakları, içeri göçük burun köprüsü, ince üst dudak, kalkık burun, küçük dişler ve yavaş fiziksel büyüme görülür. Çoğunlukla büyüme bozukluğu olarak ortaya çıkmaktadır.
  • 35. Çeşitli zehirlenmeler Psikososyal etmenler Yaşanan travmalar Kazalar, kafa çarpmaları
  • 36. Ensafalit beyin Menenjit beyin zarının iltihabıdır iltihaplanmasıdır. Yüksek ateşe neden olan bir Çeşitli virüsler veya bakteriler durumdur. menenjite neden olabilir. Küçük yaşlarda görülen menenjit Çocukluk döneminde zihinsel zihinsel yetersizliğe neden yetersizliğe neden olabilir. olabilir
  • 37. Zihinsel yetersizlik ve başka bozuklukları önlemeye yönelik üç farklı yöntem; Birincil önleme: zihinsel yetersizliğe neden olabilecek durumun ortadan kaldırılmasıdır. İkincil önleme: Zihinsel yetersizliğe neden olan durumun ortadan kaldırılmasıdır. Üçüncül önleme: Zihinsel yetersizliğin etkilerini en aza indirmektir.
  • 38. zihinsel ve sosyal, davranışsal dil gelişimi fiziksel sağlık öğrenme ve duygusal özellikleri özellikleri özellikleri özellikleri
  • 39. Zihinsel Gelişim Hem kısa Dikkat sınırlılığı Dikkat sınırlılığı Dikkat sınırlılığı yetersizliği gösteren sureli bellek olan akranlarına hem de uzun çocukların göre daha geç süreli bellek dikkat süreleri ve yavaş görevlerini kısa ve öğrenirler. yerine dağınıktır. getirmede zorluk yaşarlar.
  • 40. Zihinsel Zihinsel Zihinsel özellikleri Soyut işlemler Soyut işlemler Soyut işlemler yetersizliği olan yetersizliği olan nedeniyle olayları çocuklar soyut çocukların çoğu ayırt etme, çözüm kavramları çok zaman soyut üretme gibi geç ve güç işlemler evresine becerileri öğrenirler. ulaşamadığı öğrenmede belirtilmektedir. yetersizlik göstermektedirler.
  • 41. Zihinsel Öğrenme Geçmişteki Motivasyon düzeyleri Motivasyon düzeyleri Motivasyon düzeyleri yetersizliği olan ortamlarında başarısızlıkları ve çocukların önemli kaygılar kaygıları bir öğrenme yaşamaktadırlar. amaca ulaşmak ortamlarındaki için daha az çaba motivasyonları göstermelerine düşüktür. neden olmakta, motivasy onlarını azaltmaktadır.
  • 42. Zihinsel Edindikleri bilgi Edindikleri Genelleme becerileri Genelleme becerileri Genelleme becerileri yetersizliği olan ve becerileri becerileri çocuklar öğretim sona korumak ve edindikleri bilgi erdikten sonra genellemek için ve becerileri hatırlamakta öğretim ve korumada ve güçlük desteğe ihtiyaç genellemede çekebilirler. duyarlar. güçlük çekerler.
  • 43. Zihinsel yetersizliği olan çocukların onların yeni bilgi ve becerileri destek almadan doğru tepkide Öğrenme özellikleri Öğrenme özellikleri Öğrenme özellikleri dikkat, bellek, motivasyon, genelleme kazanmasında normal gelişim bulunabilmek için daha fazla ve uzun gibi alanlardaki özellikleri, gösteren akranlarına göre zorluk süre öğretime ihtiyaç duymalarına yaşamalarına neden olmaktadır.
  • 44. Zihinsel Kavram, okuma- Kavram ve beceri Akademik beceriler Akademik beceriler Akademik beceriler yetersizliği olan yazma ve öğretiminde çocuklar matematik gibi normal gelişim kavram, okuma- akademik gösteren akranları yazma ve becerileri edinme için kullanılan matematik gibi düzeyi zihinsel yöntem ve akademik yetersizliğin ortamlardan farklı becerileri de geç düzeyi ve sağlanan özellikte yöntem ve güç öğrenirler. desteklerle ve ortamlardan ilişkilidir. yararlanması gerekmektedir.
  • 45. Sosyal beceriler Sosyal beceriler Zihinsel yetersizliği • Bireyin çevresiyle • Etkileşim, işbirliği, olan çocukların etkileşimini kendine güven ve sosyal özellikleri kolaylaştıran ve kişisel uyumla ilgili • ٲış ve çevreden onay becerileri kapsar. zihinsel yönden almasını sağlayan sınırlılıkları nedeniyle becerilerdir. sosyal becerilerde yetersizlik gösterirler.
  • 46. ٲış ٲış ٲış özellikleri özellikleri özellikleri • çevresel, genetik ve • normal gelişim • Bu davranış organik nedenlere gösteren problemlerinin bağlıdır. akranlarına göre nedenleri ve daha fazla işlevleri onların problem davranış davranışsal sergilerler. özelliklerinin temelini oluşturur.
  • 47. ٲış ٲış ٲış özellikleri özellikleri özellikleri • Kendi duygu ve • istenen bir sonuca • Bu davranış düşüncelerini ifade ulaşma ya da problemleri arasında etme gibi iletişim istenmeyen bir basmakalıp becerilerinde sonuçtan kaçma davranışlar ve sınırlılık göstermeleri amacıyla davranış kendini yaralama ve günlük etkinliklere problemleri davranışları en sık katılmada güçlük sergiledikleri rastlanılanlardır. yaşamaları nedeniyle görülmektedir.
  • 48. Duygusal Özellikler Depsresyon, yalnızlık hissi Sosyal beceriler açısından sıkıntı çekme, problemlere odaklanma
  • 49. Kelimeleri doğru söylemede başkaları ile ilişki Kendilerine özgü Dil gelişimi Dil gelişimi Dil gelişimi problem yaşadıkları ve kurmada, anlaşmada, okuma yetersiz sözcük dağarcığına ve yazmayı bir dil sahip oldukları için öğrenmede, duygu ve düşüncelerini ifade etmede geliştirebilirler. de sıkıntı yaşayabilirler.
  • 50. Zihinsel yetersizliği olan çocuklar motor gelişimde sınırlılıklar göstermektedir. Dayanıklılık, kuvvet, sürat, denge, hareketlilik, el becerileri ve el-göz koordinasyonu gibi motor özelliklerde normal gelişim gösteren akranlarına göre çok daha zayıftır. Zihinsel yetersizliği olan çocuklar uygulanan programlar ile bu becerileri edinebilir ve sergileyebilirler.
  • 51. Zihinsel yetersizliği olan çocuklarda görülebilen sağlık sorunları;  epilepsi (sara hastalığı),  serebral palsi (SP),  görme ve/veya işitme bozuklukları,  kulak sorunları,  akciğer ve solunum yolu rahatsızlıkları,  kalp rahatsızlıkları,  obezite (aşırı kilolu olma hali),  tiroid bozuklukları (guatr),  beslenme ve yutma sorunları,  mide ve bağırsak problemleri,  diş problemleri,  kemik ve eklem problemleri,  psikolojik problemler,  konuşma ve dil problemleri
  • 52. Zihinsel yetersizliği olan bireyler için, eğitim programlarının temel hedefi, bu bireyleri toplumsal yaşama hazırlamak, bağımsız ya da en az bağımlı olarak yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamak için gerekli olan becerileri onlara kazandırmaktır. Bağımsız yaşamı sağlayacak beceriler, farklı biçimlerde gruplandırılmaktadır. Dever, toplumsal yaşam becerilerini beş başlık altında toplamıştır: 1. Kişisel bakım ve gelişim 2. Ev ve toplum yaşamı 3. İş ve meslek 4. Boş zamanları değerlendirme 5. Seyahat becerileri
  • 53. İki ayrı anlamı ifade etmektedir. İlki öğretilecek akademik becerilerin bireyin toplumda bağımsız bir birey olarak yaşayabilmesi için gerekli olan beceriler olmalıdır. İşlevsel beceri öğretiminin bir diğer anlamı, becerinin uygulama yapabilecekleri şekliyle öğretilmesidir. Örneğin; okuma çalışmaları sırasında yiyecek isimlerini öğretme, yazma becerilerinde iş başvurusu doldurma, matematik dersinde para kavramını öğretme, ilacını saatinde almasını öğretme, iletişimde selamlaşmayı öğretme gibi.
  • 54. Zihinsel yetersizliği olan bireyler için iki temel özellikten söz edilebilir: 1. Akranları gibi öğrenebilirler. 2. Yetersizlik tüm gelişim alanlarında ortaya çıkmaktadır.  Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde 1960’lı yılların başında yöntemler araştırılmaya başlanmıştır. Gelinen noktada bugün, davranışçı yaklaşım ya da uygulamalı davranış analizi ön plana çıkmaktadır (Eripek, 1998).
  • 55. Uygulamalı davranış analizi (UDA), edimsel koşullama kuramının öne sürdüğü davranış ilkelerini kullanarak, toplumsal açıdan önemli davranışları değiştirmeyi amaçlayan yaklaşımdır. Edimsel kuramın dayanakları şöyle sıralanabilir: Davranış değişikliği çevresel değişikliklere bağlıdır. Gözlenebilir davranışlar önemlidir. Olumsuz davranışlar da öğrenme sonucu ortaya çıkar. Bir davranışı izleyen ve davranışın ilerde gerçekleşme olasılığını artıran durum, pekiştirme olarak adlandırılır.
  • 56. UDA’nın temelini altı temel süreç oluşturmaktadır: Öğretilecek yeni davranışın/becerinin açık bir şekilde tanımlanması Öğrenci performansının sık sık ölçülmesi Öğrencinin öğretime aktif katılımı Öğrenci performansına hemen ve sistematik geribildirim Uyaran kontrolünün sağlanması Öğretilen davranışın farklı ortamlara genellenmesi
  • 57. Özel eğitim alan tüm öğrenciler için BEP hazırlanması gerekmektedir. BEP hazırlamada öğretmen “bu çocuk ne öğrenebilir?” sorusuna cevap aramalıdır. Zihinsel yetersizliği olan çocukların programlarında yaşa uygunluk çok önemlidir. Programda yer alan becerilerin işlevsel olması gerekmektedir. Öğretilmesi hedeflenen becerinin, beceri analizi yapılması öğretimi kolaylaştırır.
  • 58. Beceri analizi, bir becerinin küçük parçalara ayrılmasıdır (Snell, 1993: Akt, Kaplani 1996). Günlük yaşamda yaptığımız tüm becerilerde beceri analizini kullanabiliriz. Beceri analizi yapma da iki yaklaşımdan söz edilebilir: İleri Zincirleme Geri Zincirleme
  • 59. İLERİ ZİNCİRLEME GERİ ZİNCİRLEME • Çorabı eline alır. • Çorabı bileklerinden yukarı • Baş parmaklarını çorabın ucuna çeker. tutturur. • Çorabı topuktan geçirir. • Çorabın koncuğundan tutar. • Ayağının ortasına kadar çeker. • Ayağının ortasına kadar çeker. • Çorabın koncuğundan tutar. • Çorabı topuktan geçirir. • Baş parmaklarını çorabın ucuna • Çorabı bileklerinden yukarı tutturur. çeker. • Çorabı eline alır.
  • 60. Fiziksel yardım Model olma İpucu Çeşitleri Sözel ipucu
  • 61. Fiziksel yardım; Sözel İpucu; Öğrencinin beceri Model Olma; yapmasını sağlamak Öğrenciye yapılması Bir kişinin yaptığı amacıyla, öğretmenin istenen davranışı hareketi gözleyerek öğrenciyle birlikte sözel olarak ifade ve taklit ederek beceriyi yapması, elle etme. En az yardım yapma. yardım etme yoludur. etmesi, dokunarak yardım etmesi vb.
  • 62. Uygun olmayan davranışların azaltılmasında, davranış değiştirme tekniklerinden yararlanılır. Bunların içinde ayrımlı pekiştirme, sönme, hoşa giden uyaranı çekme ve hoşa gitmeyen uyarana yer verme yer almaktadır (Kırcaali-İftar ve Tekin, 1997).
  • 63. Bireylerin ortak bir amaç için çalışmalarını sağlayan yöntemdir. Bu yaklaşım, sadece akademik becerileri geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda öğrencilerin arkadaşlık ilişkilerini de geliştirmeyi destekler. Bu yöntemde olumlu karşılıklı dayanışma, ben duygusu yerine biz duygusunun kazanılmasına yardımcı olur.
  • 64. En yaygın kullanılan işbirliğine dayalı öğrenme modelidir. Bir konuda daha başarılı olan bir öğrencinin, o konuda yardıma gereksinim duyan öğrenciyle birlikte çalışması akran öğretimidir. Öğrencinin akademik başarısının artmasının yanında, diğer akranlarıyla etkileşim kurmasını sağlar.