6.3özbakim beceri̇leri̇
- 1. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP)
- 2. 6.3 Akademik Olmayan Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 2
- 3. •Özel çocukların yaşadıkları toplumun bir parçası olabilmek, •toplumda bağımsız olarak yaşamını sürdürebilmek için öğrenmeleri gereken becerilerdir. Akademik Olmayan Beceriler 6.3 Akademik Olmayan Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 3
- 4. Akademik olmayan beceriler; Özbakım becerileri Günlük yaşam becerileri Sosyal beceriler Dil-konuşma ve alternatif iletişim becerileri 6.3 Akademik Olmayan Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 4
- 5. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 5
- 6. 1- Ölçü Aracının Oluşturulması; Öğretime başlamadan önce çocuğun yapabildiklerinin belirlenmesidir. Çocuklar yapabildiği becerilerin öğretiminden başlandığında daha başarılı olmaktadırlar. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 6
- 7. Öğretimi amaçlanan beceriler; Tek basamaklı davranışlar, başlangıcı ve bitişi kolayca gözlenebilen ve ayırd edilebilen davranışlardır. Zincirleme beceriler, birden fazla tek basamaklı davranışın belirli bir sıra ile art arda gelerek daha karmaşık bir davranışı oluşturmasıdır. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 7
- 8. Becerinin tek basamaklı mı yoksa zincirleme bir beceri mi olduğuna karar verilmelidir. Tek basamaklı davranışlar için davranışın sergilenip sergilenmediğinin kaydedilebileceği bir ölçü aracı geliştirilmelidir. Zincirleme beceriler için becerinin analizi yapılarak bir ölçü aracı hazırlanmalıdır. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 8
- 9. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 9 Karşılaştığı kişiye “merhaba” deme becerisi ölçü aracı Ana yönerge: Biriyle karşılaştığında ne dersin? Denemeler Doğru tepki Yanlış tepki Tepkide bulunmama 1.deneme 2.deneme 3.deneme 4.deneme 5.deneme
- 10. 1-Beceri analizinin oluşturulması; Bizzat yaparak beceri analizi Bellekten yaparak beceri analizi Beceriyi sergileyen bir kişiyi gözleyerek beceri analizi 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 10
- 11. Beceri analizi yöntemleri; İleri zincirleme: Becerinin basamakları yapılış sırasına göre ilk yapılan basamaktan son yapılan basamağa doğru sıralanır. Geriye zincirleme: En son yapılan basamaktan ilk önce yapılan basamağa doğru sıralanır. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 11
- 12. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 12 Çorap giyme becerisinin ileri zincirleme ve geriye zincirleme yöntemine göre beceri analizleri İleri zincirleme yöntemine göre Geriye zincirleme yöntemine göre 1. Çorabı tutar. 1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır. 1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. 2. Çorabı ayak parmaklarına geçirir. 2.1 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek, çorabı toplar. 2.2 Çorabı ayak ucuna getirir. 2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. 3. Çorabı giyer. 3.1 Çorabı bileğine kadar çeker. 3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar. 3.3 Çorabı topuğuna geçirir. 3.4 Çorabı yukarı çeker. 1. Ayak bileğine kadar geçirilmiş çorabı giyer. 1.1 Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır. 1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. 1.3 Çorabı yukarı çeker. 2. Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer. 2.1 Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır. 2.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. 2.3 Elleriyle çorabı iki yana açar. 2.4 Çorabı topuğuna geçirir. 2.5 Çorabı yukarı çeker. 3. Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer. 3.1 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. 3.2 Çorabı ayak bileğine kadar çeker. 3.3 Ellerini iki yana doğru çekerek çorabı açar. 3.4 Çorabı topuğuna geçirir. 3.5 Çorabı yukarı çeker. 4. Çorabı giyer. 4.1 Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır. 4.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. 4.3 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar. 4.4 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. 4.5 Çorabı ayak bileğine kadar çeker. 4.6 Ellerini iki yana doğru çekerek çorabı açar. 4.7 Çorabı topuğuna geçirir. 4.8 Çorabı yukarı çeker.
- 13. 2- Çocuğun Performans Düzeyinin Belirlenmesi; Çocuğa öğretimi amaçlanan beceri tek basamaklı bir davranışsa ayrık deneme kaydı kullanılarak performans alınır. Ayrık deneme kaydında çocuğa yönerge sunulur ve çocuğun verdiği yanıt doğru, yanlış ve tepkide bulunmama biçiminde kaydedilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 13
- 14. 14 Karşılaştığı kişiye “merhaba” deme becerisi ölçü aracı (Performans düzeyinin belirlenmesi) Ana yönerge: Biriyle karşılaştığında ne dersin? Denemeler Doğru tepki Yanlış tepki Tepkide bulunmama 1.deneme + 2.deneme + 3.deneme + 4.deneme + 5.deneme +
- 15. Beceri analizi kaydı; Tek fırsat yöntemi Çok fırsat yöntemi 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 15
- 16. •Çocuğa beceri analizinde yer alan basamakları yerine getirmesi için yönerge sunulur, çocuğun doğru yaptığı her basamağa + konulurken, yanlış yaptığı ilk basamağa – konularak değerlendirme sonlandırılır ve öğretim aşamasına geçilir. Tek fırsat yöntemi 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 16
- 17. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 17 Çorap Giyme Becerisi Ölçü Aracı (Tek fırsat yöntemiyle performans düzeyinin belirlenmesi) Ana yönerge: Çorabını giy. Bildirimler Doğru tepki 1. Çorabı tutar. + 1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır. + 1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. + 2.Çorabı ayak parmaklarına geçirir. - 2.1 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek, çorabı toplar. - 2.2 Çorabı ayak ucuna getirir. - 2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. - 3.Çorabı giyer. - 3.1 Çorabı bileğine kadar çeker. - 3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar. - 3.3 Çorabı topuğuna geçirir. - 3.4 Çorabı yukarı çeker. -
- 18. •Çocuğa beceri analizinde yer alan basamakları yerine getirmesi için yönerge sunulur, çocuğun doğru sergilediği basamaklara + konulurken, çocuğun yanlış yaptığı ya da yapamadığı basamak uygulamacı tarafından yapılarak bu basamağa – konulur ve çocuğa beceri analizinde yer alan diğer basamakları yerine getirmesi için fırsat tanınır. Çok fırsat yöntemi 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 18
- 19. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 19 Çorap Giyme Becerisi Ölçü Aracı (Çok fırsat yöntemiyle performans düzeyinin belirlenmesi) Ana yönerge: Çorabını giy. Bildirimler Bağımsız 1. Çorabı tutar. + 1.1 Her iki eliyle çoraba uzanır. + 1.2 Her iki elinin baş parmağı içeride, diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar. + 2.Çorabı ayak parmaklarına geçirir. - 2.1 Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek, çorabı toplar. - 2.2 Çorabı ayak ucuna getirir. - 2.3 Çorabı ayak parmaklarına geçirir. - 3.Çorabı giyer. + 3.1 Çorabı bileğine kadar çeker. + 3.2 Elleriyle çorabı iki yana açar. + 3.3 Çorabı topuğuna geçirir. + 3.4 Çorabı yukarı çeker. +
- 20. 3- Amaçların Belirlenmesi; Tek basamaklı davranışlarda çocuğun yanlış tepkide bulunduğu ya da tepkide bulunmadığı davranışlar öğretimi amaçlanan davranışlardır. Zincirleme becerilerde amaçların düzenlenmesinde ileri zincirleme, geriye zincirleme ve tüm beceri olmak üzere üç farklı yaklaşım kullanılabilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 20
- 21. İleriZincirleme Beceri analizindeki ilk basamak çocuk tarafından doğru olarak sergilendikten sonra ikinci basamağın öğretimine geçilir ve bu süreç beceri analizinde yer alan tüm basamakların öğretimi gerçekleştirilinceye kadar sürdürülür. İleriZincirleme Her denemede yalnızca bir basamağın öğretimi hedeflenir. İleriZincirleme Bir basamakta öğrenme gerçekleştikten sonra bir sonraki basamaktaki becerinin öğretimine geçilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 21
- 22. GeriyeZincirleme Beceri analizinde yer alan son basamak çocuk tarafından doğru olarak sergilendikten sonra sondan ikinci basamağın öğretimine geçilir ve bu süreç beceri analizinde yer alan ilk basamağın öğretimine kadar sürdürülür. GeriyeZincirleme Her denemede yalnızca bir basamağın öğretimi hedeflenir. GeriyeZincirleme Bir basamakta öğrenme gerçekleştikten sonra bir önceki basamaktaki becerinin öğretimine geçilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 22
- 23. Tümbeceriyaklaşımı Her denemede beceri analizinde yer alan bir basamağın öğretilmesi yerine, basamakların tümünün birden öğretilmesi amaçlanır. Tümbeceriyaklaşımı Öğretim öncesinde çocuğun gereksinim duyduğu ipuçları ve bu ipuçlarının kaç aşamada geri çekileceği belirlenir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 23
- 24. 4- Öğretim Yönteminin Belirlenerek Öğretim Sürecinin Yazılması ve Uygulanması ; Öğretilecek becerinin özelliği, çocuğun özellikleri, öğretim için ayrılacak zaman ve uygulayıcının yeterlilikleri dikkate alınarak uygun öğretim yöntemi seçilir. Seçilen yöntem doğrultusunda öğretim planı hazırlanarak uygulamaya geçilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 24
- 25. 5- Öğretim Sonu Değerlendirmelerin Yapılması; Öğretim süresince ve öğretim sonrasında seçilen becerinin özelliğine bağlı olarak çocuğun performansı değerlendirilir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 25
- 26. Hedef Uyaran Beceri Yönergesi Çevre Düzenlemesi Doğal Olarak Oluşan Olaylar 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 26
- 27. Hedef uyaran sunarken dikkat edilmesi gerekenler Çocuğun dikkati öğretim yapılacak beceriye çekilmelidir. Hedef uyaran açık ve basit bir şekilde sunulmalıdır. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 27
- 28. İpucu, çocuğun tepkide bulunmasından önce çocuğun doğru tepkide bulunma olasılığını arttırmak için sunulan yardımdır. Fiziksel ipucu, becerinin sergilenmesi aşamasında anne-babanın çocuğun elinden tutarak beceriyi yaptırmasıdır. Model ipucunda anne- baba öğretilmek istenen beceriyi sergileyerek çocuğuna beceriyi nasıl sergileyeceğine ilişkin model olur. Sözel ipucunda anne- baba çocuğa beceriyi nasıl yerine getireceğini söyler. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 28
- 29. Deneme Davranış Öncesi Uyaran Davranış Davranış Sonrası Uyaran 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 29
- 30. Yanıt aralığı, hedef uyaran ve ipucu sunulduktan sonra çocuğun yanıt vermesini beklemek üzere geçen süredir. 6.3.1 Özbakım Becerilerin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 30
- 31. Denemeler arası süre, çocuğa hedef uyaran ve ipucu sunularak yanıt aralığı süresince çocuğun yanıt vermesi beklendikten sonra yeni bir hedef uyaranı sunmak üzere geçen süredir. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 31
- 32. Eş zamanlı ipucuyla öğretimde sekiz aşamalı bir süreç izlenir: 1. Aşama: Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb. hazırlanması) 2. Aşama: Çocuğun dikkatinin çekilmesi 3. Aşama: Hedef uyaranın sunulması 4. Aşama: Kontrol edici ipucunun sunulması 5. Aşama: Çocuğun tepkisi 6. Aşama: Davranış sonrası uyaranın sunulması 7. Aşama: Tepkinin kaydedilmesi 8. Aşama: Yoklama oturumlarına yer verilmesi 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 32
- 33. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 1. Kullanılacak araç-gereçleri hazırlaması (Çocuğun giyeceği çorabın hazırlanması), 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 33
- 34. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 2. Öğretime başlamadan önce çocuğun dikkatini çalışmaya yöneltmek için özel dikkat sağlayıcı ipucunu sunması (Ayakların üşümüş, çorabını giysen iyi olur. Çorabını nasıl giyineceğini öğrenmek ister misin?), 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 34
- 35. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 3. Çocuğa tepkide bulunması için öğretimi yapılan beceriye uygun beceri yönergesi sunması (Çorabını giy), 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 35
- 36. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 4. Çocuğun tepkide bulunması için 3-5 sn beklemesi, 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 36
- 37. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 5. Çocuğun doğru tepkilerini pekiştirmesi (Aferin benim oğluma, harikasın vb.), 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 37
- 38. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 6. Çocuğun yanlış tepkide bulunmasını ya da tepkide bulunmaması durumunu görmezden gelmesi ya da hata düzeltmesi yapması (İyi denemeydi ama çorabı şuradan tutup çekecektin.), 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 38
- 39. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 7. Çocuğun doğru ve yanlış tepkilerini kaydetmesi, 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 39
- 40. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 8. Denemeler arasında 2 sn kadar beklemesi, 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 40
- 41. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 9. Bir sonraki denemeye geçmesi, 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 41
- 42. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 10. Karar verdiği yoklama denemeleri tamamlandığında oturumu sonlandırması, 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 42
- 43. Her yoklama oturumunda anne-babadan beklenenler: 11. Çocuğun katılımını pekiştirmesi (Beni çok güzel dinledin ve dediklerimi yaptın, Aferin sana.). 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 43
- 44. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 44 Sabit bekleme süreli öğretimin 0 saniye denemelerinde sekiz aşamalı bir süreç izlenir: 1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması) 2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi 3.aşama Hedef uyaranın sunulması 4.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması 5.aşama Çocuğun tepkisi 6.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması 7.aşama Tepkinin kaydedilmesi 8.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi
- 45. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 45 Sabit bekleme süreli öğretimin bekleme süreli denemelerinde dokuz aşamalı bir süreç izlenir: 1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması) 2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi 3.aşama Hedef uyaranın sunulması 4.aşama 3-5 saniye beklenmesi 5.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması 6.aşama Çocuğun tepkisi 7.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması 8.aşama Tepkinin kaydedilmesi 9.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi
- 46. 6.3.1 Özbakım Becerilerinin Değerlendirilmesi ve Öğretimi 46 İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretimde sekiz aşamalı bir süreç izlenir: 1.aşama Öğretim öncesi hazırlık (araç-gerecin, ortamın, pekiştirecin vb hazırlanması) 2.aşama Çocuğun dikkatinin çekilmesi 3.aşama Hedef uyaranın sunulması 4.aşama Kontrol edici ipucunun sunulması 5.aşama Çocuğun tepkisi 6.aşama Davranış sonrası uyaranın sunulması 7.aşama Tepkinin kaydedilmesi 8.aşama Yoklama oturumlarına yer verilmesi